ભુજિયો ડુંગર

ભુજિયો ડુંગર ભુજ શહેરની બહાર આવેલો ડુંગર છે. આ ડુંગર પર ભુજિયો કિલ્લો બાંધવામાં આવ્યો છે.

ભુજિયો ડુંગર
ભુજિયા નાગ મંદિર અને કિલ્લાની દિવાલ
શિખર માહિતી
ઉંચાઇ	160 m (520 ft)
અક્ષાંસ-રેખાંશ	23°14′47.58″N 69°41′26.67″E
ભૂગોળ
ભુજિયો ડુંગર ગુજરાતમાં સ્થાન
સ્થાન	ભુજ, કચ્છ જિલ્લો, ગુજરાત, ભારત

નામ

ભુજંગની દંતકથા

દંતકથા મુજબ કચ્છ પર નાગ લોકોનું શાસન હતું. શેષપટ્ટનની રાણી સાગાઇએ ભેરિયા કુમારની સાથે મળીને નાગ લોકોના વડા ભુજંગ સામે બળવો કર્યો. લડાઇ પછી ભેરિયાનો પરાજય થયો અને સાગાઇ સતી થઇ. ભુજંગ જ્યાં રહેતો હતો તે ટેકરી ભુજિયા ડુંગર તરીકે જાણીતી થઇ અને નજીકનું શહેર ભુજ તરીકે ઓળખાયું. ભુજંગની પૂજા નાગદેવતા તરીકે કરવામાં આવે છે અને ત્યાં તેનું મંદિર બાંધવામાં આવ્યું છે.

ભૂગોળ

આ ડુંગર ૧૬૦ મીટર ઉંચાઇ ધરાવે છે.

કિલ્લો

જાડેજા રાજવીઓ દ્વારા શહેરના રક્ષણ માટે ભુજિયો કિલ્લો બાંધવામાં આવ્યો હતો. ગોદીજી પહેલાએ ઇ.સ. ૧૭૧૫માં કિલ્લાનું બાંધકામ શરૂ કરાવેલું જે દેશલજી પહેલાના સમયમાં ઇ.સ. ૧૭૪૧માં પૂર્ણ થયેલું. આ કિલ્લાએ તેના ઇતિહાસમાં મુખ્ય ૬ યુદ્ધો જોયા છે.

મંદિર

ભુજંગ મંદિર

મંદિરના દેવ - ભુજંગ

કિલ્લાના એક ખૂણે એક નાનો ચોરસ મિનારો 'ભુજંગ નાગ' ને સમર્પિત છે, જે લોકકથા મુજબ પાતાળના દેવ 'શેષનાગ' નો ભાઇ છે. તે કાઠિયાવાડના થાન પ્રદેશમાંથી આવ્યો હતો અને કચ્છને દૈત્ય અને રાક્ષસોના ત્રાસમાંથી મુક્ત કરાવ્યું હતું.

ભુજંગ મંદિર પણ કિલ્લાના બાંધકામ સમયે દેશલજી પ્રથમના શાસન (૧૭૧૮-૧૭૪૦) દરમિયાન બંધાયુ હતું. નાગ દેવતાની પૂજા કરતા નાગા બાવાઓની મદદથી એક યુદ્ધમાં વિજય મેળવતા દેશલજીએ ૧૭૨૩માં ત્યાં એક છત્રીનું નિર્માણ કરાવ્યું હતું. આ ઘટના પછી દર નાગ પંચમીએ કિલ્લા પર મેળો ભરાય છે.

સ્મૃતિવન

મુખ્ય લેખ: સ્મૃતિવન

સ્મૃતિવન

૨૦૦૧ના ગુજરાતના ધરતીકંપમાં ભોગ બનેલા લોકો માટે ડુંગર પર એક સ્મૃતિવન અને સંગ્રહાલય બનાવવામાં આવ્યું છે. તેમાં દરેક વ્યક્તિને એક એમ કુલ ૧૩,૮૦૫ વૃક્ષો સમર્પિત કરવામાં આવ્યા છે અને ૧૦૮ નાના જળાશયો બનાવવામાં આવ્યા છે.