'''ભૌતિક શાસ્ત્ર''' પદાર્થ તથા શક્તિના [[નિરીક્ષણ]] અને [[અઘ્યયન]]કરવાનું [[વિજ્ઞાન]] છે. ([[ગ્રીક ભાષા|ગ્રીક]] શબ્દ φυσικός (''ફીઝિકોસ''): "કુદરતી", જેનું મૂળ φύσις (''ફીઝિસ''): "[[કુદરત]]" છે.). [[બ્રહ્માંડ]]માં શક્તિ અને પદાર્થ નો સમન્વય અને રૂપાંતરણ મૂળભુત છે - તેથી ભૌતિક શાસ્ત્રને એક મૂળભુત વિજ્ઞાન કહે છે.
== પરીચય ==
'''ભૌતિકભૌિતક શાસ્ત્ર''' ((Physics)) [[પ્રકૃતિપ્રકૃતી વિજ્ઞાનિવગ્નાન]]ની એક વિશાળિવશાળ શાખા છે. ભૌતિકભૌિતક શાસ્ત્રની વ્યાખ્યા કરવી અઘરી છે. અમુક વિદ્વાનોં નાિવદ્વાનોંના મતાનુસાર આ [[ઊર્જા]] વિષયક વિજ્ઞાન છે અને આમાં ઊર્જા નું રૂપાંતરણ તથા [[પદાર્થ]] વચ્ચેનાં સંબંધોં નીં ચર્ચા કરવામાં આવે છે. તેના દ્વારા પ્રાકૃત જગત અને તેની આંતરીક ક્રિયાઓં નોક્રિયાઓંનો અભ્યાસ કરવામાં આવે છે. [[આકાશ]] (space), [[સમય]] (time), [[ગતિ]], [[પદાર્થ]], [[વિદ્યુત]], [[પ્રકાશ]], [[ઊષ્મા]] તથા [[ધ્વનિધ્વિન]] વગેરે અનેક વિષયિવષય તેમની સીમામાં આવે છે. આ [[વિજ્ઞાન]] નો એક મુખ્ય વિભાગિવભાગ છે. તેનાં સિદ્ધાંતિસદ્ધાંત સમગ્ર વિજ્ઞાન માંિવગ્નાનમાં માન્ય છે અને વિજ્ઞાન નીિવગ્નાનની દરેક શાખાને લાગુ પડે છે. તેનું ક્ષેત્ર વિસ્તૃતિવસ્તૃત છે અને તેની સીમા નિર્ધારિતિનર્ધારિત કરવી અતિ કઠિનઅિતકઠીન છે. બધા વૈજ્ઞાનિકવૈગ્નાિનક વિષયિવષય વધતે ઓછે અંશે આની અંતર્ગત આવે છે. વિજ્ઞાન નીિવગ્નાનની અન્ય શાખાઓ કાં તો સીધીજ ભૌતિકભૌિતક શાસ્ત્ર પર આધારિતઆધાિરત છે, અથવા તેમની હકિકતોને આના મૂલ સિદ્ધાંતોંિસદ્ધાંતોં સાથે સંયોજીત કરવાનો પ્રયત્ન કરાય છે.
'''ભૌતિકભૌિતક શાસ્ત્ર નું મહત્વ''' એ માટે પણ છેકે, તકનિકિતકિનક(Technology) તથા એન્જીનીયરીંગએન્િજનીયરીંગ નું જન્મદાત્રી હોવાને કારણે તે આ યુગ ના સામાજિકસામાિજક તેમજ આર્થિકઆર્થઇક વિકાસિવકાસ માટે પ્રેરક છે. બહુજ પહેલા આને દર્શન શાસ્ત્ર નો વિભાગિવભાગ ગણીને નેચરલ ફિલૉસોફી (Natural Philosophy) તરીકે ઓળખાવાતું હતું, પરંતુ ઇ.સ.૧૮૭૦ ના સમય આસપાસ "ભૌતિકભૌિતક શાસ્ત્ર"(ફિઝીક્સ) તરીકે ઓળખાતું થયુ. ધીરે ધીરે આ વિજ્ઞાનિવજ્ઞાન પ્રગતિપ્રગતી પામતું ગયુ અને અત્યારે તો તેની પ્રગતિનીપ્રગિતની તિવ્ર ઝડપ જોઇને, અગ્રગણ્ય ભૌતિકભૌિતક વિજ્ઞાનીઓનેિવગ્નાનીઓને પણ આશ્ચર્ય થાય છે. ધીરે ધીરે આમાંથી અનેક મહત્વપૂર્ણ શાખાઓં ની ઉત્પત્તિઉત્પત્િત થઇ, જેમકે રસાયણિકરસાયિણક ભૌતિકીભૌિતકી (Chemical Physics), ખગોળીય ભૌતિકીભૌિતકી (Astrophysics), જીવભૌતિકીજૈવભૌતિકી (Biophysics), ભૂભૌતિકીભૂભૌિતકી (Geophysics), આણ્વિકઆણ્િવક ભૌતિકીભૌિતકી (Nuclear Physics), અવકાશ ભૌતિકીભૌિતકી (Space Physics) વિગેરેવગેરે.
'''ભૌતિકભૌિતક શાસ્ત્ર નો મુખ્ય સિદ્ધાંતિસદ્ધાંત''' "ઊર્જા સંરક્ષણ" (Conservation of Energy) છે. જે મુજબ કોઇ પણ દ્રવ્યસમુદાય ની ઊર્જા નું પ્રમાણ સ્થિરસ્િથર હોય છે. સમુદાયસમુદાયની ની આંતરિકઆંતિરક ક્રિયાઓક્રઇયાઓ દ્વારા આ પ્રમાણ વધવાનું કે ઘટવાનું શક્ય નથી. ઊર્જા નાં અનેક રૂપ હોય છે અને તેનું રૂપાંતરણ થઇ શકે છે, પરંતુ તેમનાં પ્રમાણમાં કોઇ પ્રકાર નું પરિવર્તનપિરવર્તન શક્ય નથી. આઇસ્ટાઇનઆઇન્સ્ટાઇન ના સાપેક્ષવાદનાંસાપેક્ષ્ેવાદનાં સિદ્ધાંતિસદ્ધાંત અનુસાર દ્રવ્યમાન (mass) પણ ઉર્જામાં રૂપાંતરીત થઇ શકે છે. આ રીતે ઊર્જા સંરક્ષણ અને દ્રવ્યમાન સંરક્ષણ બન્ને સિદ્ધાંતો નોિસદ્ધાંતોનો સમન્વય થઇ જાય છે, અને આ સિદ્ધાંતિસદ્ધાંત વડે ભૌતિકભૌિતક શાસ્ત્ર અને [[રસાયણ શાસ્ત્ર]] એક બિજાબીજા સાથે સંકળાય છે.
