સ્વામિનારાયણ મંદિર, અમદાવાદ

શ્રી સ્વામિનારાયણ મંદિર કાલુપુર હિંદુ ધર્મના સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયનું પ્રથમ મંદિર છે. તે ભારતના ગુજરાતના સૌથી મોટા શહેર અમદાવાદના કાલુપુર વિસ્તારમાં સ્થિત છે. તે સંપ્રદાયના સ્થાપક ભગવાન શ્રી સ્વામિનારાયણ ભગવાનની સૂચના પર બનાવવામાં આવ્યું છે.

શ્રી સ્વામિનારાયણ મંદિર, કાલુપુર અમદાવાદ
ધર્મ
જોડાણ	હિંદુ
દેવી-દેવતા	નરનારાયણ દેવ, ધર્મદેવ, ભક્તિમા અને હરિકૃષ્ણ(સ્વામીનારાયણ),રાધા કૃષ્ણ
સ્થાન
સ્થાન	અમદાવાદ
રાજ્ય	ગુજરાત
દેશ	ભારત
સ્થાપત્ય
નિર્માણકાર	શ્રી સ્વામિનારાયણ મંદિર કાલુપુર
પૂર્ણ તારીખ	૨૪ ફેબ્રુઆરી ૧૮૨૨
વેબસાઈટ
અધિકૃત વેબસાઇટ

સ્વામિનારાયણની ઇચ્છા મુજબ, સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના વહીવટને બે ગાદી (સીટો) માં વહેંચવામાં આવ્યા છે - નરનારાયણ દેવ ગાદી અને લક્ષ્મીનારાયણ દેવ ગાદી. આ મંદિર નરનારાયણ દેવ ગાદીનું મુખ્ય મથક છે.

ઇતિહાસ

શિલ્પવાળા લાકડાના સ્તંભ

સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના આ પ્રથમ મંદિરના નિર્માણ માટેની જમીન, બ્રિટિશ શાહી સરકારે ભેટમાં આપી હતી. આ તીર્થસ્થળ બનાવવાનું કામ ભગવાન સ્વામિનારાયણ દ્વારા આનનાનંદ સ્વામીને વ્યક્તિગત રીતે સોંપ્યું હતું. આ સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયનું પ્રથમ મંદિર હતું, જે શુદ્ધ બર્મા-સાગમાં જટિલ કોતરકામ સાથે શાસ્ત્રોક્ત ધારા મુજબ બાંધવામાં આવ્યું હતું અને દેવતાઓના એપિસોડ્સ, શુભ પ્રતીકો અને ધાર્મિક ચિહ્નોને વર્ણનાત્મક ધર્મો અને ભારતીય સંસ્કૃતિનું પ્રતિનિધિત્વ કરીને શિલ્પ કલા દ્વારા બાંધવામાં આવ્યું હતું. આ મંદિરને ગુજરાત અને ભારતના સામાજિક-ધાર્મિક ઇતિહાસમાં મૂલ્યવાન સાંસ્કૃતિક વારસો માનવામાં આવે છે.

દેવતાઓ

મંદિરના પ્રાથમિક દેવ-દેવીઓમાં નરનારાયણ દેવ, શ્રી રાધા કૃષ્ણ દેવ, શ્રી ધર્મપિતા,ભક્તિમાતા, હરિકૃષ્ણ મહારાજ, શ્રી બાલ સ્વરૂપ ઘનશ્યામ મહારાજ અને શ્રી રંગઘમહાેલ ઘનશ્યામ મહારાજ છે. અહીં હવેલી ઘનશ્યામ મહારાજ (બહેનોનું મંદિર) પણ આવેલું છે.