મીઠુબેન પેટીટ

મીઠુબેન હોરમસજી પેટીટ (૧૧ એપ્રિલ ૧૮૯૨ - ૧૬ જુલાઇ ૧૯૭૩) એ એક આગળ પડતા ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સેનાની હતા. તેમણે મહાત્મા ગાંધી સાથે દાંડી સત્યાગ્રહમાં ભાગ લીધો હતો.

ગાંધીજી દાંડીમાં ૫ એપ્રિલ ૧૯૩૦ તેમની પાછળ તેમના બીજા પુત્ર મણિલાલ ગાંધી અને મીઠુબેન પેટીટ.

મહાત્મા ગાંધી, મીઠુબેન પેટીટ અને સરોજીની નાયડુ, ૧૯૩૦.

જીવન

મીઠુબેન પેટીટનો જન્મ ૧૧ એપ્રિલ ૧૮૯૨ના દિવસે મુંબઈના એક ધનિક પારસી કુટુંબમાં થયો હતો. તેમના પિતા દિનશા માણેકજી પેટીટ એક ઉદ્યોગપતિ અને વંશપરંપરાગત અમીર હતા.

ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય આંદોલન

યુવાન મીઠુબેન તેમના ગાંધીવાદી માસીથી ખૂબ પ્રભાવિત હતા જેઓ રાષ્ટ્રીય સ્ત્રી સભાના સેક્રેટરી હતા. કસ્તુરબા ગાંધી અને સરોજીને નાયડુ સાથે મીઠુબેને પણ દાંડી સત્યાગ્રહમાં મહત્ત્વનો ભાગ ભજવ્યો હતો, કસ્તુરબાએ સાબરમતીથી દાંડી યાત્રા શરૂ કરી હતી, ૬ એપ્રિલ ૧૯૩૦ના દિવસે સરોજીની નાયડુએ દાંડીમાં સૌ પ્રથમ મીઠું ઉઠાવ્યું, અને ૯ એપ્રિલ ૧૯૩૦ના ફરી એક વખત મીઠાનો કાયદો તોડતા ગાંધીજીની પછવાડે મીઠુબેન ઉભા હતા. આ યાત્રા ભારતીય સ્વાતંત્ર્યના ઈતિહાસમાં સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ ઘટના રહી. જે જમાનામાં ભારતીય મહિલાઓ સામાજિક રૂઢિ અને બંધનોને કારણે ઘરથી બહાર ન નીકળતી તેવા સમયે પેટીટે કર અને મીઠા પર કરના વિરોધમાં સવિનય કાનૂન ભંગની ચળવળમાં સક્રીય ભાગ લીધો. મીઠુબેને સરદાર પટેલની આગેવાની હેઠળ બ્રિટિશ રાજ વિરૂદ્ધ થયેલા કર વિરોધી બારડોલી સત્યાગ્રહમાં પણ ભાગ લીધો હતો. દારૂ બંદીની ચળવળમાં પણ મીઠુબેને ભાગ લીધો. મહાત્મા ગાંધી સાથે તેમણે ગુજરાતની અનુસુચિત જાતિમાં દારૂના ગેરફાયદા સમજાવ્યા.

સામાજિક કાર્ય

મીઠુબેન પેટીટે મરોલીમાં કસ્તુરબા વનાત શાળા નામે એક આશ્રમ સ્થાપ્યો હતો. આ આશ્રમમાં આદિવાસી, હરિજન અને માછીમારોના પરિવારજનોને કાંતણ, પીંજણ, વણાટ, દુગ્ધ વ્યવસાય, ચામડાનો વ્યવસાય શીખવવામાં આવતો અને મહિલાઓને સ્વરોજગાર અર્થે માટે સીવણનો ડિપ્લોમા કાર્યક્રમ ચલાવવામાં આવતો. આજ નામે તેમણે માનસિક રોગીઓ માટે એક હોસ્પિટલ પણ શરૂ કરી હતી.

તેઓ ૧૬ જુલાઈ ૧૯૭૩માં અવસાન પામ્યા.

પુરસ્કાર

મીઠુબેનને તેમની સમાજ સેવા માટે ૧૯૬૧માં પદ્મશ્રીનો ખિતાબ મળ્યો.

બાહ્ય કડીઓ

• ગુજરાતી વિશ્વકોશમાં મીઠુબેન પેટીટ.