પ્રમુખ સ્વામી મહારાજ
પ્રમુખસ્વામી મહારાજ (૭ ડિસેમ્બર ૧૯૨૧ - ૧૩ ઑગસ્ટ ૨૦૧૬) સ્વામિનારાયણ ભગવાનના પાંચમા આધ્યાત્મિક વારસદાર અને BAPS સ્વામિનારાયણ સંસ્થાના પ્રમુખ તેમજ ગુરુ હતા. સત્તામૂલક રીતે, સ્વામિનારાયણનો શાશ્વત નિવાસસ્થાન અક્ષરનો અભિવ્યક્તિ મનાતા હતાં.[૧]
પ્રમુખ સ્વામી મહારાજ | |
|---|---|
 પ્રમુખ સ્વામી મહારાજ | |
| અંગત | |
| જન્મ | શાંતિલાલ પટેલ ૭ ડિસેમ્બર, ૧૯૨૧ ચાણસદ, બરોડા રાજ્ય |
| મૃત્યુ | ૧૩ ઑગસ્ટ, ૨૦૧૬ (૯૫ વર્ષની વયે) |
| ધર્મ | હિંદુ |
| પંથ | સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાય |
| કારકિર્દી માહિતી | |
| ગુરુ | શાસ્ત્રીજી મહારાજ, યોગીજી મહારાજ |
| અનુગામી | મહંત સ્વામી મહારાજ |
| સન્માનો | બ્રહ્મસ્વરૂપ ગુરુ |
પ્રમુખ સ્વામી નું બાળપણ નું નામ શાંતિલાલ હતું. તેમણે શાસ્ત્રીજી મહારાજને પોતાના ગુરુ માન્યા હતા. પ્રમુખસ્વામી મહારાજે ૧૯૪૦ માં બીએપીએસના સ્થાપક શાસ્ત્રીજી મહારાજ પાસે થી ભગવતી દીક્ષા લીધી, જેમણે પછીથી તેમને ૧૯૫૦ માં બીએપીએસના પ્રમુખ અને ગુરુ તરીકે નિયુક્ત કર્યા. યોગીજી મહારાજ પ્રમુખસ્વામી મહારાજને તેમના આધ્યાત્મિક અનુગામી અને બીએપીએસના ગુરુ તરીકે ઘોષણા કર્યા, જેની ભૂમિકા તેમણે ૧૯૭૧ માં શરૂ કરી હતી.
બીએપીએસ પ્રમુખ તરીકે પ્રમુખ સ્વામી મહારાજે ગુજરાત કેન્દ્રિત સંસ્થાને વિશ્વ ફલક પર ફેલાવી. તેમણે નવી દિલ્હી અને ગુજરાતના ગાંધીનગરમાં સ્વામિનારાયણ અક્ષરધામ મંદિરો સહિત ૧૨૦૦ થી વધુ સ્વામીનારાયણ મંદિરો બનાવ્યા.[૨] તેમણે બીએપીએસ દાનના પ્રયત્નોને પણ આગળ ધપાવ્યો હતો, તેમણે કુદરતી હોનારતો વખતે લોકો ને ખૂબ મદદ કરી હતી. તેમણે અનેક નિશુલ્ક ગુરુકુળો અને હોસ્પિટલો નું નિર્માણ પણ કરાવ્યું હતું.પોતાના અક્ષરધામ ગમન પહેલા તેમણે મહંત સ્વામી મહારાજ ને પોતાના આધ્યાત્મિક વારસદાર તરીકે નિયુક્તિ કરી હતી. મહંત સ્વામી મહારાજ પણ આજે પોતાનાં ગુરુ ની જેમ BAPS સંસ્થાને વિશ્વફલક પર પહોંચાડી રહ્યા છે.
શરૂઆતના વર્ષો
ફેરફાર કરો
શાંતિલાલનો જન્મ ૭ ડિસેમ્બર ૧૯૨૧ ના રોજ ગુજરાતના ચાણસદ ગામમાં થયો હતો. તેમના માતાપિતા, મોતીભાઇ અને દિવાળીબેન પટેલ શાસ્ત્રીજી મહારાજના શિષ્યો અને અક્ષર પુરુષોત્તમ આસ્થાના અનુયાયીઓ હતા.[૩] મોતીભાઇ અને દિવાળીબેન બંને સ્વામિનારાયણ ફેલોશિપમાં સામેલ હતા; દિવાળીબેનનો પરિવાર સ્વામિનારાયણ ફેલોશિપ સાથેનો સંગઠન ભગતજી મહારાજના સમય સુધી વિસ્તર્યો હતો.[૪] :2 શાસ્ત્રીજી મહારાજે જન્મ સમયે યુવાન શાંતિલાલને આશીર્વાદ આપ્યા હતા, અને તેમના પિતાને કહ્યું હતું કે, "આ બાળક અમારું છે; જ્યારે સમય યોગ્ય થાય, ત્યારે કૃપા કરીને તે અમને આપો. તે હજારો લોકોને ભગવાનની ભક્તિ તરફ દોરી જશે. તેના દ્વારા, હજારો મુક્તિ પ્રાપ્ત કરશે. " :11
શાંતિલાલની માતાએ તેમને શાંત અને મૃદુભાષી, છતાં મહેનતુ અને સક્રિય બાળક તરીકે વર્ણવ્યાં.[૪] :9 તેમના બાળપણના મિત્રો યાદ કરે છે કે શાંતિલાલે શહેરમાં અને શાળામાં એક પ્રામાણિક, વિશ્વસનીય, પરિપક્વ અને દયાળુ છોકરા તરીકે પ્રતિષ્ઠા વિકસાવી હતી. :10 નાનપણમાં પણ, તે એક અસામાન્ય સહાનુભૂતિ ધરાવતો હતો જેના કારણે બીજાઓ મોટા અને નાના મામલામાં તેના મંતવ્યો અને ચુકાદાઓ શોધી કાઢવા અને તેના પર વિશ્વાસ કરવા લાગ્યા. [૫] શાંતિલાલનો ઉછેર એક સરળ ઘરના વાતાવરણમાં થયો હતો, કારણ કે તેનો પરિવાર સાધારણ સાધનનો હતો. તેમ છતાં તેમણે ભણતરમાં ઉત્તમ કામગીરી કરી, સાધુ બનતા પહેલા સત્તર વર્ષ તેમણે ઘરે ગાળ્યા, શાંતિલાલને ફક્ત છ વર્ષ શાળામાં જવાની તક મળી. [૬] જેમ જેમ તે મોટો થયો, શાંતિલાલ તેના પરિવારના ખેતરમાં કામકાજ કરીને તેમના ઘરની મદદ કરી.
પ્રારંભિક આધ્યાત્મિક ઝોક
ફેરફાર કરો
શાંતિલાલ નાનપણથી જ આધ્યાત્મિકતા તરફ મક્કમ હતા. સ્કૂલનું કામ પૂરું કર્યા પછી, તે ઘણીવાર ગામના હનુમાનજી મંદિર તરફ જતાં, જ્યાં તે અને નાનપણનો મિત્ર, હરિદાસ નામના હિન્દુ "પવિત્ર માણસ" ના પ્રવચનો સાંભળતો.[૪] :2
કિશોર વયે, શાસ્ત્રીજી મહારાજ સાથે શાંતિલાલનું બંધન ગાઢ બન્યું, અને તેમની નિષ્ઠા અને બુદ્ધિએ ઘણા લોકોને સાથીદારપણામાં પ્રભાવિત કર્યા. ઘણાને લાગ્યું કે શાંતિલાલ શાસ્ત્રીજી મહારાજની અધ્યક્ષતામાં સ્વામિનારાયણ સાધુઓના હુકમમાં જોડાવાથી સાધુજીવનનો આરંભ કરશે ત્યાં સુધી તે માત્ર સમયની વાત છે.[૬]
સાધુ જીવનમાં પ્રવેશ
ફેરફાર કરો૭ નવેમ્બર ૧૯૩૯ ના રોજ, જ્યારે શાંતિલાલ સત્તર વર્ષના હતા, ત્યારે તેમને તેમના ગુરુ શાસ્ત્રીજી મહારાજનો એક પત્ર મળ્યો, જેમાં સાધુમાં જોડાવા કહ્યું. તેમના માતાપિતાએ તેમની પરવાનગી અને આશીર્વાદ આપ્યા, અને શાંતિલાલ તે દિવસે શાસ્ત્રીજી મહારાજ અને તેમના સાધુઓમાં જોડાવા માટે ઘરેથી નીકળ્યા. [૪] :11
શાસ્ત્રીજી મહારાજે ૨૨ નવેમ્બર ૧૯૩૯ ના રોજ અમદાવાદના આંબલી વાલી પોળ ખાતે શાંતિલાલ પ્રાથમિક દીક્ષા, પાર્ષદ દીક્ષા આપી અને તેનું નામ શાંતિ ભગત રાખ્યું. [૭] શાસ્ત્રીજી મહારાજે નવી શરૂ કરેલી પહેલી વિનંતી એ શાંતિ ભગતને તેમના માટે સંસ્કૃતનો અભ્યાસ કરવાની હતી; શાંતિ ભગત આ ઇચ્છાનું પાલન કરે છે, અને તેમના અભ્યાસમાં ઉત્તમ છે.[૪]:15
સંદર્ભ
ફેરફાર કરો- ↑ Williams, Raymond Brady (1984-03-15). A New Face of Hinduism: The Swaminarayan Religion (અંગ્રેજીમાં). CUP Archive. ISBN 9780521274739.
- ↑ Pathak, Maulik (2016-08-14). "Pramukh Swami, head of Swaminarayan sect, dies at 95". મેળવેલ 2016-08-13.
- ↑ Sadhu Paramananddas, translated by Sadhu Tilakratnadas (1995?). Searching Questions and Fulfilling Answers: Pramukh Swami Maharaj in Interview. pp. ix-xi.
- ↑ ૪.૦ ૪.૧ ૪.૨ ૪.૩ ૪.૪ Sadhu Shantipriyadas, Pramukh Swami Maharaj
- ↑ Brahmaviharidas, Sadhu (1996). Vicharan: Moments and Memories. Ahmedabad: Swaminarayan Aksharpith. પૃષ્ઠ 13.
- ↑ ૬.૦ ૬.૧ Shelat, Kirit (2005). Yug Purush Pujya Pramukh Swami Maharaj: A Life Dedicated to Others. Ahmedabad: Shri Bhagwati Trust Publications. પૃષ્ઠ 7.
- ↑ Sadhu Aksharvatsaldas, translated by Sadhu Vivekjivandas (2007). Portrait of Inspiration: Pramukh Swami Maharaj. p. xi. ISBN 81-7526-217-6.