''અહિંસા''' શબ્દનો સામાન્ય અર્થ છે 'હિંસા ન કરવી'. એનો વ્યાપક અર્થ છે - કોઈપણ પ્રાણીને તન, મન, કર્મ, વચન અને વાણી દ્વારા કોઈ નુકસાન ન પહોંચાડવું. મનમાં કોઈકનું અહિત ન વિચારવું,, કોઈને કટુવાણી વગેરે દ્વારા પણ નુકસાન ન પહોંચાડવું તથા કર્મથી પણ કોઈપણ સ્થિતિમાં, કોઈપણ પ્રાણીની હિંસા ન કરવી, તે અહિંસા છે. [[હિંદુ ધર્મ]]માં અહિંસાનું ખુબજ મહત્વ છે. અહિંસા પરમો ધર્મ: (અહિંસા પરમ(સૌથી મોટો) ધર્મ કહેવાયેલ છે. આધુનિક કાળમાં [[મહાત્મા ગાંધી]]એ [[ભારત]] દેશની આઝાદી મેળવવા માટે જે આંદોલન ચલાવ્યું હતું તે ઘણી રીતે અહિંસાત્મક હતું.
== હિન્દૂ શાસ્ત્રોં મેંશાસ્ત્રોમાં અહિંસા ==
'''હિંદૂ શાસ્ત્રોંશાસ્ત્રો'''ની કીમાન્યતા દૃષ્ટિ સેપ્રમાણે "અહિંસા" કાનો અર્થ હૈછે સર્વદા તથા સર્વદા (મનસા, વાચા ઔરઅને કર્મણા) સબસૌ પ્રાણિયોંપ્રાણીઓ કે સાથસાથે દ્રોહ કાન અભાવહોવો (અંહિસા સર્વથા સર્વદા સર્વભૂતાનામનભિદ્રોહ: - વ્યાસભાષ્ય, યોગસૂત્ર 230૨;૩૦). અહિંસા કેઅહિંસાની ભીતર ઇસઆ પ્રકારપ્રકારે સર્વકાલસર્વકાળમાં મેં કેવલકેવળ કર્મ યાઅથવા વચનવચનથી સેજ હીસહુ સબજીવોની જીવોં કે સાથસાથે દ્રોહ ન કરનેકરવાની કી બાતવાત સમાવિષ્ટ નહીંનથી હોતી, પ્રત્યુત મન કે દ્વારા ભીપણ દ્રોહદ્રોહના કે અભાવ કાઅભાવનો સંબંધ રહતા હૈરહેલો યોગશાસ્ત્રછે. મેંયોગશાસ્ત્રમાં નિર્દિષ્ટ યમ તથા નિયમ અહિંસામૂલક હીજ માનેમાનવામાં જાતેઆવે હૈંછે. યદિજો ઉનકેએના દ્વારા કિસીકોઈપણ પ્રકારપ્રકારની કી હિંસાવૃત્તિ કાહિંસાવૃત્તિનો ઉદય હોતાથતો હૈહોય તો વેસાધનાની સાધના કી સિદ્ધિ મેંસિદ્ધિમાં ઉપાદેય તથા ઉપકાર નહીંમાનવામાં માનેઆવતા જાતેનથી. "સત્ય" કીનો મહિમા તથા શ્રેષ્ઠતા સર્વત્ર પ્રતિપાદિત કીકરવામાં ગઈઆવેલી હૈછે, પરંતુ યદિજો કહીંક્યાંય અહિંસા કેસાથે સાથ સત્ય કાસત્યનો સંઘર્ષ ઘટિત હાતાથાય હૈત્યારે તોત્યાં વહાઁ સત્યસત્યને વસ્તુત: સત્ય નનહીં હોકરપણ સત્યાભાસ હીજ માનામાનવામાં જાતાઆવે હૈછે. કોઈ વસ્તુ જૈસીજેવી દેખીજોવામાં ગઈઆવી હોહોય તથા જૈસીજેવી અનુમિત હોહોય ઉસકાતેનું ઉસીતેવાજ રૂપ મેંરૂપમાં વચન કે દ્વારા પ્રકટ કરનાકરવાને તથા મન કે દ્વારા સંકલ્પ કરનાકરવાને "સત્ય" કહલાતાકહેવામાં હૈઆવે છે, પરંતુ યહતે વાણી ભીપણ સબસહુ ભૂતોં કેભૂતોના ઉપકાર કે લિએમાટે પ્રવૃત્ત હોતીહોય હૈછે, ભૂતોં કેભૂતોના ઉપઘાત કેમાટે લિએનહીં. નહીંઆ ઇસપ્રકારે પ્રકારસત્યની સત્ય કી ભીપણ કસૌટીકસોટી અહિંસા હીજ હૈછે. ઇસઆ પ્રસંગ મેંપ્રસંગમાં વાચસ્પતિ મિશ્ર નેમિશ્રએ "સત્યતપા" નામક તપસ્વીતપસ્વીનાં કેસત્યવચનને સત્યવચન કો ભીપણ સત્યાભાસ હીજ માનામાન્યાં હૈહતાં, ક્યોંકિકેમ ઉસનેકે ચોરોંએમણે કેચોરો દ્વારા પૂછેપૃચ્છા જાનેકરવામાં પરઆવતાં ઉસતે માર્ગમાર્ગથી સે જાનેવાલેજવાવાળા સાર્થ (વ્યાપારિયોં કાવ્યાપારીઓનો સમૂહ)નો કા સચ્ચાસાચો પરિચય દિયાઆપ્યો થાહતો. હિંદૂહિંદુ શાસ્ત્રોં મેંશાસ્ત્રોમાં અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય (ન ચુરાનાચોરવું), બ્રહ્મચર્ય તથા અપરિગ્રહ, ઇન પાઁચોંએમ યમોંપાંચેય કોયમને જાતિ, દેશ, કાલકાળ તથા સમય સેવડે અનવચ્છિન્ન હોનેહોવાને કે કારણકારણે સમભાવેન સાર્વભૌમ તથા મહાવ્રત કહાકહેવામાં ગયાઆવ્યાં હૈછે, (યોગવૂત્ર 231૨;૩૧) ઔરઅને ઇનમેંએમાં ભીપણ, સબકાસહુનો આધારા હોને સેમળવાથી, "અહિંસા"ને હીજ સબસેસૌથી અધિક મહાવ્રત કહલાનેકહી કીશકાય યોગ્યતાતેમ રખતીયોગ્યલાગે હૈછે.
