ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળ: આવૃત્તિઓ વચ્ચેનો તફાવત
Content deleted Content added
Sushant savla (ચર્ચા | યોગદાન) No edit summary ટેગ: ૨૦૧૭ સ્ત્રોત ફેરફાર |
Sushant savla (ચર્ચા | યોગદાન) "Indian independence movement" પાનાનું ભાષાંતર કરીને બનાવેલ |
||
લીટી ૧:
{{Colonial India}}'''ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળ''' એ ભારતમાં બ્રિટીશ શાસનનો અંત લાવવાના અંતિમ ઉદ્દેશ સાથે ચલાવવામાં આવેલી ઐતિહાસિક લડતની ઘટનાઓની શ્રેણી હતી. આ ચળવળ ૧૮૫૭ થી ૧૯૪૭ સુધી ચાલી હતી. <ref>{{Cite web|url=https://www.pacificatrocities.org/book-timeline-of-indias-independence-and-democracy-from-1857-to-1947.html|title=Timeline of India's Independence and Democracy: From 1857 to 1947|website=Pacific Atrocities Education|language=en|accessdate=2020-05-18}}</ref>
ભારતીય સ્વતંત્રતા માટેની પહેલી રાષ્ટ્રવાદી ક્રાંતિકારી ચળવળ બંગાળમાં શરૂ થઈ. <ref>{{Cite web|url=https://www.sirfnews.com/partition-of-bengal-1905-shaped-indian-freedom-movement/|title=Partition Of Bengal (1905) Shaped Indian Freedom Movement|last=Dasgupta|first=Prateek|date=4 August 2019|website=Sirf News|language=en-GB|accessdate=18 May 2020}}</ref> ત્યાર બાદ અગ્રણી મવાળ નેતાઓ સાથે નવી રચાયેલી [[ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ]] થકી ભારતીય સનદી સેવાની (સિવિલ સર્વિસ) પરીક્ષાઓ આપવાના મૂળભૂત અધિકારની અને દેશવાસી માટે વધુ અધિકારોની (મુખ્યત્વે આર્થિક) માંગણી કરતી ચળવળો દ્વારા સ્વતંત્રતાની ચળવળના મૂળ વધુ ઊંડા ઉતર્યા. ૨૦ મી સદીના પ્રારંભિક કાળમાં લાલ બાલ પાલ (ત્રિનેતા) , અરબિંદો ઘોષ અને [[વી. ઓ. ચિદમ્બરમ પિલ્લઈ|વી.ઓ. ચિદમ્બરમ પિલ્લાઈ]] જેવા નેતાઓના માર્ગદર્શન હેઠળ આ ચળાવળે વ્યાપક રાજકીય સ્વરૂપ ધારણ કર્યું અને તે સ્વરાજ્યની માંગણી તરફ વળી. <ref name="ChandraMukherjee2016">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=0q7xH06NrFkC|title=India's Struggle for Independence|last=Bipan Chandra|last2=Mridula Mukherjee|last3=Aditya Mukherjee|last4=K N Panikkar|last5=Sucheta Mahajan|date=9 August 2016|publisher=Penguin Random House India Private Limited|isbn=978-81-8475-183-3}}</ref>
લીટી ૭:
ભારતીય સ્વરાજ્યની ચળવળ એક જનસમૂહ આધારિત આંદોલન હતું જેમાં સમાજના વિવિધ વર્ગ સહભાગી હતા. આ ચળાવળમાં સતત વૈચારિક ઉત્ક્રાંતિની પ્રક્રિયા પણ થઈ. અલબત્ આ ચળાવળની મૂળ વિચારધારા વસાહતવાદ (સંસ્થાનવાદ) વિરોધી હતી, પરંતુ તેણે સ્વતંત્ર મૂડીવાદી આર્થિક વિકાસની સાથે ધર્મનિરપેક્ષ, લોકશાહી, પ્રજાસત્તાક અને નાગરિક-સ્વાતંત્ર્યવાદી રાજકીય માળખાને ટેકો આપ્યો હતો. ૧૯૩૦ પછી, આ ચળવળ એક મજબૂત સમાજવાદી અભિગમ તરફ વળી. આ વિવિધ ચળવળોને અંતે ભારતીય સ્વતંત્રતા અધિનિયમ ૧૯૪૭ બન્યો, જેનાથી ભારત પર (અંગ્રેજ) આધિપત્યનો અંત આવ્યો અને પાકિસ્તાનની રચના થઈ. ૨૬ જાન્યુઆરી, ૧૯૫૦ન દિવસે [[ભારતનું બંધારણ]] અમલમાં આવ્યું અને ભારત પ્રજાસત્તાક બન્યું આવ્યું ત્યાં સુધી ભારત પર અંગ્રેજ સત્તાનું વર્ચસ્વ રહ્યું. ૧૯૫૬માં પહેલું પ્રજાસત્તાક બંધારણ અપનાવ્યા સુધી પાકિસ્તાન પર બ્રિટિશ સત્તાનું પ્રભુત્વ હતું . ૧૯૭૧ માં, પૂર્વ પાકિસ્તાને [[બાંગ્લાદેશ|બાંગ્લાદેશ પીપલ્સ રીપબ્લિક]] તરીકે પોતાની સ્વતંત્રતા જાહેર કરી. <ref>{{Cite news|title=Remembering the war of 1971 in East Pakistan|url=https://www.aljazeera.com/indepth/opinion/remembering-war-1971-east-pakistan-191216054546348.html|last=Zakaria|first=Anam|work=Al Jazeera|access-date=2020-05-18}}</ref>
== પૃષ્ઠભૂમિ ==
=== ભારતમાં પ્રારંભિક બ્રિટીશ સંસ્થાનવાદ ===
૧૪૯૮ માં પોર્ટુગીઝ ખલાસી [[વાસ્કો દ ગામા|વાસ્કો દ ગામાના]] કાલિકટ બંદર પર આગમન સાથે મસાલાના આકર્ષક વેપારની શોધમાં યુરોપિયન વેપારીઓ પ્રથમ ભારતીય કિનારા પર પહોંચ્યા.<ref>{{Cite web|url=https://www.history.com/this-day-in-history/vasco-da-gama-reaches-india|title=Vasco da Gama reaches India|website=History.com|language=en|accessdate=2020-05-18}}</ref> એક સદી પછી, ડચ અને અંગ્રેજીએ ભારતીય ઉપખંડમાં ટ્રેડિંગ આઉટપોસ્ટની સ્થાપના કરી, જેમાં પ્રથમ અંગ્રેજ ટ્રેડિંગ પોસ્ટ [[સુરત|સુરતમાં]] ૧૬૧૩ માં સ્થપાઈ. <ref>{{Harvard citation no brackets|Heehs|1998}}</ref> સત્તરમી અને અઢારમી સદીની શરૂઆતમાં, અંગ્રેજોએ [નોંધ 1] પોર્ટુગીઝ અને ડચને લશ્કરી રીતે હરાવી દીધા, પરંતુ ફ્રેન્ચ સાથે તેમનો વિગ્રહ ચાલુ રહ્યો. ફ્રેંચોએ ત્યાં સુધીમાં પોતાને ઉપખંડમાં સ્થાપિત કરવાની કોશિશ કરી રહ્ય હતા. અઢારમી સદીના પહેલા ભાગમાં [[મુઘલ સામ્રાજ્ય|મોગલ સામ્રાજ્યના]] પતનથી બ્રિટિશરોને ભારતીય રાજકારણમાં પગ જમાવવાની તક મળી. <ref>{{Harvard citation no brackets|Heehs|1998}}</ref> ૧૭૫૭ માં પ્લાસીના યુદ્ધમાં રોબર્ટ ક્લાઇવની આગેવાની હેઠળની ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીએ બંગાળના નવાબ સિરાજ-ઉદ્-દોલાહના ભારતીય સૈન્યને હરાવ્યું. આ ઘટના બાદ કંપનીએ પોતાને ભારતીય રાજકારણમાં પ્રમુખ દાવેદાર તરીકે સ્થાપિત કર્યો, અને ત્યાર બાદ ૧૭૬૪ માં બક્સરના યુદ્ધ પછી બંગાળ, [[બિહાર]] અને [[ઑડિશા|ઓડિશાના]] મિદનાપુર ભાગ પર વહીવટી અધિકારો મેળવ્યા. <ref>{{Harvard citation no brackets|Heehs|1998}}</ref> [[ટીપુ સુલતાન|ટીપુ સુલતાનની]] હાર પછી, મોટાભાગનું દક્ષિણ ભારત કંપનીના સીધા અથવા પેટાકંપનીના જોડાણ કે રજવાડા સાથેની સંધિ થકી પરોક્ષ રાજકીય નિયંત્રણ હેઠળ આવ્યું. ત્યારબાદ કંપનીએ [[મરાઠા સામ્રાજ્ય]] શ્રેણીબદ્ધ યુદ્ધોમાં હાર આપી તેમના દ્વારા શાસિત પ્રદેશો પર નિયંત્રણ મેળવ્યું પ્રથમ (૧૮૪૫–૧૮૪૬) અને બીજા (૧૮૪૮–૪૯) એંગ્લો-શીખ યુદ્ધોમાં શીખ સૈન્યની હાર પછી, ૧૮૪૯ માં પંજાબને બ્રિટિશ ભારતમાં જોડી દેવાયું. <ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Sikh-Wars|title=Sikh Wars {{!}} Indian history|website=Encyclopædia Britannica|language=en|accessdate=2020-05-18}}</ref>
[[શ્રેણી:ભારતનો ઇતિહાસ]]
[[શ્રેણી:ભારતનો સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ]]
| |||