તેલુગુ ભાષા: આવૃત્તિઓ વચ્ચેનો તફાવત

| nation = {{flag|India}}ભારત

૨૦૧૧ ની વસ્તી ગણતરી અનુસાર તેલુગુ ભારતમાં ચોથી સૌથી વધુ બોલાતી ભાષા છે. <ref name="censusindia.gov.in">{{Cite web|url=http://censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/Statement1.htm|title=Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues – 2000|website=Census of India, 2001|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131029190612/http://censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/Statement1.htm|archivedate=29 October 2013}}</ref> અને વિશ્વમાં પંદરમી સૌથી વધુ બોલાતી ભાષા છે.<ref>{{Cite web|url=http://www.visualcapitalist.com/a-world-of-languages/|title=Infographic: A World of Languages|accessdate=2 June 2018}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.ethnologue.com/statistics/size|title=Summary by language size|website=Ethnologue}}</ref> તે દ્રવિડિયન ભાષા પરિવારનો સૌથી વ્યાપક સભ્ય છે. <ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Dravidian-languages|title=Dravidian languages|website=Encyclopædia Britannica}}</ref> ભારતીય પ્રજાસત્તાકની બાવીસ નિર્ધારિત ભાષાઓમાંની તે એક છે . <ref>{{Cite web|url=http://censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/Statement1.htm|title=PART A Languages specified in the Eighth Schedule (Scheduled Languages)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131029190612/http://censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/Statement1.htm|archivedate=2013-10-29}}</ref> તે યુ. એસ. એનીએ ની સૌથી ઝડપથી વિકસતી ભાષા પણ છે. <ref>{{Cite web|url=https://uberant.com/article/620524-how-to-become-an-english-to-telugu-translator|title=How to Become an English to Telugu translator?|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191029225118/https://uberant.com/article/620524-how-to-become-an-english-to-telugu-translator|archivedate=2019-10-29}}</ref> તેલુગુ ભાષામાં આશરે ૧૦,૦૦૦ પૂર્વ-વસાહતી શિલાલેખો લખવામાં આવ્યા છે. <ref name="Morrison 1997 218">{{Cite journal|last=Morrison|first=Kathleen D.|last2=Lycett|first2=Mark T.|year=1997|title=Inscriptions as Artifacts: Precolonial South India and the Analysis of Texts|url=https://instructure-uploads.s3.amazonaws.com/account_11160000000081823/attachments/42567515/Morrison%20and%20Lycett%201997_Inscriptions%20as%20Artifacts%20in%20Vijayanagara.pdf?response-content-disposition=attachment%3B%20filename%3D%22Morrison%20and%20Lycett%201997_Inscriptions%20as%20Artifacts%20in%20Vijayanagara.pdf%22%3B%20filename%2A%3DUTF-8%27%27Morrison%2520and%2520Lycett%25201997%255FInscriptions%2520as%2520Artifacts%2520in%2520Vijayanagara.pdf&X-Amz-Algorithm=AWS4-HMAC-SHA256&X-Amz-Credential=AKIAJFNFXH2V2O7RPCAA%2F20170219%2Fus-east-1%2Fs3%2Faws4_request&X-Amz-Date=20170219T040950Z&X-Amz-Expires=86400&X-Amz-SignedHeaders=host&X-Amz-Signature=169465afbba6ed9475c43780668095b81c9b8a8ff3b01b54af9aeeb7919a3326|journal=Journal of Archaeological Method and Theory|publisher=Springer|volume=4|issue=3/4|page=218|doi=10.1007/BF02428062|archive-url=https://web.archive.org/web/20170219180727/https://instructure-uploads.s3.amazonaws.com/account_11160000000081823/attachments/42567515/Morrison%20and%20Lycett%201997_Inscriptions%20as%20Artifacts%20in%20Vijayanagara.pdf?response-content-disposition=attachment%3B%20filename%3D%22Morrison%20and%20Lycett%201997_Inscriptions%20as%20Artifacts%20in%20Vijayanagara.pdf%22%3B%20filename%2A%3DUTF-8%27%27Morrison%2520and%2520Lycett%25201997%255FInscriptions%2520as%2520Artifacts%2520in%2520Vijayanagara.pdf&X-Amz-Algorithm=AWS4-HMAC-SHA256&X-Amz-Credential=AKIAJFNFXH2V2O7RPCAA%2F20170219%2Fus-east-1%2Fs3%2Faws4_request&X-Amz-Date=20170219T040950Z&X-Amz-Expires=86400&X-Amz-SignedHeaders=host&X-Amz-Signature=169465afbba6ed9475c43780668095b81c9b8a8ff3b01b54af9aeeb7919a3326|archive-date=19 February 2017}}</ref>

{{Location map~ |India |lat=18.85|long=79.9|label=કાલેશ્વરમ|position=right}}}} તેલુગુના ભાષકો તેનો ફક્ત ''તેલુગુ'' કહે છે. {{Sfn|Rao|Shulman|2002}} પ્રાચીન સ્વરૂપોમાં આ ભાષા તે''લુંગુ'', તેનુંગુ અને તેલિંગા તરીકે ઓળખાતી. <ref>{{Citation|first=Asko|last=Parpola|authorlink=Asko Parpola|title=The Roots of Hinduism: The Early Aryans and the Indus Civilization|publisher=Oxford University Press Incorporated|year=2015|isbn=978-0190226923}}</ref>

૧૩ મી સદીમાં ''અથર્વના આચાર્યએ તેલુગુનું'' વ્યાકરણ લખ્યું, અને તેને તેમણે ''ત્રિલીંગ શબ્દાનુસાશન (અથવા ત્રિલિંગાનું વ્યાકરણ) એવું નામ આપ્યું'' . <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=xwXx7LB-ai4C&pg=PA55|title=A History of Telugu Literature|last=Chenchiah|first=P.|last2=Rao|first2=Raja M. Bhujanga|publisher=Asian Educational Services|year=1988|isbn=978-81-206-0313-4|page=55}}</ref> અપ્પા કવિએ ૧૭ મી સદીમાં સ્પષ્ટ લખ્યું હતું કે તેલુગુ શબ્દ ત્રિલીંગ પરથી નો ઉદ્ભવઉદ્ભવ્યો છે. વિદ્વાન ચાર્લ્સ પી. બ્રાઉને એક ટિપ્પણી કરી હતી કે તે એક "વિચિત્ર કલ્પના" છે કારણ કે અપ્પા કવિના પુરોગામીને આવી વ્યુત્પત્તિનું જ્ઞાન નહોતું.

જ્યોર્જ અબ્રાહમ ગ્રિયર્સન અને અન્ય ભાષાશાસ્ત્રીઓ આ વ્યુત્પન્નતા પર શંકા કરે છે, ત્રિલિંગી માન્યતાથી વિપરીત તેમના મતે તેલુગુ જૂનો શબ્દ છે અને ત્રિલીંગાનું એ પાછળથી સંસ્કૃતિકરણ થયેલું હોવું જોઈએ. <ref>{{Citation|last=Sekaram|first=Kandavalli Balendu|title=The Andhras through the ages|url=https://books.google.com/books?id=E6E5AQAAIAAJ|year=1973|publisher=Sri Saraswati Book Depot|quote="The easier and more ancient "Telugu" appears to have been converted here into the impressive Sanskrit word Trilinga, and making use of its enormous presitge as the classical language, the theory wa sput forth that the word Trilinga is the morther and not the child."}}</ref> જો એમ હોય તો તેલુગુ નામની વ્યુત્પત્તિ ખૂબ જ પ્રાચીન સમયમાં થયેલી હોવી જોઈએ, કારણઅને કેતે ત્રાયગ્લિફમ'','' ''ત્રિલિંગમ'' અને ''મોડોગલિંગમના'' પ્રાચીન ગ્રીક સ્ત્રોત પ્રમાણિત છે,શબ્દો જેપરથી છેલ્લાઆવેલો હોવો જોઈએ, છેલ્લો શબ્દ ''"ત્રિલિંગા"'' શબ્દનીનો તેલુગુ પ્રસ્તુતિશબ્દ ના આદિ શબ્દ તરીકે અર્થઘટન કરી શકાય છે. <ref>{{Citation|last=Caldwell|first=Robert|title=A Comparative Grammar of the Dravidian or South-Indian Family of Languages|publisher=Harrison|year=1856|url=http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil_elib/Cdw856__Caldwell_ComparativeGrammarDravidian.pdf}}</ref>

એક અન્ય મત અનુસાર તેલુગુ શબ્દ પ્રોતોપ્રોટો-દ્રવિડિયન શબ્દ 'તેન' પરથી ઉતરી આવ્યો છે જેનો અર્થ દક્ષિણ એવો થાય છે. <ref>{{Cite book|title=Telugu Basha Charitra|last=|first=|publisher=Osmania University|year=1979|isbn=|location=Hyderabad|pages=6, 7|via=}}</ref> તે પરથી દક્ષિણમાં રહેનારા લોકો (સંસ્કૃત પ્રાકૃત બોનારા લોકોનલોકોના અપરીપેક્ષ્યમાંપરીપેક્ષ્યમાં). તેઅને જે રીતે તેલુગુ ભાષામાં 'ન' નું 'લ' થાય છે તેમ 'તેન' નું 'તેલ' થયેલું હોવું જોઈએ.<ref>{{Cite book|title=The Dravidian Languages – Bhadriraju Krishnamurti|last=|first=|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|via=}}</ref>{{Sfn|Rao|Shulman|2002}}

૧૯૮૫ માં એપિગ્રાફિકલ સોસાયટી ઑફ ઈન્ડિયાના પ્રમુખ તરીકે ફરજ બજાવતા પ્રખ્યાત જાપાની ઇતિહાસકાર નોબોરુ કરશીમાના મતે, વર્ષ ૧૯૯૬ સુધી થયેલી ગણતરી અનુસાર તેલુગુ ભાષામાં લખેલા લગભગ ૧૦,૦૦૦ શિલાલેખો અસ્તિત્વમાં છે, જે તેને સૌથી વધુ લખેલીલખાયેલી ભાષાઓમાં સ્થાન આપે છે. <ref name="Morrison 1997 218">{{Cite journal|last=Morrison|first=Kathleen D.|last2=Lycett|first2=Mark T.|year=1997|title=Inscriptions as Artifacts: Precolonial South India and the Analysis of Texts|url=https://instructure-uploads.s3.amazonaws.com/account_11160000000081823/attachments/42567515/Morrison%20and%20Lycett%201997_Inscriptions%20as%20Artifacts%20in%20Vijayanagara.pdf?response-content-disposition=attachment%3B%20filename%3D%22Morrison%20and%20Lycett%201997_Inscriptions%20as%20Artifacts%20in%20Vijayanagara.pdf%22%3B%20filename%2A%3DUTF-8%27%27Morrison%2520and%2520Lycett%25201997%255FInscriptions%2520as%2520Artifacts%2520in%2520Vijayanagara.pdf&X-Amz-Algorithm=AWS4-HMAC-SHA256&X-Amz-Credential=AKIAJFNFXH2V2O7RPCAA%2F20170219%2Fus-east-1%2Fs3%2Faws4_request&X-Amz-Date=20170219T040950Z&X-Amz-Expires=86400&X-Amz-SignedHeaders=host&X-Amz-Signature=169465afbba6ed9475c43780668095b81c9b8a8ff3b01b54af9aeeb7919a3326|journal=Journal of Archaeological Method and Theory|publisher=Springer|volume=4|issue=3/4|page=218|doi=10.1007/BF02428062|archive-url=https://web.archive.org/web/20170219180727/https://instructure-uploads.s3.amazonaws.com/account_11160000000081823/attachments/42567515/Morrison%20and%20Lycett%201997_Inscriptions%20as%20Artifacts%20in%20Vijayanagara.pdf?response-content-disposition=attachment%3B%20filename%3D%22Morrison%20and%20Lycett%201997_Inscriptions%20as%20Artifacts%20in%20Vijayanagara.pdf%22%3B%20filename%2A%3DUTF-8%27%27Morrison%2520and%2520Lycett%25201997%255FInscriptions%2520as%2520Artifacts%2520in%2520Vijayanagara.pdf&X-Amz-Algorithm=AWS4-HMAC-SHA256&X-Amz-Credential=AKIAJFNFXH2V2O7RPCAA%2F20170219%2Fus-east-1%2Fs3%2Faws4_request&X-Amz-Date=20170219T040950Z&X-Amz-Expires=86400&X-Amz-SignedHeaders=host&X-Amz-Signature=169465afbba6ed9475c43780668095b81c9b8a8ff3b01b54af9aeeb7919a3326|archive-date=19 February 2017}}</ref> તેલુગુ શિલાલેખો [[આંધ્ર પ્રદેશ|આંધ્રપ્રદેશ]] અને તેલંગાણાના તમામ જિલ્લાઓમાં જોવા મળે છે. <ref name="auto">{{Cite web|url=http://anyflip.com/voxm/rlzk/basic|title=Ancient Temples of Telangana_Book Pages 1 - 50 - Text Version &#124; AnyFlip|website=anyflip.com}}</ref> <ref name="WebpageNotGIF">{{Cite journal|last=Nagaraju|first=S.|year=1995|title=Emergence of Regional Identity and Beginning of Vernacular Literature: A Case Study of Telugu|url=http://dsal.uchicago.edu/books/socialscientist/pager.html?objectid=HN681.S597_269-71_012.gif|journal=Social Scientist|volume=23|pages=8–23|doi=10.2307/3517880|jstor=3517880}}</ref> <ref name="gi">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=CMskDQAAQBAJ&pg=PA421|title=The Language of the Gods in the World of Men|last=Sheldon Pollock|date=2006-05-23|isbn=9780520245006|page=421}}</ref> આ સિવાય આવા શિલાલેખો [[કર્ણાટક]], [[તમિલનાડુ]], [[ઑડિશા]] અને [[છત્તીસગઢ]]<nowiki/>માં પણ જોવા મળે છે. <ref name="fe">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=fBchTO0NS0EC&pg=PA45|title=Language, Emotion, and Politics in South India: The Making of a Mother Tongue|last=Lisa Mitchell|year=2009|isbn=978-0253353016|page=45}}</ref> <ref name="yo">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=HSfoCwAAQBAJ&pg=PA263|title=Precolonial India in Practice: Society, Region, and Identity in Medieval Andhra|last=Cynthia Talbot|year=2001|isbn=9780195136616|pages=50, 263}}</ref> <ref name="as">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jUwFL3IipK0C&pg=PA161|title=Dimensions of Human Cultures in Central India: Professor S.K. Tiwari Felication Volume|year=2001|isbn=9788176251860|editor-last=A. A. Abbasi|page=161}}</ref> <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=XYrG07qQDxkC&pg=PA100|title=Indian Epigraphy: A Guide to the Study of Inscriptions in Sanskrit, Prakrit, and Other Indo-European Languages|last=Richard Salomon|date=1998-12-10|isbn=9780195356663|page=100}}</ref> ભારતીય પુરાતત્ત્વીય સર્વેક્ષણ (એ. એસ. આઇ) દ્વારા તાજેતરના અંદાજ મુજબ તેલુગુ ભાષામાં શિલાલેખોની સંખ્યા ૧૪,૦૦૦ સુધી જાય છે. <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=pfAKljlCJq0C&pg=PA50&dq=telugu+inscriptions+in+adilabad+district+pre+colonial#v=onepage&q=telugu%20inscriptions%20in%20adilabad%20district%20pre%20colonial&f=false|title=Precolonial India in Practice: Society, Region, and Identity in Medieval Andhra|last=Talbot|first=Cynthia|date=2001-09-20|isbn=9780198031239}}</ref>

== તેલુગુ ભાષીક પ્રદેશની સીમાઓ ==

આંધ્ર ક્ષેત્રને તેની પોતાની માતૃભાષા તેલુગુ હોવાથી તેલુગુ ભાષાનીભાષા બોલતા લોકોની વસ્તી સાથે સમાંકિત કરવામાં આવ્યો છેહતો. તેલુગુ ભાષાકીય ક્ષેત્ર અને આંધ્રની ભૌગોલિક સીમાઓ વચ્ચેની સમાનતા અગિયારમી સદીના વર્ણનોમાં પણ બહાર આવી છે. તે લખાણ મુજબ, આંધ્રની સીમા ઉત્તરમાં ઓરિસ્સાના આધુનિક ગંજમ જિલ્લામાં મહેન્દ્ર પર્વત દ્વારા અને દક્ષિણમાં ચિત્તોર જિલ્લામાં કાલહસ્તી મંદિર વચ્ચે સીમિત હતી. પરંતુ આંધ્ર ક્ષેત્ર પશ્ચિમમાં તરફ કર્નૂલ જિલ્લાના શ્રીસૈલમ સુધી હતી, અલબત્ ત્યાં સુધી આધુનિક રાજ્યનો માત્ર અર્ધો ભાગ જ આવરી શકાય છે.<ref name="a">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=pfAKljlCJq0C&pg=PA34|title=Precolonial India in Practice: Society, Region, and Identity in Medieval Andhra|last=Cynthia Talbot|date=20 September 2001|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-803123-9|pages=34–}}</ref> સોળમી સદીની શરૂઆતના અન્ય સ્રોતો અનુસાર, ઉત્તરી સીમા સિંહચલમ છે અને દક્ષિણની સીમા તિરુપતિ અથવા તિરુમાલા ટેકરી હતી. <ref name="b">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=r8UkDQAAQBAJ&pg=PA6|title=Classical Telugu Poetry: An Anthology|last=Velcheru Narayana Rao|last2=David Shulman|publisher=Univ of California Press|year=2002|isbn=978-0-520-22598-5|pages=6–}}</ref> <ref name="c">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=_XVkAAAAMAAJ|title=International Journal of Dravidian Linguistics: IJDL.|publisher=Department of Linguistics, University of Kerala.|year=2004}}</ref> <ref name="d">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=OUyvBAAAQBAJ&pg=PA37|title=Re-figuring the Ramayana as Theology: A History of Reception in Premodern India|last=Ajay K. Rao|date=3 October 2014|publisher=Routledge|isbn=978-1-134-07735-9|pages=37–}}</ref> <ref name="e">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=6jRR9yu-u4kC&pg=PA6|title=Evolution of Hindu Administrative Institutions in South India|last=S. Krishnaswami Aiyangar|publisher=Asian Educational Services|year=1994|isbn=978-81-206-0966-2|pages=6–}}</ref> <ref name="f">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=HSfoCwAAQBAJ&pg=PA195|title=Precolonial India in Practice: Society, Region, and Identity in Medieval Andhra|last=Cynthia Talbot|publisher=Oxford University Press|year=2001|isbn=978-0-19-513661-6|pages=195–}}</ref> <ref name="g">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=WqXbCgAAQBAJ&pg=PT205|title=Dalit Politics in Contemporary India|last=Sambaiah Gundimeda|date=14 October 2015|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-38104-4|pages=205–}}</ref> <ref name="f">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=HSfoCwAAQBAJ&pg=PA195|title=Precolonial India in Practice: Society, Region, and Identity in Medieval Andhra|last=Cynthia Talbot|publisher=Oxford University Press|year=2001|isbn=978-0-19-513661-6|pages=195–}}</ref> <ref name="g">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=WqXbCgAAQBAJ&pg=PT205|title=Dalit Politics in Contemporary India|last=Sambaiah Gundimeda|date=14 October 2015|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-38104-4|pages=205–}}</ref>

તેલુગુ મૂળ રીતે [[આંધ્ર પ્રદેશ]] અને [[તેલંગાણા|તેલુગના]] અને [[પુડુચેરી|પુદુચેરીના]] યનામ જિલ્લામાં બોલાય છે. [[તમિલનાડુ]], [[કર્ણાટક]], [[મહારાષ્ટ્ર]], [[ઑડિશા|ઓડિશા]], [[છત્તીસગઢ|છત્તીસગ]], [[ઝારખંડ|ઝારખંડના]] કેટલાક ભાગો અને ભારતના [[પશ્ચિમ બંગાળ|પશ્ચિમ બંગાળના]] ખડગપુર ક્ષેત્રમાં તેલુગુ ભાષીઓએ સ્થળાંતર કરી વસ્યા છે. કુલ વસ્તીના ૭.૨% સાથે, [[હિંદી ભાષા|હિન્દી]] અને બંગાળી પછી [[હિંદી ભાષા|તેલુગુ]] ભારતીય ઉપખંડમાં ત્રીજી સૌથી વધુ બોલાતી ભાષા છે. [[કર્ણાટક|કર્ણાટકમાં]] ૭.૦% અને [[તમિલનાડુ|તમિળનાડુમાં]] ૫.૬% વસ્તી તેલુગુ બોલે છે. <ref>{{Cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/Statement3.htm|title=Census of India – DISTRIBUTION OF 10,000 PERSONS BY LANGUAGE|publisher=Censusindia.gov.in|accessdate=12 August 2012}}</ref>

યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં તેલુગુ ભાષીઓની સંખ્યા ૮,૦૦,૦૦૦ કરતા વધારે છે, તેમાં સેન્ટ્રલ [[ન્યૂ જર્સી|ન્યૂ જર્સીમાં]] તેની સૌથી વધુ ઘનતા છે (''લિટલ આંધ્ર'' <ref>[https://ny.eater.com/2017/3/13/14902030/the-best-indian-food-in-new-york-is-in-new-jersey] Accessed 17 June 2017.</ref>); તેલુગુ બોલનારા [[ઑસ્ટ્રેલિયા]], [[ન્યૂઝીલેન્ડ|ન્યુ ઝિલેન્ડ]], [[બહેરીન|બેહરીન]], [[કેનેડા]] (ટોરન્ટો), ફીજી, [[મલેશિયા]], [[સિંગાપુર]], [[મોરિશિયસ]], [[બર્મા|મ્યાનમાર]], [[યુરોપ]] ( [[ઈટલી|ઇટાલી]], [[નેધરલેંડ|નેધરલેન્ડ]], [[બેલ્જિયમ]], [[ફ્રાન્સ|ફ્રાંસ]], [[જર્મની]], [[આયરલેંડનું ગણતંત્ર|આયર્લેન્ડ]] અને [[યુનાઇટેડ કિંગડમ]] ), [[દક્ષિણ આફ્રિકા|સાઉથ આફ્રિકા]], [[ટ્રિનિદાદ અને ટોબેગો|ત્રિનીદાદ અને ટોબેગો]] અને સંયુક્ત આરબ અમીરાતમાં પણ જોવા મળે છે.