વિંધ્યાચલ: આવૃત્તિઓ વચ્ચેનો તફાવત

'''વિંધ્ય પર્વતમાળા''' એ એક ગોળાકારે ટેકરીઓ ધરાવતી ભારતીય ઉપમહાદ્વીપના મધ્ય પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલ પ્રાચીન પર્વતમાળા છે, જે ભારતીય મહાદ્વીપને ભૌગોલિક રીતે ઉત્તરી ([[ઉત્તર ભારતીય ગંગાના મેદાન]]) અને [[દક્ષિણ ભારત]] એમ બે ભાગમાં વિભાજીત કરે છે.

આ પર્વતનો પશ્ચિમ છેડો [[ગુજરાત દ્વીપકલ્પ]]નીદ્વીપકલ્પની પૂર્વી તરફ જ્યાં [[ગુજરાત]] રાજ્યની સીમાઓ [[રાજસ્થાન]] અને [[મધ્ય પ્રદેશ]]ને મળે છે ત્યાં આવેલો છે. ઉપમહાદ્વીપના મધ્યવર્તી ક્ષેત્રથી આગળ વધી તે [[મિર્ઝાપુરમિર્જાપુર]] આગળ ગંગા નદીને મળે છે. આ પર્વત માળાની ઉત્તર અને પશ્ચિમ તરફનો ભાગ શુષ્ક અને બિનરહેવા લાયક છે, વિંધ્ય અને દક્ષિણતરફી વધુ ઊંચી [[અરવલ્લી]] પર્વતમાળા પવનને રોકી દે છે.

આ પર્વતના દક્ષિણ તરફના ઢાળમાંથી [[નર્મદા]] નદી નીકળીને પશ્ચિમ તરફ અરબી સમુદ્ર તરફ વિંધ્ય અને તેને સમાંતર સાતપુડા પર્વતમાળા વચ્ચેના ખીણ પ્રદેશમાંથી વહે છે. આ પર્વતમાળાના ઉત્તરી ઢોળાવો ગંગાની અનેક ઉપનદીઓના મૂળ છે જેમ કે [[કાળી સિન્ધ]], [[પરબતી]], [[બેટવા]] અને [[કેણ]] (બનેંબંને [[યમુના]]ની ઉપનદીઓ), [[શોણ]] અને [[તમસા]] નામની ગંગાની ઉપનદી દક્ષિણ તરફના પૂર્વી છેડેથી નીકળી [[ગંગા]]ને મળે છે.

સૌથી પ્રાચીન મળી આવેલ યુકેરઓટી (એક ફીલામેન્ટસ શેવાળ)નામના [[બહુકોષીય]] [[અવશેષ]] વિંધ્યના ખીણ પ્રદેશમાંથી મળી આવ્યાં છે, જે લગભગ ૧૬ કે ૧૭ કરોડ વર્ષ જૂના છે.<ref>બેંગ્સ્ટન એસ, બેલીવાનોવા વી, રાસમુસીન, વ્હાઈટહાઉસ એમ. (૨૦૦૯). વિંધ્યના વિવાદાસ્પદ "કેમ્બ્રીઅન" અવશેષો સાચા છે પણ ૧ કરોડથી વધુ જુના છે. Proc Natl Acad Sci U S A. 106: 7729–7734 {{PMID|19416859}} </ref>

હિંદુ પુરાણ કથાઓ અનુસાર એક સમયે વિંધ્ય પર્વતમાળા એટલી ઊંચી વધતી હતી કે તે સૂર્યના માર્ગને અવરોધવા લાગી. આમ ચાલતા તેનો ગર્વ એટલો વધી ગયો કે તેણે માંગણી કરી કે સૂર્ય મેરુ પર્વતની જેમ પોતાની પણ પ્રદક્ષિણા કરે. વિંધ્યનો ગર્વ તોડવાની જરૂર જણાઈ અને આ માટે [[અગસ્ત્ય|અગસ્ત્ય ઋષિઋષિને]]ને પસંદ કરાયા.