ખંડકાવ્ય: આવૃત્તિઓ વચ્ચેનો તફાવત
Content deleted Content added
Sushant savla (ચર્ચા | યોગદાન) નાનું શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્ય ઉમેરી using HotCat |
KartikMistry (ચર્ચા | યોગદાન) નાનું સામાન્ય સુધારા. ટેગ: ૨૦૧૭ સ્ત્રોત ફેરફાર |
||
લીટી ૧:
'''ખંડકાવ્ય''' એ કાવ્યનો એક પ્રકાર છે. આ કાવ્ય પ્રકાર સંસ્કૃત સાહિત્ય પરથી ઉતરી આવ્યો છે. આ પ્રકાર જીવનની કોઈ એક ખાસ ઘટના કે ખંડને આવરી લે છે.
==અર્થ==
ખંડકાવ્યમાં માનવજીવનના એકાદ વૃત્તાંતનું, એના જીવનના અમુક ખંડનું અને ચાર પુરુષાર્થોમાંથી એકાદ પુરુષાર્થનું નિરૂપણ થતું હોય છે. ખંડકાવ્ય એ નર્યા પ્રસંગને નિરૂપતું પ્રસંગકાવ્ય કે કથા-અંશને નિરૂપતું કથાકાવ્ય નથી; પરંતુ વૃત્તાંતનો ટેકો લઈને માનવસંવેદનને (પછી ભલે એ મૃગ કે ચક્રવાકનું કથાપ્રતીક બનીને આવતું હોય) ઉત્કટતાથી આલેખીને જીવનના ખંડપ્રદેશના નિરૂપણ દ્વારા જીવન સમગ્રને આલોકિત કરતું હોય છે.
==વ્યાખ્યા==
વિશ્વનાથે ‘સાહિત્યદર્પણ’માં
==ઇતિહાસ==
ગુજરાતી સાહિત્યમાં કથાકાવ્યોની પરંપરા જૂની છે. પરંતુ કવિકાન્તે આ સાહિત્ય પ્રકારને નવો
કવિ કાન્તે સંસ્કૃત અને અંગ્રેજી કાવ્યકલાના સુભગ સમન્વયરૂપે આ સાહિત્યપ્રકાર નિપજાવ્યો અને તે કૃતિઓ ‘ખંડકાવ્ય’નામે પ્રચલિત બન્યો. તેમણે લખેલા વૃત્તાંતકાવ્યો (‘[[વસંત વિજય]]’, ‘ચક્રવાકમિથુન’, ‘અતિજ્ઞાન’, ‘દેવયાની’)ને ખંડકાવ્યો તરીકે ઓળખાયા.
==અન્ય નામ==
આ કાવ્ય પ્રકારને કવિ [[નરસિંહરાવ દિવેટિયા
==માળખું==
પ્રાયઃ ખંડકાવ્યનો આરંભ પાત્રની ઉક્તિથી કે પરિસ્થિતિ કે પ્રકૃતિના ચિત્રણથી થતો જોવા મળે છે. પાત્રના મનોમંથનમાં થતા બે વિરોધી ચિત્તવૃત્તિઓનું નિરૂપણ તેમાં જોવા મળે છે એમાં સંઘર્ષનું પ્રગટીકરણ થાય છે.
કાન્તનાં ખંડકાવ્યો ગુજરાતીમાં ખંડકાવ્યના ઉત્તમ માનદંડ તરીકે સ્થાપિત થયાં છે.<ref name=GVK/>
==ઉદાહરણો==
સંસ્કૃતમાં મહાકવિ કાલિદાસ રચિત ‘મેઘદૂત’ અને
===પૌરાણિક વિષય વસ્તુ===
* [[વસંત વિજય]] (પાત્ર - પાંડુ) , અતિજ્ઞાન (પાત્ર - સહદેવ)
* ભરત - [[કલાપી]]
* ઉત્તરા અને અભિમન્યુ - [[નરસિંહરાવ દિવેટિયા]]
Line ૨૯ ⟶ ૩૦:
* વિશ્વામિત્ર - [[પ્રજારામ રાવળ|પ્રજારામ રાવળ]]
આ ઉપરાંત ‘[[જટાયુ (કવિતા સંગ્રહ)|જટાયુ]]’ [[સિતાંશુ યશશ્ચન્દ્ર]] , [[બાહુક]] ([[ચિનુ મોદી]]), અશ્વત્થામાની સ્વગતોક્તિ ([[નલિન રાવળ]]), ‘શિખંડી’ ([[વિનોદ જોશી]]) પૌરાણિક વિષયોનો કથાસંદર્ભ લઈ લખાયેલા અન્ય ખંડ કાવ્યો છે.
===ઐતિહાસિક વિષય વસ્તુ===
* બિલ્વમંગલ - [[કલાપી]]
Line ૩૬ ⟶ ૩૮:
* રાજર્ષિ શિવાજી - [[પૂજાલાલ દલવાડી|પૂજાલાલ]]
* દુનિયાના દંશ - [[નંદકુમાર પાઠક|નંદકુમાર]]
=== કાલ્પનિક ===
* ચક્રવાકમિથુન
* સારસી -
==સંપાદનો==
ઈ.
==સંદર્ભ==
{{reflist}}
[[શ્રેણી:ગુજરાતી વ્યાકરણ]]
[[શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્ય]]
|