ધરતીકંપ: આવૃત્તિઓ વચ્ચેનો તફાવત

ભંગાણના ત્રણ મુખ્ય પ્રકાર છે જે ધરતીકંપ સર્જી શકે છેઃ સામાન્ય, વિરોધી (દબાણ) અને અથડામણ-સરવું.સામાન્ય અને વિરોધી ભંગાણ એ ડૂબવા-સરવાના ઉદાહરણ છે, જેમાં પોપડા [[અથડાવું અને ડૂબવું|નીચેની]] ([[:en:Strike and dip|dip]]) દિશામાં ધસે છે. તેમના આ હલનચલનમાં ઊભી ગતિવિધિ થાય છે.જયાં પૃથ્વીનો પોપડો [[વિસ્તૃત ટેકટોનિકસ|વિસ્તૃત]] ([[:en:Extensional tectonics|extended]]) થયેલો હોય, જેમ કે અપસારી (વિરોધી) સીમાઓ, ત્યાં સામાન્ય ભંગાણ થઈ શકે છે. જયાં પૃથ્વીનો પોપડો [[દબાણ કરતા ટેકટોનિકસ|સંકોચાયેલો]] ([[:en:Thrust tectonics|shortened]]) હોય, જેમ કે કેન્દ્રગામી સીમાઓ- આવા વિસ્તારોમાં વિરોધી ભંગાણ થઈ શકે છે.જયારે પૃથ્વીના પોપડાઓની બે બાજુઓ એકબીજાની પાછળ સમાંતરે સરતી હોય ત્યારે અથડામણ-સરવું પ્રકારનું ભંગાણ આ કરાડ પોપડાઓમાં થાય છે; આ પ્રકારના અથડામણ-સરવું પ્રકારના ભંગાણમાં વિશેષ રૂપે સીમાઓ બદલાતી હોય છે. પૃથ્વીના પોપડાઓના ઉપર-નીચે અને આજુ-બાજુ થતા હલનચલન એમ બંને પ્રકારની ગતિવિધિઓ ઘણા ધરતીકંપોના મૂળમાં જોવા મળી છે; જેને ત્રાંસમાં સરવું કહેવામાં આવે છે.

 

જયારે કોઈ એક ખંડીય શિલાવરણમાં પૃથ્વીના પોપડાઓની સીમાઓ આવેલી હોય ત્યારે ઊભી થતી વિકૃતિ પોપડાની પોતાની સીમા કરતાં પણ વધુ મોટા વિસ્તારમાં ફેલાય છે.[[સન આન્દ્રેઝ ફોલ્ટ]] ([[:en:San Andreas fault|San Andreas fault]])ના ખંડીય પરાવર્તનના કિસ્સામાં, ફોલ્ટના વિસ્તાર (દા.ત. "બિગ બેન્ડ" ક્ષેત્ર)માં મુખ્ય અનિયમિતતાઓ અને સર્જાયેલા વધારાના ભાગના કારણે અનેક ધરતીકંપો થયા, જે પોપડાની સરહદોથી ઘણા દૂર હતા. [[નોર્થરીજ ધરતીકંપ]] ([[:en:Northridge earthquake|Northridge earthquake]])માં આ પ્રકારના વિસ્તારમાં આંધળા ધસારાની બાબત કારણભૂત હતી. પોપડાઓની કેન્દ્રગામી ત્રાંસી ગતિનું બીજું ઉદાહરણ [[ઝેગ્રોસ]] ([[:en:Zagros|Zagros]]) પર્વતમાળાના ઉત્તર-પશ્ચિમ વિસ્તારમાંથી પસાર થતી [[અરેબિયન પ્લેટ|અરેબિયન]] ([[:en:Arabian plate|Arabian]]) અને [[યુરેશિયન પ્લેટ]] ([[:en:Eurasian plate|Eurasian plate]])ની સરહદો વચ્ચે થતી અતિશય ત્રાંસી કેન્દ્રગામી ગતિનું છે. આ પોપડાની સીમા સાથે જોડાયેલો વધારાનો કે ઊંચો થયેલો ભાગ છેવટે એક હડસેલા સાથે છૂટો પડે છે અને સીમાની દક્ષિણપશ્ચિમના વિશાળ વિસ્તારને બરાબર કાટખૂણે ઘર્ષણમાં આવે છે. આ એકદમ સ્પષ્ટ અથડાવાની-સરવાની ક્રિયા છે જે તાજા ભંગાણની સાથોસાથ અને લગભગ પોપડાની સીમાને લગોલગ થાય છે.ધરતીકંપની [[કેન્દ્રીય તંત્ર|કેન્દ્રીય હિલચાલ]] ([[:en:focal mechanism|focal mechanism]]) થકી આ નિદર્શિત થાય છે.<ref>તેલેબિયન, એમ. જેકસન, જે.૨૦૦૪.ઈરાનની ઝેગ્રોસ પર્વતમાળામાં ધરતીકંપના કેન્દ્રીય તંત્રો અને તેની ઊંચાઈ ઘટવાની બાબતનું ફેરમૂલ્યાંકન.જિઓફિઝિકલ જર્નલ ઈન્ટરનેશનલ, ૧૫૬, પૃષ્ઠ ૫૦૬-૫૨૬</ref>