પોલિયો: આવૃત્તિઓ વચ્ચેનો તફાવત

|Caption = પોલિયોમેલાઇટિસ સેથી અપંગ એક વ્યક્તિ

'''પોલિયોમેલાઇટિસ''', જિસેજેને અક્સરમોટેભાગે '''પોલિયો''' યાકે 'શિશુઓંશિશુઓનો કા લકવાલકવો' ભીપણ કહાકહે જાતા હૈછે એક [[વિષાણુ]] જનિત ભીષણ [[સંક્રામક રોગ]] હૈછે જોજે આમતૌરસામાન્ય પરરીતે એક વ્યક્તિ સે દૂસરેથી
બીજા વ્યક્તિ મેમાં સંક્રમિત વિષ્ઠા યા ખાને કેખાવાના માધ્યમ સેદ્વારા ફૈલતાફેલાય હૈ૤છે.<ref name=Harrison>{{cite book| author = Cohen JI| chapter = Chapter 175: Enteroviruses and Reoviruses| title = [[Harrison's Principles of Internal Medicine]]| editor = Kasper DL, Braunwald E, Fauci AS, ''et al'' (eds.)| edition = 16th ed.| publisher = McGraw-Hill Professional| year = 2004| pages = 1144| isbn = 0071402357 }}</ref> ઇસેઆને 'બાલસંસ્તંભ' (Infa tile Paralysis), 'બાલપક્ષાઘાત', પોલિયો (Poliomyelitis) તથા 'પોલિયો એંસેફ઼લાઇટિસઓસેફ઼લાઇટિસ' (Polioencephalitis) ભીપણ કહતેકહે હૈં૤છે. યહઆ એક ઉગ્ર સ્વરૂપ કાનો બચ્ચોંબાળકો મેંમાં હોનેવાલાથતો રોગ હૈછે, જિસમેંજેમાં મેરુરજ્જુકરોડરજ્જુ (spinal cord) કેના અષ્ટશ્રૃંગ (anterior horn) તથા ઉસકેતેની અંદર સ્થિત ધૂસર વસ્તુ મેંવસ્તુમાં અપભ્રંશન (degenaration) હોથઈ જાતાજાય હૈછે ઔરઅને ઇસકેઆના કારણકારણે ચાલકપક્ષાઘાત (motor paralysis) હોથઈ જાતાજાય હૈ૤છે.

યહઆ શબ્દ યૂનાની ભાષા કેના પોલિયો (πολίός) ઔરઅને મીલોન (μυελός) સેથી વ્યુત્પન્ન હૈથયો છે જિનકાજેનો અર્થ ક્રમશ: સ્લેટી (ગ્રે) ઔરઅને "મેરુરજ્જુકરોડરજ્જુ" હોતાથાય હૈછે સાથસાહતા મે જુડ઼ાજોડાયેલ આઇટિસ કાનો અર્થ શોથ હોતા હૈથાય તીનોછે કોત્રણે મિલાને દેનેમેળવી સેદેતા પોલિયોમેલાઇટિસ <ref name=Chamberlin_2005>{{cite book | author = Chamberlin SL, Narins B (eds.) | title = The Gale Encyclopedia of Neurological Disorders | publisher = Thomson Gale | location = Detroit | year = 2005 | pages = 1859–70| isbn = 0-7876-9150-X}}</ref> યાકે '''પોલિયોમેરુરજ્જુશોથપોલિયોકરોડરજ્જુશોથ''' બનતા હૈબને હિન્દીછે મેહિન્દીમાં ઇસકેઆના લિએમાટે એક ઔરઅન્ય શબ્દ '''બહુતૃષા''' ભીપણ પ્રયુક્ત હોતાથાય હૈ૤છે. પોલિયો સંક્રમણ કેના લગભગ 90૯૦% મામલોં મેંમામલામાં કોઈ લક્ષણ નહીંનથી હોતેહોતાં યદ્યપિ, અગર યહઆ વિષાણુ વ્યક્તિ કેના રક્ત પ્રવાહ મેંપ્રવાહમાં પ્રવેશ કરકરી લે તો સંક્રમિત વ્યક્તિ મેમાં લક્ષણોં કીની એક પૂરી શ્રૃંખલા દિખજોઈ સકતીશકાય હૈ૤છે.<ref name=Sherris>{{cite book | author = Ryan KJ, Ray CG (eds.) | chapter = Enteroviruses | title = Sherris Medical Microbiology | edition = 4th ed. | pages = 535–7 | publisher = McGraw Hill | year = 2004 | isbn = 0-8385-8529-9 }}</ref>

1૧% સેથી ભીપણ કમઓછા મામલોં મેંમામલામાં વિષાણુ [[કેંદ્રીય તંત્રિકા તંત્ર]] મેંમાં પ્રવેશ કરકરી જાતાજાય હૈછે, ઔરઅને સબસેસૌથી પહલેપહેલાં મોટર ન્યૂરૉન્સ (સ્નાયુ) કોને સંક્રમિત ઔરઅને નષ્ટ કરતાકરે હૈછે જિસકેજેના કારણ માંસપેશિયોંકારણે મેંમાંસપેશિઓ કમજોરીમાં આનબળાઈ જાતીઆવી હૈજાય ઔરછે અને વ્યક્તિ કોને તીવ્ર [[પક્ષાઘાત]] હોથઈ જાતાજાય હૈ૤છે. પક્ષાઘાત કેના વિભિન્ન પ્રકાર ઇસએના પર નિર્ભર કરતેકરે હૈંછે કિકે ઇસમેઆમાં કૌનકઈ સી તંત્રિકાયેંતંત્રિકાઓ શામિલ હૈં૤છે. [[મેરુરજ્જુકરોડરજ્જુ]] કા પોલિયોનો કાપોલિયોનું સબસેસૌથી આમસામાન્ય રૂપ હૈછે, જિસકીજેની વિશેષતા અસમમિત પક્ષાઘાત હોતાથાય હૈછે જિસમેજેમાં અક્સરમોટેભાગે પૈરપગ પ્રભાવિત હોતેથાય હૈં૤છે. [[બુલબર]] પોલિયો સેથી [[કપાલીય તંત્રિકાઓંતંત્રિકાઓ]] (cranial nerves) દ્વારા સ્ફૂર્તિત માંસપેશિયોંમાંસપેશિઓ મેમાંનબળાઈ કમજોરીઆવી આજાય જાતી હૈ૤છે. બુલબોસ્પાઇનલ પોલિયો બુલબર ઔરઅને સ્પાઇનલ (મેરુરજ્જુકરોડરજ્જુ) કેના પક્ષાઘાત કાનું સમ્મિલિત રૂપ હૈ૤છે.<ref name = PinkBook>{{cite book | author = Atkinson W, Hamborsky J, McIntyre L, Wolfe S (eds.) | chapter = Poliomyelitis | title = Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases (The Pink Book) | edition = 10th ed. | pages = 101–14 | publisher = Public Health Foundation | location =Washington DC |year = 2007 | url = http://www.cdc.gov/vaccines/pubs/pinkbook/downloads/polio-508.pdf | format = PDF}}</ref>

પોલિયોમેલાઇટિસ કોને સબસેસૌથી પહલેપહેલાં 1840૧૮૪૦ મેંમાં [[જૈકબ હાઇન]] નેએ એક વિશિષ્ટ પરિસ્થિતિ કે રૂપના મેંરૂપમાં પહચાનાઓળખ્યો,<ref name=Paul_1971>{{cite book| author = Paul JR| title=A History of Poliomyelitis| publisher=Yale University Press| location= New Haven, Conn| year=1971| pages=16–18| isbn= 0-300-01324-8| series= Yale studies in the history of science and medicine}}</ref> પરપણ 1908૧૯૦૮ મેંમાં [[કાર્લ લૈંડસ્ટીનરલેંડસ્ટીનર]] દ્વારા ઇસકેઆના કારણાત્મક એજેંટ, [[પોલિયોવિષાણુ]] કીની પહચાનશોધ કીકરાઈ ગઈ થી૤હતી. <ref name=Paul_1971/> હાલાંકિજોકે 19૧૯ વીંમી સદી સેથી પહલેપહેલાં લોગલોકો પોલિયો કેને એક પ્રમુખ મહામારી કેના રૂપ સેથી અનજાનઅજાણ થેહતા, લેકિનપણ 20૨૦ વીંમી સદી મેમાં પોલિયો બચપનબાળપણની કી સબસેસૌથી ભયાવહ બીમારી બનબની કેને ઉભરા૤ઉભરાયો. પોલિયોપોલિયોની કીમહામારીએ મહામારીહજારો લોકો ને હજારોં લોગોં કો અપંગ કરકરી દિયાદીધા જિનમેજેમાં અધિકતરવધુપડતા છોટેનાના બચ્ચેબાળકો થેહતા ઔરઅને યહઆ રોગ માનવ ઇતિહાસ મેઇતિહાસમાં ઘટિત સબસેસૌથી અધિક પક્ષાઘાત ઔરઅને મૃત્યુઓંમૃત્યુઓ કાનો કારણકારણે બના૤બન્યો. પોલિયો હજારોંહજારો વર્ષોં સેવર્ષોથી ચુપચાપ એક [[સ્થાનિકમારી]] વાલેવાળા [[રોગજ઼નક઼]] કેના રૂપરૂપમાં મેંમોજૂદ મૌજૂદ થાહતો, પરપણ 1880૧૮૮૦ કેના દશકદશકમાં મે યહઆ એક બડ઼ીમોટી મહામારી કેના રૂપ મેરૂપમાં [[યૂરોપ]] મેંમાં ઉદિત હુઆથયો, ઔરઅને ઇસકે કેઆની તુરંત બાદ, યહઆ એક વ્યાપક મહામારી કે રૂપના મેરૂપમાં [[અમેરિકા]] મેંમાં ભીપણ ફૈલફેલાઈ ગયા૤ગયો.

1910૧૯૧૦ તકસુધી, જ્યાદાતરમોટાભાગના દુનિયા કેના હિસ્સેભાગ ઇસકીઆની ચપેટચપેટમાં મેઆવી આગયાં ગયેહતા થે ઔરઅને દુનિયા ભરભરમાં મેઆના ઇસકે શિકારોં મેશિકારોમાં એક નાટકીય વૃદ્ધિ દર્જનોંધાઈ કી ગયી થીહતી; વિશેષકર શહરોં મેંશહેરોમાં ગર્મી કેના મહીનોંમહીના કેદરમ્યાન દૌરાન યહઆ એક નિયમિત ઘટના બનબની ગયા૤ગઈ. યહઆ મહામારી, જિસનેજેણે હજ઼ારોંહજારો બચ્ચોંબાળકો ઔરઅને બડ઼ોંમોટાઓને કોઅપંગ અપાહિજબનાવી બના દિયા થાદિધા, ઇસકેઆની ટીકેરસી કેના વિકાસવિકાસની કી દિશા મેંદિશામાં પ્રેરણાસ્રોત બની૤બની. [[જોનાસ સૉલ્ક]] કે 1952૧૯૫૨ ઔરઅને [[અલ્બર્ટ સાબિન]] કેના 1962 મે૧૯૬૨માં વિકસિત પોલિયો કેની [[ટીકા|ટીકોંરસી]] કેને કારણકારણે વિશ્વવિશ્વમાં મેંપોલિયોના પોલિયોદર્દી કેઘણો મરીજોંઘટાડો મે બડ઼ી કમી દર્જ કી ગયી૤નોંધાઈ.<ref name=Aylward_2006>{{cite journal |author=Aylward R |title=Eradicating polio: today's challenges and tomorrow's legacy |journal=Ann Trop Med Parasitol |volume=100 |issue=5–6 |pages=401–13 |year=2006 |pmid=16899145 | doi = 10.1179/136485906X97354 <!--Retrieved from CrossRef by DOI bot-->}}</ref> [[વિશ્વ સ્વાસ્થ્ય સંગઠન]], [[યૂનિસેફ]] ઔરઅને રોટરી ઇંટરનેશનલ કેના નેતૃત્વનેતૃત્વમાં મે બઢ઼ેવધેલ ટીકાકરણ પ્રયાસોંપ્રયાસોથી સે ઇસઆ રોગ કાનું વૈશ્વિક ઉન્મૂલન અબહવે નિકટ હીજ હૈ૤છે.<ref>{{cite journal |author=Heymann D |title=Global polio eradication initiative | url=http://209.85.215.104/search?q=cache:bdeN6aDyjY4J:www.scielosp.org/scielo.php%3Fscript%3Dsci_arttext%26pid%3DS0042-96862003000900020+site:scielosp.org+polio&hl=en&ct=clnk&cd=1&gl=us |journal=Bull. World Health Organ. |volume=84 |issue=8 |pages=595 |year=2006 |pmid=16917643 |doi=10.2471/BLT.05.029512}}</ref>

==કારણકારણો ==

[[ચિત્ર:Polio.jpg|right|thumb|300px|ઇલેક્ટ્રૉન સૂક્ષ્મદર્શી સેથી દેખને પરજોતા '''પોલિયો કેના વિષાણુ''']]

ઇસઆ રોગ કાનો ઔપસર્ગિક કારણ એક પ્રકાર કાન [[વિષાણુ]] (virus)હોય હોતા હૈછે, જોજે [[કફ]], [[મલમળ]], [[મૂત્ર]], દૂષિત જલજળ તથા ખાદ્ય પદાર્થોં મેંપદાર્થોમાં વિદ્યમાન રહતારહે હૈછે; [[મક્ખી|મક્ખિયોંમાખી]] એવં વાયુ દ્વારા એક સ્થાન મેંથી દૂસરેબીજા સ્થાન પર પ્રસારિત હોતાથાય હૈછે તથા દોબે સેથી પાઁચપાંચ વર્ષવર્ષની કીઉંમર ઉમ્રના કેબાળકો બાલકોંને કો હીજ આક્રાંત કરતા હૈ૤કરે લડ઼કિયોંછે. સેબાલિકાથી અધિક યહઆ લડ઼કોંબાળકોમાં મેંથાય હુઆ કરતા હૈછે તથા વસંત એવં ગ્રીષ્મઋતુ મેં ઇસકી બહુલતા હો જાતી હૈ૤ જિન બાલકોં કો કમ અવસ્થા મેં હી [[ટાઁસિલ]] કા [[શલ્યકર્મ]] કરાના પડ઼ જાતા હૈ ઉન્હેં યહ રોગ હોને કી સંભાવના ઔર અધિક હોતીમાં હૈ૤આની

;હલ્કાહલ્કું સંક્રમણ

અધિકાંશ મામલોં મેંમામલામાં રોગી કાને ઇસકેઆના લક્ષણોંલક્ષણો કાની પતાખબર નહીંનથી ચલતા૤ચાલતા. અન્ય મામલોંમામલામાં મેં લક્ષણ ઇસઆ પ્રકારપ્રકારે હૈછે:

* ફ્લૂ જૈસાજેવા લક્ષણ

* પેટ કા દર્દ

* ગલે મેંગળામાં દર્દ

* હલ્કા બુખારતાવ

;મસ્તિષ્ક ઔરઅને મેરુદંડકરોડદંડ કાનું મધ્યમ સંક્રમણ

* મધ્યમ બુખારતાવ

* ગર્દન કીગર્દનની જકડ઼ન

* માંસ-પેશિયાઁપેશિઓ નરમ હોનાથવું તથા વિભિન્ન અંગોં મેંમાં દર્દ હોનાથવું જૈસેજેમ કિકે પિંડલી મેંપિંડલીમાં (ટાંગ કે પીછે)

* પીઠ મેંમાં દર્દ

* પેટ મેંમાં દર્દ

* માંસ પેશિયોં મેંપેશિઓમાં જકડ઼ન

* અધિક કમજોરીનબળાઈથી યાથકાવટ થકાન હોનાથવી

;મસ્તિષ્ક ઔરઅને મેરુદંડકરોડદંડ કાનું ગંભીર સંક્રમણ

* માંસ પેશિયોં મેંપેશિઓમાં દર્દ ઔરઅને પક્ષાઘાત શીઘ્ર હોને કાથવાનો ખતરાભય (કાર્ય ન કરનેકરવા યોગ્ય બનનાબનવું) જોજે સ્નાયુ પર નિર્ભર કરતા હૈછે (અર્થાત્ હાથ, પાંવપગ)

* માંસ પેશિયોં મેંપેશિઓમાં દર્દ, નરમપન ઔરઅને જકડ઼ન (ગર્દન, પીઠ, હાથ યાકે પાંવપગ)

* ગર્દન ન ઝુકા પાનાવાળીશકવું, ગર્દન સીધે રખના યા હાથ યા પાંવ ન ઉઠા પાનાસીધી રાખવામાં

* પેટપેટનું કા ફૂલના

* ચેહરા યાના ભાવ ભંગિમા ન બનાબનાવી પાનાશકવું

* પેશાબ કરને મેંકરવામાં તકલીફ હોના યાથવી શૌચકે મેંશૌચમાં કઠિનાઈ (કબ્જકબજીયાત)

* નિગલને મેંગળવામાં તકલીફ

* સાંસશ્વાશ લેને મેંલેવામાં તકલીફ

* લારલાળ ગિરના

* દિલ કીહૃદયની માંસ પેશિયોં મેંપેશિઓમાં સૂજનસોજો, કોમા, મૃત્યુ

ઇસઆ રોગ કાનો ઉપસર્ગ હોનેથવાના કે૪ 4થી સે૧૨ 12 દિન કેદિવસ પશ્ચાત્ લક્ષણ પ્રકટ હુઆથાય કરતે હૈં૤છે. સર્વપ્રથમ બચ્ચોંબાળકોમાં મેં શિરશૂલશિરશૂળ, વમન, જ્વરતાવ, અનિદ્રા, ચિડ઼ચિડ઼ાપનચિડ઼ચિડ઼ાપણું, સરમાથું ઔરઅને ગર્દન પર તનાવતણાવ તથા ગલેગળામાં મેંઘા ઘાવ કેના લક્ષણ દિખાઈદેખાય દેતેછે. હૈં૤ ઇનઆ લક્ષણોં કેના પ્રકટન કે દોના દિનોંબે કેદિવસો પશ્ચાત્ ઇસઆ રોગ કેના સર્વવ્યાપી લક્ષણ દૃષ્ટિગોચર હોતેથાય હૈંછે, જિન્હેંજેમને દોબે વર્ગોં મેંમાં વિભાજિત કિયાકરાય જાતા હૈછે; (1) પક્ષાઘાતીય (Paralytic) (2) અપક્ષાઘાતીય (Non-paralytic)

યહઆ અવસ્થા તભીત્યારે ઉત્પન્ન હોતીથાય હૈછે જબજ્યારે ઇસકાઆનો ઉપસર્ગ અગ્રશ્રૃંગ કોશિકાઓંકોશિકાઓ (horn cells) તકસુધી હીઅ પહુઁચકરપહોંચી રુકરોકાઈ જાતાજાય હૈ૤છે. ઇસકેઆના પ્રમુખ લક્ષણ મેંલક્ષણમાં રોગી એકાએક સર, ગરદન, હાથ પૈર તથા પીઠ મેં દર્દ બતાતા હૈ૤ ઉસકો વમન, વિરેચન તથા માંસપેશિયોં મેં આક્ષેપ હોતા હૈ૤ જ્વર 103 ડિગ્રી તક હો જાતા હૈ તથા મસ્તિષ્ક આવરણ મેં તાનિકા ક્ષોભ (meningeal irritation) હોતા હૈ૤માથું

યહઆ અવસ્થા અપક્ષાઘાતીય અવસ્થા કેની તત્કાલ બાદ હીજ આરંભ હોથઈ જાતીજાય હૈછે, જિસકેજેની અંતર્ગત ઐચ્છિક માંસપેશિયાઁમાંસપેશિઓ પક્ષાઘાતગ્રસ્ત હો જાતીજાય હૈં૤છે. ઇસમેંઆમાં મુખ્યત: પૈરપગ આક્રાંત હોતેથાય હૈં૤છે. ઇસકોઆને લોઅર મોટર ન્યૂરૉન પક્ષાઘાત (Lower Motor Neurone Paralysis) કહતેકહે હૈંછે, જોજે આગેઆગળ ચલકરચાલી સ્તબ્ધસક્થિ સંસ્તંભ (spastic paraplegia) કાનું રૂપ ગ્રહણ કરકરી લેતાલે હૈ૤છે. કભીક્યારેક કભીક્યારેક એક પૈરપગ ઔરઅને એક હાથ અાક્રાંતઆક્રાંત હોથઈ જાતાજાય હૈ૤છે. ગરદન એવં પીઠ કી માંસપેશિયોંપીઠની મેંમાંસપેશિઓમાં ઐંઠન (spasm) હોતીથાય હૈછે, તથા રોગી કોને કોષ્ઠબદ્ધતા રહતીરહે હૈ૤છે. વૈસેઆમ તો શરીર કીશરીરની સમસ્ત માંસપેશિયોંમાંસપેશિઓ કોને છૂનેઅડવા, અથવા સંધિયોં મેંસંધિઓમાં હલચલ પૈદા હોને,પેદા કેથવાથી કારણ તીવ્ર વેદના હોતીથાય હૈ૤છે.

ઉપર્યુક્ત સ્પાઇનલ તંત્રિકા કિસ્મપ્રકાર (spinal nerve type) કેસિવાય અતિરિક્ત ઇસઆ રોગ કેના ઔર ભીઅન્ય પ્રકાર હોતે હૈંછે :

(ક) મસ્તિષ્ક વૃંત (Brain Stem) કિસ્મપ્રકાર - ઇસમેંઆમાં મસ્તિષ્કમસ્તિષ્કની કી સાતવીંસાતમી; છઠીછઠ્ઠી ઔરઅને તીસરીત્રીજી તંત્રિકા મુખ્ય રૂપ સેરૂપે આક્રાંત હોતીથાય હૈંછે, જિસકેજેના ફલસ્વરૂપ ફળ સ્વરૂપ રોગી કોને ભોજન નિગલનેગળવા તથા સાઁસશ્વાસ લેને મેંલેવામાં કષ્ટ હોતાથાય હૈછે એવં હૃદય કી ગતિહૃદયની કીગતિની અનિયમિતતા હોથઈ જાતીજાય હૈ૤છે.

(ખ) ન્યૂરાઇટી (Neuritic) કિસ્મપ્રકાર - ઇસકેઆના અંતર્ગત હાથ ઔરઅને પૈરપગ મેંમાં ઉગ્ર સ્વરૂપ કાનું દર્દ હોતાથાય હૈ૤છે. ઇસમેંઆમાં કુછઅમુક ઘંટોંકલાક મેંમાં શ્વાસગત માંસપેક્ષી કાનો પક્ષાઘાત હોતાથાય હૈછે ઔરઅને રોગી કીરોગીની મૃત્યુ હોથઈ જાતીજાય હૈ૤છે.

(ગ) અનુમસ્તિષ્ક (Cerebellar) કિસ્મપ્રકાર - ઇસમેંઆમાં રોગી કોને અત્યંત તીવ્ર શિરશૂલ, ભ્રમિં (vertigo) વમન તથા વાણી સંબંધી વિકાર હોથઈ જાતાજાય હૈ૤છે.

(ઘ) સેરેબ્રલ (Cerebral) કિસ્મપ્રકાર - ઇસકાઆનો પ્રારંભ સર્વાંગ આક્ષેપ કેના રૂપ મેંમાં હોતાથાય હૈછે, જો કઈજે ઘંટોંઘણાં તકકલાકો રહતાસુધી હૈરહે ઔરછે અંતઅને મેંઅંતમાં ઇસકેઆના કારણકારણે અર્ધાંગ પક્ષાઘાત (hemiplegia) તથા સક્થિ સંસ્તંભ (paraplegia) હોતાથાય હૈ૤છે. સાથસાથે હી સાથ અનેક પ્રકાર કેના માનસિક વિકાર ભીપણ ઉત્પન્ન હોથઈ જાતેજાય હૈં૤છે.

[[ચિત્ર:Poliomyelite nov 2008.png|thumb|upright=1.5|સન્ ૨૦૦૮ મેંમાં પોલિયો કે મામલેમામલા

લાલ : 500૫૦૦ સે 1000૧૦૦૦ મામલેમામલા સામનેસામે આયેઆવ્યાં <br>

કેશરિયા : 100૧૦૦ સે 499૪૯૯ મામલેમામલા સામનેસામે આયેઆવ્યાં <br>

પીલા : 10૧૦ સે 99૯૯ મામલેમામલા સામનેસામે આયેઆવ્યાં <br>

હરા : 10૧૦ સે કમઓછા મામલેમામલા સામનેસામે આયેઆવ્યાં <br>

આસમાની : કોઈ નયાનવો મામલા નહીં આયા <br>

નીલા : આધિકારિક રૂપ સેરૂપે પોલિયોમુક્ત ઘોષિત ક્ષેત્ર <br>

ઇસમેંઆમાં આક્રાંત માંસપેશિયાઁમાંસપેશિઓ સ્થાયી રૂપ સેરૂપે પક્ષાઘાતગ્રસ્ત હોથઈ જાતીજાય હૈં૤છે. ઇસઆ રોગ કેના મૃદુ આક્રમણ કે અંતર્ગત રીઢ઼ કીકરોડના હડ્ડીહાડકાથી સે યા તો એક તરફ શરીર કાશરીરનો ઝુકાવ હોથઈ જાતાજાય હૈછે, જિસેજેને સ્કોલિયોસિસ (Scoliosis), કહતેકહે હૈંછે, અથવા આગે કીઆગળની તરફ ઝુકાવ હોજુકી જાતાજાય હૈછે, જિસેજેને કાઇફોસિસ (kyphosis) કહતેકહે હૈં૤છે. આક્રાંત ભાગભાગના કી હડ્ડિયાઁહાડકાં સુચારુ રૂપરૂપે સેનથી નહીં બઢ઼તીંવધતી તથા હાથ પૈર કી હડ્ડિયાઁપગના ટેઢ઼ીહાડકાં હોવાંકાચૂંકા જાતીથઈ હૈં૤જાય માંસપેશિયાઁછે. અંતમાંસપેશિઓ મેંઅંતમાં અત્યધિકઅત્યાધિક કમજોરનબળી હોથઈ જાતીજાય હૈં૤છે.

ડા. શાક નેએ ઇસકેઆના પ્રતિરોધાત્મક ઉપચાર કે નિમિત્તમાટે એક પ્રકાર કીપ્રકારની વૈક્સીન (vaccine) કાનો આવિષ્કાર કિયા હૈછે, જિસકાજેનો [[અંત:પેશી ઇંજેક્શન]] કેના રૂપ મેંરૂપમાં પ્રયોગ કરતેકરે હૈં૤છે. અન્ય ઉપચાર કે અંતર્ગત ખાદ્ય એવં પેય પદાર્થોંપદાર્થોને કો મક્ખિયોંમાખીઓ એવં ઇસીઆ પ્રકાર કેપ્રકારના અન્ય જીવોં સેજીવોથી દૂર રખનારાકખવું ચાહિએજોઈએ ઔરઅને ઇસકેઆ લિએમાટે ડી. ડી. ટી. કાનો પ્રયોગ અત્યંત લાભકારી હૈ૤છે. સ્કૂલ મેંસ્કૂલમાં તથા બોર્ડિંગ હાઉસ મેંહાઉસમાં અધિકતર બચ્ચેબાળકો આક્રાંત હોતેથાય હૈંછે, ઇસકેઆ લિએમાટે ઉનકાતેમનું કિસીકોઈ ભીપણ પ્રકાર સેપ્રકારે પૃથક્કરણ આવશ્યક હૈ૤છે. રોગગ્રસ્ત બાલકબાળક કો જ્વરને ઉતરનેતાવ કેઉતર્યા બાદ કમઓછા સેમાં કમઓછા તીનત્રણ સપ્તાહ તકસુધી અલગ રખનારાખવો ચાહિએ૤જોઈએ. ઉસકેતેના મલમળ મૂત્ર તથા શરીર સેથી નિકલેનિકળેલ અન્ય ઉપસર્ગ કીઉપસર્ગની સફાઈ રખનારાખવી ચાહિએ૤જોઈએ. અન્ય ઓષધિજન્યઔષધિજન્ય ઉપચાર કેમટે લિએ કિસીકોઈ યોગ્ય ચિકિત્સકચિકિત્સકની કીસલાહ રાયલેવી લેનાજોઈએ ઉત્તમ હૈ૤છે.

== બાહરી કડ઼િયાઁકડીઓ ==

* [http://rajswasthya.nic.in/RB-Poliyo.htm પોલિયો પ્રશ્નોત્તરી] (રાજસ્થાન સરકાર કાનો ચિકિત્સા સ્વાસ્થ્ય એવં પરિવાર કલ્યાણ વિભાગ)