ઉકાઇ બંધ

ઉકાઇ બંધ તાપી નદી પર બંધાયેલો અને ગુજરાત રાજ્યમાં આવેલો બંધ છે. ઉકાઇ બંધનું તળાવ વલ્લભ સાગર તરીકે ઓળખાય છે. આ બંધનું બાંધકામ ૧૯૭૨ની સાલમાં પૂર્ણ થયેલું અને તેનો હેતુ સિંચાઇ, જળ વિદ્યુત અને પૂર નિયંત્રણ છે. ૬૨,૨૫૫ ચોરસ કિમીના સ્ત્રાવક્ષેત્ર અને ૫૨,૦૦૦ હેક્ટર્સ વિસ્તારમાં પાણીના ફેલાવા સાથે આ બંધ ભાખરા નાંગલ બંધની સમાન ક્ષમતા ધરાવે છે. આ બંધ સુરતથી ૯૪ કિમીના અંતરે આવેલો છે.

ઉકાઇ બંધ
ઉકાઇ બંધ
અધિકૃત નામ	ઉકાઇ જળાશય યોજના
દેશ	ભારત
સ્થળ	સુરત જિલ્લો અને તાપી જિલ્લો
અક્ષાંશ-રેખાંશ	21°14′53.67″N 73°35′21.87″E
સ્થિતિ	સક્રિય
બાંધકામ શરુઆત	૧૯૬૪
ઉદ્ઘાટન તારીખ	૧૯૭૨
બાંધકામ ખર્ચ	રૂપિયા ૧૩,૮૯૬ લાખ
બંધ અને સ્પિલવે
નદી	તાપી નદી
ઊંચાઇ (પાયો)	80.772 metres (270 ft)
લંબાઈ	4,927 metres (16,000 ft)
સ્પિલવે	૨૨, રેડિયલ
સ્પિલવે પ્રકાર	ઓગી
સ્પિલવે ક્ષમતા	૪૬,૨૬૯ મી૩/સે
સરોવર
નામ	વલ્લભસાગર
કુલ ક્ષમતા	૭,૪૧૪ મિલિયન ક્યુબિક મીટર
સક્રિય ક્ષમતા	૬,૭૩૦ MCM
સ્ત્રાવ વિસ્તાર	62,225 square kilometres (6.7×1011 sq ft)
સપાટી વિસ્તાર	612 square kilometres (6.6×109 sq ft)
ઊર્જા મથક
જળઊર્જા પ્રકાર	પરંપરાગત
Hydraulic head	57 metres (190 ft) થી 34 metres (110 ft)
સ્થાપિત ક્ષમતા	૩૦૦ મેગાવોટ
વેબસાઈટ ઉકાઇ બંધ

ઉકાઇ બંધની સંગ્રહ ક્ષમતા ગુજરાતના હાલના બધાંજ બંધોની કુલ સંગ્રહ ક્ષમતા ભેગી કરવામાં આવે તો તેના ૪૬ ટકા જેટલી છે. એટલે કે બીજાં દરેક બંધોની સંગ્રહ ક્ષમતા સરેરાશ ૦.૧ ટકા જેટલી છે. છેલ્લાં ૪૦ વર્ષોમાં, મુખ્ય અને મધ્યમ કક્ષાના બંધો વડે થતી સિંચાઇ માત્ર ૧૪૦ લાખ હેક્ટર્સ જેટલી જમીનમાં જ થઇ છે.

આ બંધ અર્થ-મેસોનરી બંધ છે. તેની દિવાલ ૪,૯૨૭ મીટર લાંબી છે. અર્થ બંધ ૮૦.૭૭ મીટર અને મેસોનરી બંધ ૬૮.૬૮ મીટર જેટલો ઉંચો છે. બંધની ડાબી નહેર શાખાઓ ૧,૫૨૨ ચોરસ કિમી અને જમણી બાજુની નહેર શાખાઓ ૨,૨૭૫ ચોરસ કિમી જેટલા વિસ્તારમાં પાણી પૂરુ પાડે છે.

ઉકાઇ જળ વિદ્યુત સ્ટેશન

અહીં ચાર જળ વિદ્યુત ટર્બાઇન આવેલા છે, જે દરેકની ક્ષમતા ૭૫ મેગાવોટ્સ છે અને કુલ ક્ષમતા ૩૦૦ મેગાવોટ્સ છે. આ બધાં જ ટર્બાઇન ભેલ (BHEL) દ્વારા બનાવવામાં આવેલા છે. આ ટર્બાઇન અનુક્રમે ૮ જુલાઇ ૧૯૭૪, ૧૩ ડિસેમ્બર ૧૯૭૪, ૨૨ એપ્રિલ ૧૯૭૫ અને ૪ માર્ચ ૧૯૭૬ના દિવસોએ સ્થાપવામાં આવ્યા હતાં.

બાહ્ય કડીઓ

• ગુજરાતી વિશ્વકોશમાં ઉકાઇ બંધ.