મેસોપોટેમીયા: આવૃત્તિઓ વચ્ચેનો તફાવત
Content deleted Content added
Maharshi675 (ચર્ચા | યોગદાન) |
Maharshi675 (ચર્ચા | યોગદાન) |
||
લીટી ૫૫:
== ભૂગોળ ==
આધુનિક તૂર્કીમાં આવેલી આર્મેનીયાની પર્વતમાળામાંથી નીકળતી યુફ્રેટીસ અને તિગ્રીસ નદીઓની વચ્ચે આવેલી ભૂમિ એટલે મેસોપોટેમીયા. બંને નદીઓમાં અસંખ્ય શાખાઓનું પાણી એકઠું થાય છે અને સમગ્ર નદી વ્યવસ્થા વિશાળ પર્વતમાળાના પ્રદેશમાંથી વહે છે. મેસોપોટેમીયાના જમીન માર્ગો સામાન્યપણે યુફ્રેટીસના પ્રવાહને અનુસરે છે, કારણ કે તિગ્રિસના કાંઠા અસંખ્ય ઠેકાણે અત્યંત ઢાળવાળા અને કપરાં છે. પ્રદેશની આબોહવા અર્ધ-સૂકી છે અને ઉત્તરમાં વિશાળ રણ પથરાયેલું છે, જેને દક્ષિણમાં પોચી, ભેજવાળી કળણભૂમિ, ખારા પાણીના સરોવરો, કાદવ અને ઘાસના મેદાની કાંઠા ધરાવતો ૧૫૦૦૦ વર્ગ કી.મી.નો પ્રદેશ થંભાવી રહ્યો છે. છેક દક્ષિણમાં યુફ્રેટીસ અને તિગ્રિસ ભેગી થાય છે અને ઇરાનના અખાતમાં ઠલવાય છે.
સૂકી આબોહવા વરસાદ પર નભતી ખેતીના ઉત્તરીય પ્રદેશોથી માંડીને દક્ષિણ સુધી ફેલાયેલી છે, જ્યાં વધારાની
સંખ્યાબંધ કારણોસર સાંસ્કૃતિક વ્યવસ્થામાં સમયે સમયે ભંગાણ પડ્યા છે. શ્રમની માંગે સમયે સમયે વસતીમાં વધારો કર્યો છે, જેણે પર્યાવરણીય વહન ક્ષમતાની મર્યાદાઓ પર દબાણ સર્જ્યુ છે અને હવામાનની અસ્થિરતાનો ગાળો આવે તો કેન્દ્રીય સરકારનું પતન થવાની અને વસતી ઘટવાની શક્યતાઓ વધી જાય છે. વિકલ્પરૂપે, હાંસિયા પર ધકેલાયેલા પહાડી આદિવાસી જૂથો કે યાયાવર પશુપાલકોના આક્રમણ સામે લશ્કરી નિર્બળતાને કારણે વેપાર પડી ભાંગ્યો છે અને સિંચાઈ વ્યવસ્થાઓ તરફ ઉપેક્ષા સેવાઈ છે. એ જ રીતે, શહેર રાજ્યો વચ્ચે કેન્દ્રગામી વલણોનો અર્થ એવો થાય છે કે સમગ્ર પ્રદેશ પર કેન્દ્રીય સત્તા ક્ષણજીવી રહી છે અને સ્થાનિકવાદે સત્તાને છિન્નભિન્ન કરીને આદિવાસી કે નાના પ્રાદેશિક એકમોમાં વહેંચી દીધી છે. <ref>થોમ્પસન, વીલીયમ આર.(2004) "કોમ્પ્લેક્સિટી, ડિમિનિશિંગ માર્જિનલ રીટર્ન્સ એન્ડ સીરીયલ મેસોપોટેમીયન ફ્રેગમેન્ટેશન" (ખંડ 3, જર્નલ ઓફ વર્લ્ડ સીસ્ટમ્સ રીસર્ચ)</ref> આ વલણો હાલના ઇરાકમાં પણ ચાલુ રહ્યા છે.
| |||