સ્ફટિક: આવૃત્તિઓ વચ્ચેનો તફાવત

Content deleted Content added
No edit summary
લીટી ૭:
[[File:Insulincrystals.jpg|thumb|બહારના અવકાશમાં વિકસાવેલા ઇન્શ્યુલિન સ્ફટિકો]]
[[File:Halite(Salt)USGOV.jpg|thumb|હેલાઇટ (સોડિયમ ક્લોરાઇડ) - એક મોટો સ્ફટિક]]
પ્રવાહી અથવા પ્રવાહીમાં ઓગળેલા પદાર્થમાંથી સ્ફટિકીય માળખું રચાવાની પ્રક્રિયાને ઘણીવાર '''[[સ્ફટિકીકરણ]]''' કહેવાય છે. સ્ફટિક શબ્દના મૂળ અર્થના જૂના ઉદાહરણમાં ઠંડુ કરાયેલુ પાણી તેની પ્રાવસ્થા બદલીને પ્રવાહીમાંથી ઘન સ્વરૂપમાં ફેરવાય છે. આ પ્રક્રિયા બરફના નાના સ્ફટિકો રચાવાથી શરૂ થાય છે અને જ્યાં સુધી તે ફ્યુઝના થાય ત્યાં સુધી તે વધતા રહે છે અને એક બહુસ્ફટિકીય માળખાની રચના કરે છે. બરફના ભૌતિક ગુણધર્મોનો આધાર વ્યક્તિગત સ્ફટિકો અથવા દાણાના કદ અને ગોઠવણ પર રહેલો હોય છે. ઓગળેલી સ્થિતિમાંથી ઘનીકરણ પામેલી ધાતુમાં પણ આ જ ગુણધર્મ જોવા મળે છે.
 
[[પ્રવાહી]] ક્યું [[સ્ફટિક માળખું રચશે તેનો આધાર પ્રવાહીના રસાયણશાસ્ત્ર, તે જે સ્થિતિમાં ઘનીકરણ થાય છે તે અને એમ્બિયન્ટ દબાણ|સ્ફટિક માળખું રચશે તેનો આધાર પ્રવાહીના [[રસાયણશાસ્ત્ર]], તે જે સ્થિતિમાં ઘનીકરણ થાય છે તે અને [[એમ્બિયન્ટ દબાણ]]]] પર આધાર રાખે છે. ઠંડુ કરવાની પ્રક્રિયા સામાન્ય રીતે સ્ફટિકીય પદાર્થના નિર્માણમાં પરિણમે છે ત્યારે ચોક્કસ સ્થિતિમાં પ્રવાહી બિનસ્ફટિકીય સ્થિતિમાં થીજી જઇ શકે છે. મોટા ભાગના કિસ્સામાં, ઠંડુ થવાની પ્રક્રિયા એટલી ઝડપથી થાય છે કે [[અણુ]] તેનુ ચલન ગુમાવે તે પહેલા તેની [[લેટાઇસ]] સાઇટ સુધી પહોંચી શકતા નથી. બિનસ્ફટિકીય પદાર્થ, જે [[લાંબા ગાળાની સુવ્યવસ્થા]] ધરાવતો નથી, તેને [[આકારહીન]], કાચના જેવું ગુણવાળો અથવા [[કાચ]]વાળો પદાર્થ કહેવાય છે. સ્ફટિકીય ઘન અને આકારહીન ઘન વચ્ચે સ્પષ્ટ તફાવત હોવા છતાં તેને ઘણીવાર આકારહીન ઘન તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. મોટે ભાગે કાચ રચતી પ્રક્રિયા [[ફ્યુઝન ગુપ્ત ઉષ્મા]] મુક્ત કરતી નથી.
 
સ્ફટિકીય માળખા તમામ પ્રકારના [[રાસાયણિક બંધ]] સાથેના તમામ વર્ગના પદાર્થમાં રચાય છે. મોટે ભાગે તમામ [[ધાતુ]] બહુસ્ફટિકીય સ્થિતિમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે, આકારહીન કે એકીય સ્ફટિક ધાતુનું ઘણી મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવા છતા પણ કૃત્રિમ રીતે ઉત્પાદન થઇ શકતું નથી. [[આયનિક બંધ ધરાવતા]] સ્ફટિકો [[ક્ષાર]]ના ધનીકરણ દરમિયાન અથવા [[પીગળેલા]] પ્રવાહીમાથી અથવા દ્રાવણમાંથી સ્ફટિકીકરણ દરમિયાન રચાય છે. [[સહસંયોજક]] બંધ ધરાવતા સ્ફટિકો પણ ઘણા સામાન્ય છે, તેના જાણીતા ઉદાહરણ [[હીરો]], [[સિલિકા]] અને [[ગ્રેફાઇટ]] છે. [[પોલિમર]] પદાર્થો સામાન્ય રીતે સ્ફટિકીય ક્ષેત્રો રચશે પંરતુ અણુની લંબાઈ સંપૂર્ણ સ્ફટિકીકરણને અટકાવે છે. નબળા [[વાન ડર વાલ બળ]] પણ સ્ફટિક માળખામાં ભૂમિકા ભજવી શકે છે. દાખલા તરીકે, આ પ્રકારના બંધ ગ્રેફાઇટમાં [[ષટકોણીય]] પેટર્નવાળી શીટને નબળી રીતે એકજૂથ રાખી શકે છે. મોટા ભાગના સ્ફટિકીય પદાર્થો વિવિધ પ્રકારની [[સ્ફટિકશાસ્ત્રીય ખામી]] ધરાવે છે. આ ખામીના પ્રકાર અને માળખા પદાર્થના ગુણધર્મો પરની અસરને મર્યાદિત કરી શકે છે.
 
મોટા ભાગના સ્ફટિકીય પદાર્થો વિવિધ પ્રકારની [[સ્ફટિકશાસ્ત્રીય ખામી]] ધરાવે છે. આ ખામીના પ્રકાર અને માળખા પદાર્થના ગુણધર્મો પરની અસરને મર્યાદિત કરી શકે છે.
 
==સ્ફટિકીય પ્રાવસ્થાઓ==