ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રાફી
ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રાફી (ઇએમજી (EMG)) એ કંકાલ સ્નાયુઓ દ્વારા પેદા થતી વિદ્યુત સક્રિયતાનું મૂલ્યાંકન અને મુદ્રણ કરવા માટેની તકનીક છે.[૧] ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રામ નામનો અહેવાલ તૈયાર કરવા ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રાફ નામના ઉપકરણનો ઉપયોગ કરીને ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રાફી હાથ ધરવામાં આવે છે. ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રાફ કોશિકાઓને જ્યારે વિદ્યુતથી અથવા ન્યુરોલોજીથી સક્રિય કરવામાં આવે છે ત્યારે સ્નાયુ કોશિકાઓ દ્વારા પેદા થતા વિદ્યુત સ્થિતિમાન નોંધે છે[૨]. માનવ અથવા પ્રાણીના હલનચલનની જૈવયાંત્રિકીનું વિશ્લેષણ કરવાના ઉદેશ સાથે તબીબી અસાધારણતા, સક્રિયકરણ સ્તર, ભરતી ક્રમ શોધવા સંકેતોનું વિશ્લેષણ કરી શકાય છે.
વિદ્યુત ગુણધર્મો ફેરફાર કરો
લગભગ -90 mVનું સ્નાયુ કલા વીજસ્થિતિમાન વિદ્યુત સ્ત્રોત છે.[૩] મપાયેલા ઇએમજી (EMG) સ્થિતિમાનો નિરીક્ષણ હેઠળ રહેલા સ્નાયુને આધારે 50 μVથી ઓછા અને 20 થી 30 mV સુધી હોય છે.
સ્નાયુ ચાલક એકમ મુક્તિનો લાક્ષણિક આવર્તન દર સ્નાયુના કદ (આંખના સ્નાયુ વિરુદ્ધ બેઠક (ગ્લુટીલ) સ્નાયુ), ચેતાક્ષને અગાઉ થયેલી હાનિ અને અન્ય પરિબળોને આધારે લગભગ 7–20 Hz છે. 450 અને 780 mV વચ્ચેની રેન્જમાં ચાલક એકમોને ઇજાની ધારણા કરી શકાય.[સંદર્ભ આપો]
ઇતિહાસ ફેરફાર કરો
ઇએમજી (EMG)ને લગતો સૌ પ્રથમ દસ્તાવેજી પ્રયોગ ફ્રાન્સિસ્કો રેડીના કામ સાથે 1666માં થયો હતો. રેડીએ શોધી કાઢ્યું હતું કે ઇલેક્ટ્રિક રે ફિશ (ઇલેક્ટ્રિક ઇલ)નો વિશિષ્ટ સ્નાયુ વિદ્યુત પેદા કરે છે. 1773 સુધીમાં, વોલ્સ તે સમજાવી શક્યો હતો કે ઇલ માછલીનો સ્નાયુ વિદ્યુતનો તણખો પેદા કરી શકે છે. 1792માં, લ્વિગી ગાલ્વાની દ્વારા લખાયેલું દી વિરિબસ ઇલેક્ટ્રિસિટાટિસ ઇન મોટુ મસ્ક્યુલારી કોમેન્ટારીયસ શીર્ષકવાળું પ્રકાશન બહાર પડ્યું જેમાં લેખકે સમજાવ્યું હતું કે વિદ્યુત સ્નાયુ સંકોચન પ્રેરી શકે છે. છ દાયકા બાદ 1849માં, ડ્યુબોઇસ-રેમન્ડે શોધ્યું હતું કે સ્વૈચ્છિક સ્નાયુ સંકોચન દરમિયાન વિદ્યુત સક્રિયતાનું મુદ્રણ કરવું પણ શક્ય છે. આ પ્રવૃત્તિનું સૌ પ્રથમ વાસ્તવિક મુદ્રણ મેરી દ્વારા 1890માં કરાયું હતું. તેમણે ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રાફી શબ્દ પણ આપ્યો હતો. 1922માં, ગેસર અને એરલાન્ગરએ સ્નાયુમાંથી આવતા વિદ્યુત સંકેતો દર્શાવવા માટે ઓસિલોસ્કોપનો ઉપયોગ કર્યો હતો. માયોઇલેક્ટ્રિક સંકેતના અનિયમિત સ્વભાવને કારણે તેના નિરીક્ષણમાંથી માત્ર કાચી માહિતી જ મેળવી શકાઇ હતી. 1930ના દાયકાથી 1950ના દાયકા દરમિયાન ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રાફિક સંકેતો નોંધવાની ક્ષમતામાં સતત વધારો થતો રહ્યો હતો અને સંશોધકોએ સ્નાયુઓનો અભ્યાસ કરવા સુધારેલા વિદ્યુતધ્રુવોનો વ્યાપકપણે ઉપયોગ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. વધુ ચોક્કસ વિકારની સારવાર માટે સરફેસ ઇએમજી (EMG) (એસઇએમજી (sEMG))નો તબીબી ઉપયોગ 1960ના દાયકાથી શરૂ થયો હતો. હાર્ડિક અને તેના સંશોધકો એસઇએમજી (sEMG)નો ઉપયોગ કરનાર સૌ પ્રથમ (1966) પ્રેક્ટિશનર્સ હતા. 1980ના દાયકાની શરૂઆતમાં ક્રેમ અને સ્ટેગરે ઇએમજી (EMG) સેન્સિંગ ડિવાઇસનો ઉપયોગ કરીને વિવિધ સ્નાયુઓના સ્કેનિંગ માટે તબીબી પદ્ધતિ રજૂ કરી હતી.
1980ના દાયકાની મધ્ય બાદ નાના અને હલકા વજનના ઉપકરણો અને પ્રવર્ધકોનું મોટા પાયે ઉત્પાદન કરી શકાય એવો વિદ્યુતધ્રુવોમાં સંકલન તકનીકનો પુરતો વિકાસ થયો હતો. અત્યારે અનેક યોગ્ય પ્રવર્ધકો વેપારી ધોરણે ઉપલબ્ધ છે. 1980ના દાયકાની શરૂઆતમાં ઇચ્છિત માઇક્રોવોલ્ટ રેન્જમાં સંકેતો પેદા કરી શકે તેવા કબલ ઉપલબ્ધ થયા હતા. તાજેતરના સંશોધનો સરફેસ ઇએમજી (EMG)ના મુદ્રણના ગુણધર્મોની સારી સમજમાં પરિણામ્યા છે. ક્લિનિકમાં સુપરફિસિયલ સ્નાયુઓનું અથવા કાઇનેસિયોલોજીકલ પ્રોટોકોલનું મુદ્રણ કરવા માટે સરફેસ ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રાફીનો ઉપયોગ વધી રહ્યો છે જેમાં ઊંડા સ્નાયુઓ અથવા સ્થાનિકીકરણ સ્નાયુ પ્રવૃત્તિની તપાસ કરવા અંતઃસ્નાયુ વિદ્યુતધ્રુવોનો ઉપયોગ થાય છે.
ઇએમજી (EMG)ના વપરાશ માટે ઘણા ઉપયોગો છે. ઇએમજી (EMG)નો ન્યુરોલોજીકલ અને ન્યુરોમસ્ક્યુલર સમસ્યાઓના નિદાન માટે તબીબી રીતે ઉપયોગ થાય છે. તેનો ગેઇટ પ્રયોગશાળાઓ અને બાયોફીડબેક અથવા એર્ગોનોમિક એસેસમેન્ટમાં તાલીમ મેળવેલા ક્લિનિસિયન્સ દ્વારા નૈદાનિક રીતે ઉપયોગ થાય છે. ઇએમજી (EMG)નો ઘણા પ્રકારના સંશોધન પ્રયોગશાળાઓમાં પણ ઉપયોગ થાય છે. જેમાં જૈવગતિકી, ચાલક અંકુશ, ન્યુરોમસ્ક્યુલર ફિઝીયોલોજી, હલનચલન દોષ, પોસ્ચ્યુરલ અંકુશ અને ભૌતિક ઉપચાર પદ્ધિત ક્ષેત્રે કાર્યરત પ્રયોગશાળાઓનો સમાવેશ થાય છે.
પ્રક્રિયા ફેરફાર કરો
બે પ્રકારના ઇએમજી (EMG)નો વ્યાપક ઉપયોગ થઇ રહ્યો છે જેમાં સરફેસ ઇએમજી (EMG) અને ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર (સોય અને પાતળો તાર) ઇએમજી (EMG)નો સમાવેશ થાય છે. ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર ઇએમજી (EMG) હાથ ધરવા માટે એક સોય વિદ્યુતધ્રુવ અથવા પાતળા તારવાળા વિદ્યુતધ્રુવ ધરાવતી સોયને ત્વચામાં થઇને સ્નાયુ પેશીમાં દાખલ કરવામાં આવે છે. તાલીમબદ્ધ વ્યાવસાયિક (જેમકે, ન્યુરોલોજિસ્ટ, ફિઝીયાટ્રિસ્ટ) અથવા ફિઝીકલ થેરાપીસ્ટ વિદ્યુતધ્રુવ દાખલ કરતી વખતે વિદ્યુત સક્રિયતાનું નિરીક્ષણ કરે છે. દાખલ પ્રવૃત્તિ સ્નાયુની સ્થિતિ અને તેની ચેતાકારક ચેતા અંગે મૂલ્યવાન માહિતી પુરી પાડે છે. વિશ્રામી સ્થિતિમાં સામાન્ય સ્નાયુઓ જ્યારે સોય તેમની અંદર દાખલ કરવામાં આવે છે ત્યારે ચોક્કસ સામાન્ય વિદ્યુત સંકેતો આપે છે. બાદમાં સ્નાયુ જ્યારે વિશ્રામી સ્થિતિમાં હોય ત્યારે વિદ્યુત સક્રિયતાનો અભ્યાસ કરવામાં આવે છે. અસામાન્ય સ્વયંભૂ પ્રવૃત્તિ જ્ઞાનતંતુ અને/અથવા સ્નાયુમાં કોઇ ઇજાનો સંકેત આપી શકે છે. બાદમાં દર્દીને સ્નાયુનું ધીમેથી સંકોચન કરવા કહેવાય છે. બાદમાં પરિણામી ચાલક એકમ સ્થિતિમાનોનો આકાર, કદ અને આવૃત્તિ નક્કી કરવામાં આવે છે. બાદમાં વિદ્યુતધ્રુવને થોડા મિલિમીટર પાછો ખેંચવામાં આવે છે અને ઓછામાં ઓછા 10-20 એકમ એકત્ર ના થાય ત્યાં સુધી ફરીથી પ્રવૃત્તિનું વિશ્લેષણ કરવામાં આવે છે. પ્રત્યેક વિદ્યુતધ્રુવ ટ્રેક સમગ્ર સ્નાયુની પ્રવૃત્તિનું અત્યંત સ્થાનિક ચિત્ર આપે છે. કારણકે કંકાલ સ્નાયુઓ આંતરિક માળખામાં બદલાય છે. ચોક્કસ અભ્યાસ મેળવવા વિદ્યુતધ્રુવને વિવિધ સ્થળ પર લગાવવામાં આવે છે.
ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર ઇએમજી (EMG)ને કેટલાક કિસ્સામાં હુમલાકારક અથવા બિનજરૂરી ગણવામાં આવે છે. તેના સ્થાને, ઇન્ટ્રામસ્ક્યુલર ઇએમજી (EMG)નો ઉપયોગ કરીને માત્ર કેટલાક તંતુઓની પ્રવૃત્તિઓ પર નજર રાખવાથી વિરુદ્ધ સ્નાયુ પ્રવૃત્તિના સામાન્ય ચિત્ર પર નજર રાખવા માટે સરફેસ વિદ્યુતધ્રુવનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. આ તકનીકનો અનેક રીતે ઉપયોગ થઇ શકે છે. દાખલા તરીકે, ફિઝીયોથેરાપી ક્લિનિકમાં સરફેસ ઇએમજી (EMG)નો ઉપયોગ કરીને સ્નાયુ સક્રિયતા પર નજર રખાય છે અને દર્દીને જ્યારે તે સ્નાયુને સક્રિય કરે ત્યારે તેમને દ્રશ્ય અથવા શ્રાવ્ય ઉત્તેજન હોઇ શકે છે. (બાયોફીડબેક)
ચાલક એકમને એક ચાલક ચેતાતંતુ અને તે જેને ઉત્તેજિત કરે છે તે તમામ સ્નાયુ તંતુ તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરાય છે. જ્યારે ચાલક એકમ ઉત્તેજિત થાય છે, ત્યારે (સક્રિય વીજસ્થિતિમાન તરીકે ઓળખાતો) પ્રવેગ ચાલક ચેતાકોષ દ્વારા સ્નાયુમાં લઇ જવાય છે. જે વિસ્તારમાં ચેતા સ્નાયુના સંપર્કમાં આવે છે તેને ચેતાસ્નાયુ સંગમ અથવા મોટર એન્ડ પ્લેટ કહેવાય છે. સક્રિય કલા વીજસ્થિતિમાન ચેતાસ્નાયુ સંગમમાં પ્રસરણ પામ્યા બાદ, ચોક્કસ ચાલક એકમના ચેતાકૃત સ્નાયુ તંતુઓમાં સક્રિય કલા વીજસ્થિતિમાન પ્રેરિત થાય છે. આ તમામ વિદ્યુત સક્રિયતાના સરવાળાને ચાલક એકમ સક્રિય કલા વીજસ્થિતિમાન (એમયુએપી) (MUAP) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. બહુ ચાલક એકમોમની આ ઇલેક્ટ્રોફિઝીયોલોજિક પ્રવૃત્તિએ ઇએમજી (EMG) દરમિયાન મૂલ્યાંકિત થયેલો સંકેત છે. ચાલક એકમનું સંયોજન, ચાલક એકમ દીઠ સ્નાયુ તંતુઓની સંખ્યા, સ્નાયુ તુંતુઓના મેટાબોલિક પ્રકાર અને અન્ય પરિબળો માયોગ્રામમાં ચાલક એકમ સ્થિતિમાનોના આકારને અસર કરે છે.
ચેતાકીય બિમારીઓના નિદાન માટે ઇએમજી (EMG)ની સાથે ચેતા વહન કસોટી પણ હાથ ધરવામાં આવે છે.
કેટલાક દર્દીઓને આ ક્રિયા પીડાજનક લાગે છે જ્યારે અન્ય કેટલાક દર્દીઓને જ્યારે સોંય દાખલ કરવામાં આવે છે ત્યારે થોડી તકલીફ થાય છે. આ પ્રક્રિયા કર્યા બાદ કસોટી કરાયેલા સ્નાયુમાં થોડી પીડા રહી શકે છે.
સામાન્ય પરિણામો ફેરફાર કરો
વિશ્રામી સ્થિતિમાં રહેલી સ્નાયુ પેશી સામાન્ય રીતે વિદ્યુતીય દૃષ્ટિએ નિષ્ક્રિય હોય છે. સોંય દાખલ કરતી વખતે થતી પીડાને કારણે પેદા થતી વિદ્યુત સક્રિયતા શાંત પડ્યા બાદ ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રાફમાં કોઇ અસામાન્ય સ્વયંભૂ પ્રવૃત્તિ ના નોંધાવી જોઇએ (એટલે કે વિશ્રામી સ્થિતિમાં રહેલો સ્નાયુ વિદ્યુતીય રીતે શાંત રહેવો જોઇએ, ચેતાસ્નાયુ સંગમનો વિસ્તાર તેમાં અપવાદ છે, જે સામાન્ય સ્થિતિમાં ઘણો જ સ્વયંભૂ સક્રિય છે). જ્યારે સ્નાયુનું સ્વૈચ્છિક સંકોચન થાય છે ત્યારે, સક્રિય કલા વીજસ્થિતિમાનો દેખાવાનું શરૂ થાય છે. સ્નાયુ સંકોચનની શક્તિ જેમ વધે છે તેમ વધુને વધુ સ્નાયુ તંતુઓ સક્રિય કલા વીજસ્થિતિમાનો પેદા કરે છે. સ્નાયુનું જ્યારે સંપૂર્ણપણે સંકોચન થાય છે ત્યારે બદલાતા દર અને કંપન વિસ્તારના સક્રિય કલા વીજસ્થિતિમાનોના અવ્યવસ્થિત સમૂહો દેખાવા જોઇએ (સંપૂર્ણ રિક્રૂટમેન્ટ અને ઇન્ટરફિયરન્સ પેટર્ન).
અસામાન્ય પરિણામો ફેરફાર કરો
નીચેની શ્રેણીમાં વર્ગીકૃત થયેલી બિમારીઓના નિદાન માટે ઇએમજી (EMG)નો ઉપયોગ થાય છે.: ન્યુરોપથીઝ, ચેતાસ્નાયુ સંગમ બિમારીઓ અને માયોપથીઝ.
ન્યુરોપેથિક બિમારીની મુજબના વ્યાખ્યાયિત ઇએમજી (EMG) લાક્ષણિકતાઓ ધરાવે છે:
- સક્રિય કલા વીજસ્થિતિમાન કંપવિસ્તાર બિનચેતાકૃત તંતુઓના પુનઃચેતાકરણને કારણે ચાલક એકમ દીઠ તંતુઓની વધેલી સંખ્યાને કારણે સામાન્ય કરતા બમણો હોય છે.
- સક્રિય કલા વીજસ્થિતિમાના સમયગાળામાં વધારો
- સ્નાયુમાં ચાલક એકમની સંખ્યામાં ઘટાડો (ચાલક એકમ સંખ્યા અંદાજ તકનીકનો ઉપયોગ કરીને જેમ જણાય છે તેમ)
માયોપેથિક બિમારી નીચે મુજબની વ્યાખ્યાયિત ઇએમજી (EMG) લાક્ષણિકતા ધરાવે છે:
- સક્રિય કલા વીજસ્થિતિમાનના સમયગાળામાં ઘટાડો
- સક્રિય કલા વીજસ્થિતિમાનના ક્ષેત્રફળથી કંપવિસ્તારના ગુણોત્તરમાં ઘટાડો
- સ્નાયુમાં ચાલક એકમની સંખ્યામાં ઘટાડો (માત્ર અત્યંત ગંભીર કિસ્સામાં)
પ્રત્યેક દર્દી અને બિમારીની વ્યક્તિગતતાને કારણે આ લાક્ષણિકતાઓ પ્રત્યેક કિસ્સામાં ના પણ દેખાય.
નીચે દર્શાવેલી તબીબી સ્થિતિઓને કારણે પણ અસાધારણ પરિણામો જોવા મળી શકે છે. (મહેરબાની કરીને નોંધો કે આ તે સ્થિતિઓની યાદીની ક્યાંય પણ નજીકમાં નથી જે અસાધારણ ઇએમજી (EMG) અભ્યાસોમાં પરિણમે):
- આલ્કોહોલિક ન્યુરોપેથી
- એમાયોટ્રોફિક લેટર સ્કલરોસિસ
- એન્ટિરીયર કમ્પાર્ટમેન્ટ સિન્ડ્રોમ
- ઓક્ઝિલરી નર્વ ડિસફંક્શન
- બેકર્સ મસ્ક્યુલર ડિસ્ટ્રોફી
- બ્રેકીયલ પ્લેક્સોપથી
- કાર્પલ ટનેલ સિન્ડ્રોમ
- સેન્ટ્રોન્યુક્લીયર માયોપથી
- સર્વાઇકલ સ્પોન્ડિલિસિસ
- ચાર્કોટ-મેરી-ટૂથ ડીસીઝ
- ક્રોનિક ઇમ્યુન ડિમાયલિનેટિંગ પોલી [રેડિક્યુલો]ન્યુરોપેથી (સીઆઇડીપી(CIDP))
- કોમન પેરોનીયલ નર્વ ડિસફંક્શન
- ડીનર્વેશન (રિડ્યુસ્ડ નર્વસ સ્ટિમ્યુલેશન)
- ડર્માટોમાયોસિટિસ
- ડિસ્ટલ મેઇડન નર્વ ડિસફંક્શન
- ડુચેની મસ્ક્યુલર ડિસ્ટ્રોફી
- ફેસિયોસ્કેપ્યુલોહ્યુમેરલ મસ્ક્યુલર ડિસ્ટ્રોફી (લેન્ડૌઝી-દીજેરીન)
- ફેમિલીયલ પિરીયોડિક પેરાલિસિસ
- ફેમોરલ નર્વ ડિસફંક્શન
- ફીલ્ડ કન્ડિશન [૩]
- ફ્રીડરીચસ અટાક્સિયા
- ગ્વીલેઇન-બાર
- લેમ્બર્ડ-ઇટોન સિન્ડ્રોમ
- મોનોન્યુરિટિસ મલ્ટિપ્લેક્સ
- મોનોન્યુરોપથી
- મોટર ન્યુરોન ડિસીઝ
- મલ્ટીપલ સિસ્ટમ એટ્રોફી
- માયએસ્થેનિયા ગ્રાવિસ
- માયોપેથી (સ્નાયુ ક્ષય, જે સ્નાયુ ડાયસ્ટ્રોફી સિહતના અનેક વિકારોને કારણે થઇ શકે છે)
- માયોટ્યુબ્યુલર માયોપથી
- ન્યુરોમાયોટોનિયા
- પેરિફેરલ ન્યુરોપથી
- પોલિયોમાયિલિટિસ
- પોલિમાયોસિટિસ
- રેડીયલ નર્વ ડિસફંક્શન
- સાયાટિક નર્વ ડિસફંક્શન
- સેન્સરીમોટર પોલિન્યુરોપથી
- સ્લીપ બ્રુક્સિઝમ
- સ્પાઇનલ સ્ટેનોસિસ
- થાયરોટોક્સિક પિરીયોડિક પેરાલિસિસ
- ટિબિયલ નર્વ ડિસફંક્શન
- ઉલ્નર નર્વ ડિસફંક્શન
ઇએમજી (EMG) સંકેત વિઘટન ફેરફાર કરો
ઇએમજી (EMG) સંકેતોએ કેટલાક ચાલક એકમોમાંથી પેદા થયેલા અદ્યારોપિત ચાલક એકમ સક્રિય કલા વીજસ્થિતિમાનો (MUAPs)ના બનેલા છે. વિગતવાર વિશ્લેષણ માટે, માપેલા ઇએમજી (EMG) સંકેતોને તેમાં ઘટક એમયુપી (MUPs)માં વિભાજિત કરી શકાય છે. વિવિધ ચાલક એકમોના એમયુએપીએસ (MUAPs) અલગ લાક્ષિણક આકાર ધરાવે છે જ્યારે સમાન વિદ્યુતધ્રુવ દ્વારા મુદ્રિત થયેલા એમયુએપીએસ (MUAPs) સમાનતા ધરાવે છે. એમયુએપી (MUAP)ના કદ અને આકારનો આધાર તંતુઓના સંદર્ભમાં વિદ્યુતધ્રુવ ક્યાં રાખવામાં આવ્યો છે તેના પર રહે છે. આમ જો વિદ્યુતધ્રુવોની સ્થાન બદલવામાં આવે તો તે અલગ દેખાઇ શકે છે. ઇએમજી (EMG) વિઘટન નગણ્ય છે છતાં ઘણી પદ્ધતિઓની દરખાસ્ત કરાઇ છે.
ઇએમજી (EMG)ના ઉપયોગો ફેરફાર કરો
ઇએમજી (EMG) સંકેતોનો ઘણા તબીબી અને જૈવતબીબી ઉપયોગમાં વપરાશ થાય છે. ચેતાસ્નાયુલ બિમારી, કમરનો દુખાવો, કાઇનેસીયોલોજી અને ચાલક અંકુશમાં વિકારને ઓળખવા માટે ઇએમજી (EMG)નો નૈદાનિક સાધન તરીકે ઉપયગો થાય છે. ઇએમજી (EMG) સંકેતોનો કૃત્રિમ હાથ, કાંડા અને નીચેના ઉપાંગ જેવા કૃત્રિમ સાધન માટે અંકુશ સંકેત તરીકે પણ ઉપયોગ થાય છે. જ્યાં કોઇ હિલચાલ પેદા થતી નથી ત્યાં ત્રિસમલંબાક્ષ સ્નાયુલ પ્રવૃત્તિ અનુભવવા માટે ઇએમજી (EMG)નો ઉપયોગ કરાય છે.જાણમાં આવ્યા વગર અને આસપાસના વાતાવરણમાં વિક્ષેપ કર્યા વગર ઇન્ટરફેસને અંકુશ કરવા ઉલ્લેખ વગરની સૂક્ષ્મ ચેષ્ટાઓના વર્ગની વ્યાખ્યા શક્ય બનાવે છે. આ સંકેતોનો ક્રૃત્રિમ સાધનોનો અંકુશ કરવા અથવા મોબાઇલ ફોન અને પીડીએ (PDA) જેવા ઇલેક્ટ્રોનિક ઉપકરણોમાં અંકુશ સંકેત તરીકે ઉપયોગ કરી શકાય છે.
ઇએમજી (EMG) સંકેતોને ફ્લાઇટ સિસ્ટમના અંકુશ માટે નિશાન બનાવવામાં આવે છે. મોફેટ ફીલ્ડ, સીએ (CA) ખાતે આવેલા નાસા (NASA) એમ્સ રિસર્ચ સેન્ટરનું હ્યુમન સેન્સિસ ગ્રૂપ માણસને કમ્પ્યુટર સાથે સીધા જોડી દઇને મેન-મશીન ઇન્ટરફેસ વિકસાવવાની માંગ કરી રહ્યું છે. આ યોજનામાં, ઇએમજી (EMG) સંકેતનો મિકેનિકલ જોયસ્ટિક અને કીબોર્ડની બદલી તરીકે ઉપયોગ થાય છે. ઇએમજી (EMG)નો "પહેરી શકાય તેવા કોકપીટ"ના સંશોધનમાં પણ ઉપયોગ થાય છે. તેમાં ઉડાન માટે જરૂરી ચાવીઓ અને દંડને ગૂગલ આધારિત ડિસપ્લે મુજબ વિકૃત કરવા ઇએમજી (EMG)-આધારિત ચેષ્ટાનો ઉપયોગ થાય છે. ઇનવોઇસ સ્પીચ રેકગ્નિશન વક્તવ્ય સાથે સકંળાયેલા સ્નાયુઓની ઇએમજી (EMG) પ્રવૃત્તિનું નિરીક્ષણ કરીને વક્તવ્યને ઓળખે છે. તેનો ધમાલીયા વાતાવરણમાં ઉપયોગ થાય છે અને તે ધ્વનિજનક રજ્જૂ વગરના લોકો અને અફાસિયા પીડિત લોકોને મદદરૂપ થઇ શકે છે.
ઇએમજી (EMG)નો કમ્પ્યુટર અને અન્ય ઉપકરણોમાં પણ અંકુશ સંકેત તરીકે ઉપયોગ થાય છે. ઇએમજી (EMG) આધારિત ઇન્ટરફેસ ઉપકરણનો મોબાઇલ રોબોટ અથવા ઇલેક્ટ્રિક વ્હીલચેર જેવી હલનચલનવાળી વસ્તુઓના અંકુશ માટે ઉપયોગ કરી શકાય છે.[૪] જે લોકો જોયસ્ટીકથી અંકુશ કરી શકાય તેવી વ્હીલચેરનું સંચાલન નથી કરી શકતા તેમના માટે તે ઉપયોગી નિવડી શકે છે. સરફેસ ઇએમજી (EMG) મુદ્રણ કેટલીક ઇન્ટરેક્ટિવ વિડીયો ગેમ્સ માટે પણ યોગ્ય અંકુશ સંકેત હોઇ શકે છે.[૫]
માઇક્રોસોફ્ટ, સિએટલની યુનિવર્સિટી ઓફ વોશિંગ્ટન, કેનેડાની યુનિવર્સિટી ઓફ ટોરોન્ટોએ હાથની ચેષ્ટાના સ્નાયુ સંકેતોનો ઇન્ટરફેસ ડિવાઇસ તરીકે ઉપયોગ કરવા અંગેની યોજના પર સંયુક્ત રીતે કામ કરી રહ્યાં છે.[૬] આ સંશોધન આધારિત પેટન્ટ 26 જૂન 2008ના રોજ રજૂ કરાઇ હતી. [૭]
આ પણ જુઓ ફેરફાર કરો
- ફોનોમાયોગ્રાફી
નોંધ ફેરફાર કરો
- ↑ કામેન, ગેરી. ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રાફિક કિનેસિયોલોજી. ઇન રોબર્ટસન, ડીજીઇ (DGE) એટ અલ . રિસર્ચ મેથડ્સ ઇન બાયોમિકેનિક્સ. શેમ્પેઇન, આઇએલઃ હ્યુમન કાઇનેટિક્સ પબ્લિ., 2004.
- ↑ ઢાંચો:MeshName
- ↑ નિગ બી. એમ. અને હર્જોગ ડબલ્યુ., 1999. બાયોમિકેનિક્સ ઓફ ધ મસ્ક્યુલો-સ્કેલિટન સિસ્ટમ વિલે. પાનું 349
- ↑ એન્ડ્રીયાસેન, ડીએસ.; ગાબેર્ટ ડીજી,: ઇએમજી (EMG) સ્વિચ નેવિગેશન ઓફ પાવર વ્હિલચેર્સ, રેસના (RESNA) 2006. [૧] સંગ્રહિત ૨૦૧૧-૦૧-૧૬ ના રોજ વેબેક મશિન
- ↑ પાર્ક, ડીજી.; કિમ એચસી. મસલમેન: વાયરલેસ ઇનપુટ ડિવાઇસ ફોર એ ફાઇટિંગ એક્શન ગેમ બેઝ્ડ ઓન ધ ઇએમજી (EMG) સિગ્નલ એન્ડ એક્સિલરેશન ઓફ ધ હ્યુમન ફોરઆર્મ. [૨]
- ↑ Hsu, Jeremy (2009-10-29). "The Future of Video Game Input: Muscle Sensors". Live Science. મેળવેલ 2010-01-16.
- ↑ "Recognizing Gestures from Forearm EMG Signals". United States Patent and Trademark Office. 2008-06-26. મૂળ માંથી 2017-01-12 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2010-01-16.
સંદર્ભો ફેરફાર કરો
- એમ. બી. આઇ. રીયાઝ, એમ. એસ. હુસૈન, એફ. મોહમદ-યાસિન, “ટેકનિક્સ ઓફ ઇએમજી (EMG) સંકેત એનાલિસિસ: ડિટેક્શન, પ્રોસેસિંગ, ક્લાસિફિકેશન એન્ડ એપ્લિકેશન્સ”, બાયોલોજિકલ પ્રોસિઝર્સ ઓનલાઇન, ભાગ 8, અંક 1, પાના 11–35, માર્ચ 2006
- નિકયાસ સીએલ, રઘુવીર એમઆર. બાઇસ્પેક્ટ્રમ એસ્ટિમેશનઃ એ ડિજીટલ સિગ્નલ પ્રોસેસિંગ ફ્રેમવર્ક. આઇઇઇઇ (IEEE) પ્રોસેસિંગ ઓન કમ્યુનિકેશન્સ એન્ડ રડાર. 1987;75(7):869–891.
- બાસ્મજૈન, જેવી.; દી લ્યુકા, સીજે. મસલ્સ એલાઇવ - ધ ફંક્શન્સ રિવીલ્ડ બાય ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રાફી. ધ વિલિયમ્સ એન્ડ વિલ્કિન્સ કંપની; બાલ્ટીમોર, 1985.
- ગ્રૌપી ડી. ક્લાઇન ડબલ્યુકે. ફંકશનલ સેપરેશન ઓફ ઇએમજી (EMG) સિગ્નલ વાયા અરમા (ARMA) આઇડેન્ટિફિકેશન મેથડ ફોર પ્રોથેસિસ કન્ટ્રોલ પરપઝ. આઇઇઇઇ (IEEE) ટ્રાન્ઝેક્શન્સ ઓન સિસ્ટમ્સ, મેન એન્ડ સાયબરનેટિક્સ, 1975;5(2):252-259.
- ક્લીસેન આરએફએમ, બુરકી જેએચ. હર્લાર જે, ઝિલવોલ્ડ જી. ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રાફી ઇન ધ બાયોમિકેનિક્સ એનાલિસિસ ઓફ હ્યુમન મુવમેન્ટ એન્ડ ઇટ્સ ક્લિનિકલ એપ્લિકેશન. ગેઇટ પોસ્ચર. 1998;8(2):143–158. ડોઇ: 10.1016/S0966-6362(98)00025-3. [પબમેડ]
- ક્રેમ, જેઆર.;કાસમેન, જીએસ.; હોલ્ટઝ, જે. ઇન્ટ્રોડક્શન ટુ સરફેસ ઇલેક્ટ્રોમાયોગ્રાફી. એસ્પન પબ્લિશર્સ ઇન્ક. ગૈથર્સબર્ગ, મેરિલેન્ડ, 1998.
- ફર્ગ્યુસન, એસ. ડનલોપ, જી. ગ્રાસ્પ રેકગ્નિશન ફ્રોમ માયોઇલેક્ટ્રિક સિગ્નલ્સ. પ્રોસિઝર્સ ઓસ્ટ્રેલેશિયન કોન્ફરન્સ રોબોટિક્સ એન્ડ ઓટોમેશન 2002; પાના. 78–83.
- સ્ટેનફોર્ડ વી. બાયોસિગ્નલ્સ ઓફ પોટેન્શિયલ ફોર ડાયરેક્ટ ઇન્ટરફેસિસ એન્ડ હેલ્થ મોનિટરિંગ. પર્વેસિવ કમ્પ્યુટિંગ, આઇઇઇઇ (IEEE). 2004;3(1):99–103.
- વ્હિલર કેઆર, જોર્ગેન્સન સીસી. જેસ્ચર એઝ ઇનપુટ: ન્યુરોઇલેક્ટ્રિક જોયસ્ટિક્સ એન્ડ કીબોર્ડ્સ. પર્વેસિવ કમ્પ્યુટિંગ, આઇઇઇઇ (IEEE). 2003;2(2):56–61.
- મનાબી, એચ. હિરૈવા, એ.; સુગિમુરા, ટી. અનવોઇસ્ડ સ્પીચ રેકગ્નિશન યુઝિંગ ઇએમજી (EMG)-માઇમ સ્પીચ રેકગ્નિશન. કોન્ફરન્સ ઓન હ્યુમન ફેક્ટર્સ ઇન કમ્પ્યુટિંગ સિસ્ટમ્સ 2003; પાના 794–795.
બાહ્ય લિંક્સ ફેરફાર કરો
- મેડિલાઇનપ્લસ્ એન્ટ્રી ઓન ઇએમજી (EMG) ડિસ્ક્રાઇબ્સ ઇએમજી (EMG)
- OpenSignals.net ઇએમજી (EMG) ડેટાબેઝ સંગ્રહિત ૨૦૧૧-૦૩-૦૯ ના રોજ વેબેક મશિન વિવિધ હસ્તાંતરણ સ્થિતિઓમાં એકત્ર કરેલો વાસ્તવિક ઇએમજી (EMG)નો ડેટાબેઝ