ઈરાન: આવૃત્તિઓ વચ્ચેનો તફાવત

Content deleted Content added
નાનું થોડી સામાન્ય સાફ-સફાઇ.
→‎નામ: જોડણી સુધારી, વ્યાકરણ સુધાર્યું
ટેગ્સ: મોબાઈલ દ્વારા ફેરફાર મોબાઈલ એપ દ્વારા કરાયેલ ફેરફાર Android app edit
લીટી ૮૨:
 
== નામ ==
ઈરાનનું પ્રાચીન નામ ફ઼ારસ હતું. આ નામની ઉત્પત્તિની પાછળ આના સામ્રાજ્યનો ઇતિહાસ શામિલસમાવિષ્ટ છે. બેબીલોનના સમય (૪૦૦૦-7૦૦૭૦૦ ઈ.પૂ.) સુધી પાર્સ પ્રાન્ત આ સામ્રાજ્યોને અધીન હતો. જ્યારે 55૦૫૫૦ ઈસ્વીમાં કુરોશે પાર્સની સત્તા સ્થાપિત કરી તો તેની બાદ મિસ્રથી લઈને આધુનિક અફ઼ગાનિસ્તાન સુધી અને બુખારાથી ફારસની ખાડ઼ી સુધી આ સામ્રાજ્ય ફેલાઈ ગયો. આ સામ્રાજ્ય નીચે મિસ્રી, અરબ, યૂનાની, આર્ય (ઈરાન), યહૂદી તથા અન્ય ઘણી જાતિ ના લોકો હતા. જો દરેકે નહીં તો કમ સે કમ યૂનાનિઓએ આમને, આમની રાજધાની પાર્સના નામ પર, પારસી કહેવાનું આરંભ કર્યું. આના નામ પર આને પારસી સામ્રાજ્ય કહેવામાં આવ્યું. પણ સાતમી સદીમાં જ્યારે ઇસ્લામ આવ્યો તો અરબોનું પ્રભુત્વ ઈરાની ક્ષેત્ર પર થઈ ગયું. આરબોની બારખડીમાં (પ) ઉચ્ચારણ નથી હોતો. તેમણે આને પારસને બદલે ફારસ કહેવાનું ચાલૂચાલુ કર્યું અને ભાષા પારસીના બદલે ફારસી બની ગઈ. આ નામ ફારસી ભાષા બોલનારા માટે વપરાતો હતો. ઈરાન (અથવા એરાન) શબ્દ આર્ય મૂળના લોકો ને માટે પ્રયુક્ત શબ્દ એર્યનમથી આવ્યો છે, જેનો અર્થ છે આર્યોંની ભૂમિ. હખ઼ામની શાસકોના સમયે પણ આર્યમ તથા એઇરયમ શબ્દોંનો પ્રયોગ થયો છે. ઈરાની સ્રોતોમાં આ શબ્દ સૌથી પહલાંપહેલા અવેસ્તામાં મળે છે. અવેસ્તા ઈરાનમાં આર્યોંના આગમન (બીજી સદી ઈસાપૂર્વ) બાદ લખવામાં આવેલા ગ્રંથ મનાય છે. આમાં આર્યો તથા અનાર્યોને માટે ઘણાં છન્દ લખાયા છે અને આની પંક્તિઓ ઋગ્વેદથી મેળ ખાય છે. લગભગ આજ સમયે ભારતમાં પણ આર્યોનું આગમન થયું હતું. પાર્થિયન શાસકોએ એરાન તથા આર્યન બનેં શબ્દોનો પ્રયોગ કર્યો છે. બાહરી દુનિયા માટે ૧૯૩૫ સુધી તેનું નામ ફારસ હતું. સન ૧૯૩૫માં રાજા શાહ પહલવીના નવીનીકરણ કાર્યક્રમો હેઠળ દેશનું નામ બદલી ફારસથી ઈરાન કરી દેવાયું હતું.
=== ભૌગોલિક સ્થિતિ અને વિભાગ ===
ઈરાનને પારંપરિક રૂપે મધ્યપૂર્વનું અંગ મનાય છે કેમકે ઐતિહાસિક રૂપે આ મધ્યપૂર્વના અન્ય દેશોથી જોડાયેલો રહ્યો છે. આ અરબી સમુદ્રની ઉત્તર તથા કૈસ્પિયન સમુદ્રની કે વચ્ચે આવેલો છે અને આનું ક્ષેત્રફળ ૧ 6,૪8,૦૦૦ ચોરસ કિલોમીટર છે જે ભારતના કુલ ક્ષેત્રફલનું લગભગ અડધું છે. આની કુલ સ્થળસીમા ૫૪૪૦ કિલોમીટર છે અને આ ઇરાક(૧૪૫૮ કિ.મી.), અર્મેનિયા(૩૫), તુર્કી(૪૯૯), અઝરબૈજાન(૪૩૨), અફગ઼ાનિસ્તાન(૯૩૬) તથા પાકિસ્તાન(૯૦૯ કિ.મી.)ની વચ્ચે સ્થિત છે. કૈસ્પિયન સમુદ્ર સાથે આની સીમા સગભગ ૭૪૦ કિલોમીટર લામ્બી છે. ક્ષેત્રફળની દૃષ્ટિ થી આ વિશ્વમાં ૧૮મા નંબર પર આવે છે. અહીંનું ભૂતળ મુખ્યતઃ ઉચ્ચ પ્રદેશીય, પહાડ઼ી અને રણ પ્રદેશ છે. વાર્ષિક વર્ષા ૨૫સેમી થાય છે.
સમુદ્ર તળ થી તુલના કરતા ઈરાનનું સૌથી નીચલું સ્થાન ઉત્તરમાં કૈસ્પિયન સમુદ્રના કિનારે આવે છે જે ૨૮ મીટરની ઊંચાઈ પર સ્થિત છે જ્યારે કૂહ-એ-દમવન્દ જે કૈસ્પિયન કિનારાથી માત્ર ૭૦ કિમી. દક્ષિણમાં છે, તે સૌથી ઊઁચોઊઁચું શિખર છે. આની સમુદ્રતળ થીસમુદ્રતળથી ઊઁચાઈ ૫,૬૧૦ મીટર છે.
 
ઈરાન ત્રીસ પ્રાંતોંમાં વહેંચાયેલો છે. આમાંથી મુખ્ય ક્ષેત્રોનુંકા વિવરણ આ પ્રકારે છે:
"https://gu.wikipedia.org/wiki/ઈરાન" થી મેળવેલ