ડિજિટલ માર્કેટિંગ

ડિજિટલ માર્કેટિંગ એટલે ડિજિટલ જાહેરખબરો દ્વારા વિવિધ બ્રાન્ડને આગળ વધારવી. ડિજિટલ જાહેરખબરોમાં ટેલિવિઝન, રેડિઓ, ઇન્ટરનેટ, મોબાઇલ અને ડિજિટલ માધ્યમોના અન્ય સ્વરૂપોનો સમાવેશ થાય છે.

ડિજિટલ માર્કેટિંગ એ પરસ્પર અસર કરનારી ડિજિટલ વિતરણ કડીઓના ઉપયોગ દ્વારા પ્રોડક્ટો અને સેવાઓને પ્રોત્સાહિત કરવાની પ્રવૃત્તિ છે, જે ગ્રાહકો સુધી સમયસર, સુસંગત, વ્યક્તિગત અને ખર્ચ-અસરકારક રીતે પહોંચવાના હેતુથી કરવામાં આવે છે.

આ પ્રવૃત્તિ દરમિયાન ડિજિટલ માર્કેટિંગમાં ઇન્ટરનેટ માર્કેટિંગની કક્ષામાં આવતી વિવિધ રીતો અને પ્રવૃત્તિઓમાંથી ઘણીબધીનો સમાવેશ થાય છે. એનાથી પણ આગળ વધીને અન્ય કડીઓના સમાવેશ દ્વારા તે ઇન્ટરનેટના વપરાશની જરૂર ન હોય તેવા લોકો સુધી પણ પહોંચવા માટે મથે છે. આમ ઇન્ટરનેટ પર સંપૂર્ણ આધારિત ન હોવાના પરિણામે, ડિજિટલ માર્કેટિંગના ક્ષેત્રમાં મોબાઇલ ફોન, એસએમએસ/એમએમએસ (sms/mms), ડીસ્પ્લે/બેનર જાહેરખબરો અને ડિજિટલ આઉટડોર જેવા તત્વોનો સમાવેશ થાય છે.

પહેલાં પોતાના જ હકમાં એકમાત્ર સેવા તરીકે જોવાતી, આ સેવાને વારંવાર એવાં ડોમેઇન તરીકે જોવાય છે જે પ્રત્યક્ષ માર્કેટિંગ જેવા ઘણા પરંપરાગત માર્કેટિંગ વિસ્તારોમાંથી બધી નહીં, પણ મોટાભાગની ચીજોને આવરી લે છે. આમ કરવામાં તે ગ્રાહકો સાથે સરખી જ સંદેશાવ્યવહારની રીતનો ઉપયોગ કરે છે, પરંતુ ફર્ક એટલો હોય છે કે તે ડિજિટલ શૈલીમાં હોય છે. ગ્રાહકો સાથેનાં "સેવા" અને "જોડાણ"ને ટેકો આપવા માટે હવે ડિજિટલના ખ્યાલને વ્યાપક બનાવવામાં આવી રહ્યો છે.

ડિજિટલ માર્કેટિંગ - પુલ વિ. પુશ

ડિજિટલ માર્કેટિંગના બે અલગ સ્વરૂપ છે, જેમાં દરેકને પોતાના ગુણ અને દોષ છે.

પુલ

પુલ ડિજિટલ માર્કેટિંગ ટેક્નોલોજીઓમાં વપરાશકર્તાને વિષયવસ્તુને શોધવાની અથવા તો સીધી જ પસંદગી (અથવા પુલ) કરવા મળે છે, જે મોટેભાગે વેબ સર્ચ દ્વારા થાય છે. વેબ સાઇટ/બ્લોગ્સ અને પ્રવાહી માધ્યમો (દ્રશ્ય અને શ્રાવ્ય) તેના ઉત્તમ ઉદાહરણો છે. આ ઉદાહરણોમાંથી દરેકમાં, વિષયવસ્તુને જોવા માટે વપરાશકર્તા પાસે ખાસ લિન્ક (યુઆરએલ (URL)) હોય છે.

ગુણ:

• વિનંતીઓ સ્વાભાવિક રીતે વૈકલ્પિક પસંદગીઓ તરીકે હોવાથી, વિષયવસ્તુનું માપ સામાન્ય રીતે અમર્યાદિત હોય છે.
• સ્થાયી વિષયવસ્તુને મોકલવા માટે કોઇ આધુનિક ટેક્નોલોજીની જરૂરિયાત નથી, માત્ર સંગ્રહ/દર્શાવવા માટે આમ કરવું જરૂરી બને છે.

દોષ:

• વપરાશકર્તા માટે સંદેશ/વિષયવસ્તુને મેળવવા નોંધપાત્ર માર્કેટિંગ પ્રયત્નો જરૂરી છે.
• કેટલાક પ્રકારની માર્કેટિંગ વિષયવસ્તુને મિશ્ર વિષયવસ્તુની પરિસ્થિતિમાં બ્લોક કરી શકાય છે. (દા.ત.: ફલેશ બ્લોકર્સ)

પુશ

પુશ ડિજિટલ માર્કેટિંગ ટેક્નોલોજીઓમાં માર્કેટિંગ કરનાર (સંદેશનું સર્જન કરનાર) અને મેળવનારા (વપરાશકર્તા) બંનેનો સમાવેશ થાય છે. ઇમેઇલ (Email), એસએમએસ (SMS), આરએસએસ (RSS) પુશ ડિજિટલ માર્કેટિંગના ઉદાહરણો છે. આ ઉદાહરણોમાંથી દરેકમાં, માર્કેટિંગ કરનારને વપરાશકર્તાઓ (ગ્રાહકો)ને સંદેશા મોકલવા (પુશ) પડે છે, જે ભવિષ્યમાં મળનારા સંદેશા માટે કરવામાં આવે છે. આરએસએસ (RSS)ના કિસ્સામાં, ખરેખર વિષયવસ્તુની પસંદગી નિયત સમયના અંતરે (મતદાન) થાય છે, જેના લીધે પુશનો ભાસ થાય છે.

ગુણ:

• ઝડપી વિતરણ - પુશ ટેક્નોલોજીઓ વિષયવસ્તુ ઉપલબ્ધ થાય કે તરત જ તેનું વિતરણ કરી શકે છે.
• સાતત્યપૂર્ણ વિતરણ - કેટલાક પુશ મંચો પર એક જ પ્રકારની વિષયવસ્તુ હોય છે, જેથી વપરાશકર્તા માટે તેને પ્રકાર મુજબ બ્લોક કરવું અઘરું બની જાય છે.
• ચડિયાતું નિશાન - પુશ ટેક્નોલોજી ગ્રાહકની સંમતિને સમર્થન આપતી હોવાથી, નોંધણી દરમિયાન વધુ ચોક્કસ માર્કેટિંગ વિગતો એકઠી કરી શકાય છે, જે ચડિયાતાં નિશાન સાધવા અને વધુ વ્યક્તિગત બનાવવા જેવી બાબતોની છૂટ આપે છે.
• ચડિયાતી વિગતો - માર્કેટિંગ વિગતો વિષયવસ્તુની માટેની દરેક વિનંતી સાથે સહસંબંધ ધરાવી શકે છે, જે માર્કેટિંગ કરનારાને વપરાશકર્તાનું નામ તેમજ વસ્તી વિષયક અને મનોવિષયક વિગતો જેવી માહિતી જોવા માટે છૂટ આપે છે.

છેતરપિંડીંઓ:

• નાનું શ્રોતાગણ - સર્વસામાન્ય મંચો પર અમલી ન કરાયેલી પુશ ટેક્નોલોજીમાં વિષયવસ્તુના સર્જન, વિતરણ અને/અથવા નિરીક્ષણ થાય તે પહેલાં સામાન્ય રીતે ગ્રાહક અને/અથવા સર્વર સોફ્ટવેરની જરૂર પડે છે.
• ઊંચી કિંમત - ઓછા જાણીતાં મંચો પર અમલીકરણની કિંમત ઊંચી આવી શકે છે.
• ઓછી શોધક્ષમતા - ઓછું શ્રોતાગણ અર્થાત ઓછું નિરીક્ષણ અર્થાત સર્ચ એન્જિનોમાં દેખાવાની ઓછી શક્યતા.

ડિજિટલ માર્કેટિંગ અને બહુ-માર્ગીય સંદેશાવ્યવહારો

સંદેશાના એક પ્રકારનો ઉપયોગ કરવામાં ડિજિટલ માર્કેટિંગ અસરકારક તો છે જ, પણ માર્કેટિંગ કરનાર સંદેશાની ઝુંબેશોમાં ઘણા માર્ગોને જોડે ત્યારે તે વધુ સફળ બને છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો કંપની નવી પ્રોડક્ટને આગળ વધારવાનો પ્રયત્ન કરતી હોય, તો તે ઇમેઇલ સંદેશો અથવા લખાણની ઝુંબેશને વ્યક્તિગત પહોંચાડી શકે છે. જો આનો યોગ્ય રીતે અમલ થાય તો તેના ઘણા હકારાત્મક પરિણામો મેળવી શકાય છે. જોકે, વિવિધ સંદેશાના પ્રકારોનો અમલ કરવામાં તો આ જ ઝુંબેશ નમૂનારૂપ રીતે સુધારી શકાય તેમ હોય છે.

સંભવિત ગ્રાહકોની યાદીને ઇમેઇલ મોકલી શકાય છે, જેમાં સેલ ફોન નંબર ધરાવનારને ખાસ ઓફર આપી શકાય છે. અમુક દિવસ પછી, ખાસ ઓફર ધરાવતાં લખાણ સંદેશ (એસએમએસ (SMS)) દ્વારા અનુવર્તી ઝુંબેશને ચલાવી શકાય છે.

પુશ અને પુલ સંદેશ ટેક્નોલોજીઓનો એકબીજા સહયોગથી ઉપયોગ કરી શકાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, ઇમેઇલ ઝુંબેશ બેનર જાહેરખબર અથવા વિષયવસ્તુને ડાઉનલોડ કરવા માટેની લિંક ધરાવી શકે છે. આને કારણે માર્કેટિંગ કરનારને તેમની માર્કેટિંગ રીતોની દ્રષ્ટિએ બંને વિશ્વનું શ્રેષ્ઠ મળી રહે છે.

ડિજિટલ માર્કેટિંગના પારિભાષિક શબ્દો

બેનર એડ

વેબ પેજ પર દ્રશ્યમાન થતી જાહેરખબર, જે મોટેભાગે પેજની ટોચ (હેડર) અથવા તળિયા (ફૂટર) પર હોય છે. જાહેરખબર એ રીતે ડીઝાઇન કરવામાં આવી હોય છે કે વપરાશકર્તાને તેના પર ક્લિક કરવાથી વધુ માહિતી મળી રહે (જુઓ માઇક્રોસાઇટ)

બ્લેકલિસ્ટેડ

બ્લેકલિસ્ટેડ ચેતવણીનો અર્થ એ થાય છે કે જાણીતા સ્પેમર્સ પર નજર રાખતી મોટી યાદીઓમાંથી એકમાં સંકેત મળતાં સંદેશાને પહોંચાડી શકાયો નથી. અયોગ્ય સંદેશાઓ ગ્રાહકો સુધી ન પહોંચે તે હેતુથી તેમને બ્લોક કરવા માટે

વિવિધ આઇએસપી (ISP) જુદાજુદા બ્લેકલિસ્ટોનો ઉપયોગ કરે છે. આ હંગામી અથવા કાયમી પ્રતિબંધ હોઇ શકે છે, જે યાદી પર આધાર રાખે છે.

બ્લોક્ડ

બ્લોક્ડ ચેતવણીનો અર્થ એ થાય છે કે ગ્રાહકના આઇએસપી(ISP) દ્વારા સ્પેમ જણાતો હોવાથી સંદેશો પહોંચ્યો નથી. બ્લેકલિસ્ટ પર હોવાને લીધે અથવા તો સંદેશામાં પહેલેથી બ્લોક્ડ ડોમેઇન હોવાથી આમ થયું હોઇ શકે છે.

બ્લોગ

"વેબ લોગ"નું ટૂંકુ સ્વરૂપ બ્લોગ એ વપરાશકર્તા-સર્જિત વેબ સાઇટ છે જ્યાં નોંધપોથીની શૈલીથી લખાણો થાય છે અને ઉલટા કાલક્રમિક ક્રમમાં તેને દર્શાવાય છે.

ઝુંબેશ

ઝુંબેશ એ મેળવનારના ચોક્કસ જૂથને મોકલવામાં આવતો ચોક્કસ સંદેશ છે.

કેન-સ્પેમ (CAN-SPAM) 2003નો કાયદો

કેન સ્પેમ (CAN-SPAM) કાયદો ઇમેઇલનું માર્કેટિંગ કરનારાઓને પાળવા પડતાં ફેડરલ કાયદાઓની શ્રેણી છે. જે લોકો આ કાયદાઓનું ઉલ્લંઘન કરે તેમને સખત દંડ થઇ શકે છે.

ક્લિક થ્રુ

તમારા સંદેશની લિંક્સ પર લોકોએ કેટલી વખત ક્લિક કર્યું તેની સંખ્યા દર્શાવે છે. આ સંખ્યા સામાન્ય રીતે સીટીઆર (CTR) (ક્લિક થ્રૂ રેટ)થી દર્શાવવામાં આવે છે. નોંધ: આની નોંધણી માટે તમે ઝુંબેશમાં ક્લિક થ્રૂ ટ્રેકિંગ વિકલ્પ પસંદ કર્યો હોવો જોઇએ.

કોસ્ટ પર ક્લિક

જાહેરખબર આપનાર દ્વારા તેમની જાહેરખબર પર એક ક્લિક માટે સર્ચ એન્જિનો અને અન્ય ઇન્ટરનેટ પ્રકાશકોને ચૂકવાતી રકમ, આ એક ક્લિક મુલાકાતીને તેમની વેબસાઇટ પર દોરી લાવે છે.

ડિજિટલ બ્રાન્ડ એન્ગેજમેન્ટ

ઇન્ટરનેટ દ્વારા બ્રાન્ડ અને ગ્રાહક વચ્ચે પરસ્પર મુલાકાત. જેમાં સામાજિક વેબ દ્વારા અને બ્રાન્ડની પોતાની વેબસાઇટ પરના સંવાદના તમામ પાસાંનો સમાવેશ થાય છે.

ડીએમએ (DMA) બજાર

ડીએમએ (DMA)નું આખું નામ છે ડેઝિગ્નેટેડ માર્કેટ એરિયા, જે સામાન્ય રીતે મનોરંજન ઉદ્યોગ સાથે સંકળાયેલું છે. વિવિધ ડીએમએ (DMAs) સામાન્ય રીતે તાલુકાઓ કે પરગણાં (અથવા ક્યારેક પરગણાંના હિસ્સા) હોય છે જે વિશાળ વસતિ ધરાવતાં હોય છે, જેવા કે ન્યૂયોર્ક શહેર, લોસ એન્જલેસ અથવા શિકાગો.

ઇમેઇલ સર્વિસ પ્રોવાઇડર (ઇએસપી (ESP))

સંદેશાઓ સંપૂર્ણ સ્પેમ કે બ્લોક્ડ ન ગણાઇ જાય તે હેતુથી પોતાના ગ્રાહકો વતી જથ્થાબંધ ઇમેઇલ મોકલતી મોબાઇલસ્ટોર્મ જેવી બહારની કંપનીઓ.

ફોલ્સ પોઝિટિવ્સ

કાયદેસર સંદેશાઓ જેને "સ્પેમ" નામ અપાય છે. જો તેની સાથે યોગ્ય રીતે કામ ન લેવાય તો કંપનીઓને તે સંભવિત ગુમાવેલી આવક તરીકે લાખોનું નુકસાન કરી શકે છે.

જીપીઆરએલ (GPRL)

ગ્લોબલ પર્મેનન્ટ રીમુવલ લિસ્ટમાં એવી વિગતોનો સમાવેશ થાય છે જે આપોઆપ જ ચોક્કસ ડેટાબેઝમાંથી દૂર થાય છે. લગભગ તમામ ઇમેઇલ સર્વિસ પ્રોવાઇડર્સ (ઇએસપી (ESP)) અથવા બહુ-માર્ગીય સંદેશા મોકલતી કંપનીઓ આ પ્રકારની યાદીઓ પોતાના ગ્રાહકો માટે જાળવતી હોય છે.

ત્વરિત સંદેશા (ઇન્સ્ટન્ટ મેસેજિંગ)

ઇન્સ્ટન્ટ મેસેજિંગ (હંમેશા આઇએમ (IM) ટૂંકા સ્વરૂપે લખાતું) એ સંદેશાવ્યવહાર સેવાનો પ્રકાર છે, જે તમને ઇન્ટરનેટ પર વાસ્તવિક સમયમાં અન્ય વ્યક્તિ સાથે સંપર્ક કરવા માટે ખાનગી ચેટ રૂમ જેવી સેવા ઊભી કરવાની તક આપે છે.

કીવર્ડ્ઝ

એસએમએસ (SMS) સંદેશાઓ તે સાથે સંયુક્તપણે વપરાય છે. મોબાઇલ ક્લબ અથવા તો ડેટાબેઝમાં પ્રવેશવા માટે વપરાશકર્તા ટૂંકો કોડ અને સુસંગત કીવર્ડ લખે છે.

માઇક્રોસાઇટ

વિશાળ કોર્પોરેટ સાઇટના ચોક્કસ હિસ્સા કે બ્રાન્ડને આગળ કરવા માટે ડીઝાઇન કરેલી નાની વેબ સાઇટ. મોટેભાગે ચોક્કસ પ્રોત્સાહન માટે સ્પર્ધાઓ સાથે અથવા ઉતરાણ પેજ તરીકે તેનો ઉપયોગ થાય છે.

ઓપન રેટ

તમે મોકલેલા ઇમેઇલ સંદેશાની સંખ્યાની સરખામણીએ કેટલા લોકોએ ઇમેઇલ ખોલ્યા તેના પરથી નક્કી થતું પ્રમાણ. લાક્ષણિક રીતે, વિશાળ ઝુંબેશો માટે આ સંખ્યા ઓછી રહેશે અને નક્કી ઉદ્દેશો સાથેની ઝુંબેશોમાં તે સંખ્યા ઊંચી રહેશે.

ઓપ્ટ-ઇન લિસ્ટ

ઇમેઇલ માર્કેટિંગ કરનારા પાસે તેમના સમાચારપત્રો માટે સંમતિ કે લવાજમ આપનારનો ડેટાબેઝ હોય છે, જેમાં તેમના ઇમેઇલ એડ્રેસ અને નામો હોય છે. આ પ્રકારની યાદીઓ ઓપ્ટ-ઇન લિસ્ટ તરીકે ઓળખાય છે (અને કેન-સ્પેમ (CAN-SPAM)ને પાળનાર; માહિતી માટે ઉપર કેન-સ્પેમ (CAN-SPAM) એક્ટ જુઓ) કારણ કે તેમાં વપરાશકર્તાઓ ઇમેઇલ મેળવવા કે નહીં તેની પસંદગી કરે છે. આમંત્રણ કે વિનંતી વગર આવી જતાં સ્પેમ ઇમેઇલથી આ બાબત એકદમ વિરુદ્ધ છે.

પર્સનલાઇઝેશન

પર્સનલાઇઝેશનમાં તમને તમારા ડેટાબેઝના દરેક વ્યક્તિ માટે તેમની જરૂર પ્રમાણે સંદેશ બનાવવાની તક મળે છે. સંદેશા પર નામ/અટક, શહેર, રાજ્ય, ઝીપ (પિનકોડ) વગેરે દર્શાવવામાં આવે છે.

આરએસએસ (RSS)

આરએસએસ (RSS) અથવા રીઅલ સિમ્પલ સીન્ડિકેશન એ ટેક્નોલોજી છે અને વપરાશકર્તા ચોક્કસ વિષયવસ્તુ પુરવઠાને મેળવવા સંમતિ આપી શકે એવી રીતે તેને ડીઝાઇન કરવામાં આવી છે, જેથી કરીને કંઇક નવું ઉપલબ્ધ હોય ત્યારે વપરાશકર્તાને એલર્ટ મળતાં રહે.

આરએસએસ (RSS) રીડર

પસંદગીના આરએસએસ (RSS) વિષયવસ્તુ પુરવઠાને મેળવવા સંમતિ આપવા અને તેનું નિયંત્રણ કરવા માટે વપરાતી એપ્લિકેશન.

શોર્ટ કોડ

શોર્ટ કોર્ડ એ 5 કે 6 આંકડા ધરાવતી સંખ્યા છે જેનો ઉપયોગ લેખિત સંદેશાઓને મોકલવા અને તેનો જવાબ આપવા માટે થાય છે. તે આંકડાનો યાદચ્છિક સમૂહ અથવા તો "કાલ્પનિક" સંખ્યા હોઇ શકે છે, જે ચોક્કસ બ્રાન્ડ અથવા સંખ્યા સ્વરૂપ સાથે બંધાયેલો હોય છે.

એસએમએસ (SMS)

એસએમએસ (SMS) (શોર્ટ મેસેજ સર્વિસ) એ એક-માર્ગીય લેખિત સંદેશો છે જે સેલ ફોન દ્વારા મોકલવામાં આવે છે. તે સામાન્ય રીતે વપરાશકર્તાના સેલ ફોનના ટેક્સ્ટ મેસેજ ઇનબોક્સ દ્વારા મેળવાય છે, અને પ્રતિ સંદેશ મહત્તમ 160 અક્ષરો ધરાવતો હોઇ શકે છે.

સોશ્યલ બુકમાર્કિંગ

સોશ્યલ બુકમાર્કિંગ એ સરળ એક્સેસ માટે એક સાઇટમાં જ જોડાયેલી લિંક્સનો સંગ્રહ, વર્ગીકરણ, વહેંચણી અને શોધ કરવાનો જાણીતો રસ્તો છે.

સ્પેમ

મેળવનાર માટે બિનજરૂરી હોય તેવો ઇમેઇલ સંદેશો. કેટલીક વખત વાજબી ઇમેઇલોને ખોટી રીતે સ્પેમ જાહેર કરી દેવાય છે અને આ વધતી સમસ્યા છે.

સ્ટ્રીમિંગ ટેક્નોલોજીસ

દ્રશ્ય અને શ્રાવ્ય જેવા સંદેશાવ્યવહારના માધ્યમો જે ઓનલાઇન એક્સેસ થાય છે. તે પહેલેથી સંગ્રહ કરેલી ક્લીપના સ્વરૂપે કે ઓનલાઇન પ્રસારણની જેમ દેખાતી જીવંત ફીડ સ્વરૂપે હોઇ શકે છે.

સબસ્ક્રાઇબર

ચોક્કસ કંપની કે અન્ય અસ્તિત્વ દ્વારા સંદેશા મેળવવા માટે સાઇન અપ કરનારી વ્યક્તિ.

ટાર્ગેટિંગ

ટાર્ગેટિંગ (લક્ષ્ય લેવું) તમને તમારા ગ્રાહકોના ડેટાબેઝમાંથી ચોક્કસ લાયકાત ધરાવતી વ્યક્તિઓને સંદેશો મોકલવાની છૂટ આપે છે.

વોઇસ બ્રોડકાસ્ટ

પહેલેથી રેકોર્ડ કરવામાં આવેલા ધ્વનિ સંદેશાઓને એક જ સમયે ફોન નંબરોના વિશાળ સમૂહને મોકલવા. તે ધ્વનિ કોલ (અર્થાત મેળવનારને સંદેશ રજૂ થતાં જ જવાબ આપવો પડે) અથવા તો ધ્વનિ મેઇલ (અર્થાત મેળવનાર જવાબ ન આપે તો જ સંદેશો સંભળાશે) હોઇ શકે છે.

વિજેટ

આલેખીય રજૂઆત કરતું નાનું સાધન છે જે હંમેશા ખૂબ એકાગ્રતા માંગી લેતા એક જ ચોક્કસ કાર્યને કરે છે. વેબ વિજેટ્સને વેબ પેજોમાં બંધ બેસાડી શકાય છે અથવા તો એપલનાં ડેશબોર્ડ સોફ્ટવેર (Apple's Dashboard software) કે યાહૂ! વિજેટ્સ (Yahoo! Widgets) એન્જિનની મદદથી પીસી (PC) (વિન્ડોઝ અથવા મેક (Windows or Mac)),ના ડેસ્કટોપ પર રન કરી શકાય છે.