વિકિપીડિયા

એકલવ્ય: આવૃત્તિઓ વચ્ચેનો તફાવત

Browse history interactively
નવા ફેરફાર →
Content deleted Content added
Visualવિકિલખાણ
નવું પાનું : {{translate}} '''એકલવ્ય''' महाभारत का एक पात्र है। वह हिरण्य धनु नामक निषा...
 
નાનુંNo edit summary
લીટી ૧:
{{translate}}
'''એકલવ્ય''' [[મહાભારત]] કા એક પાત્ર હૈ. વહ હિરણ્ય ધનુ નામક નિષાદ કા પુત્ર થા. એકલવ્ય કી ગુરુભક્તિ મહાન થી. ઉસને ગુરુ કે માઁગને પર ગુરુદક્ષિણા કે રૂપ મેં અપને દાહિને હાઁથ કા અઁગૂઠા અપને ગુરુ કો સમર્પિત કર દિયા થા.
'''એકલવ્ય''' [[महाभारत]] का एक पात्र है। वह हिरण्य धनु नामक निषाद का पुत्र था। એકલવ્ય की गुरुभक्ति महान थी। उसने गुरु के माँगने पर गुरुदक्षिणा के रूप में अपने दाहिने हाँथ का अँगूठा अपने गुरु को समर्पित कर दिया था।
 
==એકલવ્યના ગુરુ==
 
એકલવ્ય ધનુર્વિદ્યા સીખને કે ઉદ્દેશ્ય સે [[દ્રોણાચાર્ય]] કે આશ્રમ મેં આયા કિન્તુ નિમ્ન વર્ણ કા હોને કે કારણ દ્રોણાચાર્ય ને ઉસે અપના શિષ્ય બનાના સ્વીકાર નહીં કિયા. નિરાશ હો કર એકલવ્ય વન મેં ચલા ગયા. ઉસને દ્રોણાચાર્ય કી એક મૂર્તિ બનાઈ ઔર ઉસ મૂર્તિ કો ગુરુ માન કર ધનુર્વિદ્યા કા અભ્યાસ કરને લગા. એકાગ્રચિત્ત સે સાધના કરતે હુયે અલ્પકાલ મેં હી વહ ધનુ્ર્વિદ્યા મેં અત્યન્ત નિપુણ હો ગયા.
એકલવ્ય धनुर्विद्या सीखने के उद्देश्य से [[द्रोणाचार्य]] के आश्रम में आया किन्तु निम्न वर्ण का होने के कारण द्रोणाचार्य ने उसे अपना शिष्य बनाना स्वीकार नहीं किया। निराश हो कर એકલવ્ય वन में चला गया। उसने द्रोणाचार्य की एक मूर्ति बनाई और उस मूर्ति को गुरु मान कर धनुर्विद्या का अभ्यास करने लगा। एकाग्रचित्त से साधना करते हुये अल्पकाल में ही वह धनु्र्विद्या में अत्यन्त निपुण हो गया।
 
==એકલવ્યનુ કૌશલ==
 
એક દિન [[પાણ્ડવ]] તથા [[કૌરવ]] રાજકુમાર ગુરુ દ્રોણ કે સાથ [[આખેટ]] કે લિયે ઉસી વન મેં ગયે જહાઁ પર એકલવ્ય આશ્રમ બના કર ધનુર્વિદ્યા કા અભ્યાસ કર રહા થા. રાજકુમારોં કા કુત્તા ભટક કર એકલવ્ય કે આશ્રમ મેં જા પહુઁચા. એકલવ્ય કો દેખ કર વહ ભૌંકને લગા. ઇસસે ક્રોધિત હો કર એકલવ્ય ને ઉસ કુત્તે અપના બાણ ચલા-ચલા કર ઉસકે મુઁહ કો બાણોં સે સે ભર દિયા. એકલવ્ય ને ઇસ કૌશલ સે બાણ ચલાયે થે કિ કુત્તે કો કિસી પ્રકાર કી ચોટ નહીં લગી કિન્તુ બાણોં સે બિંધ જાને કે કારણ ઉસકા ભૌંકના બન્દ હો ગયા.
एक दिन [[पाण्डव]] तथा [[कौरव]] राजकुमार गुरु द्रोण के साथ [[आखेट]] के लिये उसी वन में गये जहाँ पर એકલવ્ય आश्रम बना कर धनुर्विद्या का अभ्यास कर रहा था। राजकुमारों का कुत्ता भटक कर એકલવ્ય के आश्रम में जा पहुँचा। એકલવ્ય को देख कर वह भौंकने लगा। इससे क्रोधित हो कर એકલવ્ય ने उस कुत्ते अपना बाण चला-चला कर उसके मुँह को बाणों से से भर दिया। એકલવ્ય ने इस कौशल से बाण चलाये थे कि कुत्ते को किसी प्रकार की चोट नहीं लगी किन्तु बाणों से बिंध जाने के कारण उसका भौंकना बन्द हो गया।
 
==દ્રોણનું આશ્ચર્ય==
 
કુત્તે કે લૌટને પર જબ [[અર્જુન]] ને ધનુર્વિદ્યા કે ઉસ કૌશલ કો દેખા તો વે દ્રોણાચાર્ય સે બોલે, "હે ગુરુદેવ! ઇસ કુત્તે કે મુઁહ મેં જિસ કૌશલ સે બાણ ચલાયે ગયે હૈં ઉસસે તો પ્રતીત હોતા હૈ કિ યહાઁ પર કોઈ મુઝસે ભી બડ઼ા ધનુર્ધર રહતા હૈ." અપને સભી શિષ્યોં કો લે કર દ્રોણાચાર્ય એકલવ્ય કે પાસ પહુઁચે ઔર પૂછે, "હે વત્સ! ક્યા યે બાણ તુમ્હીં ને ચલાયે હૈ?" એકલવ્ય કે સ્વીકાર કરને પર ઉન્હોંને પુનઃ પ્રશ્ન કિયા, "તુમ્હેં ધનુર્વિદ્યા કી શિક્ષા દેને વાલે કૌન હૈં?" એકલવ્ય ને ઉત્તર દિયા, "ગુરુદેવ! મૈંને તો આપકો હી ગુરુ સ્વીકાર કર કે ધનુર્વિદ્યા સીખી હૈ." ઉસકા ઉત્તર સુનકર દ્રોણાચાર્ય બોલે, "કિન્તુ વત્સ! મૈંને તો તુમ્હેં કભી શિક્ષા નહીં દી." ઇસ પર એકલવ્ય ને હાથ જોડ઼ કર કહા, "ગુરુદેવ! મૈંને આપ હી કો અપના ગુરુ માન કર આપકી મૂર્તિ કે સમક્ષ ધનુર્વિદ્યા કા અભ્યાસ કિયા હૈ. અતઃ આપ હી મેરે પૂજ્યનીય ગુરુદેવ હૈં." ઇતના કહ કર ઉસને દ્રોણાચાર્ય કી ઉનકી મૂર્તિ કે સમક્ષ લે જા કર ખડ઼ા કર દિયા.
कुत्ते के लौटने पर जब [[अर्जुन]] ने धनुर्विद्या के उस कौशल को देखा तो वे द्रोणाचार्य से बोले, "हे गुरुदेव! इस कुत्ते के मुँह में जिस कौशल से बाण चलाये गये हैं उससे तो प्रतीत होता है कि यहाँ पर कोई मुझसे भी बड़ा धनुर्धर रहता है।" अपने सभी शिष्यों को ले कर द्रोणाचार्य એકલવ્ય के पास पहुँचे और पूछे, "हे वत्स! क्या ये बाण तुम्हीं ने चलाये है?" એકલવ્ય के स्वीकार करने पर उन्होंने पुनः प्रश्न किया, "तुम्हें धनुर्विद्या की शिक्षा देने वाले कौन हैं?" એકલવ્ય ने उत्तर दिया, "गुरुदेव! मैंने तो आपको ही गुरु स्वीकार कर के धनुर्विद्या सीखी है।" उसका उत्तर सुनकर द्रोणाचार्य बोले, "किन्तु वत्स! मैंने तो तुम्हें कभी शिक्षा नहीं दी।" इस पर એકલવ્ય ने हाथ जोड़ कर कहा, "गुरुदेव! मैंने आप ही को अपना गुरु मान कर आपकी मूर्ति के समक्ष धनुर्विद्या का अभ्यास किया है। अतः आप ही मेरे पूज्यनीय गुरुदेव हैं।" इतना कह कर उसने द्रोणाचार्य की उनकी मूर्ति के समक्ष ले जा कर खड़ा कर दिया।
 
 
==એકલવ્યની ગુરુ પ્રતિ નિષ્ઠા==
 
દ્રોણાચાર્ય નહીં ચાહતે થે કિ કોઈ અર્જુન સે બડ઼ા ધનુર્ધારી બન પાયે. વે એકલવ્ય સે બોલે, "યદિ મૈં તુમ્હારા ગુરુ હૂઁ તો તુમ્હેં મુઝકો ગુરુદક્ષિણા દેની હોગી." એકલવ્ય બોલા, "ગુરુદેવ! ગુરુદક્ષિણા કે રૂપ મેં આપ જો ભી માઁગેંગે મૈં દેને કે લિયે તૈયાર હૂઁ." ઇસ પર દ્રોણાચાર્ય ને એકલવ્ય સે ગુરુદક્ષિણા કે રૂપ મેં ઉસકે દાહિને હાથ કે અઁગૂઠે કી માઁગ કી. એકલવ્ય ને સહર્ષ અપના અઁગૂઠા દે દિયા.
द्रोणाचार्य नहीं चाहते थे कि कोई अर्जुन से बड़ा धनुर्धारी बन पाये। वे એકલવ્ય से बोले, "यदि मैं तुम्हारा गुरु हूँ तो तुम्हें मुझको गुरुदक्षिणा देनी होगी।" એકલવ્ય बोला, "गुरुदेव! गुरुदक्षिणा के रूप में आप जो भी माँगेंगे मैं देने के लिये तैयार हूँ।" इस पर द्रोणाचार्य ने એકલવ્ય से गुरुदक्षिणा के रूप में उसके दाहिने हाथ के अँगूठे की माँग की। એકલવ્ય ने सहर्ष अपना अँगूठा दे दिया।
 
==એકલવ્યની રીત==
 
અંગૂઠા કટ જાને કે બાદ એકલવ્ય ને [[તર્જની]] ઔર [[મધ્યમા]] અંગુલી કા પ્રયોગ કર તીર ચલાને લગા. યહીં સે તીરંદાજી કરને કે આધુનિક તરીકે કા જન્મ હુઆ. નિઃસન્દેહ યહ બેહતર તરીકા હૈ ઔર આજકલ તીરંદાજી ઇસી તરહ સે હોતી હૈ. વર્તમાન કાલ મેં કોઈ ભી વ્યક્તિ ઉસ તરહ સે તીરંદાજી નહીં કરતા જૈસા કિ અર્જુન કરતા થા. વાસ્તવ મેં એકલવ્ય મહાન ધનુર્ધર થા.
अंगूठा कट जाने के बाद એકલવ્ય ने [[तर्जनी]] और [[मध्यमा]] अंगुली का प्रयोग कर तीर चलाने लगा। यहीं से तीरंदाजी करने के आधुनिक तरीके का जन्म हुआ। निःसन्देह यह बेहतर तरीका है और आजकल तीरंदाजी इसी तरह से होती है। वर्तमान काल में कोई भी व्यक्ति उस तरह से तीरंदाजी नहीं करता जैसा कि अर्जुन करता था। वास्तव में એકલવ્ય महान धनुर्धर था।
 
[[Category:પૌરાણિક પાત્રો]]
"https://gu.wikipedia.org/wiki/એકલવ્ય" થી મેળવેલ