વિકિપીડિયા

બાળપણ: આવૃત્તિઓ વચ્ચેનો તફાવત

Browse history interactively
નવા ફેરફાર →
Content deleted Content added
Visualવિકિલખાણ
નવું પાનું : {{ભાષાંતર}} {{About|the phase of human development known as '''childhood'''|the Michael Jackson song|Childhood (song)|the episode of ''Robin Hood''|Chil...
 
No edit summary
લીટી ૪:
{{Globalize|date=March 2010}}
 
'''બચપન''' , જન્મ સે લેકર કિશોરાવસ્થા તક કે આયુ કાલ કો કહતે હૈ.<ref>''મૈકમિલન ડિક્શનરી ફૉર સ્ટુડેંટ્સ'' મૈકમિલન, પૈન લિમિટેડ (1981), પૃષ્ઠ 173. 2010/07/15 કો પુનઃપ્રાપ્ત.</ref> વિકાસાત્મક મનોવિજ્ઞાન મેં, બચપન કો શૈશવાવસ્થા (ચલના સીખના), પ્રારંભિક બચપન (ખેલને કી ઉમ્ર), મધ્ય બચપન (સ્કૂલી ઉમ્ર), તથા કિશોરાવસ્થા (વયઃ સંધિ) કે વિકાસાત્મક ચરણોં મેં વિભાજિત કિયા ગયા હૈ.
'''बचपन''' , जन्म से लेकर किशोरावस्था तक के आयु काल को कहते है.<ref>''मैकमिलन डिक्शनरी फॉर स्टुडेंट्स'' मैकमिलन, पैन लिमिटेड (1981), पृष्ठ 173. 2010/07/15 को पुनःप्राप्त.</ref> विकासात्मक मनोविज्ञान में, बचपन को शैशवावस्था (चलना सीखना), प्रारंभिक बचपन (खेलने की उम्र), मध्य बचपन (स्कूली उम्र), तथा किशोरावस्था (वयः संधि) के विकासात्मक चरणों में विभाजित किया गया है.
 
== બચપન કી ઉમ્ર સીમાએં ==
== बचपन की उम्र सीमाएं ==
શબ્દ ''બચપન'' અવિશિષ્ટ હૈ માનવ વિકાસ મેં ઉમ્ર કે વિભિન્ન ચરણોં કે લિએ પ્રયુક્ત હો સકતા હૈ. વિકાસાત્મક રૂપ સે, યહ બચપન ઔર વયસ્કતા કે બીચ કી અવધિ કો દર્શાતા હૈ. સામાન્ય શબ્દોં મેં, બચપન કો જન્મ સે આરંભ હુઆ માના જાતા હૈ. અવધારણા કે રૂપ મેં કુછ લોગ બચપન કો ખેલ ઔર માસૂમિયત સે જોડ઼ કર દેખતે હૈં, જો કિશોરાવસ્થા મેં સમાપ્ત હોતા હૈ. કઈ દેશોં મેં, એક બાલિગ હોને કી ઉમ્ર હોતી હૈ જબ બચપન આધિકારિક તૌર પર સમાપ્ત હોતા હૈ ઔર વ્યક્તિ ક઼ાનૂની તૌર પર વયસ્ક હો જાતા હૈ. યહ ઉમ્ર 13 સે 21 કે બીચ કહીં ભી હો સકતી હૈ, ઔર 18 સબસે આમ હૈ.
शब्द ''बचपन'' अविशिष्ट है मानव विकास में उम्र के विभिन्न चरणों के लिए प्रयुक्त हो सकता है. विकासात्मक रूप से, यह बचपन और वयस्कता के बीच की अवधि को दर्शाता है. सामान्य शब्दों में, बचपन को जन्म से आरंभ हुआ माना जाता है. अवधारणा के रूप में कुछ लोग बचपन को खेल और मासूमियत से जोड़ कर देखते हैं, जो किशोरावस्था में समाप्त होता है. कई देशों में, एक बालिग होने की उम्र होती है जब बचपन आधिकारिक तौर पर समाप्त होता है और व्यक्ति क़ानूनी तौर पर वयस्क हो जाता है. यह उम्र 13 से 21 के बीच कहीं भी हो सकती है, और 18 सबसे आम है.
 
== બચપન કે વિકાસાત્મક ચરણ ==
== बचपन के विकासात्मक चरण ==
{{See|Child development stages|Child development}}
 
=== પ્રારંભિક બચપન ===
=== प्रारंभिक बचपन ===
{{Main|Toddler|Early childhood}}
[[શિશુ|શૈશવાવસ્થા]] કે બાદ પ્રારંભિક બચપન આતા હૈ, ઔર બચ્ચે કે લડ઼ખડ઼ાતે હુએ ચલને કે સાથ શુરૂ હોતા હૈ, જબ બચ્ચા બોલના ઔર સ્વતંત્ર રૂપ સે ક઼દમ બઢાને લગતા હૈ. જહાં શૈશવાવસ્થા તીન સાલ કી ઉમ્ર મેં સમાપ્ત હોતી હૈ જબ બચ્ચા બુનિયાદી જ઼રૂરતોં કે લિએ અપને માતા-પિતા પર કમ નિર્ભર રહને લગતા હૈ, પ્રારંભિક બચપન સાત સે આઠ સાલ કી ઉમ્ર તક ચલતા હૈ. નન્હે બચ્ચોં કી શિક્ષા કે લિએ રાષ્ટ્રીય સંગઠન કે અનુસાર, પ્રારંભિક બચપન કી અવધિ [[પ્રસવ|જન્મ]] સે આઠ કી ઉમ્ર તક હોતી હૈ.
[[शिशु|शैशवावस्था]] के बाद प्रारंभिक बचपन आता है, और बच्चे के लड़खड़ाते हुए चलने के साथ शुरू होता है, जब बच्चा बोलना और स्वतंत्र रूप से क़दम बढाने लगता है. जहां शैशवावस्था तीन साल की उम्र में समाप्त होती है जब बच्चा बुनियादी ज़रूरतों के लिए अपने माता-पिता पर कम निर्भर रहने लगता है, प्रारंभिक बचपन सात से आठ साल की उम्र तक चलता है. नन्हे बच्चों की शिक्षा के लिए राष्ट्रीय संगठन के अनुसार, प्रारंभिक बचपन की अवधि [[प्रसव|जन्म]] से आठ की उम्र तक होती है.
 
=== मध्यમધ્ય बचपनબચપન ===
{{Main|Child|Preadolescence}}
મધ્ય બચપન લગભગ સાત યા આઠ કી ઉમ્ર સે શુરુ હોતા હૈ, જો અનુમાનતઃ પ્રાથમિક સ્કૂલ કી ઉમ્ર હૈ ઔર લગભગ યૌવન કાલ પર સમાપ્ત હોતા હૈ, જો કિશોરાવસ્થા કી શુરુઆત હૈ.
मध्य बचपन लगभग सात या आठ की उम्र से शुरु होता है, जो अनुमानतः प्राथमिक स्कूल की उम्र है और लगभग यौवन काल पर समाप्त होता है, जो किशोरावस्था की शुरुआत है.
 
=== કિશોરાવસ્થા ===
=== किशोरावस्था ===
{{Main|Adolescence}}
કિશોરાવસ્થા, યા બચપન કી અંતિમ અવસ્થા, યૌવન કી દશા સે શુરૂ હોતી હૈ. કિશોરાવસ્થા કા અંત ઔર વયસ્કતા કી શુરૂઆત મેં દેશવાર તથા ક્રિયાવાર ભિન્નતા હૈ, ઔર એક હી દેશ-રાજ્ય યા સંસ્કૃતિ કે ભીતર અલગ-અલગ ઉમ્ર હોતી હૈ જિસકે વ્યક્તિ કો ઇતના પરિપક્વ (કાલક્રમાનુસાર તથા કાનૂની રૂપ સે) માના જાતા હૈ કિ સમાજ દ્વારા કિન્હીં કાર્યોં કો સૌપા જા સકે.
किशोरावस्था, या बचपन की अंतिम अवस्था, यौवन की दशा से शुरू होती है. किशोरावस्था का अंत और वयस्कता की शुरूआत में देशवार तथा क्रियावार भिन्नता है, और एक ही देश-राज्य या संस्कृति के भीतर अलग-अलग उम्र होती है जिसके व्यक्ति को इतना परिपक्व (कालक्रमानुसार तथा कानूनी रूप से) माना जाता है कि समाज द्वारा किन्हीं कार्यों को सौपा जा सके.
 
== બચપન કા ઇતિહાસ==
== बचपन का इतिहास==
[[File:Su Han Ch'en 001.jpg|thumb|right|200px|सांगસાંગ राजवंशરાજવંશ केકે चीनीચીની कलाकारકલાકાર सूસૂ हैनचेनહૈનચેન, सीસી. द्वाराદ્વારા खेलनेખેલને वालेવાલે बच्चेબચ્ચે ईઈ.पूપૂ. 1150.]]
 
યહ તર્ક દિયા જાતા હૈ કિ બચપન એક પ્રાકૃતિક ઘટના ન હોકર સમાજ કી રચના હૈ. એક મહત્વપૂર્ણ મધ્યવાદી તથા ઇતિહાસકાર ફિલિપ એરીસ ને અપની પુસ્તક ''સેંચુરીજ઼ ઑફ઼ ચાઇલ્ડહુડ'' મેં ઇસ બાત કો ઉઠાયા હૈ. ઇસ વિષય કો કનિંઘમ દ્વારા અપની પુસ્તક ''ઇનવેન્શન ઑફ઼ ચાઇલ્ડહુડ'' (2006) મેં આગે બઢ઼ાયા ગયા, જો મધ્યકાલ સે બચપન કે ઐતિહાસિક પહલુઓં પર નજ઼ર ડાલતા હૈ, જિસે વે વિશ્વ યુદ્ધ કે બાદ કે 1950, 1960 તથા 1970 દશક કી અવધિ કે રૂપ મેં સંદર્ભિત કરતે હૈં.
यह तर्क दिया जाता है कि बचपन एक प्राकृतिक घटना न होकर समाज की रचना है. एक महत्वपूर्ण मध्यवादी तथा इतिहासकार फिलिप एरीस ने अपनी पुस्तक ''सेंचुरीज़ ऑफ़ चाइल्डहुड'' में इस बात को उठाया है. इस विषय को कनिंघम द्वारा अपनी पुस्तक ''इनवेन्शन ऑफ़ चाइल्डहुड'' (2006) में आगे बढ़ाया गया, जो मध्यकाल से बचपन के ऐतिहासिक पहलुओं पर नज़र डालता है, जिसे वे विश्व युद्ध के बाद के 1950, 1960 तथा 1970 दशक की अवधि के रूप में संदर्भित करते हैं.
 
એરીસ ને પેંટિગ, સમાધિ-પત્થર, ફ઼ર્નીચર તથા સ્કૂલ-અભિલેખોં કે અધ્યયન કો 1961 મેં પ્રકાશિત કિયા થા. ઉન્હોને પાયા કિ 17વીં શતાબ્દી સે પહલે બચ્ચોં કા પ્રતિનિધિત્વ અલ્પ-વયસ્કોં કી તરહ કિયા જાતા થા. તબ સે ઇતિહાસકારોં દ્વારા ગુજ઼રે જ઼માને કે બચપન પર કાફી શોધ કિયા ગયા હૈ. એરીસ કે પહલે જાર્જ બોઆસ ને ''દી કલ્ટ આફ઼ ચાઇલ્ડહુડ'' પ્રકાશિત કિયા થા.
एरीस ने पेंटिग, समाधि-पत्थर, फ़र्नीचर तथा स्कूल-अभिलेखों के अध्ययन को 1961 में प्रकाशित किया था. उन्होने पाया कि 17वीं शताब्दी से पहले बच्चों का प्रतिनिधित्व अल्प-वयस्कों की तरह किया जाता था. तब से इतिहासकारों द्वारा गुज़रे ज़माने के बचपन पर काफी शोध किया गया है. एरीस के पहले जार्ज बोआस ने ''दी कल्ट आफ़ चाइल्डहुड'' प्रकाशित किया था.
 
[[પુનર્જાગરણ|નવજાગરણ]] કાલ કે દૌરાન, યૂરોપ મેં બચ્ચોં કા કલાત્મક પ્રદર્શન નાટકીય રૂપ સે બઢ ગયા. તથાપિ ઇસને બચ્ચોં કે પ્રતિ સામાજિક રવૈયે કો પ્રભાવિત નહીં કિયા- [[બાલ-શ્રમ|બાલ શ્રમ]] પર આલેખ દેખેં.
[[पुनर्जागरण|नवजागरण]] काल के दौरान, यूरोप में बच्चों का कलात्मक प्रदर्शन नाटकीय रूप से बढ गया. तथापि इसने बच्चों के प्रति सामाजिक रवैये को प्रभावित नहीं किया- [[बाल-श्रम|बाल श्रम]] पर आलेख देखें.
 
જીન જૈક્સ રૂસો વે વ્યક્તિ હૈં આમ તૌર પર જિન્હેં બચપન કી આધુનિક ધારણા કી ઉત્પત્તિ કા શ્રેય દિયા જાતા હૈ - યા ઉન પર આરોપિત કિયા જાતા હૈ. [[જૉન લૉક|જાન લૉક]] તથા અન્ય 17વીં સદી કે અન્ય [[ઉદારતાવાદ|ઉદાર]] વિચારકોં કે વિચાર કે આધાર પર રૂસો ને બચપન કો વયસ્કતા કે ખ઼તરોં ઔર કઠિનાઇયોં સે મુઠભેડ઼ સે પહલે કી લઘુ અભ્યારણ્ય અવધિ કહા. રૂસો ને નિવેદન કિયા, "ઇન માસૂમોં કી ખુશિયોં કો ક્યોં લૂટેં જો ઇતની જલ્દી બીત જાતા હૈ". "શુરુઆતી બચપન કે જલ્દી નિકલ જાને વાલે દિનોં મેં કડ઼વાહટ ક્યોં ભરેં, જો દિન ન ઉનકે લિએ ઔર ના હી આપકે લિએ કભી લૌટ કર આને વાલે હૈં?"
जीन जैक्स रूसो वे व्यक्ति हैं आम तौर पर जिन्हें बचपन की आधुनिक धारणा की उत्पत्ति का श्रेय दिया जाता है - या उन पर आरोपित किया जाता है. [[जॉन लॉक|जान लॉक]] तथा अन्य 17वीं सदी के अन्य [[उदारतावाद|उदार]] विचारकों के विचार के आधार पर रूसो ने बचपन को वयस्कता के ख़तरों और कठिनाइयों से मुठभेड़ से पहले की लघु अभ्यारण्य अवधि कहा. रूसो ने निवेदन किया, "इन मासूमों की खुशियों को क्यों लूटें जो इतनी जल्दी बीत जाता है". "शुरुआती बचपन के जल्दी निकल जाने वाले दिनों में कड़वाहट क्यों भरें, जो दिन न उनके लिए और ना ही आपके लिए कभी लौट कर आने वाले हैं?"
 
વિક્ટોરિયા કાલ કો બચપન કી આધુનિક સંસ્થા કે સ્રોત કે રૂપ મેં વર્ણિત કિયા ગયા હૈ. વિડંબના યહ હૈ કિ ઇસ કાલ કી [[ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ|ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ]] ને બાલ શ્રમ કો બઢ઼ા દિયા થા, લેકિન ઈસાઈ સુસમાચાર લેખક તથા લેખક [[ચાર્લ્સ ડિકેંસ|ચાર્લ્સ ડિકેન્સ]] તથા અન્ય કે અભિયાનોં કે કારણ, બાલ મજદૂરી ઉત્તરોત્તર કમ હોતી ગઈ ઔર 1802-1878 કે કારખ઼ાના અધિનિયમ દ્વારા સમાપ્ત હો ગઈ. વિક્ટોરિયા કાલીન લોગોં ને એકજુટ હોકર પરિવાર કી ભૂમિકા તથા બચ્ચે કી પવિત્રતા પર જ઼ોર દિયા, ઔર મોટે તૌર પર, તભી સે પશ્ચિમી સમાજોં મેં યહ રવૈયા બરક઼રાર રહા. {{Or|date=August 2009}}
विक्टोरिया काल को बचपन की आधुनिक संस्था के स्रोत के रूप में वर्णित किया गया है. विडंबना यह है कि इस काल की [[औद्योगिक क्रांति|औद्योगिक क्रांति]] ने बाल श्रम को बढ़ा दिया था, लेकिन ईसाई सुसमाचार लेखक तथा लेखक [[चार्ल्स डिकेंस|चार्ल्स डिकेन्स]] तथा अन्य के अभियानों के कारण, बाल मजदूरी उत्तरोत्तर कम होती गई और 1802-1878 के कारख़ाना अधिनियम द्वारा समाप्त हो गई. विक्टोरिया कालीन लोगों ने एकजुट होकर परिवार की भूमिका तथा बच्चे की पवित्रता पर ज़ोर दिया, और मोटे तौर पर, तभी से पश्चिमी समाजों में यह रवैया बरक़रार रहा. {{Or|date=August 2009}}
 
સમકાલીન યુગ મેં, જો એલ.કિન્ચેલો ઔર શર્લી આર. સ્ટીનબર્ગ ને બચપન ઔર બચપન કી શિક્ષા પર એક આલોચનાત્મક સિદ્ધાંત કા નિર્માણ કિયા, જિસે ઉન્હોંને કિંડરકલ્ચર કા નામ દિયા. કિન્ચેલો ઔર સ્ટીનબર્ગ ને બચપન કે અધ્યયન કે લિએ કઈ અનુસંધાન ઔર સૈદ્ધાંતિક વિમર્શોં (બ્રિકોલેજ) કા ઉપયોગ વિભિન્ન દૃષ્ટિકોણોં - ઇતિહાસ લેખન, નૃવંશવિજ્ઞાન, સંજ્ઞાનાત્મક અનુસંધાન, મીડિયા અધ્યયન, સાંસ્કૃતિક અધ્યયન, રાજનીતિક આર્થિક વિશ્લેષણ, હેર્મેનેયુટિક્સ, સાંકેતિકતા, સામગ્રી વિશ્લેષણ આદિ કે આધાર પર કિયા. ઇસ બહુપરિપેક્ષીય જાંચ કે આધાર પર કિન્ચેલો ઔર સ્ટીનબર્ગ ને દૃઢ઼તા પૂર્વક કહા કિ આધુનિક કાલ ને બચપન કે નએ યુગ મેં પ્રવેશ કિયા હૈ. ઇસ નાટકીય સાંસ્કૃતિક પરિવર્તન કે સાક્ષ્ય સર્વવ્યાપી હૈ, લેકિન 20વીં સદી કે અંત ઔર 21વીં સદી કી શુરુઆત મેં કઈ વ્યક્તિયોં ને ઇસે અભી તક દેખા નહીં હૈ. જબ કિન્ચેલો ઔર સ્ટીનબર્ગ ને કિંડરકલ્ચર કા પહલા સંસ્કરણ લિખા: દી કોર્પોરેટ કલ્ચર ઑફ઼ ચાઇલ્ડહુડ ઇન 1997 (દ્વિતીય સંસ્કરણ, 2004), અનેક લોગ જો બચ્ચોં સે સંબંધિત અધ્યયન, અધ્યાપન યા ઉનકી દેખભાલ કરકે અપની જીવિકા ચલા રહે થે, વે રોજ઼ાના સામના કરને વાલે બચપન કે સ્વભાવ મેં આએ પરિવર્તનોં સે અવગત નહીં થે.
समकालीन युग में, जो एल.किन्चेलो और शर्ली आर. स्टीनबर्ग ने बचपन और बचपन की शिक्षा पर एक आलोचनात्मक सिद्धांत का निर्माण किया, जिसे उन्होंने किंडरकल्चर का नाम दिया. किन्चेलो और स्टीनबर्ग ने बचपन के अध्ययन के लिए कई अनुसंधान और सैद्धांतिक विमर्शों (ब्रिकोलेज) का उपयोग विभिन्न दृष्टिकोणों - इतिहास लेखन, नृवंशविज्ञान, संज्ञानात्मक अनुसंधान, मीडिया अध्ययन, सांस्कृतिक अध्ययन, राजनीतिक आर्थिक विश्लेषण, हेर्मेनेयुटिक्स, सांकेतिकता, सामग्री विश्लेषण आदि के आधार पर किया. इस बहुपरिपेक्षीय जांच के आधार पर किन्चेलो और स्टीनबर्ग ने दृढ़ता पूर्वक कहा कि आधुनिक काल ने बचपन के नए युग में प्रवेश किया है. इस नाटकीय सांस्कृतिक परिवर्तन के साक्ष्य सर्वव्यापी है, लेकिन 20वीं सदी के अंत और 21वीं सदी की शुरुआत में कई व्यक्तियों ने इसे अभी तक देखा नहीं है. जब किन्चेलो और स्टीनबर्ग ने किंडरकल्चर का पहला संस्करण लिखा: दी कोर्पोरेट कल्चर ऑफ़ चाइल्डहुड इन 1997 (द्वितीय संस्करण, 2004), अनेक लोग जो बच्चों से संबंधित अध्ययन, अध्यापन या उनकी देखभाल करके अपनी जीविका चला रहे थे, वे रोज़ाना सामना करने वाले बचपन के स्वभाव में आए परिवर्तनों से अवगत नहीं थे.
 
કિંડરકલ્ચર સે પહલે મનોવિજ્ઞાન, શિક્ષા, ઔર કુછ કમ માત્રા મેં સમાજશાસ્ત્ર ઔર સાંસ્કૃતિક અધ્યયન કે ક્ષેત્રોં કે કુછ પર્યવેક્ષકોં દ્વારા અધ્યયન કિયા ગયા થા કિ જ્ઞાન વિસ્ફોટ ને, જો હમારે સમકાલીન યુગ (હાઇપરરિયાલિટી) કી વિશેષતા હૈ, બચપન કી પરંપરાગત ધારણાઓં કો કમજ઼ોર કિયા હૈ ઔર બચપન કી શિક્ષા કે ક્ષેત્ર કો પરિવર્તિત કિયા હૈ. જિન્હોંને સમકાલીન સૂચના પ્રૌદ્યોગિકી કો આકાર દિયા હૈ, નિર્દેશિત ઔર નિયોજિત કિયા હૈ, ઉન્હોંને બચપન કે પુનઃનિરૂપણ મેં એક અતિરંજિત ભૂમિકા નિભાઈ હૈ. કિન્ચેલો ઔર સ્ટીનબર્ગ કા માનના હૈ કિ બેશક, સૂચના પ્રૌદ્યોગિકી ને અકેલે હી બચપન કે એક નએ યુગ કા સૂત્રપાત નહીં કિયા હૈ. જ઼ાહિર હૈ, કઈ સામાજિક, સાંસ્કૃતિક, રાજનીતિક ઔર આર્થિક કારકોં ને ઇસ તરહ કે પરિવર્તનોં કો સંચાલિત કિયા હૈ. કિંડરકલ્ચર કા મુખ્ય પ્રયોજન, સામાજિક, સાંસ્કૃતિક, રાજનીતિક, ઔર આર્થિક રૂપ સે બચપન કી બદલતી ઐતિહાસિક સ્થિતિ કો સ્થાપિત કરના તથા વિવિધ મીડિયા દ્વારા સ્થાપના મેં સહાયક ઉન તરીકોં કો વિશેષ રૂપ સે જાંચના હૈ જિસે કિન્ચેલો તથા સ્ટીનબર્ગ "નયા બચપન" કહતે હૈં. કિંડરકલ્ચર સમઝતા હૈ કિ બચપન એક હમેશા બદલતી સામાજિક ઔર ઐતિહાસિક શિલ્પકૃતિ હૈ - ના કિ કેવલ એક જૈવિક ઇકાઈ. ક્યોંકિ કઈ મનોવૈજ્ઞાનિકોં ને તર્ક દિયા હૈ કિ બચપન બઢ઼ને, વયસ્ક બનને કા એક પ્રાકૃતિક ચરણ હૈ, શૈક્ષિક સંદર્ભ સે આને વાલે કિન્ચેલો ઔર સ્ટીનબર્ગ ને કિંડરકલ્ચર કો બચપન કે "મનોવૈજ્ઞાનિકીકરણ" (સાઇકૉલોજિજ઼ેશન) જૈસે સુધારાત્મક રૂપ મેં દેખા.
किंडरकल्चर से पहले मनोविज्ञान, शिक्षा, और कुछ कम मात्रा में समाजशास्त्र और सांस्कृतिक अध्ययन के क्षेत्रों के कुछ पर्यवेक्षकों द्वारा अध्ययन किया गया था कि ज्ञान विस्फोट ने, जो हमारे समकालीन युग (हाइपररियालिटी) की विशेषता है, बचपन की परंपरागत धारणाओं को कमज़ोर किया है और बचपन की शिक्षा के क्षेत्र को परिवर्तित किया है. जिन्होंने समकालीन सूचना प्रौद्योगिकी को आकार दिया है, निर्देशित और नियोजित किया है, उन्होंने बचपन के पुनःनिरूपण में एक अतिरंजित भूमिका निभाई है. किन्चेलो और स्टीनबर्ग का मानना है कि बेशक, सूचना प्रौद्योगिकी ने अकेले ही बचपन के एक नए युग का सूत्रपात नहीं किया है. ज़ाहिर है, कई सामाजिक, सांस्कृतिक, राजनीतिक और आर्थिक कारकों ने इस तरह के परिवर्तनों को संचालित किया है. किंडरकल्चर का मुख्य प्रयोजन, सामाजिक, सांस्कृतिक, राजनीतिक, और आर्थिक रूप से बचपन की बदलती ऐतिहासिक स्थिति को स्थापित करना तथा विविध मीडिया द्वारा स्थापना में सहायक उन तरीकों को विशेष रूप से जांचना है जिसे किन्चेलो तथा स्टीनबर्ग "नया बचपन" कहते हैं. किंडरकल्चर समझता है कि बचपन एक हमेशा बदलती सामाजिक और ऐतिहासिक शिल्पकृति है - ना कि केवल एक जैविक इकाई. क्योंकि कई मनोवैज्ञानिकों ने तर्क दिया है कि बचपन बढ़ने, वयस्क बनने का एक प्राकृतिक चरण है, शैक्षिक संदर्भ से आने वाले किन्चेलो और स्टीनबर्ग ने किंडरकल्चर को बचपन के "मनोवैज्ञानिकीकरण" (साइकॉलोजिज़ेशन) जैसे सुधारात्मक रूप में देखा.
 
== બચપન કી ભૌગોલિકતાએં ==
== बचपन की भौगोलिकताएं ==
બચપન કે ભૂગોલ મેં સમ્મિલિત હૈં કિ કિસ પ્રકાર (વયસ્ક) સમાજ બચપન કે વિચાર કો ગ્રહણ કરતા હૈ ઔર અનેક રૂપોં મેં વયસ્કોં કા આચરણ બચ્ચોં કે જીવન કો પ્રભાવિત કરતા હૈ. ઇસમેં બચ્ચોં કે આસ-પાસ કે પરિવેશ સંબંધી દૃષ્ટિકોણ ઔર તત્સંબંધી નિહિતાર્થ શામિલ હૈં. કુછ વિષયોં મેં યહ બચ્ચોં કે ભૂગોલ કે સમાન હૈ જો ઉસ સમય એવં સ્થાન કા પરીક્ષણ કરતા હૈ જિસમેં બચ્ચે જીવન વ્યતીત કરતે હૈં.
बचपन के भूगोल में सम्मिलित हैं कि किस प्रकार (वयस्क) समाज बचपन के विचार को ग्रहण करता है और अनेक रूपों में वयस्कों का आचरण बच्चों के जीवन को प्रभावित करता है. इसमें बच्चों के आस-पास के परिवेश संबंधी दृष्टिकोण और तत्संबंधी निहितार्थ शामिल हैं. कुछ विषयों में यह बच्चों के भूगोल के समान है जो उस समय एवं स्थान का परीक्षण करता है जिसमें बच्चे जीवन व्यतीत करते हैं.
 
=== બચપન કી આધુનિક અવધારણાએં ===
=== बचपन की आधुनिक अवधारणाएं ===
બચપન કી અવધારણા જીવન-શૈલિયોં મેં પરિવર્તન ઔર વયસ્ક અપેક્ષાઓં કે પરિવર્તનોં કે અનુસાર વિકસિત હોતી ઔર આકાર બદલતી પ્રતીત હોતી હૈ. કુછ લોગોં કા માનના હૈ કિ બચ્ચોં કો કોઈ ચિન્તા નહીં હોની ચાહિએ ઔર ઉન્હેં કામ કરને કી જ઼રૂરત નહીં હોની ચાહિએ; જીવન ખ઼ુશહાલ ઔર પરેશાનિયોં સે મુક્ત રહના ચાહિએ. આમ તૌર પર બચપન ખ઼ુશી, આશ્ચર્ય, ચિંતા ઔર લચીલેપન કા મિશ્રણ હૈ. આમ તૌર પર યહ સંસાર મેં વયસ્કોં કે હસ્તક્ષેપ કે બિના, અભિભાવકોં સે અલગ રહકર ખેલને, સીખને, મેલ-મિલાપ, ખોજ કરને કા સમય હૈ. યહ વયસ્ક જિમ્મેવારિયોં સે અલગ રહતે હુએ ઉત્તરદાયિત્વોં કે બારે મેં સીખને કા સમય હૈ.
बचपन की अवधारणा जीवन-शैलियों में परिवर्तन और वयस्क अपेक्षाओं के परिवर्तनों के अनुसार विकसित होती और आकार बदलती प्रतीत होती है. कुछ लोगों का मानना है कि बच्चों को कोई चिन्ता नहीं होनी चाहिए और उन्हें काम करने की ज़रूरत नहीं होनी चाहिए; जीवन ख़ुशहाल और परेशानियों से मुक्त रहना चाहिए. आम तौर पर बचपन ख़ुशी, आश्चर्य, चिंता और लचीलेपन का मिश्रण है. आम तौर पर यह संसार में वयस्कों के हस्तक्षेप के बिना, अभिभावकों से अलग रहकर खेलने, सीखने, मेल-मिलाप, खोज करने का समय है. यह वयस्क जिम्मेवारियों से अलग रहते हुए उत्तरदायित्वों के बारे में सीखने का समय है.
 
બચપન કો અક્સર બાહરી તૌર પર માસૂમિયત કે કાલ કે રૂપ મેં દેખા જાતા હૈ, જિસે સામાન્યતઃ સકારાત્મક સન્દર્ભ મેં લિયા જાતા હૈ, જો વિશ્વ કે સકારાત્મકક દૃષ્ટિકોણ કી ઓર સંકેત કરતા હૈ, વિશેષકર જહાં જ્ઞાન કા અભાવ ગ઼લતિયોં સે પ્રસ્ફુટિત હોતા હૈ, જબકિ મહાનતમ જ્ઞાન ગલતિયાં કરને સે પ્રાપ્ત હોતા હૈ. "માસૂમિયત કા હ્રાસ" એક સામાન્ય સંકલ્પના હૈ ઔર પ્રાય: ઇસે આયુ વૃદ્ધિ કે અભિન્ન અંશ કે રૂપ મેં દેખા જાતા હૈ. ઇસે આમ તૌર પર એક અનુભવ યા બચ્ચે કે જીવન કે એક ઐસે કાલ કે રૂપ મેં માના જાતા હૈ જબ બુરાઈ, પીડ઼ા યા અપને ચારોં ઓર કી દુનિયા કે બારે મેં ઉનકી જાગરૂકતા વિસ્તૃત હોતી હૈ. ઇસ વિષય કો'' ટૂ કિલ એ મૉકિંગ બર્ડ'' ઔર ''લાર્ડ ઑફ઼ દ ફ્લાઈજ઼'' ઉપન્યાસોં મેં દર્શાયા ગયા હૈ. કાલ્પનિક ચરિત્ર પીટર પૈન ઐસે બચપન કા અવતાર હૈ જો કભી ખ઼ત્મ નહીં હોતા.
बचपन को अक्सर बाहरी तौर पर मासूमियत के काल के रूप में देखा जाता है, जिसे सामान्यतः सकारात्मक सन्दर्भ में लिया जाता है, जो विश्व के सकारात्मकक दृष्टिकोण की ओर संकेत करता है, विशेषकर जहां ज्ञान का अभाव ग़लतियों से प्रस्फुटित होता है, जबकि महानतम ज्ञान गलतियां करने से प्राप्त होता है. "मासूमियत का ह्रास" एक सामान्य संकल्पना है और प्राय: इसे आयु वृद्धि के अभिन्न अंश के रूप में देखा जाता है. इसे आम तौर पर एक अनुभव या बच्चे के जीवन के एक ऐसे काल के रूप में माना जाता है जब बुराई, पीड़ा या अपने चारों ओर की दुनिया के बारे में उनकी जागरूकता विस्तृत होती है. इस विषय को'' टू किल ए मॉकिंग बर्ड'' और ''लार्ड ऑफ़ द फ्लाईज़'' उपन्यासों में दर्शाया गया है. काल्पनिक चरित्र पीटर पैन ऐसे बचपन का अवतार है जो कभी ख़त्म नहीं होता.
 
=== પ્રકૃતિ અભાવ વિકાર ===
=== प्रकृति अभाव विकार ===
{{Main| Nature deficit disorder}}
प्रकृतिપ્રકૃતિ अभावઅભાવ विकारવિકાર (नेचरનેચર डेफ़िसिटડેફ઼િસિટ डिसार्डरડિસાર્ડર), रिचर्डરિચર્ડ लउલઉ द्वाराદ્વારા अपनीઅપની 2005 कीકી पुस्तकપુસ્તક ''लास्टલાસ્ટ चाइल्डચાઇલ્ડ इनઇન दદ वुड्सવુડ્સ'' मेंમેં गढ़ाગઢ઼ા गयाગયા शब्दશબ્દ हैહૈ, जोજો संयुक्तસંયુક્ત राष्ट्रરાષ્ટ્ર अमेरिकाઅમેરિકા मेंમેં<ref>[http://www.csmonitor.com/2006/0629/p13s02-lifp.html फ़ॉरફ઼ૉર मोरમોર चिल्ड्रनચિલ્ડ્રન, लेसલેસ टाइमટાઇમ फ़ॉरફ઼ૉર आउटडोरઆઉટડોર प्लेપ્લે: बिज़ीબિજ઼ી शेड्यूल्सશેડ્યૂલ્સ, लेसલેસ ओपनઓપન स्पेसસ્પેસ, मोरમોર सेफ़्टीસેફ઼્ટી फ़ियर्सફ઼િયર્સ, एंडએંડ ल्यूरલ્યૂર ऑफ़ઑફ઼ दદ वेबવેબ कीपકીપ किड्सકિડ્સ इनसाइडઇનસાઇડ] मर्लिनમર્લિન गार्डनरગાર્ડનર द्वाराદ્વારા, क्रिश्चियनક્રિશ્ચિયન साइंसસાઇંસ मॉनिटरમૉનિટર, 29 जूनજૂન, 2006.</ref> बच्चोंબચ્ચોં द्वाराદ્વારા घरઘર सेસે बाहरબાહર कमકમ समयસમય व्यतीतવ્યતીત करनेકરને कीકી कथितકથિત प्रवृत्तिપ્રવૃત્તિ कोકો निर्दिष्टનિર્દિષ્ટ करताકરતા हैહૈ<ref>[http://www.umich.edu/~urecord/0405/Dec06_04/20.shtml यूયૂ.एसએસ. चिल्ड्रनચિલ્ડ્રન एंडએંડ टीन्सટીન્સ स्पेंडસ્પેંડ मोरમોર टाइमટાઇમ ऑनઑન एकडेमिक्सએકડેમિક્સ] डायनेડાયને स्वैनब्रोસ્વૈનબ્રો द्वाराદ્વારા, दદ यूनिवर्सिटीયૂનિવર્સિટી रिकॉर्डરિકૉર્ડ ऑनलाइनઑનલાઇન, दદ यूनिवर्सिटीયૂનિવર્સિટી ऑफ़ઑફ઼ मिशिगनમિશિગન.</ref> जिसकेજિસકે परिणामस्वरूपપરિણામસ્વરૂપ विभिन्नવિભિન્ન व्यवहारपरकવ્યવહારપરક समस्याएंસમસ્યાએં उत्पन्नઉત્પન્ન होतीહોતી हैंહૈં.<ref>[http://www.canadianliving.com/canadianliving/client/en/Family/DetailNews.asp?idNews=238340&amp;pg=2&amp; आरઆર यूअरયૂઅર चिल्ड्रनચિલ્ડ્રન रियलीરિયલી स्पेंडिंगસ્પેંડિંગ इनफ़ઇનફ઼ टाइमટાઇમ आउटडोर्सઆઉટડોર્સ?][http://www.canadianliving.com/canadianliving/client/en/Family/DetailNews.asp?idNews=238340&amp;pg=2&amp; गेटिंगગેટિંગ अपઅપ क्लोज़ક્લોજ઼ विथવિથ नेचरનેચર ओपन्सઓપન્સ एએ चाइल्ड्सચાઇલ્ડ્સ आईसઆઈસ टुટુ दદ वंडर्सવંડર્સ ऑफ़ઑફ઼ दદ वर्ल्डવર્લ્ડ, विथવિથ अઅ बाउंटीબાઉંટી ऑफ़ઑફ઼ हेल्थહેલ્થ बेनिफ़िट्सબેનિફ઼િટ્સ]. टैमिટૈમિ बुराकબુરાક द्वाराદ્વારા, कैनेडियनકૈનેડિયન लिविंगલિવિંગ.</ref> कंप्यूटरકંપ્યૂટર, वीडियोવીડિયો गेमગેમ औरઔર टेलीविज़नટેલીવિજ઼ન केકે आगमनઆગમન केકે साथસાથ, बच्चोंબચ્ચોં कोકો बाहरબાહર कीકી छानबीनછાનબીન सेસે अधिकઅધિક सेસે घरઘર केકે अंदरઅંદર रहनेરહને केકે अनेकઅનેક कारणકારણ मिलમિલ गएગએ हैंહૈં. "औसतઔસત अमेरिकीઅમેરિકી बच्चाબચ્ચા इलेक्ट्रॉनिकઇલેક્ટ્રૉનિક मीडियाમીડિયા केકે साथસાથ सप्ताहસપ્તાહ केકે 44 घंटेઘંટે बिताताબિતાતા हैહૈ".<ref name="Agitators">[http://www.pittsburghcitypaper.ws/gyrobase/Content?oid=oid%3A53025 आउटसाइडઆઉટસાઇડ अजिटेटर्सઅજિટેટર્સ] बिलબિલ ओઓ'ड्रिसकॉलડ્રિસકૉલ द्वाराદ્વારા, पिट्सबर्गપિટ્સબર્ગ सिटीસિટી पेपरપેપર</ref> माताમાતા-पिताપિતા भीભી बच्चोंબચ્ચોં कोકો अपनेઅપને बढ़तेબઢ઼તે हुएહુએ "अजनबियोंઅજનબિયોં केકે ख़तरोंખ઼તરોં" सेસે संबंधितસંબંધિત भयભય केકે कारणકારણ उनकीઉનકી सुरक्षाસુરક્ષા कीકી दृष्टिદૃષ્ટિ सेસે उन्हेंઉન્હેં घरઘર केકે भीतरભીતર हीહી रखરખ रहेરહે हैंહૈં.<ref name="Agitators"></ref> हालહાલ केકે शोधશોધ नेને बच्चोंબચ્ચોં द्वाराદ્વારા [[संयुक्तસંયુક્ત राज्यરાજ્ય अमेरिकाઅમેરિકા|संयुक्तસંયુક્ત राष्ट्रરાષ્ટ્ર अमेरिकाઅમેરિકા]] मेंમેં राष्ट्रीयરાષ્ટ્રીય उद्यानोंઉદ્યાનોં मेंમેં जानेજાને कीકી घटतीઘટતી संख्याસંખ્યા औरઔર इलेक्ट्रॉनिकઇલેક્ટ્રૉનિક मीडियाમીડિયા केકે उपभोगઉપભોગ मेंમેં वृद्धिવૃદ્ધિ केકે अतिरिक्तઅતિરિક્ત अंतरઅંતર कोકો रेखांकितરેખાંકિત कियाકિયા हैહૈ.<ref name="Conservation">{{Citation | title = Is There Anybody Out There? | journal = Conservation | volume = 8 | issue = 2 | date = April–June 2007 | url = http://www.conbio.org/cip/article82nic.cfm}}</ref>
 
== સ્વસ્થ બચપન ==
== स्वस्थ बचपन ==
=== માતા-પિતા કી ભૂમિકા ===
=== माता-पिता की भूमिका ===
{{Main|Parenting}}
 
=== શારીરિક સ્વાસ્થ્ય ===
=== शारीरिक स्वास्थ्य ===
{{See|Childhood obesity|Childhood immunizations|List of childhood diseases}}
 
=== बालબાલ संरक्षणસંરક્ષણ ===
{{See|Child labor|Child labor laws|Risk aversion|Child abuse|Protection of Children Act}}
 
== बचपनબચપન काકા खेलખેલ ==
{{See|Play (activity)|Playground|Imaginary friend|Childhood secret club}}
बच्चेબચ્ચે केકે ज्ञानात्मकજ્ઞાનાત્મક, शारीरिकશારીરિક, सामाजिकસામાજિક औरઔર भावनात्म‍कભાવનાત્મ‍ક सुदृढ़ताસુદૃઢ઼તા केકે लिएલિએ खेलખેલ अनिवार्यઅનિવાર્ય हैહૈ.<ref name="AAP">{{cite web |title=The Importance of Play in Promoting Healthy Child Development and Maintaining Strong Parent-Child Bonds |url=http://www.wcss.wa.edu.au/pdf/importanceoftheplay_AAP.pdf |author=Kenneth R. Ginsburg, MD, MSEd |publisher=American Academy of Pediatrics}}</ref> यहયહ बच्चोंબચ્ચોં कोકો शारीरिकશારીરિક (दौड़नाદૌડ઼ના, कूदनाકૂદના, चढ़नाચઢ઼ના आदिઆદિ), बौद्धिकબૌદ્ધિક (सामाजिकસામાજિક कौशलકૌશલ, समुदायસમુદાય नियमનિયમ, नैतिकताનૈતિકતા औरઔર सामान्यंસામાન્યં ज्ञानજ્ઞાન) औरઔર भावनात्मबकભાવનાત્મબક विकासવિકાસ (सहानुभूतिસહાનુભૂતિ, करूणाકરૂણા औरઔર दोस्तीદોસ્તી) केકે अवसरઅવસર प्रदानપ્રદાન करताકરતા हैહૈ. असंयोजितઅસંયોજિત खेलખેલ रचनात्मकताરચનાત્મકતા औरઔર परिकल्पनाપરિકલ્પના कोકો प्रोत्साहितપ્રોત્સાહિત करतेકરતે हैंહૈં. अन्यઅન્ય बच्चोंબચ્ચોં औरઔર साथસાથ हीહી, कुछકુછ वयस्कोंવયસ્કોં केકે साथસાથ खेलनाખેલના औरઔર परस्परપરસ્પર बातचीतબાતચીત करनाકરના दोस्तीદોસ્તી, सामाजिकસામાજિક अन्योन्यઅન્યોન્ય क्रियाક્રિયા, मतभेदમતભેદ औरઔર संकल्पोंસંકલ્પોં केકે अवसरઅવસર प्रदानપ્રદાન करतेકરતે हैंહૈં.
 
ખેલ કે માધ્યમ સે બચ્ચે બહુત હી કમ ઉમ્ર મેં અપને આસ-પાસ કી દુનિયા કે સંપર્ક મેં આતે હૈં ઔર પરસ્પર ક્રિયા કરતે હૈં. ખેલ બચ્ચોં કો એક ઐસે સંસાર કી રચના કરને ઔર ખોજ કરને કી અનુમતિ દેતા હૈ જિસમેં વે કભી-કભાર અન્ય બચ્ચોં યા દેખભાલકર્તાઓં કે સાથ સંયુક્ત રૂપ સે વયસ્કોં કે સમાન ભૂમિકા નિભાતે સમય અપને ભય પર વિજય પાકર માસ્ટ‍ર બન સકતે હૈં.<ref name="AAP"></ref> અનિર્દેશિત ખેલ બચ્ચોં કો સમૂહ મેં કાર્ય કરને, બાંટને, સમઝૌતા કરને, વિવાદ સુલઝાને ઔર સ્વ-પ્રવક્તા કૌશલ સીખને કે અવસર પ્રદાન કરતા હૈ. લેકિન જબ ખેલ વયસ્કોં દ્વારા નિયંત્રિત કિયા જાતા હૈ, બચ્ચે વયસ્કોં કે નિયમોં ઔર ચિંતાઓં કો મૌન રૂપ સે સ્વીકાર કર લેતે હૈં ઔર ખેલ દ્વારા પ્રદત્ત કુછ લાભ વિશેષકર રચનાત્મકતા, નેતૃત્વ ઔર સામૂહિક કૌશલ વિકાસ કે અવસર ખો દેતે હૈં.<ref name="AAP"></ref>
खेल के माध्यम से बच्चे बहुत ही कम उम्र में अपने आस-पास की दुनिया के संपर्क में आते हैं और परस्पर क्रिया करते हैं. खेल बच्चों को एक ऐसे संसार की रचना करने और खोज करने की अनुमति देता है जिसमें वे कभी-कभार अन्य बच्चों या देखभालकर्ताओं के साथ संयुक्त रूप से वयस्कों के समान भूमिका निभाते समय अपने भय पर विजय पाकर मास्ट‍र बन सकते हैं.<ref name="AAP"></ref> अनिर्देशित खेल बच्चों को समूह में कार्य करने, बांटने, समझौता करने, विवाद सुलझाने और स्व-प्रवक्ता कौशल सीखने के अवसर प्रदान करता है. लेकिन जब खेल वयस्कों द्वारा नियंत्रित किया जाता है, बच्चे वयस्कों के नियमों और चिंताओं को मौन रूप से स्वीकार कर लेते हैं और खेल द्वारा प्रदत्त कुछ लाभ विशेषकर रचनात्मकता, नेतृत्व और सामूहिक कौशल विकास के अवसर खो देते हैं.<ref name="AAP"></ref>
 
खेलખેલ कोકો बच्चोंબચ્ચોં केકે श्रेष्ठશ્રેષ્ઠ विकासવિકાસ केકે लिएલિએ इतनाઇતના महत्वपूर्णમહત્વપૂર્ણ मानाમાના जाताજાતા हैહૈ किકિ इसेઇસે मानवाधिकारમાનવાધિકાર [[संयुक्तસંયુક્ત राष्ट्रરાષ્ટ્ર|संयुक्तસંયુક્ત राष्ट्रરાષ્ટ્ર]] उच्चઉચ્ચ आयोगઆયોગ मेंમેં प्रत्येकપ્રત્યેક बच्चेબચ્ચે केકે अधिकारઅધિકાર केકે रूपરૂપ मेंમેં मान्यताમાન્યતા प्रदानપ્રદાન कीકી गईગઈ हैહૈ.<ref>{{cite web |publisher=Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights. |title=Convention on the Rights of the Child. General Assembly Resolution 44/25 of 20 November 1989. |url=http://www.unhchr.ch/html/menu3/b/k2crc.htm |accessed=2006-06-22}}</ref> बच्चेબચ્ચે, जिनकाજિનકા पालनપાલન-पोषणપોષણ त्वरितત્વરિત औरઔર दबावपूर्णદબાવપૂર્ણ शैलीશૈલી मेंમેં होताહોતા हैહૈ, वेવે बच्चोंબચ્ચોં द्वाराદ્વારા संचालितસંચાલિત खेलખેલ सेસે हासिलહાસિલ होनेહોને वालेવાલે लाभोंલાભોં सेસે वंचितવંચિત होહો सकतेસકતે हैंહૈં.<ref name="AAP"></ref>
 
=== गलीગલી कीકી संस्कृतिસંસ્કૃતિ ===
{{Main|Children's street culture|Children's street games}}
બચ્ચોં કી ગલિયોં કી [[સંસ્કૃતિ|સંસ્કૃતિ]] કો યુવા બચ્ચોં દ્વારા રચિત સામૂહિક સંસ્કૃતિ કે રૂપ મેં નિર્દિષ્ટ કિયા જાતા હૈ ઔર કભી-કભાર ઇસે ઉનકે ''ગોપનીય સંસાર'' કે રૂપ મેં નિર્દિષ્ટ કિયા જાતા હૈ. યહ સાત ઔર બારહ વર્ષ કે બીચ કી ઉમ્ર વાલે બચ્ચોં કે બીચ બહુત આમ હૈ. યહ શહરી ઔદ્યોગિક જિલોં કે કામકાજી વર્ગ મેં દૃઢ઼તમ હૈ જહાં બચ્ચોં કો પરંપરાગત રૂપ સે બિના નિગરાની કે લંબે સમય તક બાહર ખેલને કી છૂટ હૈ. વયસ્કોં કે ન્યૂનતમ હસ્તક્ષેપ કે સાથ ઇસકા આવિષ્કાર ઔર કાફી હદ તક સંચાલન ખુદ બચ્ચોં દ્વારા કિયા ગયા હૈ.
बच्चों की गलियों की [[संस्कृति|संस्कृति]] को युवा बच्चों द्वारा रचित सामूहिक संस्कृति के रूप में निर्दिष्ट किया जाता है और कभी-कभार इसे उनके ''गोपनीय संसार'' के रूप में निर्दिष्ट किया जाता है. यह सात और बारह वर्ष के बीच की उम्र वाले बच्चों के बीच बहुत आम है. यह शहरी औद्योगिक जिलों के कामकाजी वर्ग में दृढ़तम है जहां बच्चों को परंपरागत रूप से बिना निगरानी के लंबे समय तक बाहर खेलने की छूट है. वयस्कों के न्यूनतम हस्तक्षेप के साथ इसका आविष्कार और काफी हद तक संचालन खुद बच्चों द्वारा किया गया है.
 
યુવા બચ્ચોં કી ગલી સંસ્કૃંતિ પ્રાય: શાંત પિછલી ગલિયોં ઔર ફુટપાથોં તથા સ્થાનીય ઉદ્યાનોં, ખેલ કે મૈદાનોં, ઝાડિ઼યોં ઔર બંજરભૂમિ તથા સ્થાનીય દુકાનોં તક જાને વાલે માર્ગોં પર વિકસિત હોતી હૈ. યહ અક્સર શહરી ક્ષેત્રોં કે વિભિન્ન ભાગોં (સ્થા‍નીય ભવનોં, કિનારોં, ગલી કી ચીજ઼ોં આદિ) કો કલ્પનાશીલ પ્રતિષ્ઠા પ્રદાન કરતી હૈ. બચ્ચે નિશ્ચિત ક્ષેત્ર નિર્ધારિત કરતે હૈં જો અનૌપચારિક મિલન ઔર આરામ કરને કે સ્થલોં કા ઉદ્દેશ્ય પૂર્ણ કરતે હૈં (દેખેં: સોબેલ,2001). એક શહરી ક્ષેત્ર જો કિસી વયસ્ક કે લિએ પહચાન વિહીન ઔર ઉપેક્ષિત દિખાઈ દેતા હૈ બચ્ચોં કે સંદર્ભ મેં ગહન 'આત્મીય સ્થલ' હો સકતા હૈ. વીડિયો ગેમ, ઔર [[દૂરદર્શન|ટેલીવિજ઼ન]] જૈસે આંતરિક મનબહલાવ સાધનોં કે આવિષ્કાર કે બાદ, બચ્ચોં કી ગલી સંસ્કૃતિ કી જીવન-શક્તિ - યા અસ્તિત્વ - કે બારે મેં ચિંતાએં વ્યક્ત કી જા રહી હૈં.
युवा बच्चों की गली संस्कृंति प्राय: शांत पिछली गलियों और फुटपाथों तथा स्थानीय उद्यानों, खेल के मैदानों, झाडि़यों और बंजरभूमि तथा स्थानीय दुकानों तक जाने वाले मार्गों पर विकसित होती है. यह अक्सर शहरी क्षेत्रों के विभिन्न भागों (स्था‍नीय भवनों, किनारों, गली की चीज़ों आदि) को कल्पनाशील प्रतिष्ठा प्रदान करती है. बच्चे निश्चित क्षेत्र निर्धारित करते हैं जो अनौपचारिक मिलन और आराम करने के स्थलों का उद्देश्य पूर्ण करते हैं (देखें: सोबेल,2001). एक शहरी क्षेत्र जो किसी वयस्क के लिए पहचान विहीन और उपेक्षित दिखाई देता है बच्चों के संदर्भ में गहन 'आत्मीय स्थल' हो सकता है. वीडियो गेम, और [[दूरदर्शन|टेलीविज़न]] जैसे आंतरिक मनबहलाव साधनों के आविष्कार के बाद, बच्चों की गली संस्कृति की जीवन-शक्ति - या अस्तित्व - के बारे में चिंताएं व्यक्त की जा रही हैं.
 
== સામાજિક વિજ્ઞાન મેં શોધ ==
== सामाजिक विज्ञान में शोध ==
{{See|Childhood studies}}
હાલ કે વર્ષોં મેં વયસ્કતા કે સમાજશાસ્ત્રીય અધ્યયન સંબંધી દિલચસ્પી મેં તેજી સે વૃદ્ધિ હુઈ હૈ. સમકાલીન સામાજિક ઔર માનવવિજ્ઞાન અનુસંધાન તક પહુંચતે હુએ, [[ઇથિયોપિયા|ઇથિયોપિયા]] મેં લોગોં ને બચપન ઔર સામાજિક સિદ્ધાંત કે બીચ, ઉનકે ઐતિહાસિક, રાજનીતિક ઔર સાંસ્કૃતિક આયામોં કી ખોજ કે સાથ પ્રમુખ કડ઼િયોં કો વિકસિત કિયા હૈ.
हाल के वर्षों में वयस्कता के समाजशास्त्रीय अध्ययन संबंधी दिलचस्पी में तेजी से वृद्धि हुई है. समकालीन सामाजिक और मानवविज्ञान अनुसंधान तक पहुंचते हुए, [[इथियोपिया|इथियोपिया]] में लोगों ने बचपन और सामाजिक सिद्धांत के बीच, उनके ऐतिहासिक, राजनीतिक और सांस्कृतिक आयामों की खोज के साथ प्रमुख कड़ियों को विकसित किया है.
 
==ઇન્હેં ભી દેખેં==
==इन्हें भी देखें==
* જન્મદિન કી પાર્ટી
* जन्मदिन की पार्टी
* બચપન ઔર પલાયન
* बचपन और पलायन
* બચ્ચા
* बच्चा
* બચ્ચોં કી પાર્ટી કે ખેલ
* बच्चों की पार्टी के खेल
* વયસ્કતા
* वयस्कता
* બચ્ચોં સે સંબંધિત લેખોં કી સૂચી
* बच्चों से संबंधित लेखों की सूची
* પારંપરિક બચ્ચોં કે ખેલોં કી સૂચી
* पारंपरिक बच्चों के खेलों की सूची
* અવસ્થા પરિવર્તન (રાઇટ ઑફ઼ પૈસેજ)
* अवस्था परिवर्तन (राइट ऑफ़ पैसेज)
* બચપન કા સમાજશાસ્ત્ર
* बचपन का समाजशास्त्र
* ગલી મેં રહને વાલે બચ્ચે
* गली में रहने वाले बच्चे
 
==पादપાદ-लेखલેખ==
{{Reflist}}
 
==અતિરિક્ત પઠન==
==अतिरिक्त पठन==
*એરીસ, ફ઼િલિપ. ''સેંચુરીજ઼ ઑફ઼ ચાઇલ્ડહુડ: એ સોશલ હિસ્ટ્રી ઑફ઼ ફ઼ૈમિલી લાઇફ઼'' . ન્યૂયૉર્ક: એલ્ફ્રેડ એ. નૉફ઼, 1991.
*एरीस, फ़िलिप. ''सेंचुरीज़ ऑफ़ चाइल्डहुड: ए सोशल हिस्ट्री ऑफ़ फ़ैमिली लाइफ़'' . न्यूयॉर्क: एल्फ्रेड ए. नॉफ़, 1991.
*બોઆસ, જૉર્જ. ''દ કલ્ટ ઑફ઼ ચાઇલ્ડહુડ'' . લંદન: વારબર્ગ, 1966.
*बोआस, जॉर्ज. ''द कल्ट ऑफ़ चाइल्डहुड'' . लंदन: वारबर्ग, 1966.
*બ્રાઉન, મર્લિન આર, સં. પિક્ચરિંગ ચિલ્ડ્રન: કંસ્ટ્રક્શન્સ ઑફ઼ ચાઇલ્ડહુડ બિટ્વિન રૌસ્યુ એંડ ''ફ્રાયડ'' . એલ્ડરશૉટ: એશગેટ, 2002.
*ब्राउन, मर्लिन आर, सं. पिक्चरिंग चिल्ड्रन: कंस्ट्रक्शन्स ऑफ़ चाइल्डहुड बिट्विन रौस्यु एंड ''फ्रायड'' . एल्डरशॉट: एशगेट, 2002.
*બકિંઘમ, ડેવિડ. ''ઑફ઼્ટર દ ડેથ ઑફ઼ ચાઇલ્ડહુડ: ગ્રોઇંગ અપ ઇન દ એજ ઑફ઼ ઇલેક્ટ્રૉનિક મીડિયા'' . બ્લૈકવેલ પબ્લિશર્સ, 2000. આઈએસબીએન 0745619339.
*बकिंघम, डेविड. ''ऑफ़्टर द डेथ ऑफ़ चाइल्डहुड: ग्रोइंग अप इन द एज ऑफ़ इलेक्ट्रॉनिक मीडिया'' . ब्लैकवेल पब्लिशर्स, 2000. आईएसबीएन 0745619339.
*બંજ, માર્શિયા જે., સં. ''દ ચાઇલ્ડ ઇન ક્રિશ્ચિયન થૉટ'' . ગ્રૈંડ રૈપિડ્સ, એમઆઈ: વિલિયમ બી. એર્ડમૈન્સ પબ્લિશિંગ કંપની, 2001.
*बंज, मार्शिया जे., सं. ''द चाइल्ड इन क्रिश्चियन थॉट'' . ग्रैंड रैपिड्स, एमआई: विलियम बी. एर्डमैन्स पब्लिशिंग कंपनी, 2001.
*કૈલવર્ટ, કેરિન. ''ચિલ્ડ્રન ઇન દ હાઉસ: દ મેટીરિયલ કલ્ચર ઑફ઼ અર્લી ચાઇલ્ડહુડ, 1600-1900'' . બૉસ્ટન: નૉર્થઈસ્ટર્ન યૂનિવર્સિટી પ્રેસ, 1992.
*कैलवर्ट, केरिन. ''चिल्ड्रन इन द हाउस: द मेटीरियल कल्चर ऑफ़ अर्ली चाइल्डहुड, 1600-1900'' . बॉस्टन: नॉर्थईस्टर्न यूनिवर्सिटी प्रेस, 1992.
*ક્લેવરલી, જૉન ઔર ડી.સી. ફ઼િલિપ્સ. ''વિશન્સ ઑફ઼ ચાઇલ્ડહુડ: ઇન્ફ઼્લુએંશલ મૉડલ્સ ફ઼્રૉમ લોકી ટૂ સ્પૉક'' . ન્યૂયૉર્ક: ટીચર્સ કૉલેજ, 1986.
*क्लेवरली, जॉन और डी.सी. फ़िलिप्स. ''विशन्स ऑफ़ चाइल्डहुड: इन्फ़्लुएंशल मॉडल्स फ़्रॉम लोकी टू स्पॉक'' . न्यूयॉर्क: टीचर्स कॉलेज, 1986.
*કૈનેલા, ગેલ ઔર જો એલ. કિન્ચોલો. "કિડવર્લ્ડ: ચાઇલ્ડહુડ સ્ટડીજ઼, ગ્લોબલ પર્સ્પેક્ટિવ્સ એંડ એજુકેશન". ન્યૂયૉર્ક: પીટર લૈંગ, 2002.
*कैनेला, गेल और जो एल. किन्चोलो. "किडवर्ल्ड: चाइल्डहुड स्टडीज़, ग्लोबल पर्स्पेक्टिव्स एंड एजुकेशन". न्यूयॉर्क: पीटर लैंग, 2002.
*કનિંઘમ, હ્યૂ. ''ચિલ્ડ્રન એંડ ચાઇલ્ડહુડ ઇન વેસ્ટર્ન સોસાઇટી સિન્સ 1500'' . લંદન: લૉન્ગમૈન, 1995.
*कनिंघम, ह्यू. ''चिल्ड्रन एंड चाइल्डहुड इन वेस्टर्न सोसाइटी सिन्स 1500'' . लंदन: लॉन्गमैन, 1995.
*કનિંગ્ટન, ફ઼િલિસ ઔર ઐની બક. ''ચિલ્ડ્રન્સ કૉસ્ટ્યૂમ ઇન ઇંગ્લૈંડ: 1300 ટૂ 1900'' . ન્યૂયૉર્ક: બાર્ન્સ એંડ નોબલ, 1965.
*कनिंग्टन, फ़िलिस और ऐनी बक. ''चिल्ड्रन्स कॉस्ट्यूम इन इंग्लैंड: 1300 टू 1900'' . न्यूयॉर्क: बार्न्स एंड नोबल, 1965.
*ડીમૉસ, લૉયડ, સં. ''દ હિસ્ટ્રી ઑફ઼ ચાઇલ્ડહુડ'' . લંદન: સાવનીર પ્રેસ, 1976.
*डीमॉस, लॉयड, सं. ''द हिस्ट्री ऑफ़ चाइल्डहुड'' . लंदन: सावनीर प्रेस, 1976.
*હિગોનેટ, ઐની. ''પિક્ચર્સ ઑફ઼ ઇન્નોસેન્સ: દ હિસ્ટ્રી એંડ ક્રાઇસિસ ઑફ઼ આઇડિયલ ચાઇલ્ડહુડ'' . લંદન: થેમ્સ ઔર હડસન લિમિટેડ, 1998.
*हिगोनेट, ऐनी. ''पिक्चर्स ऑफ़ इन्नोसेन्स: द हिस्ट्री एंड क्राइसिस ऑफ़ आइडियल चाइल्डहुड'' . लंदन: थेम्स और हडसन लिमिटेड, 1998.
*ઇમ્મેલ, એંડ્રિયા ઔર માઇકલ વિટમોર, સં. ''ચાઇલ્ડહુડ એંડ ચિલ્ડ્રન્સ બુક્સ ઇન અર્લી મૉડર્ન યૂરોપ, 1550-1800'' . ન્યૂયૉર્ક: રૂટલેડ્જ, 2006
*इम्मेल, एंड्रिया और माइकल विटमोर, सं. ''चाइल्डहुड एंड चिल्ड्रन्स बुक्स इन अर्ली मॉडर्न यूरोप, 1550-1800'' . न्यूयॉर्क: रूटलेड्ज, 2006
*કિનકૈડ, જેમ્સ આર. ''ચાઇલ્ડ લવિંગ: દ ઇરૉટિક ચાઇલ્ડ એંડ વિક્ટોરિયન કલ્ચર'' . ન્યૂયૉર્ક: રૂટલેડ્જ, 1992
*किनकैड, जेम्स आर. ''चाइल्ड लविंग: द इरॉटिक चाइल्ड एंड विक्टोरियन कल्चर'' . न्यूयॉर्क: रूटलेड्ज, 1992
*નૉર, જૈકલિન, સં. ''ચાઇલ્ડહુડ એંડ માઇગ્રેશન. '' ''ફ઼્રૉમ એક્સપીરિયંસ ટૂ એજેંસી'' . બિએલેફ઼ેલ્ડ: ટ્રાંસક્રિપ્ટ, 2005.
*नॉर, जैकलिन, सं. ''चाइल्डहुड एंड माइग्रेशन. '' ''फ़्रॉम एक्सपीरियंस टू एजेंसी'' . बिएलेफ़ेल्ड: ट्रांसक्रिप्ट, 2005.
*મુલર, અંજા, સં. ''ફ઼ૈશનિંગ ચાઇલ્ડહુડ ઇન દ એઇટિંથ સેંચુરી: એજ એંડ આઇડેંટિટી'' . બર્લિંગટન, વીટી: એશગેટ, 2006.
*मुलर, अंजा, सं. ''फ़ैशनिंग चाइल्डहुड इन द एइटिंथ सेंचुरी: एज एंड आइडेंटिटी'' . बर्लिंगटन, वीटी: एशगेट, 2006.
*ઓ'માલે, એંડ્રયૂ. ''દ મેકિંગ ઑફ઼ દ મૉડર્ન ચાઇલ્ડ: ચિલ્ડ્રન્સ લિટરેચર એંડ ચાઇલ્ડહુડ ઇન દ લેટ એઇટિંથ સેંચુરી'' . લંદન: રુટલેડ્જ, 2003.
*ओ'माले, एंड्रयू. ''द मेकिंग ऑफ़ द मॉडर्न चाइल्ड: चिल्ड्रन्स लिटरेचर एंड चाइल्डहुड इन द लेट एइटिंथ सेंचुरी'' . लंदन: रुटलेड्ज, 2003.
*પિંચબેક, આઇવી ઔર માર્ગરેટ હેવિટ. ''ચિલ્ડ્રન ઇન ઇંગ્લિશ સોસાયટી'' . 2 ખંડ. લંદન: રુટલેડ્જ, 1969.
*पिंचबेक, आइवी और मार्गरेट हेविट. ''चिल्ड्रन इन इंग्लिश सोसायटी'' . 2 खंड. लंदन: रुटलेड्ज, 1969.
*પોલૉક, લિંડા એ. ''ફ઼રગૉટન ચિલ્ડ્રન: પેરેંટ-ચિલ્ડ્રન રિલેશન્સ ફ઼્રૉમ 1500 ટૂ 1900'' . કેમ્બ્રિજ: કેમ્બ્રિજ યૂનિવર્સિટી પ્રેસ, 1983.
*पोलॉक, लिंडा ए. ''फ़रगॉटन चिल्ड्रन: पेरेंट-चिल्ड्रन रिलेशन्स फ़्रॉम 1500 टू 1900'' . केम्ब्रिज: केम्ब्रिज यूनिवर्सिटी प्रेस, 1983.
*પોસ્ટમૈન, નીલ. ''દ ડિસપિયરેંસ ઑફ઼ ચાઇલ્ડહુડ'' . ન્યૂયૉર્ક: વિંટેજ, 1994.
*पोस्टमैन, नील. ''द डिसपियरेंस ऑफ़ चाइल्डहुड'' . न्यूयॉर्क: विंटेज, 1994.
*શુલ્ટ્જ઼, જેમ્સ. ''દ નૉલેજ ઑફ઼ ચાઇલ્ડહુડ ઇન દ જર્મન મિડલ એજસ.''
*शुल्ट्ज़, जेम्स. ''द नॉलेज ऑफ़ चाइल्डहुड इन द जर्मन मिडल एजस.''
*શૉર્ટર, એડવર્ડ. ''દ મેકિંગ ઑફ઼ દ મૉડર્ન ફ઼ૈમિલી'' .
*शॉर्टर, एडवर्ड. ''द मेकिंग ऑफ़ द मॉडर्न फ़ैमिली'' .
*સોમરવિલે, સી. જૉન. ''દ ડિસ્કવરી ઑફ઼ ચાઇલ્ડહુડ ઇન પ્યૂરિટન ઇંગ્લૈંડ'' . એથેંસ: યૂનિવર્સિટી ઑફ઼ જૉર્જિયા પ્રેસ, 1992.
*सोमरविले, सी. जॉन. ''द डिस्कवरी ऑफ़ चाइल्डहुड इन प्यूरिटन इंग्लैंड'' . एथेंस: यूनिवर्सिटी ऑफ़ जॉर्जिया प्रेस, 1992.
*સ્ટીનબર્ગ, શર્લી આર. ઔર જો એલ. કિન્ચેલો. ''કિંડરકલ્ચર: દ કૉર્પોરેટ કંસ્ટ્રક્શન ઑફ઼ ચાઇલ્ડહુડ'' . વેસ્ટવ્યૂ પ્રેસ ઇંક, 2004. આઈએસબીએન 081339157.
*स्टीनबर्ग, शर्ली आर. और जो एल. किन्चेलो. ''किंडरकल्चर: द कॉर्पोरेट कंस्ट्रक्शन ऑफ़ चाइल्डहुड'' . वेस्टव्यू प्रेस इंक, 2004. आईएसबीएन 081339157.
*સ્ટોન, લૉરેંસ. ''દ ફ઼ૈમિલી, સેક્સ એંડ મૈરેજ ઇન ઇંગ્લૈંડ 1500-1800'' . ન્યૂયૉર્ક: હાર્પર ઔર રો, 1979.
*स्टोन, लॉरेंस. ''द फ़ैमिली, सेक्स एंड मैरेज इन इंग्लैंड 1500-1800'' . न्यूयॉर्क: हार्पर और रो, 1979.
*જ઼ોરનાડો, જોસેફ઼ એલ. ''ઇન્વેંટિંગ દ ચાઇલ્ડ: કલ્ચર, આઇડિયૉલોજી, એંડ દ સ્ટોરી ઑફ઼ ચાઇલ્ડહુડ'' . ન્યૂયૉર્ક: ગારલૈંડ, 2001.
*ज़ोरनाडो, जोसेफ़ एल. ''इन्वेंटिंग द चाइल्ड: कल्चर, आइडियॉलोजी, एंड द स्टोरी ऑफ़ चाइल्डहुड'' . न्यूयॉर्क: गारलैंड, 2001.
 
==બાહ્ય લિંક==
==बाह्य लिंक==
{{Wiktionary}}
{{Wikiquote}}
*{{In Our Time|Childhood|p0054653|Childhood}}
*[http://www.childhood.org/frame.aspx?lang=en वर्ल्डવર્લ્ડ चाइल्डहुडચાઇલ્ડહુડ फ़ाउंडेशनફ઼ાઉંડેશન]
 
[[શ્રેણી:બચપન| ]]
[[श्रेणी:बचपन| ]]
[[Category:युवावस्थाયુવાવસ્થા]]
[[Category:युवाયુવા संस्कृतिસંસ્કૃતિ]]
 
[[ar:طفولة]]
"https://gu.wikipedia.org/wiki/બાળપણ" થી મેળવેલ