ઘૃતાચી

ઘૃતાચી (સંસ્કૃત: घृताची, સીધું ભાષાંતરિત નામ ''શુદ્ધ માખણથી ભરપૂર'') એ હિન્દુ પૌરાણિક કથાઓમાં એક અગ્રણી અપ્સરા છે. તેણી પોતાની સુંદરતા તેમજ દૈવીય અને માનવીય બંને પ્રકારના પુરુષોને આકર્ષવા તેમજ તેમના બાળકોની માતા બનવા માટે જાણીતી છે.

ઘૃતાચી
જોડાણો	અપ્સરા
રહેઠાણ	સ્વર્ગ
ગ્રંથો	રામાયણ, મહાભારત, પુરાણ
લિંગ	સ્ત્રી
વ્યક્તિગત માહિતી
બાળકો	ચિત્રાંગદા અને નલ (રામાયણ) (વિશ્વકર્મા દ્વારા) રુરુ (પ્રણતિ દ્વારા) વેદવતી અથવા દેવવતી (પર્જન્ય દ્વારા) રૌદ્રશર્વના દસ પુત્રો સો દીકરીઓ અને ગાધી (કુશનાભ દ્વારા) દ્રોણ અને શ્રુતિ (ભારદ્વાજ દ્વારા) શુક (વ્યાસ દ્વારા)

સાહિત્ય

ઘૃતાચી ઘણા હિંદુ ધાર્મિક ગ્રંથોમાં જોવા મળે છે, જેમાં મહાકાવ્યો, રામાયણ અને મહાભારત તેમજ પુરાણોનો સમાવેશ થાય છે. તે અપ્સરાઓના દૈવિકા ('દૈવી') વર્ગ સંબંધિત હોવાનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે, અને ભારતીય ચંદ્ર-સૌર કેલેન્ડરમાં એક મહિનો કુંભ રાશિની અધ્યક્ષતા કરે છે. શાસ્ત્રોમાં ઋષિમુનિઓ, ગાંધર્વો (અવકાશી સંગીતકારો), દેવતાઓ અને રાજાઓ સહિત પુરુષોને લલચાવવાની તેની યોગ્યતાનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે.

વામન પુરાણ અનુસાર, ઘૃતાચી એક સમયે દેવતાઓના સ્થપતિ વિશ્વકર્મા સાથે રહેતી હતી અને તેમને ચિત્રાંગદા નામની પુત્રી હતી. વિશ્વકર્મા પોતાની પુત્રીને કોઈની પણ સાથે લગ્ન કરવાની મનાઈ ફરમાવે છે, જેના કારણે જ્યાં સુધી તેને પુત્ર ન જન્મે ત્યાં સુધી તેને વાનર (વાંદરો) બનવાનો શ્રાપ આપવામાં આવે છે; ઘૃતાચી નલને જન્મ આપીને તેને મુક્ત કરે છે, જે પાછળથી રામની મદદ કરે છે. બ્રહ્મ વૈવર્ત પુરાણમાં અનેક મિશ્રજ્ઞાતિની ઉત્પત્તિનો શ્રેય ઘૃતાચી અને વિશ્વકર્માના સંતાનોને આપવામાં આવ્યો છે.

ઘૃતાચીને ગંધર્વ પર્જન્ય સાથે પણ પ્રેમ થઈ ગયો હતો અને તેણે એક પુત્રી વેદવતી (અથવા દેવવતી)ને જન્મ આપ્યો. રામાયણમાં, ઘૃતાચી હંગામી ધોરણે અજાકના પુત્ર રાજા કુશનાભની પત્ની બની હતી, અને સો પુત્રીઓને જન્મ આપ્યો હતો, જેમની સાથે વાયુ દેવતા લગ્ન કરવા માંગતા હતા. પાછળથી, એક પુત્રને જન્મ આપવા માટે, કુશનાભે પુત્રકામેષ્ટિ યજ્ઞની વિધિ કરી અને તેણે એક પુત્ર ગાધીને જન્મ આપ્યો. ઘૃતાચીએ રાજા રૌદ્રશર્વના દસ પુત્રોને પણ જન્મ આપ્યો હતો, જેઓ પુરુવંશના હતા. આ પુત્રોનાં નામ હતાં ઋતેયુ, કાકશેયુ, સ્થન્દિલ્યુ, ક્રિતેયુક, જલેયુ, સન્નતેયુ, ધર્મેયુ, સત્યેયુ, વ્રતેયુ અને વનેયુ. મહાભારત અનુસાર, એક વખત ઘૃતાચીએ ચ્યવનના પુત્ર પ્રમતિ ઋષિને લલચાવ્યા હતા અને રુરુને જન્મ આપ્યો હતો.

મહાભારતના શાંતિ પર્વ અને દેવી ભાગવત પુરાણમાં વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે કે વ્યાસ ઋષિને વારસદારની ઇચ્છા છે, પરંતુ તેઓ લગ્ન કરવા માટે ખચકાટ અનુભવે છે. ઘૃતાચી પોપટનું રૂપ ધારણ કરે છે અને તેમની સામે પ્રગટ થાય છે. તેને જોઈને ઋષિ અગ્નિ-છડી પર પોતાનું બીજ ઉત્સર્જિત કરે છે અને તેમાંથી પુત્ર શુકનો જન્મ થાય છે.

મહાભારતના આદિ પર્વમાં વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે કે, ભારદ્વાજ ઋષિની નજર ગંગા નદીમાં સ્નાન કરતી ઘૃતાચી પર પડે છે. તેણીને જોઈને ઋષિ યૌન ઉત્તેજના અનુભવે છે અને ટોપલીમાં સ્ખલન કરે છે. જેનાથી એક પુત્ર દ્રોણનો જન્મ થાય છે, જે બાદમાં પાંડવો અને કૌરવોના ગુરુ બને છે. શલ્ય પર્વ જણાવે છે કે આવી જ એક ઘટના બીજી વખત બની હતી, આ વખતે શ્રુતવતી નામની પુત્રીનો જન્મ થયો હતો.