ભારમલજી દ્વિતીય

મહારાજાધિરાજ મિર્ઝા મહારાવ ભારમલજી દ્વિતીય (શાસન: ૬ નવેમ્બર ૧૮૧૪ - ૨૫ માર્ચ ૧૮૧૯) એ રાજપૂત વંશ સાથે સંકળાયેલા કચ્છના રાવ હતા, જેમણે તેમના પિતા રાયધન ત્રીજાના મૃત્યુના એક મહિના પછી કચ્છના રજવાડાની ગાદી ઉપર બેઠા.

મહાધીરાજ મિર્ઝા મહારાવ ભારમલજી દ્વિતીય
કચ્છના મહારાજા
શાસન	૧૩ જાન્યુઆરી ૧૮૧૪ − ૨૫ માર્ચ ૧૮૧૯
પુરોગામી	બાર ભાયાતની જમાત
અનુગામી	દેશળજી દ્વિતીય
Regent of Bar Bhayat ni Jamat	હુસૈન મિયાં
જન્મ	માનસિંગજી ૧૭૯૮
મૃત્યુ	૧૬૪૮
રાજવંશ	રાજપૂત
પિતા	રાયધન ત્રીજો

શાસન

૧૮૧૩માં રાયધન ત્રીજા અને તેના કારભારી ફતેહ મુહમ્મદના મૃત્યુ પછી કચ્છનું સંચાલન બાર ભાયાત ની જમાત દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. હુસેન મિયાં અને તેના ભાઇ ઇબ્રાહિમ મિયાં ફતેહ મહંમદના સ્થાને આવ્યા, તેમની સમિતિઓ તેમના પિતાના મુખ્ય સલાહકાર, જગજીવન મહેતા દ્વારા સંચાલિત હતી, જે એક નાગર બ્રાહ્મણ હતા. . રાયધનને કાયદેસર સંતાન ન હોવાથી, તેમના ભાઈનો પુત્ર, અગિયાર વર્ષનો છોકરો, ૧૮૦૮માં બ્રિટીશ સરકાર સાથેની વાટાઘાટમાં, વારસદાર માનવામાં આવ્યો હતો. પરંતુ રાવના મૃત્યુ પર, બે ભાઈઓ હુસેન મિયાં અને ઇબ્રાહિમ મિયાંએ માનસિંગજીના તેમના ગેરકાયદેસર પુત્રના દાવાને સમર્થન આપ્યું.

૧૩ જાન્યુઆરી, ૧૮૧૪ ના રોજ, માનસિંહજી મહારાજાધિરાજ મિર્ઝા મહારાવ ભારમલજી દ્વિતીયના બિરુદ સાથે કચ્છના મુખ્યપદ માટે આવ્યા. અરબી સમુદ્રમાં ચાંચિયાગીરી અને વાગડ ક્ષેત્રમાં ડાકુઓના મામલે હુસેન મિયાંને પોતાની માગણીઓ રજૂ કરવા માટે બ્રિટીશ સરકારના આડતિયા કેપ્ટન મૅકમર્ડો ૧૮૧૪માં મોરબીથી ભુજ ગયા હતા. રાવ ભારમલ બીજાએ રાજ્યનું સંચાલન સંભાળ્યું અને હુસેન મિયાં જાન્યુઆરી ૧૮૧૫ માં અંજાર, ભચાઉ, ભાદરગઠ અને કાંથકોટની જાગીર સ્વીકૃતિ હેઠળ નિવૃત્ત થયા. રાવે માંડવી અને અસ્કાર્ણ ના મંત્રી શિવરાજની પસંદગી કરી.

૧૪ ડિસેમ્બરના રોજ, કર્નલ પૂર્વ હેઠળના બ્રિટીશ સૈન્યમાં બરોડા રાજ્યના ગાયકવાડના સૈનિકો સાથે આશરે ૪૦૦૦ લડત આપનારા માણસો હતા, અંજારથી બાર માઇલ પૂર્વમાં વેણસા ખાતે રણ પાર કર્યું. સૈન્ય અંજાર તરફ આગળ વધ્યું, અને હુસેન મિયાંએ બ્રિટીશરોને તેના પર કબજો દેવાની ના પાડી દીધી, એટલે કે ૨૫ ડિસેમ્બર ૧૮૧૫ ની સવારે કિલ્લા પર હુમલો કરવામાં આવ્યો, અને સાંજે પહેલાં સમર્પણ કરવામાં આવ્યું. તેના બીજા દિવસે ટુના બંદર પર કબજો લેવામાં આવ્યો. થોડા દિવસો પછી, મુન્દ્રાના પ્રમુખ મુહમ્મદ સોતાએ વાતચીત કરી અને બ્રિટીશરો સાથે સંમત થયા. સૈન્ય આગામી ભુજ તરફ વળ્યા, 3 જાન્યુઆરી ૧૮૧૬માં લાખોન્દ ખાતે છાવણી કરી. ૧૪ જાન્યુઆરી, ૧૮૧૬ રાવ ભારમલ બીજા બ્રિટિશ આધિપત્ય માટે સંમત થયા અને કેપ્ટન મૅકમર્ડોની ભુજ બ્રિટિશ નિવાસી અને અંજારના કલેકટર તરીકે નિમણૂક કરવામાં આવી હતી.

કેટલાક જાડેજા સરદારોના સમર્થનથી, બ્રિટિશ સૈન્યે ૨૫ માર્ચ ૧૮૧૯ ના રોજ ભુજ પર હુમલો કર્યો, અને રાવ ભારમલ બીજા અને તેમના પુત્ર દેશલજી બીજાનો નિકાલ કર્યો, એક સગીરને કચ્છ રાજ્યનો શાસક બનાવવામાં આવ્યો. કચ્છે ૧૮૧૯ માં બ્રિટીશ લોકોની સત્તા સ્વીકારી અને કેપ્ટન જેમ્સ મેકમૂર્ડો ભુજમાં બ્રિટીશ રાજકીય નિવાસી તરીકે મુકાયા . તેમના લઘુમતી દરમિયાન રાજ્યની બાબતોનું સંચાલન પ્રાદેશિક સમિતિઓ દ્વારા કરવામાં આવતું હતું, જે જાડેજાના વડાઓ દ્વારા બનેલું હતું અને કેપ્ટન મેકમૂર્ડોની અધ્યક્ષતામાં હતું.

સંદર્ભ

ગ્રંથસૂચિ

• Gazetteer of the Bombay Presidency: Cutch, Palanpur, and Mahi Kantha (Public Domain text). Government Central Press. 1880. પૃષ્ઠ 155–162.