IP એડ્રેસ: આવૃત્તિઓ વચ્ચેનો તફાવત
Content deleted Content added
DBhavsar709 (ચર્ચા | યોગદાન) |
DBhavsar709 (ચર્ચા | યોગદાન) No edit summary |
||
લીટી ૧:
ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલ એડ્રેસ (IP એડ્રેસ) એક સંખ્યાત્મક લેબલ છે જે કમ્પ્યુટર નેટવર્કમાં વાર્તાલાપ કરવા માટે ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલનો ઉપયોગ કરે છે અને વાર્તાલાપમાં ભાગ લેનાર દરેક હોસ્ટને (કમ્પ્યુટર, પ્રિન્ટ ઉપકરણ વિ.) મળેલું હોય છે. <ref name=rfc760>RFC 760, ''DOD Standard Internet Protocol'' (January 1980)</ref> IP એડ્રેસના મુખ્ય બે કાર્યો છે : (નેટવર્કમાં) હોસ્ટ કે નેટવર્ક ઇન્ટરફેસની ઓળખાણ અને તેનું સ્થાન. તેની આ ભૂમિકાની લાક્ષણિકતાઓ આ મુજબ છે : “એક નામ સૂચવે છેકે, આપ શુ શોધી રહ્યા છે. એક સરનામું સૂચવે છે કે તે ક્યાં છે. એક માર્ગ ત્યાં કેવી રીતે પહોચી શકાય તે સૂચવે છે.” <ref name=rfc791>RFC 791, ''Internet Protocol – DARPA Internet Program Protocol Specification'' (September 1981)</ref>
ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલના ડીઝાઇનરોએ IP એડ્રેસને ૩૨-બીટ નંબર તરીકે વ્યાખ્યાયિત કર્યા છે અને આ પ્રણાલી ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલ આવૃત્તિ ૪ ([[IPv4]]) તરીકે ઓળખાઈ અને આજે પણ તેજ નામે ઓળખાય છે. જોકે, ઈન્ટરનેટમાં પ્રચંડ વૃદ્ધિ થવાથી અને બાકી રહેલા [[IPv4]] એડ્રેસોની અછતની આગાહી ના કારણે ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલની નવી આવૃત્તિ IPv6 ઈ.સ. ૧૯૯૫માં વિકસાવવામાં આવી જે ૧૨૮-બીટ નો ઉપયોગ કરે છે.<ref name=rfc1883>RFC 1883, ''Internet Protocol, Version 6 (IPv6) Specification'', S. Deering, R. Hinden (December 1995)</ref> IPv6 ઈ.સ. ૧૯૯૮માં RFC 2460 તરીકે પ્રમાણિત થયું. <ref name =rfc2460>RFC 2460, ''Internet Protocol, Version 6 (IPv6) Specification'', S. Deering, R. Hinden, The Internet Society (December 1998)</ref> અને તેનું પરીનીયોજન મધ્ય ૨૦૦૦ થી શરૂ થયું.
IP એડ્રેસ બાયનરી(જે માં મૂળભૂત રીતે બે જ અંકો ૦ અને ૧ હોય તેવી) સંખ્યા છે, પણ સામાન્ય રીતે તેનો ટેકસ્ટ ફાઈલમાં સંગ્રહ થયેલો હોય છે અને માનવથી વંચાય એ રીતે પ્રદશિત થયેલ છે જેમકે, 172.16.241.1 ([[IPv4]] માટે) અને 2001:db8:0:1:1234:587:1 (IPv6 માટે)
ઈન્ટરનેટ એસાઈન નંબર્સ ઓથોરીટી (IANA) વૈશ્વિક રીતે IP એડ્રેસોની ફાળવણી કરે છે અને પાંચ (રીજીઓનલ ઈન્ટરનેટ રજીસ્ટ્રાર)RIRs પ્રતિનિધિઓને IP એડ્રેસોની ફાળવણી કરી કરીને પોતાના જે તે સ્થાનીક એકમોમાં ISP(ઈન્ટરનેટ સર્વિસ પ્રોવાઈડર)ની મદદથી IP એડ્રસોની વહેચણી કે વ્યવસ્થાપન કરે છે.
== IP આવૃતિઓ ==
ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલ (IP) ની મુખ્યત્વે બે આવૃતિઓ ઉપયોગમાં છે : IP આવૃત્તિ ૪ અને IP આવૃત્તિ ૬. દરેક આવૃતિઓ IP એડ્રેસને જુદી રીતે દર્શાવે છે.
=== IPની પરિભાષા ===
લીટી ૧૫:
*ઓક્ટેટ : ૮ બીટ્સના બનેલા છે – સામાન્ય રીતે ૮-બીટ બાયનરી સંખ્યા છે.
== [[IPv4]] એડ્રેસ ==
[[IPv4]] એડ્રેસ પ્રણાલીમાં તેના એડ્રેસો ૩૨ બીટના હોય છે અને તેઓ શક્ય એટલા અનન્ય ૪૨૯૪૯૬૭૨૯૬ (૨^૩૨) એડ્રેસો ધરાવે છે.
બીજી રીતે કહીએતો, આ IP એડ્રેસો વૈશ્વિક રીતે અનન્ય હોય છે. IP એડ્રેસમાં ૩૨ બીટ્સ ની માહિતી રહેલી હોય છે. આ બીટ્સ ચાર વિભાગમાં વહેચાયેલા જેને ઓક્ટટ કે બાઈટ કહી શકીએ. જેને નીચે મુજબ જુદી જુદી રીતે દર્શાવી શકીએ. <ref name=CCNASG/>
*ડોટેટ-ડેસીમલ : ૧૭૨.૧૬.૩૦.૫૬ (172.16.30.56)
લીટી ૨૪:
=== Netid અને Hostid ===
[[File:IP Adrs Guj1.JPG|thumb|375 px|ડોટ-દશાંશ પધ્ધતિ દ્વારા [[IPv4]] એડ્રેસનું વિઘટન]]
વર્ગપૂર્ણ એડ્રેસિંગમાં, વર્ગ A,B અને C માં રહેલા IP એડ્રેસો Netid અને hostidમાં વહેચાયેલા છે. આ બંને ભાગોની લંબાઈ તે કયા વર્ગનો સભ્ય છે તે મુજબ બદલાતી રહે છે. આ પ્રકારની ધારણા વર્ગ D અને E ને લાગુ પડતી નથી. વર્ગ A એક બાઈટ netid અને ત્રણ બાઈટ hostid ને વ્યાખ્યાયિત કરે છે. વર્ગ B બે બાઈટ netid અને બે બાઈટ hostid ને વ્યાખ્યાયિત કરે છે. વર્ગ C ત્રણ બાઈટ netid અને એક બાઈટ hostid ને વ્યાખ્યાયિત કરે છે.
લીટી ૧૨૧:
વર્ગપૂર્ણ નેટવર્ક ડીઝાઇન ઈન્ટરનેટના શરૂવતી તબક્કામાં સેવા આપી પરંતુ, ૧૯૯૦માં નેટવર્કમાં થયેલ ઝડપી વિસ્તરણને કારણે આ ડીઝાઇને વધુ સરનામાંની જરૂર પડી. આ સરનામાઓને સમાવવા માટે ઈ.સ. ૧૯૯૩માં ક્લાસલેસ ઇન્ટર-ડોમેન રાઉંટીંગ (CIDR) નામની પદ્ધતિએ વર્ગપૂર્ણ નેટવર્ક ડીઝાઇનનું સ્થાન લીધું. વેરીએબલ-લેન્થ સબનેટ માંસ્કીંગ (VLSM) પર આધારિત આ CIDR IP એડ્રેસોની લંબાઈને ઈચ્છાધિન રીતે વધારી ઘટાડી આપે છે. આજે, વર્ગપૂર્ણ નેટવર્કોના અવશેષો માર્યાદિત માત્રામાં જોવા મળે છે.
===[[IPv4]] ના વિવિધ વર્ગો <ref name=CCNASG/>===
ઉપર જોયું તેમ વર્ગપૂર્ણ [[IPv4]] ને જુદા જુદા પાંચ વર્ગોમાં વહેચી નાખવામાં આવ્યા છે : A,B,C,D અને E.
*વર્ગ A : IP એડ્રેસ યોજનાના રચનાકારો પ્રમાણે વર્ગ A માં રહેલો પહેલો બાઈટનો પહેલો બીટ નેટવર્ક એડ્રેસ છે અને તે ૦ છે. એટલેકે, વર્ગ A ના એડ્રેસ નો પહેલા બાઈટની કિમંત ૦ અને ૧૨૭ વચ્ચે જ રહે છે. માટે વર્ગ A માટે નેટવર્ક એડ્રેસ : 0XXXXXXX હવે આ X=0 અને 1 ની કિમંતોની સંભાવના લેતા તેની લઘુતમ કિમંત ૦ અને મહતમ કિમંત ૧૨૭ થાય.
*વર્ગ B : વર્ગ Bમાં પહેલા બાઈટ ના પહેલા બીટ ની કીમંત ૧ અચલ રહે છે પરંતુ બીજો બીટ ૦ રહે છે અને બાકીના છ બીટની કિમતો બદલાતી રહે છે. માટે વર્ગ B માટે નેટવર્ક એડ્રેસ : 10XXXXXX. X માટે (0,1) સંભાવના લેતા તેની લઘુતમ કિમંત ૧૨૮ અને મહતમ કિમંત ૧૯૧ મળે.
લીટી ૧૯૯:
|}
===
નેટવર્ક ડીઝાઇનની શરૂઆતમાં, જયારે વૈશ્વિક રીતે છેવાડાના હોસ્ટને ઈન્ટરનેટના બધા હોસ્ટ જોડે જોડાણ કરવાની કલ્પના હતી, આ માટે જોડાણ મા રહેલા હોસ્ટને અનન્ય IP એડ્રેસ આપવો રહ્યો. આવું કરવાથી કોઈ હોસ્ટને ખાનગી રાખવો મુશ્કેલ હતો. આથી આ વર્ગોમાં ખાનગી એડ્રેસો અલગ ફાળવવામાં આવ્યા. આ ખાનગી એડ્રેસો કોઈ પણ પોતાના ખાનગી નેટવર્ક માટે વાપરી શકે. બાકીના એડ્રેસોને જાહેર કરી તેનું વ્યવસ્થાપન IANA દ્વારા કરાયું. ખાનગી નેટવર્કોમાં હોસ્ટ એકબીજા સાથે જોડાણમાં રહીને સંદેશાનું આદાન-પ્રદાન કરી શકતા અને ISP દ્વારા મળેલા એક અથવા એકથી વધુ જાહેર IP એડ્રેસો અને NAT (નેટવર્ક એડ્રેસ ટ્રાન્સલેશન) જેવી પદ્ધતિની મદદથી ઈન્ટરનેટ પર જોડાઈ શકે છે. ખાનગી નેટવર્કો માટે [[IPv4]] એડ્રેસોની ત્રણ શ્રુંખલાઓ RFC 1918 દ્વારા નક્કી કરાઈ. આ ખાનગી નેટવર્કોના એડ્રેસો ઈન્ટરનેટ પર આવતા નથી અને તેની ઈન્ટરનેટ IP એડ્રેસ તરીકે નોધણી થતી નથી.
{| class="wikitable"
|+ IANA દ્વારા અનામત ખાનગી [[IPv4]] નેટવર્ક વિસ્તારો
|-
!
લીટી ૨૨૭:
આ ખાનગી અનામત બ્લોક કોઈપણ વપરાશકર્તા પોતાના ખાનગી નેટવર્ક માટે ઉપયોગમાં લઇ શકે છે, વપરાશકર્તા જરૂરિયાત મુજબ આ નેટવર્કોને સબનેટીંગ નો ઉપયોગ કરી ઓછા હોસ્ટવાળા નેટવર્કમાં વિભાજીત કરી શકે અથવાતો સુપરનેટીંગનો ઉપયોગ કરી બે નેટવર્કોને જોડી આપે છે.
=== [[IPv4]] અડ્રેસની થકાવટ ===
વધતા જતા ઈન્ટરનેટ ઉપયોગથી IANA અને RIR દ્વારા સ્થાનિક ISPને અપાતા
== IPv6 એડ્રેસ ==
સરક્ષણ યુક્તિઓ હોવા છતાં, ઝડપથી થતા [[IPv4]] એડ્રેસોના ઘટાડા થવાથી ઈન્ટરનેટ એન્જીન્યરીંગ ટાસ્ક ફોર્સ (IETF) દ્વારા ઈન્ટરનેટની એડ્રેસિંગ ક્ષમતા વધારવા નવી તકનીકોની શોધખોળ કરવી જરૂરી બની. આનો કાયમી ઉકેલ માટે સીધો ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલને પુન:ડીઝાઇન કરવાનું મનાતું હતું. ઈન્ટરનેટ પ્રોટોકોલની આગલી પેઢી જેણે ઈન્ટરનેટ પર
આ નવી ડીઝાઇન માત્ર એડ્રેસોનો પર્યાપ્ત જથ્થો જ આપવા નથી બનાવી પણ તેને રાઉટીંગ નોડ પર સબનેટના રાઉંટીંગ પૂર્વગોને એકંદરે કાર્યક્ષમ બનવા પરવાનગી પણ આપે છે. પરિણામે રાઉંટીંગ કોષ્ટક નાનું બને છે અને અલગ-અલગ શક્ય એટલી નાનામાં નાની ફારવણી ૨૬૪ હોસ્ટ માટે બને છે. આ સ્તરે કોઈપણ IPv6 નેટવર્કના વિભાગ પર વાસ્તવિક એડ્રેસોનો ઉપયોગ ઓછો રહે છે. નવી ડીઝાઇન નેટવર્ક વિભાગના એડ્રેસિંગના આંતરમાળખાને અલગ કરવાની પણ તક પૂરી પાડે છે – કે જે ઉપલબ્ધ જગ્યાનો સ્થાનિક વહીવટ છે. IPv6ની સુવિધાઓ જેવીકે, જે વૈશ્વિક જોડાણ કે રાઉંટીંગ નીતિના બદલવાથી તે સમગ્ર નેટવર્કના રાઉંટીંગ પૂર્વગ આપોઆપ બદલી નાખે છે. (તેપણ આંતરિક પુન:ડીઝાઇન કે પુન:નંબરીંગની જરૂરિયાત વગર.)
લીટી ૨૩૭:
[[File:IPv6 Guj.jpg|thumb|390 px|IPv6 નું બંધારણ હેક્સાડેસીમલ અને બાયનારી અંકોમાં.]]
=== IPv6 નું બંધારણ <ref name = BForouzan> Data Communicaiton and Networking By B A Forouzan – edition 4 Page 567 to 572 </ref> ===
IPv6 એડ્રેસ ૧૬ બાઈટ સમાવે છે. જે ૧૨૮ બીટ લાબું હોય છે. આ એડ્રેસને સરળતાથી વાંચવા તેમાં હેક્સાડેસીમલ(Hexadecimal) કોલોન(Colon)નો ઉલ્લેખ કરાયો છે. આ સંકેતલીપીમાં ૧૨૮ બીટ્સને ૮ વિભાગમાં વહેચેલ છે, દરેકની લંબાઈ ૨ બાઈટ છે. બે બાઈટને હેક્સાડેસીમલમાં લખવા ચાર હેક્સાડેસીમલ અંકોની જરૂર પડે છે. આથી ૮ વિભાગને દર્શાવવા ૩૨ હેક્સાડેસીમલ અંકોની જરૂર પડે છે. દરેક ચાર અંકો ને અલગ પાડવા કોલોનનો ઉપયોગ થાય છે. IPv6 એડ્રેસો હેક્સાડેસીમલમાં હોવાથી ઘણા લાંબા ([[IPv4]] ની સરખામણીએ) છે તેમાં ઘણા અંકો શૂન્ય છે આવા કિસ્સામાં આપણે આવા એડ્રેસોને સન્ક્ષેપમાં લખી શકીએ આકૃતિમાં દર્શાવ્યા પ્રમાણે શૂન્ય ને અવગણી શકાય કે વચ્ચે રહેલા ચાર શુન્યોને એક શૂન્ય તરીકે દર્શાવી શકાય. દા.ત.
મૂળ એડ્રેસ - FDEC:0074:0000:0000:0000:B0FF:0000:FFF0
સન્ક્ષેપમાં - FDEC:74:0:0:0:B0FF:0:FFF0
લીટી ૨૫૨:
== IP ઉપનેટવર્કો (IP Subnetworks) ==
[[IPv4]] અને IPv6 બંનેમાં IP નેટવર્કોને ઉપનેટવર્કોમાં વિભાજીત કરી શકાય છે. આ માટે, IP એડ્રેસને તાર્કિક રીતે બે વિભાગમાં સ્વીકૃત કરાયા છે. નેટવર્ક પૂર્વગ અને હોસ્ટ ઓળખકર્તા કે ઇન્ટરફેસ ઓળખકર્તા (IPv6). સબનેટ માસ્ક કે CIDR નો ઉપયોગ IP એડ્રેસને નેટવર્ક અને હોસ્ટ વિભાગમાં કેવી રીતે વહેચવા માટે થાય છે.
સબનેટ માસ્કનો ઉપયોગ [[IPv4]] માંજ થાય છે. [[IPv4]] અને IPv6 બંને CIDR ધારણા અને પધ્ધતિનો ઉપયોગ કરે છે. આ પ્રમાણે, નેટવર્કે ઉપયોગમાં લીધેલ બીટ્સ ને IP એડ્રેસ બાદ એક સ્લેશ બાદ એક સંખ્યા(દશાંશ) તરીકે દર્શાવાય છે આને રાઉટીંગ પૂર્વગ પણ કહેવાય છે. દા.ત. [[IPv4]] ના એક એડ્રેસ ૧૯૨.૧૬૮.૪૭.૫ અને તેનું સબનેટ માસ્ક ૨૫૫.૨૫૫.૨૫૫.૦ હોયતો, તેને ૧૯૨.૧૬૮.૪૭.૫/૨૪ તરીકે દર્શાવાય જ્યાં પહેલા ૨૪ બીટ્સ IP એડ્રેસમાંથી જે તે સબનેટનો નેટવર્ક ID દર્શાવે છે.
== IP એડ્રેસની સોંપણી ==
લીટી ૨૬૫:
સ્ટીકી ગતિશીલ એડ્રેસનો ઉપયોગ ઈન્ટરનેટની વ્યવસ્થાપક કંપનીઓ DSL કે કેબલ અને મોડેમ દ્વારા અપાતા ઈન્ટરનેટ માટે કરે છે આવા કિસ્સામાં ભાગ્યેજ IP એડ્રેસમાં ફેરફાર થાય છે. મોડેમને એક વાર મળેલ IP એડ્રેસ જ્યાં સુધી મોડેમ બંધ કરવામાં નથી આવતું ત્યાં સુધી તે રહે છે. તેને આપેલ IP એડ્રેસની મુદ્દતમાં ISP દ્વારા વારંવાર વધારો કરાય છે.
=== સ્વયં રૂપરેખાંકિત એડ્રેસ ===
સ્થિર કે ગતિશીલ (DHCP) IP એડ્રેસોની ગેરહાજરીમાં કેટલીક ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ (જેવીકે વિન્ડોસ) પોતાના ઇન્ટરફેસને APIPA(ઓટોમેટીક પ્રાઈવેટ IP એડ્રેસિંગ)ની મદદથી IPની સોંપણી કરે છે. RFC 3330 માં દર્શાવ્યા પ્રમાણે તેના માટે એક IP એડ્રેસ બ્લોક ૧૬૯.૨૫૪.૦.૦/૧૬ અનામત રાખ્યો છે, જે [[IPv4]] માટે લીંક-લોકલ એડ્રેસિંગ તરીકે વપરાય છે. IPv6માં આવા એડ્રેસો fe80::/10 બ્લોક માંથી આવે છે. આવા એડ્રેસો સ્થાનિક નેટવર્ક કે લીંક માટે માન્ય ગણાય છે. આ એડ્રેસો ખાનગી એડ્રેસોની જેમ રાઉટ થઇ શકતા નથી.
=== સ્થિર એડ્રેસિંગનો ઉપયોગ ===
સ્થિર એડ્રેસિંગના ઉપયોગ કેટલાક નેટવર્ક સ્થાપત્ય માટે થાય છે. ઇન્ટરનેટ પર પ્રકાશિત થયેલ સર્વરો મોટે ભાગે સ્થિર એડ્રેસિંગ નો ઉપયોગ કરે છે કારણકે DNS દ્વારા શોધ કરતા જે તે સર્વરના IP એડ્રેસ સ્થિર હોયતો તેની સાથે જોડાણ થવાની ક્રિયા ઝડપી બને છે.
|