કચરાનો પ્રબંધ

કચરાનો પ્રબંધ એ,પરિવહન, પ્રક્રિયા, પુન:નિર્માણ કે નિકાલ, અને નકામા પદાર્થોની દેખરેખના સંગ્રહને કહેવાય છે.^[૧] આ પરિભાષાને સામાન્યરીતે મનુષ્યની ક્રિયાઓથી ઉત્પન્ન થતી વસ્તુઓની સાથે જોડી શકાય, અને આપણા સ્વાસ્થય, વાતાવરણ અને સૌંદર્ય પર તેનો પ્રભાવ ઓછો પડે તે માટે આ હાથ ધરવામાં આવે છે કચરાનો પ્રબંધ સાધનસામગ્રીને પુનઃ પ્રાપ્ત કરવા માટે કરવામાં આવે છે. કચરાના પ્રબંધમાં ઘન, પ્રવાહી, ગેસવાળું કે કિરણોત્સર્ગી પદાર્થ, દરેકને ભિન્ન પદ્ધતિઓ અને કુશળતા ક્ષેત્ર સાથે જોડવામાં આવે છે.

કચરાના પ્રબંધ અભ્યાસો વિકસિત અને વિકાસશીલ રાષ્ટ્રઓ, શહેરી અને ગ્રામીણ પ્રદેશો, અને આવાસી અનેઔધોગિક નિર્માતાઓ માટે અલગ અલગ છે. મુખ્ય શહેરનાં પ્રદેશોમાં બિન-જોખમી આવાસી અને સંસ્થાગત કચરાનો પ્રબંધ સામાન્યપણે સ્થાનિક સરકારની જવાબદારી થાય છે, જયારે બિનજોખમી વ્યાપારી અને ઔધોગિક કચરોનું પ્રબંધ સામાન્યપણે પેદા કરનારની જવાબદારી થાય છે.

પદ્ધતિઓ

નિકાલ પદ્ધતિઓ

લેન્ડફિલ (પુરાંતની જમીન)

હવાઈમાં લેન્ડફિલના કામ.

કચરાને લેન્ડફિલમાં મૂકવામાં કચરાને દાટવું આવશ્યક હોય છે, અને અનેક દેશોમાં આ સામાન્ય પદ્ધતિ છે. લેન્ડફિલોના સ્થાપના મોટાભાગે ત્યજેલી કે ના વાપરેલી ખાણ, ખાણકામની વ્યર્થ જગ્યા કે ખોદીને પાડેલા ખાડામાં કરાય છે. કચરાની વસ્તુઓને માટે વ્યવસ્થિત-રચેલી અને સારી રીતે જાળવેલી લેન્ડફિલ આરોગ્યસંરક્ષણાત્મક અને અનુપાતી રીતે સસ્તી નિકાલ પદ્ધતિ હોઈ શકે છે. જૂની, ખરાબ રચના કે ખરાબ રીતે જાણવણી કરેલ લેન્ડફિલ વાતાવરણ પર અનેક ખરાબ પ્રભાવો જેવા કે હવામાં ઉડતી પસ્તી, જીવાત માટે આકર્ષણનું કારણ, અને દ્વવ્યરૂપી લેઅચાટેને પેદા કરે છે. લેન્ડફિલોની બીજી સામાન્ય આડપેદાશ ગેસ થાય છે (બહુધા મીથેન અને કાર્બન ડાઈઓક્સાઇડ્થીબનાવે છે) જે કાર્બનયુક્ત અણુઓવાળું કચરા રૂપે બનાવે છે જે અનાઇરોબીકલીને તોડી પડે છે. આ ગેસ દુર્ગન્ધ ની સમસ્યા ઉત્પન્ન કરી શકે છે, સપાટી વનસ્પતિને મારી નાખે છે, અને એક ગ્રીનહાઉસ ગેસ છે.

કામ કરતા લેન્ડફિલ સઘનતા વાહન.

આધુનિક લેન્ડફિલની રચનાના લક્ષણોમાં લેઅચાટેવાળી પધ્ધતિ જેવી કે માટી કે પ્લાસ્ટિક લાઇનિંગ વસ્તુનો સમાવેશ થાય છે. જામેલા કચરાની સાન્દ્રતા અને સ્થિરતા વધારવા માટે સામાન્ય રીતે તેને સઘન કરાય છે અને જીવાત (જેમ કે ઉંદર કે મોટા ઉંદરો)આકર્ષણને રોકવા માટે તેને ઢાકેલો રાખવામાં આવે છે. અનેક લેન્ડફિલોમાં લેન્ડફિલ ગેસ બહાર કાઢવા માટે લેન્ડફિલ ગેસ ઉતારવાની વ્યવસ્થા સ્થાપિત કરવામાં આવી છે. ગેસ લેન્ડફિલના છિદ્રો યુક્ત નળદ્વારા પમ્પ કરીને ગેસ ઇંજનમાં વીજળી ઉત્પાદન માટે બળવામાં આવે છે.

ભસ્મીકરણ

વિયેનામાં સ્પીટ્ટેલ્યુ ઇનસીનેરેશન પ્લાન્ટ.

ભસ્મીકરણ એક નિકાલ પદ્ધતિ છે જેમાં કચરાને બળાવું આવે છે. ભસ્મીકરણ અને અન્ય ઉંચા તાપમાનની કચરાની પદ્ધતિ પ્રણાલીને કયારેક "ઉષ્ણતા પદ્ધતિ" પણ કહેવાય છે. ભસ્મીકારકો કચરાને તાપ, ગેસ, વરાળ, અને રાખમાં પરિવર્તિત કરે છે.

વ્યક્તિઓ માટે નાના પ્રમાણમાં અને ઉદ્યોગો માટે મોટા પ્રમાણમાં તેમ બન્ને રીતે ભસ્મીકરણ કામ કરે છે. તે ઘન, પ્રવાહી અને ગેસવાળા કચરોનો નિકાલ કરવામાં ઉપયુક્ત છે. આ માન્ય છે કે તે અમુક જોખમી કચરા પદાર્થો (જેમ કે જૈવિક વૈદ્યકીય કચરો) વ્યાવહારીક નિકાલ પદ્ધતિ છે. ગેસના રૂપે પ્રદૂષકોનું બહાર કાઢવું આ પ્રકારની સમસ્યાઓથી ભસ્મીકરણ કચરા નિકાલની એક વિવાદાસ્પદ પદ્ધતિ છે.

જાપાન જેવા વિરલ ભૂપ્રદેશવાળા દેશોમાં ભસ્મીકરણ સામાન્ય છે કારણકે આ સુવિધાઓને સામાન્યતઃ લેન્ડફિલો જેવા ઘણું ક્ષેત્રપ્રદેશ આવશ્યક નથી. તાપ, વરાળ અને/કે વીજળી ઉત્પાદન માટે કચરાને ભઠ્ઠી કે બૉઇલરમાં બળાવનાર સુવિધાઓ કચરાથી-ઊર્જા(WtE) કે ઊર્જાને-કચરો (EfW) જેવા વ્યાપક નામ છે. ભસ્મીકારકમાં જ્વલન હંમેશાં પરિપૂર્ણ નથી અને ભસ્મીકારકો માંથી બહાર કાઢનાર ગેસમાં સૂક્ષ્મ-પ્રદૂષકો ચિંતાનો વિષયે છે. વિશેષ ચિંતા એ વિષય પર કેન્દ્રિત છે કે ભસ્મીકારકની ભીતર ડાયાક્સિન જેવા કેટલુંક ખંતીલું વસ્તુઓનું સર્જન થઈ શકે છે અને તેવોથી ભસ્મીકારકની આજુબાજુમાં ગંભીર પર્યાવરણીય પ્રભાવ થઈ શકશે. તો બીજી બાજુ આ પદ્ધતિ તાપ પેદા કરી તેને ઊર્જાના રૂપમાં ઉપયોગ કરે છે.

પુનનિર્માણની પદ્ધતિઓ

PVC, LDPE, PP, અને PS (રેસિન ઓળખાણ સંકેતોને જુઓ)નું પણ પુનનિર્માણ સાધ્ય છે તેમ હોવાં છતાં, તેઓ સામાન્યતઃ સંગઠિત થતા નથી. આ વસ્તુઓ સામાન્યતઃ એક જ પદાર્થથી રચાયેલી છે, તેથી તેઓથી નવા ઉત્પાદનોના પુનનિર્માણ તુલનાત્મક રીતે સરળ છે. સંકીર્ણ ઉત્પાદનોનું પુનનિર્માણ (જેવા કે કંપ્યૂટર અને ઇલેક્ટ્રાનિક ઉપકરણ) અધિક મુશ્કેલ છે કારણકે તેમાં વધુ તોડવું અને અલગ પાડવાની જરૂરી છે.

જીવવિજ્ઞાન સંબંધી પુનઃપ્રક્રિયા

સક્રિય છાણનો ઢગલો.

પ્રાકૃતિક રીતે ઑર્ગનિક કચરાની વસ્તુઓ જેમ કે , છોડના પદાર્થ, આહારનો ટુકડો અને કાગળના ઉત્પાદનો ને સડવા માટે જીવવિજ્ઞાન સંબંધી ખાતર અને સંક્ષેપીકરણ પ્રક્રિયાઓ દ્વારા પુનનિર્મિત કરી શકાય છે. ફળ રૂપી ઑર્ગનિક વસ્તુને પછી કૃષિ કે બગીચાકામ માટે લીલું ઘાસ કે છાણ રૂપે પુનનિર્માણ કરે છે. વધુમાં, પ્રક્રિયાથી ઉત્પન્ન થતો નકામો ગેસ (જેમ કે મીથેન) ને સંગ્રહ કરીને વીજળી ઉત્પાદન માટે વાપરી શકાય છે. કચરાના પ્રબંધમાં જીવવિજ્ઞાન સંબંધી પ્રક્રિયાનો ઉદ્દેશ એ છે કે ઑર્ગનિક વસ્તુઓની સડવાની સ્વાભાવિક પ્રક્રિયાનું નિયમન કરવું અને વેગ વધારવો.

છાણ કરવું અને સંક્ષેપીકરણની પદ્ધતિઓ અને પ્રૌદ્યોગિકીની મોટી વિવિધતા ઉપલબ્ધ છે જેવોની જટિલતા સરળ ઘરમાં છાણના ઢગલાથી ઔધોગિક પ્રમાણની સમિશ્રિત ગૃહી કચરોની અનુલગ્ન વાસણમાં સંક્ષેપીકરણ સુધી ભિન્ન પ્રકારો છે (યાંત્રિક જીવવિજ્ઞાન વિષયક પદ્ધતિ જુઓ). જીવવિજ્ઞાન સંબંધી વિઘટનની પદ્ધતિઓમાં વાયુસહિત અને વાયુરહિત એમ બે પ્રકાર છે જોકે બન્ને પ્રકારોની મિશ્ર પદ્ધતિઓ પણ ઉપલબ્ધ છે.

ખાતર દ્વારા કચરાના પ્રબંધનું એક ઉદાહરણ કેનડાના ટોરેન્ટોનું , ગ્રીન બિન પ્રોગ્રામ છે જેમાં ગૃહી ઑર્ગનિક કચરાને (જેમ રસોડાનો ભંગાર અને છોડ કાપવા) સમર્પિત પાત્રમાં સંગ્રહ કરીને પછી ખાતર કરવામાં આવે છે.

ઊર્જા પુનઃપ્રાપ્તિ

કચરા માંથી ઉત્પન્ન થતી ઊર્જા સામગ્રીને સીધેસીધું જ્વલન ઇંધન રૂપે વાપરી શકાય કે તેઓને અન્ય પ્રકારના ઇંધન રૂપે પરોક્ષ રીતે વાપરી શકાય. ઉષ્ણતા પદ્ધતિ દ્વારા પુનનિર્માણના વ્યાપ્તિ કચરાને રસોઈ અને ગરમ કરવા માટે ઇંધન તરીકે ઉપયોગ કરવા, ટર્બાઇન માં વીજળી ઉત્પાદન કરવા માટે બોઇલરમાં વરાળ ઉત્પાદન કરનાર ઇંધન તરીકે કામમાં આવે છે. પાઇરોલિસિસ અને ગેસ કરવો આ બન્ને ઉષ્ણતા પદ્ધતિના રૂપો છે જેમાં કચરાની વસ્તુઓને પ્રાણવાયુની મર્યાદિત ઉપલબ્ધતામાં ઊંચા તાપમાને ગરમ કરે છે. આ પ્રક્રિયા બંધ કરેલા વાસણમાં અધિક દાબમાં સામાન્યતઃ થાય છે. ઘન કચરોનું પાઇરોલિસિસ વસ્તુને ઘન, દ્રવ અને ગેસ ઉત્પાદનમાં બદલાવે છે. અન્ય ઉત્પન્નોમાં દ્રવ અને ગેસને ઊર્જા ઉત્પાદન માટે બાળી શકાય છે. ઘન અવશેષને (કોલસો)ને ત્યારબાદ આગળ સંસ્કાર કરીને સક્રિય કાર્બનને ઉત્પન્ન કરવા માટે થાય છે. સેન્દ્રિય વસ્તુઓને સીધેસીધું કાર્બન મોનોક્સાઈડ અને હાઇડ્રોજનથી પેદા થતો કૃત્રિમ ગેસ (સિનગેસ)માં બદલાવા માટે ગેસ કરવો અને સુધરેલો પ્લાસ્મા આર્ક ગેસ કરવાની પદ્ધતિઓ વાપરાય છે. આ ગેસ પછી વીજળી અને વરાળ તૈયાર કરવા માટે બાળી શકાય છે.

નિવારણ અને દૂર કરવાની પદ્ધતિઓ

કચરાનો પ્રબંધની એક મુખ્ય પદ્ધતિ કચરાની સૃષ્ટિને રોકવું છે, આને કચરાને ઓછું કરવું પણ કહેવાય છે. રોકવાની પદ્ધતિઓમાં વપરાયેલા ઉત્પાદનનો પુનઃ ઉપયોગ, નવું ખરીદવાને બદલે ભાંગેલી વસ્તુઓની દુરસ્તી, ફરી વાપરવાને યુક્ત વસ્તુઓની રચના કરવી (જેમ કે પ્લાસ્ટિક થેલી બદલે કાપડની થેલી), એક વાર વાપરીને ફેંકી શકાય તેવી વસ્તુઓ (જેમ કે ઘરવપરાશની વસ્તુઓ), વસ્તુઓ વાપરવું રોકવા માટે ગ્રાહકોને પ્રોત્સાહિત કરવું, ડબ્બો, પેકેજથી અન્ન/દ્રવ અવશેષ દૂર કરવા... ^[૨] અને એકજ કામ માટે ઓછા પ્રમાણમાં વસ્તુઓના ઉપયોગ કરનાર ઉત્પાદકોની રચના કરવી (ઉદાહરણ, પેય ડબ્બોનું વજન ઓછું કરવું સંગ્રહિત ૨૦૦૯-૦૨-૨૫ ના રોજ વેબેક મશિન)

કચરો સંભાળવો અને પરિવહન

ઉત્તર અમેરિકામાં નમૂનારૂપ આગળ લોડ કરનાર કચરો ટ્રક.

કચરાને સંગ્રહ કરવાની પદ્ધતિઓમાં જુદા દેશ અને પ્રદેશોમાં અલગ અલગ હોય છે. અનેક વાર ગૃહી કચરાની સંગ્રહ સેવાઓ સ્થાનિક સરકાર કે ખાનગી ઉદ્યોગો આપે છે. કેટલાક પ્રદેશોમાં, વિશેષતઃ ઓછા વિકાસિત દેશોમાં, ઔપચારિક કચરા સંગ્રહ કરવાની વ્યવસ્થા નથી. કચરો સંભાળવાની વ્યવસ્થાઓમાં નિમ્નલિખિતનો સમાવેશ થાય છે:

ઓસ્ટ્રેલિયામાં, કર્બસાઇડ સંગ્રહકચરો નિકાલની પદ્ધતિ છે. દરેક શેહરી ઘેરને ત્રણ ડબા આપવામાં આવે છે: પુન:નિર્માણ યોગ્ય માટે એક, બીજું સામાન્ય કચરા માટે અને ત્રીજું બગીચાની વસ્તુઓ માટે - માગણી કરવીથી નગરપાલિકા લોકોને તે ડબો આપે છે. વધુમાં અનેક ઘરમાં ખાતરનો ડબા હોય છે; પરંતુ આ નગરપાલિકા દ્વારા નથી પ્રાપ્ત કરાવામાં આવતો. પુન:નિર્માણને ઉત્તેજન આપવા માટે નગરપાલિકાઓ મોટા પુન:નિર્માણના ડબા આપે,જે સામાન્ય કચરાણા ડબાથી મોટો હોય છે. નગરપાલિકાના, વેપારના અને ઔદ્યોગિક, નિર્માણ અને નાશ કચરાને લેન્ડફિલોમાં ફેંકે છે અને કેટલાકનું પુન:નિર્માણ કરે છે. ગૃહી કચરાને અલગ કરીને પુન:નિર્માણ યોગ્ય કચરોથી નવું ઉત્પાદન તૈયાર કરવામાં આવે છે અને સામાન્ય કચરાને લેન્ડફિલ પ્રદેશોમાં ફેંકી દેવાય છે. ABS કહ્યા પ્રમાણે પુન:નિર્માણના દર ઊંચું અને વધારે છે, 99% ઘરના અહેવાલ બતાવે છે કે તેઓએ ગત વરસમાંજ (2003 સર્વે) તેઓના કચરામાંથી કેટલાકનું પુન:નિર્માણ કે પુનઃ ઉપયોગ કર્યા છે, આ ૧૯૯૨ કરતા 85% વધુ છે. આનો અર્થ છે કે આસ્ટ્રેલિયાના લોકો લેન્ડફિલ ન કરવું કે ઓછું કરવું અને કચરાનું પુન:નિર્માણ પસંદ કરે છે. 2002–03માં ઉત્પાદિત કુલ કચરામાં, નગરપાલિકાનું 30%, વેપાર અને ઔદ્યોગિકનું 45% અને નિર્માણ અને તોડી પાડવાનું 57%ના પુન:નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું. કચરાથી પણ ઊર્જા ઉત્પાદન થાય છે. કેટલીક લેન્ડફિલ ગેસ ઇંધન કે વીજળી ઉત્પાદન માટે સંગ્રહ કરે છે. ઘર અને ઉદ્યોગોને તેઓએ ઉત્પાદિત કરેલા કચરા માટે કોઇપણ પ્રકારનો ખરચ નથી આપવો પડતો.

યુરોપ અને વિશ્વના અન્ય કેટલીક જગ્યામાં, કેટલાક સમાજોમાં એન્વાક નામની સંગ્રહ વ્યવસ્થા છે જેમાં વેક્યુમ વ્યવસ્થા દ્વારા કચરો જમીનની નીચેના માર્ગોમાં વહન કરે છે. અન્ય વેક્યુમ આધારિત ઉકેલની રીતમાં મેટ્રોટૈફુન એક-લાઇન અને રિંગ-લાઇન વ્યવસ્થાઓ સમાવિષ્ટ થાય છે.
કેનડાના શેહરી કેન્દ્રોમાં કર્બસાઇડ સંગ્રહવધુ સામાન્ય નિકાલની પદ્ધતિ છે. જેમાં શહેર સમયપત્રક આધારિત રીતે કચરો અને/કે પુન:નિર્માણ યોગ્ય અને/કે સેન્દ્રિય વસ્તુઓના સંગ્રહ કરે છે. ગ્રામીણ પ્રદેશોમાં લોકો અનેક વાર પોતાના કચરોના નિકાલ સ્થળાંતર કેન્દ્રમાં લઈ જઈને કરે છે. સંગ્રહ કરેલો કચરાને પછી પ્રાદેશિક લેન્ડફિલમાં પરિવહન દ્વારા લાવવામાં આવે છે.
ટાઇપેઈમાં શહેરી સરકાર ઘર અને ઉદ્યોગોને તેઓ ઉત્પાદિત કરેલ કચરાના પ્રમાણે કિંમત વસૂલ કરે છે. જે કચરો સરકારે આપેલી કચરાની થેલીમાં ફેંકે છે, તેને માત્ર શેહરી કાઉન્સિલ સંગ્રહ કરે છે. આ નીતિ શહેર દ્વારા ઉત્પન્ન થતા કચરાના પ્રમાણને ઓછું કરવામાં અને પુન:નિર્માણ દર વધારવામાં સફળ થઈ છે.
ઇસરાઇલમાં આરો એકોલોજિ કંપનીએ આરોબાયો વ્યવસ્થાની અભિવૃદ્ધિ કરી છે, જે કચરાને સીધેસીધું કચરાની ટ્રકથી લઈને સેન્દ્રિય અને નિરિન્દ્રિય વસ્તુઓને ગુરુત્વાકર્ષણથી સ્થિર કરી, શોધન, અને જલયાન્ત્રિક રીતે કાપીને અલગ કરે છે. આ વ્યવસ્થા ઘન કચરાને ઘણા પ્રમાણમાં અલગ કરી, પુન:નિર્માણ યોગ્ય વસ્તુઓને બચાવી અને બાકીને બયોગેસ અને સમૃદ્ધ ખેતીવાડી છાણમાં બદલી શકે છે. આ વ્યવસ્થાનો ઉપયોગ કેલિફોર્નિયા, ઓસ્ટ્રેલિયા, ગ્રીસ, મેક્સિકો, યુનાઇટેડ કિંગડમ અને ઇસરાઇલમાં થાય છે. ઉદાહરણ માટે, 2003 ડિસેમ્બરથી હિરિય લેન્ડફિલમાં કમ કરનાર એક આરોબાયો પ્લાન્ટ અવીવ પ્રદેશને સેવા કરે છે અને દિવસમાં 150 ટન સુધી કચરા પર પ્રક્રિયા કરે છે.^[૩]

પ્રૌદ્યોગિકીઓ

પરંપરાગત રીતે કચરાના પ્રબંધનો ઉદ્યોગ નવી પ્રૌદ્યોગિકીઓને અપનાવવામાં ધીમું છે. એમાં RFID કાપલી, GPS અને સંગઠિત સોફ્ટવેર પેકેજ થી ગણતરી કે હાથથી ડેટા એન્ટ્રી ઉપયોગ કરવા કરતા ઉત્તમ ગુણના ડેટા સંગ્રહ કરી શકે છે.

RFID કાપલી જેવી પ્રૌદ્યોગિકીઓ અત્યારે કર્બ-સાઇડ પિક-અપના દર વિષયે ડેટા સંગ્રહ કરવામાં ઉપયોગ થાય છે જે પુન:નિર્માણ ડબાઓની પરીક્ષામાં ઉપયુક્ત છે.
GPS ટ્રેકિંગ ના લાભ વિશેષતઃ ત્યારે સ્પષ્ટ થાય છે જ્યારે કામ ચલાઉ પિકઅપની (સ્કિપ ડબો કે ડંપસ્ટર) જ્યાં ગ્રાહક માગણી આધારિત સંગ્રહ કરવામાં આવે છે, કાર્યક્ષમતાનો વિચાર કરવામાં આવે છે.
સંગઠિત સોફ્ટવેર પેકેજ કચરાના સંગ્રહના કામ માટે વ્યવહાર સુધારવામાં વાપરનાર ડેટા સંગઠનમાં ઉપયુક્ત છે.
સામાન્યતઃ પાછળ દષ્ટિવાળા કેમરાઓ OH&S ના કારણે મોટાભાગે ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે અને વીડિયો રેકાર્ડિંગ સાધનોના વ્યાપક ઉપયોગ, વિશેષતઃ આવાસી સેવા અને કચરાના પ્રવાહ પ્રદૂષણ વિષયે કરવામાં આવે છે.

કચરાના પ્રબંધની વિભાવના

કચરાના પ્રબંધની વિષયે અનેક વિભાવનાઓ છે જે પોતાના ઉપયોગમાં દેશ કે પ્રદેશોમાં ભિન્ન પ્રકારની હોય છે. કેટલાક સામાન્ય, વ્યાપક ઉપયોગની વિભાવનાઓમાં નિમ્નલિખિત સમાવિષ્ટ છે:

કચરાના સ્તરીકરણનું ચિત્ર.

કચરાનું સ્તરીકરણ - કચરાનું સ્તરીકરણ એટલે "3 Rs" રેડ્યૂસ, રીયૂસ અને રીસાઇકલ મતલબ ઓછું કરવું, ફરી વાપરવું અને પુન:નિર્માણ જેથી કચરાની પ્રબંધ નીતિઓને કચરો કનિષ્ઠ કરવામાં તેઓના ઈચ્છવાજોગ આધાર કરીને વર્ગીકરણ કરે છે. કચરાનું સ્તરીકરણ કચરો કનિષ્ઠ કરવાની નીતિઓનો મુખ્ય આધાર રહે છે. કચરોનું સ્તરીકરણનો ઉદ્દેશ ઉત્પાદનોથી ગરિષ્ઠ લાભ બહાર કાઢવું અને કનિષ્ઠ પ્રમાણનો કચરાનું ઉત્પાદન કરવું છે.
વિસ્તૃત ઉત્પાદક જવાબદારી - વિસ્તૃત ઉત્પાદક જવાબદારી (EPR) એટલે ઉત્પદોકોના જીવનચક્ર પૂરૂ થાય ત્યાં સુધીની તેઓની સંબંધિત કુલ કિંમતને(આમાં જીવનાંત નિકાલની કિંમત પણ સમાવિષ્ટ છે) ઉત્પાદનના બજાર દામમાં સમાવેશ કરવું તેના પ્રોત્સાહન માટે રચના કરેલી આ નીતિ છે. વિસ્તૃત ઉત્પાદક જવાબદારીના ઉદ્દેશથી બજારમાં પરિચાયિત ઉત્પાદકો અને પેકેજના સંપૂર્ણ જીવનચક્ર ઉપર ઉત્તરદાયિત્વ લાદવામાં આવ્યું છે. આનો આશય છે કે ઉત્પાદકોને તૈયાર, આયાત અને/કે વેચાણ કરનાર સંસ્થાઓને ઉત્પાદકને તૈયાર કરવાના સમયમાં અને ઉપદાકોના ઉપયુક્ત જીવનકાલમાં પ્ણ તેઓની જવાબદારી લેવાની આવશ્યકતા.
પ્રદૂષક ચૂકવે છે તે તત્વ - પ્રદૂષક ચૂકવે છે તે તત્વ એટલે પ્રદૂષણ કરનાર પર્યાવરણ ઉપર પ્રભાવ માટે કિંમત ચૂકવવી જોઇએ. કચરાના પ્રબંધ વિષયે, એટલે સામાન્યતઃ કચરો ઉત્પાદક કચરો નિકાલની કિંમત ચૂકવાની આવશ્યકતા.

કેળવણી અને જાગરૂકતા

કચરો અને કચરાના પ્રબંધના ક્ષેત્રમાં કેળવણી અને જાગરૂકતાની મુખ્યતા સંપત્તિ પ્રબંધની વિશ્વવ્યાપી દૃષ્ટિથી વધારે છે. ટાલેર નિવેદન [[પ્રાકૃતિક સંપત્તિને|પ્રાકૃતિક સંપત્તિને ]]ખાલી કરવુ અને પર્યાવરણપ્રદૂષણ અને અવનતિનું અપૂર્વ પ્રમાણ અને વેગ વિષયે ચિન્તિત થઈને સમર્થનીયતાને નિવેદન છે. સ્થાનિક, પ્રાદેશિક અને વિશ્વવ્યાપી વાયુ પ્રદૂષણ; ઝેરી કચરાનો સંચય અને વિતરણ; જંગલ, જમીન અને પાણીના વિનાશ અને અવનતિ; ઓઝોન સ્તરની અવનતિ અને "ગ્રીન હાઉસ" દ્વારા તેવા ગેસને બહાર નીકાળવો જેનાથી માનવ અને સહસ્ર અન્ય જીવ જાતના જીવતા રહે, પૃથ્વીની સંપૂર્ણતા અને જીવવિવિધતા, રાષ્ટ્રોની સલામતી અને ભવિષ્ય પેઢીઓના વારસો છે. અનેક વિશ્વવિદ્યાલયોએ પર્યાવરણ પ્રબંધ અને કચરાના પ્રબંધ કાર્યક્રમ ઉદા: કચરો પ્રબંધ વિશ્વવિદ્યાલય યોજના, સ્થાપન કરીને ટાલેર નિવેદન અમલ કર્યો છે. વિવિધ સંસ્થાઓ વિશ્વવિદ્યાલય અને રોજગાર કેળવણીને પ્રોત્સાહન કરે છે, ઉદાહરણ માટે: WAMITAB અને ચાર્ટર્ડ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ વેસ્ટ્સ મેનેજમેન્ટ. અનેક સુપર માર્કેટો ખરીદીને વાપરેલા પાત્રોને પોતાના રિવર્સ વેન્ડિંગ મશીનોમાં રાખીને પુન:નિર્માણ શુલ્કથી પૈસા પાછા લેવા માટે ગ્રાહકોને પ્રોત્સાહન કરે છે. તેવી મશીન તૈયાર કરનાર બ્રેન્ડમાં તોમ્રા અને એન્વિપ્કો સ્માવિષ્ટ છે.