વિકિપીડિયા

મદ્યપાન

મદ્યપાન, દારૂ પરની પરાધીનતા તરીકે પણ ઓળખાય છે,[૧][૨] તે અસમર્થ કરતી વ્યસની વિકૃતિ છે. તે મદ્યપાન કરતી વ્યક્તિના સ્વાસ્થ્ય અને સામાજિક આધાર પર નકારાત્મક અસર કરતી હોવા છતાં દારૂનું અનિવાર્ય અને અસંયમી સેવન જેવા લક્ષણો ધરાવે છે. અન્ય કેફી પદાર્થોના વ્યસનની સરખામણીમાં, મદ્યપાન સેવનને તબીબી વિજ્ઞાને સારવાર યોગ્ય રોગ તરીકે વ્યાખ્યાયિત કર્યો છે.[૩] ‘મદ્યપાન સેવન’ પરિભાષા વિશાળ રીતે ઉપયોગમાં લેવાતી પરિભાષા છે, સૌપ્રથમ, 1849 માં મેગ્નસ હસ દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાઇ હતી, પરંતુ 1980 ડિએસએમ III (DSM III) માં તબીબી વિજ્ઞાનમાં ‘દારૂ ગેરઉપયોગ’ અને ‘દારૂ પરાધીનતા’ તરીકે બદલાવવામાં આવી હતી.[૪] સમાન રીતે, 1979 માં નિષ્ણાત વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન (World Health Organisation) કમિટિએ “દારૂ પરાધીનતા લક્ષણસમૂહ” ના વર્ગને પસંદ કરી, ‘મદ્યપાન’ ના ઉપયોગને નૈદાનિક વાસ્તવિકતા તરીકે નાપસંદ કર્યો.[૫] 19મી સદીમાં અને 20મી સદીની શરૂઆતમાં, મદ્યપાન નામ અપાયું તે પહેલાં મદ્યપાન પરાધીનતાને ડિપ્સોમેનીયા (dipsomania) કહેવાતી હતી.[૬]

મદ્યપાન
ખાસિયતPsychiatry, medical toxicology, મનોવિજ્ઞાન, vocational rehabilitation, narcology Edit this on Wikidata

મદ્યપાન સેવનના જૈવિક તાંત્રિક આધારો સંદિગ્ધ છે, જોકે, જોખમી કારણોમાં સામાજિક વાતાવરણ, મનોભાર,[૭] માનસિક સ્વાસ્થ્ય, જનીન તત્વોની પરિસ્થિતિ, વય, વંશીય સમૂહ અને જાતિનો સમાવેશ થાય છે.[૮][૯] લાંબા-ગાળાનું મદ્યપાન મગજમાં સહનશીલતા અને શારીરિક પરાધીનતા જેવા શરીરવૈજ્ઞાનિક પરીવર્તનો સર્જે છે. આ પ્રકારના મસ્તિષ્ક રસાયણિક પરિવર્તનો મદ્યપાન કરનારની સેવન બંધ કરવાની અનિવાર્ય અણઆવડતને જાળવી રાખે છે અને દારૂ સેવનની અસાતત્યતા પરદારૂ છોડવાના લક્ષણસમૂહમાં પરિણમે છે.[૧૦] અતિશય દારૂના ગેરઉપયોગની એકત્રિત ઝેરી અસરોના કારણે દારૂ મગજ સહિત શરીરના લગભગ તમામ અવયવોને નુકસાન કરે છે, મદ્યપાનના જોખમોમાંથી વિસ્તૃત તબીબી અને મનોવૈજ્ઞાનિક વિકૃતિઓ ઉદ્દભવે છે.[૧૧] મદ્યપાન કરનાર અને તેમના જીવનના લોકો માટે મદ્યપાન સેવન સઘન સામાજિક પરિણામો ધરાવે છે.[૧૨][૧૩]

મદ્યપાન સેવન એ સહનશીલતા, પીછેહઠ અને અતિશય દારૂના ઉપયોગની સતત હાજરી છે; વ્યકિતના સ્વાસ્થ્યને નુકશાનકારક હોવાની સંભાવના હોવા છતાં, દારૂ પીનાર વ્યક્તિના આ પ્રકારના અનિવાર્ય સેવન પર નિયંત્રણની નબળાઇ તે મદ્યપાન કરનાર વ્યક્તિ બનશે તેની શક્યતા સૂચવે છે.[૧૪] પ્રશ્નાવલિ-આધારીત પરીક્ષણ એ મદ્યપાન સહિત નુકસાનકારક પીવાની રીતો શોધવાની પદ્ધતિ છે.[૧૫] મદ્યપાન બિનઝેરીકરણ સેવન કરતી વ્યક્તિને દારૂ પીવાથી દૂર કરવા સામાન્ય રીતે દારૂ છોડવાના લક્ષણ સમૂહને સંચાલિત કરવા વિપરીત-સહનશીલતા માદક પદાર્થો જેવાં કે બેન્ઝોડિયાઝેપાઇન્સ આપવામાં આવે છે.[૧૬] પૂર્વ-તબીબી કાળજી, જેવી કે સમૂહ ઉપચાર, અથવા સ્વ-સહાય સમૂહો, સામાન્ય રીતે મદ્યપાન ત્યાગને જાળવી રાખવા માટે આવશ્યક છે.[૧૭][૧૮] ઘણીવાર, મદ્યપાન કરનાર લોકો બેન્ઝોડીયાઝેપાઇન્સ જેવી અન્ય દવાઓના વ્યસની હોય છે, જેના માટે વધારાની તબીબી સારવાર જરૂર છે.[૧૯] પુરૂષની સરખામણીમાં, મદ્યપાન કરનારી સ્ત્રી દારૂની નુકશાનકારક શારીરિક, મસ્તિષ્કીય અને માનસિક અસરો પ્રત્યે વધુ સંવેદનશીલ હોય છે અને સ્ત્રી માટે મદ્યપાન કરવાથી સામાજિક કલંક વધે છે.[૨૦][૨૧] વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન (World Health Organisation) ના અંદાઝ પ્રમાણે વિશ્વભરમાં 140 મિલીયન લોકો મદ્યપાન કરે છે.[૨૨][૨૩]

વર્ગીકરણ અને પરિભાષા

ફેરફાર કરો

દુરૂપયોગ, સમસ્યારૂપ ઉપયોગ અને વધુ પડતો ઉપયોગ દારૂના અયોગ્ય ઉપયોગનું સૂચન કરે છે જે દારૂડિયાના શારીરિક, સામાજિક અથવા નૈતિક નુકશાનનું કારણ બની શકે છે.[૨૪] મધ્યમ ઉપયોગને ધી ડાયેટરી ગાઇડલાઇન્સ ફોર અમેરિકન્સ (The Dietary Guidelines for Americans) દ્વારા પુરૂષો માટે પ્રતિ દિવસ બે મદ્યપીણાંથી વધુ નહીં અને સ્ત્રીઓ માટે એક મદ્યપીણાંથી વધુ નહીં એ રીતે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવ્યાં છે.[૨૫]

“મદ્યપાન” શબ્દ સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાય છે પરંતુ અપર્યાપ્ત રીતે વ્યાખ્યાયિત થયો છે. ડબલ્યુએચઓ (WHO) મદ્યપાન શબ્દને “લાંબા-ગાળાનો ઉપયોગ અને ચલાયમાન અર્થની પરિભાષા” તરીકે વ્યખ્યાયિત કરે છે અને 1979ની ડબલ્યુએચઓ (WHO) નિષ્ણાંત કમિટિ દ્વારા ઉપયોગની પરિભાષાને નાપસંદ કરવામાં આવી હતી. ધી બિગ બુક (The Big Book) (મદ્યપાન સેવનના વિરોધીઓ દ્વારા) દર્શાવે છે કે વ્યક્તિ જો એક વખત દારૂની વ્યસની બને, પછી તે હંમેશા દારૂની વ્યસની રહે છે, પરંતુ આ સંદર્ભમાં “મદ્યપાન સેવન” પરિભાષા દ્વારા શું અર્થ થાય છે તે સમજાવવામાં આવ્યું નથી. 1960 માં, બિલ ડબલ્યુ. એ કહ્યું:

આપણે મદ્યપાનને ક્યારેયરોગ કહ્યો નથી કારણ કે, ટેકનીકલી રીતે કહીએ તો, તે કોઇ રોગ હકિકત નથી. ઉદાહરણ તરીકે, હ્રદય રોગ જેવી કોઇ બાબત નથી. તેના બદલે ઘણી અલગ અલગ હ્રદયની માંદગી અથવા તેમના સંયોજનો છે. મદ્યપાન સાથે આવું જ કંઇક છે. આથી મદ્યપાનને હકિકત કહી તબીબી વ્યવસાયમાં ખોટી વસ્તુને પ્રવેશ આપવાની આપણે ઇચ્છા રાખી નથી. આથી આપણે હંમેશા તેને બિમારી કહીએ અથવા માંદગી – ઉપયોગ માટે આપણા માટે ખૂબ સુરક્ષિત શબ્દ છે.[૨૬]

વ્યવસાયિક અને સંશોધનના સંદર્ભમાં, “મદ્યપાન” પરિભાષા ક્યારેક દારૂનો દુરૂપયોગ અને દારૂની પરાધીનતા બંનેનો વિસ્તૃત રીતે સમાવેશ કરે છે. <refઢાંચો:DorlandsDict</ref> અને ક્યારેક દારૂની પરાધીનતાની સાથે સમકક્ષ માનવામાં આવે છે. મનોવિજ્ઞાન અને મનોચિકિત્સામાં, DSM ખુબ સામાન્ય વૈશ્વિક ધોરણ છે, જ્યારે તબીબી વિજ્ઞાનમાં ICD ધોરણ છે. તેઓ જે પરિભાષા સૂચવે છે તે સમાન હોય છે પરંતુ એક જ હોતી નથી:

WHOનું ICD-10 “દારૂનો નુકશાનકારક ઉપયોગ” અને “દારૂ પરાધીનતા લક્ષણસમૂહ” DSM-IV ની વ્યાખ્યાઓ સમાન વ્યાખ્યાઓ છે. વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન (World Health Organisation) મદ્યપાન કરતાં દારૂ પરાધીનતા લક્ષણસમૂહ પરિભાષાનો ઉપયોગ કરે છે.[૫] પરાધીનતાની ગેરહાજરીમાં નુકશાનની નોંધણી ઘટાડવા માટે 1992 ના ICD-10 માં “નુકશાનકારક ઉપયોગ” (“ગેરઉપયોગ” થી વિપરીત) નો વિચાર રજુ કરવામાં આવ્યો.[૪] ICD-8/ICDA-8 અને ICD-9 વચ્ચે ICD માંથી “મદ્યપાન” પરિભાષા દૂર કરવામાં આવી.[૩૦]

પરિભાષામાં અચોક્કસ અંતર્ગત હોવા છતાં, ધ્યાનમાં લેવાય ત્યારે “મદ્યપાન” શબ્દ કેવી રીતે અર્થઘટન થવો જોઇએ તેના પ્રયાસો કરવામાં આવ્યાં છે. 1992 માં, NCADD અને ASAM દ્વારા આ મુજબ વ્યાખ્યા કરવામાં આવી હતી “ પ્રાથમિક, લાંબા સમયથી ચાલતો રોગ જે પીવાના નિયંત્રણ પર ક્ષતિગ્રસ્તની નબળાઇ, કેફી પદાર્થો સાથેનું પૂર્વજોડાણ, વિપરીત પરિણામો છતાં દારૂનો ઉપયોગ, અને વિચારોમાં ગૂંચવણ.” [૩૧] MeSH 1999 થી “મદ્યપાન” માટે પ્રવેશ ધરાવે છે, અને 1992 વ્યાખ્યાના સંદર્ભો આપે છે.[૩૨]

વ્યુત્પત્તિશાસ્ત્ર

ફેરફાર કરો
 
મદ્યપાનને રોગ તરીકે વર્ણવતી 1904 જાહેરાત.

મદ્યપાન શબ્દ બદલવામાં આવ્યો તે પહેલાં ઐતિહાસિક દ્રષ્ટિએ 1819 માં જર્મન ફિઝીશ્યન ડો. સી. ડબલ્યુ. હફલેન્ડ દ્વારા ડિપ્સોમેનીયા નામ આપવામાં આવ્યું. [૩૩][૩૪] દારૂની વિપરીત અસરો વ્યવસ્થિત રીતે સમજાવવા માટે 1849 માં સ્વીડીશ ફિઝીશ્યન મેગ્નસ હસ દ્વારા સૌપ્રથમ “મદ્યપાન” શબ્દ વાપરવામાં આવ્યો હતો.[૩૫]

એએ (AA) મદ્યપાનને શારીરિક એલર્જી [૩૬]:p.28અને માનસિક સમસ્યા ધરાવતી બિમારી તરીકે સમજાવે છે.[૩૬]:p.23[૩૭] ધ્યાન રાખો કે “એલર્જી” ની જે વ્યાખ્યા આ સંદર્ભમાં ઉપયોગમાં લેવામાં આવી છે તે આધુનિક તબીબી વિજ્ઞાન જેવી નથી.[૩૮] ડોકટર અને વ્યસન નિષ્ણાત ડો. વિલીયમ ડિ. સિલ્કવર્થ એમ.ડી. એએ (AA) વતી લખે છે કે “મદ્યપાન કરના વ્યક્તિ માનસિક નિયંત્રણની મર્યાદા બહાર (શારીરિક) તીવ્ર ઇચ્છાથી પીડાય છે.” [૩૬]:XXVI

ઇ. મોર્ટન જેલિનેક દ્વારા 1960 નો અભ્યાસ મદ્યપાનના આધુનિક રોગના સિદ્ધાંતોના પાયાની વિચારણા કરે છે.[૩૯] જેઓ ચોક્કસ સ્વાભાવિક ઇતિહાસ દર્શાવી રહ્યાં છે તેમના માટે જેલિનેકની વ્યાખ્યાએ “મદ્યપાન” શબ્દના ઉપયોગને નિયંત્રિત કર્યો. મદ્યપાનની આધુનિક તબીબીવિજ્ઞાનની વ્યાખ્યા ત્યારબાદ ઘણીવાર બદલવામાં આવી છે. અમેરિકન મેડિકલ એસોસિએશને હમણાં જ મદ્યપાન શબ્દને ચોક્કસ લાંબા સમયના પ્રાથમિક રોગ તરીકે ઉપયોગ કરે છે.[૪૦]

આ ક્ષેત્ર માટેના લઘુમતિ અભિપ્રાય મુજબ, હર્બર્ટ ફિંગરેટ અને સ્ટેન્ટન પીલે દ્વારા નોંધનીય રીતે તરફદારી કરી, રોગ તરીકે મદ્યપાનના અસ્તિત્વ સામે દલીલ કરી. રોગ નમૂનાના વિવેચકો જ્યારે મદ્યપાન ઉપયોગની નકારાત્મક અસરોની ચર્ચા કરતા “અસાધારણ પીણું” પરિભાષાનો ઉપયોગ કરવાનું વલણ ધરાવે છે.

નિશાનીઓ અને લક્ષણો

ફેરફાર કરો

દારૂ દુરૂપયોગના લાંબા ગાળાના લક્ષણો

ફેરફાર કરો
 
ઇથાનોલની કેટલી સંભવિત લાંબા-ગાળાની અસરો વ્યક્તિને થાય છે.વિશેષ, ગર્ભવતી સ્ત્રીઓમાં, દારૂ જીવલેણ લક્ષણો ઉત્પન્ન કરી શકે છે.

મદ્યપાન વધતી સહનશીલતા અને દારૂ પર શારીરિક પરાધીનતા, દારૂના ઉપયોગના કાળજીપૂર્વકના નિયંત્રણની વ્યક્તિની આવડતને અસર કરવાના લક્ષણો ધરાવે છે. આ લક્ષણો વિશે મદ્યપાન કરનારની પીવાનું છોડવાની ક્ષમતામાં અવરોધ ઊભો કરવામાં ભાગ ભજવે છે.[૧૦] મદ્યપાનની માનસિક સ્વાસ્થ્ય ઉપર નુકશાનકારક અસરો હોઇ શકે છે, જે મનોચિકિત્સક વિકૃતિઓ થવા માટે અને આત્મહત્યાના વધતા જોખમો માટેકારણભૂત બની શકે છે.[૪૧][૪૨]

શારીરિક લક્ષણો

ફેરફાર કરો

લાંબા સમયનો દારૂનો દુરૂપયોગ યકૃતની બિમારી, સ્વાદુપિંડનો સોજો, વાય, ચેતાવિકૃતિ, મદ્યજનિત વિસ્મૃતિ, હ્રદયરોગ, પોષણની ખામીઓ અને જાતિય નબળાઇ અને છેવટે જીવલેણ બની શકે છે. અન્ય શારીરિક અસરોમાં હ્રદય રક્તવાહિનીનો રોગ, કુશોષણ, મદ્યજનિત યકૃત રોગ અને કેન્સર ઉત્પન્ન કરતા વિશેષ જોખમોનો સમાવેશ થાય છે. અવિરત દારૂ સેવનથી કેન્દ્રીય ચેતાતંત્ર અને ગૌણ ચેતાતંત્રમાં નુકશાન થઇ શકે છે.[૪૩][૪૪]

પુરૂષની સરખામણીએ સ્ત્રીમાં મદ્ય પરાધીનતા દીર્ધકાલીન જટિલતાઓનો ઝડપથી વિકાસ થાય છે. વધુમાં, મદ્યપાનને લીધે પુરૂષો કરતાં સ્ત્રી ઊંચો મૃત્યુ આંક ધરાવે છે.[૨૦] મગજ, હ્રદય અને યકૃત નુકશાન [૨૧]અને સ્તન કેન્સરનું વિશેષ જોખમ સહિત દીર્ઘકાલીન મુશ્કેલીઓનો ઉદાહરણોમાં સમાવેશ થાય છે. વધુમાં, લાંબા સમયના વધુ પડતા મદ્યપાનથી સ્ત્રીઓમાં પ્રજનનક્ષમતા પર નકારાત્મક અસર જોવા મળે છે. તેના પરિણામે પ્રજનનક્ષમતા વિકૃતિ જેમ કે અંડવિમોચનમાં નિષ્ફળતા, અંડપિંડની સંખ્યામાં ઘટાડો, માસિક ક્રમની સમસ્યા અથવા અનિયમિતતા, અને વહેલી રજોનિવૃત્તિ જોવા મળે છે.[૨૦]

મનોવિકૃતિક લક્ષણો

ફેરફાર કરો

દીર્ધકાલીન દારુના દુરૂપયોગથી વિસ્તૃત માનસિક સ્વાસ્થ્યની સમસ્યાઓ થઇ શકે છે. ગંભીર જ્ઞાનાત્મક સમસ્યાઓ અસામાન્ય નથી; વિસ્મૃતિના કેસોમાંથી અંદાજે 10 ટકા કિસ્સા મદ્યપાન ઉપયોગ સાથે સંલગ્ન છે, જે તેના વિસ્મૃતિનું બીજું અગત્યનું કારણ બનાવે છે.[૪૫] વધારે પડતો મદ્ય ઉપયોગ મસ્તિષ્ક કાર્યમાં નુકશાન પહોંચાડે છે, અને લાંબા સમયે માનસિક સ્વાસ્થ્યને વધતા પ્રમાણમાં અસર થઇ શકે છે.[૪૬] મદ્યપાન કરનારાંઓમાં માનસિક સમસ્યાઓ સામાન્ય છે, જેમાં 25 ટકા જેટલા લોકો ગંભીર માનસિક વિક્ષેપતાથી પીડાય રહ્યાં છે. ચિંતા અને હતાશા વિકૃતિઓ ખૂબ પ્રચલિત મનોવિકૃતિ લક્ષણો છે. સામાન્ય રીતે મનોવિકૃતિના લક્ષણો દારૂ છોડવા દરમિયાન શરૂઆતમાં વધુ ખરાબ બને છે, પરંતુ અવિરત ત્યાગથી તેમાં પ્રાથમિક સુધારો અથવા અદ્રશ્ય થઇ જાય છે.[૪૭] મનોવિકૃતિ, વિટંબણા, અને આવયવિક મસ્તિષ્ક લક્ષણસમૂહ દારૂના દુરૂપયોગથી ઉદ્દભવી શકે જે માનસિક બિમારી જેવા ખોટા નિદાન તરફ દોરી જઇ શકે છે.[૪૮] દીર્ઘકાલીન દારૂ દુરૂપયોગના પ્રત્યક્ષ પરિણામ તરીકે ભય વિકૃતિ ઉત્પન્ન અથવા વધુ ખરાબ કરી શકે છે.[૪૯][૫૦]

ગંભીર હતાશાજનક સમસ્યા અને મદ્યપાનની સહ-ઘટના સારી રીતે નોંધવામાં આવી છે.[૫૧][૫૨][૫૩] આ સહ ઘટનાઓ વચ્ચે, હતાશાજનક ઘટનાઓ વચ્ચે સામાન્ય ભેદ છે જે દારૂના ત્યાગ (“પદાર્થ-પ્રલોભન”) સાથે ઘટી જાય છે, અને જે હતાશાજનક ઘટનાઓ પ્રાથમિક છે અને ત્યાગ સાથે ઘટતી નથી (“સ્વતંત્ર” તબક્કાઓ).[૫૪][૫૫][૫૬] અન્ય કેફી પદાર્થોનો વિશેષ ઉપયોગ હતાશાના જોખમમાં વધારો કરે છે.[૫૭]

માનસિક વિકૃતિઓ જાતિ આધારીત અલગ હોય છે. મદ્ય-ઉપયોગની વિકૃતિ ધરાવતી સ્ત્રીઓ ઘણીવાર તીવ્ર હતાશા, ચિંતા, ભય વિકૃતિ, ખાઉધરાપણું, આઘાત-પૂર્વેની મનોભાર વિકૃતિ (PSTD), અથવા તીવ્ર વ્યક્તિત્વ વિકૃતિ જેવા મનોવિકૃત નિદાન એકસાથે ધરાવે છે. મદ્ય-ઉપયોગની વિકૃતિ ધરાવતા પુરૂષો મોટાભાગે અહંપ્રેમી અથવા અસામાજિક વ્યક્તિત્વ વિકૃતિ, દ્વિધ્રુવી વિકૃતિ, માનસિક બિમારી, આવેગ વિકૃતિ અથવા ધ્યાનની ખામી/અતિપ્રવૃત્તિ વિકૃતિની સહ-ઘટનાનું નિદાન ધરાવતા હોય છે.[૫૮] સામાન્ય વસતિમાં માનસિક વિકૃતિઓના અધિક ઉદાહરણો અને દારૂ પર વધુ પરાધીનતા તરફ દોરી જઇ શકે છે તેની સરખામણીમાં મદ્યપાન કરનારી સ્ત્રીઓ વધુ પ્રમાણમાં શારીરિક અથવા જાતિય હુમલો, શોષણ અને ઘરેલુ હિંસાનો ઇતિહાસ ધરાવતી હોય છે.[૫૮]

સામાજિક અસરો

ફેરફાર કરો

મદ્યપાન દ્વારા ઉદ્દભવતી સામાજિક સમસ્યાઓ ગંભીર છે, તે મગજમાં થતા રોગવિજ્ઞાનલક્ષી ફેરફારો અને દારૂની ઝેરી અસરોથી ઉત્પન્ન થાય છે.[૪૫][૫૯] મદ્યપાનનું વ્યસન બાળ અપરાધ, ઘરેલુ હિંસા, બળાત્કાર, ઘરફોડ ચોરી અને હુમલા સહિતના ગુનાહિત અપરાધો કરવાના વિશેષ જોખમ સાથે સંલગ્ન છે.[૬૦] મદ્યપાન રોજગાર ગુમાવવા સાથે સંલગ્ન છે,[૬૧] જે આર્થિક મુશ્કેલીઓ તરફ દોરી જઇ શકે છે. અયોગ્ય સમયે દારૂ પીવો, અને નબળી નિર્ણયશક્તિ દ્વારા થતી વર્તણૂક, દારૂ પીધેલી હાલતમાં વાહન ચલાવવું અથવા જાહેર સમસ્યા[૧૩], અથવા હાનિકારક વર્તણૂક માટે જાહેર દંડ જેવા કાનુની પરિણામો તરફ દોરી જઇ શકે છે, અને આપરાધી સજા તરફ દોરી જાય છે. દારૂ પીતા સમયે વ્યક્તિની વર્તણૂક અને માનસિક ક્ષતિ, તેમની આસપાસના લોકો પર ગંભીર અસર કરી શકે છે અને કુટુંબ અને મિત્રોને તેનાથી દૂર કરી શકે છે. આ અલગતા લગ્ન સમસ્યા અને છૂટાછેડા તરફ દોરી જઇ શકે છે, અથવા ઘરેલુ હિંસામાં પરિણમી શકે છે. મદ્યપાન બાળક પ્રત્યેની ઉપેક્ષા તરફ પણ દોરી જઇ શકે છે, જે મદ્યપાન કરનારના બાળકોના લાગણીમય વિકાસને કાયમી નુકશાન કરે છે.[૧૨]

દારૂ ત્યાગ

ફેરફાર કરો

મૂર્છા-શામક કાર્યપદ્ધતિ ધરાવતા સમાન પદાર્થોની જેમ, બાર્બીટ્યુરેટ્સ અને બેન્ઝોડિયાઝેપાઇન્સ, જો યોગ્ય રીતે ન આપવામાં આવે તો મદ્યપાન પરાધીનતામાંથી ત્યાગ જીવલેણ બની શકે છે.[૫૯][૬૨] દારૂની પ્રાથમિક અસર કેન્દ્રીય ચેતા તંત્રની હતાશા વધારો કરી, [[GABAA સંવેદક]]ના ઉદ્વીપનની વૃદ્ધિ છે. દારૂના વધારે પડતા વારંવારના ઉપયોગથી, આ સંવેદકો મોટી સંખ્યામાં અસંવેદનશીલ અને ધીમા પડતા જાય છે, જે સહનશીલતા અને શારીરિક પરાધીનતામાં પરિણમે છે. દારૂનો ઉપયોગ અચાનક બંધ કરવામાં આવે ત્યારે, વ્યક્તિનું ચેતાતંત્ર અનિયંત્રિત ચેતાપ્રવાહના મારાથી પીડાય છે. આ ચિંતા, જીવલેણ હુમલા, ચિતભ્રમ હુમલા, આભાસ, ધ્રુજારી અને સંભવિત હ્રદય નિષ્ફળતા લક્ષણોમાં પરિણમી શકે છે.[૬૩][૬૪] અન્ય ચેતાવાહક વ્યવસ્થાઓ પણ સંકળાયેલ છે, ખાસ કરીને ડોપામાઇન અને NMDA.[૧૦][૬૫]

ગંભીર ત્યાગના લક્ષણો એકથી ત્રણ અઠવાડિયાં પછી શમવાનું વલણ ધરાવે છે. એક અથવા વધુ વર્ષ માટે દારૂ ત્યાગ સાથે ક્રમશ: સુધરવાથી ઓછા ગંભીર લક્ષણો (જેમ કે, અનિદ્રા અને ચિંતા, સંવેદનશૂન્યતા) ત્યાગ પશ્ચાત એક લક્ષણસમૂહના ભાગ તરીકે ચાલુ રહે છે.[૬૬][૬૭][૬૮] શરીર અને કેન્દ્રીય ચેતાતંત્ર દારૂની સહનશીલતા અને GABA કાર્યપદ્ધતિ પ્રત્યે સામાન્ય થવા લાગે ત્યારે મદ્યપાન ત્યાગના લક્ષણો શમવાની શરૂઆત થાય છે.[૬૯][૭૦]

કારણો

ફેરફાર કરો

આનુવંશિક અને વાતાવરણના કારણોનું જટિલ મિશ્રણ મદ્યપાનના વિકાસના જોખમને અસર કરે છે.[૭૧] દારૂની ચયાપચયની ક્રિયાને અસર કરતા જનીનો મદ્યપાનના જોખમને પણ અસર કરે છે, અને મદ્યપાનના પારિવારીક ઇતિહાસ દ્વારા તેનું સૂચન થઇ શકે છે.[૭૨] એક પ્રકાશિત લેખમાં જાણવા મળ્યું છે કે નાની વયે દારૂનો ઉપયોગ જનીનતત્વોની અભિવ્યક્તિને પ્રભાવિત કરે છે જે દારૂ પરાધીનતાના જોમખમાં વૃદ્ધિ કરે છે.[૭૩] મદ્યપાનની આનુવંશિક પ્રકૃતિ ધરાવતા વ્યક્તિઓ સરેરાશ કરતાં નાની વયે દારૂ પીવાનું શરૂ કરે છે.[૭૪] દારૂ પીવાની શરૂઆતની ઉંમર મદ્યપાનના વિકાસના વધતા જોખમ સાથે સંલગ્ન છે,[૭૪] અને મદ્યપાન કરનારાં લોકોમાંથી આશરે 40 ટકા લોકો તેમની કિશોરાવસ્થા અંતથી અતિશય પ્રમાણમાં દારૂ પીએ છે. બાલ્યાવસ્થાનો માનસિક આઘાત કેફી પદાર્થો પરની પરાધીનતામાં સામાન્ય વૃદ્ધિ સાથે સંકળાયેલ છે.[૭૧] મિત્રો અને કુટુંબના સાથનો અભાવ મદ્યપાન વિકાસના વધતા જોખમ સાથે સંકળાયેલ છે.[૭૧]

આનુવંશિક તફાવત

ફેરફાર કરો

વિવિધ જાતિ સમૂહો વચ્ચે આનુવંશિક તફાવતો રહેલા છે જે મદ્યપાન પરાધીનતાના વિકાસના જોખમને પ્રભાવિત કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, આફ્રિકન, પૂર્વ એશિયન અને ઇન્ડો-જાતિય સમૂહોમાં દારૂની પાચનક્રિયામાં તફાવતો છે. આ આનુવંશિક કારણો, આંશિક રીતે, જાતિ સમૂહો વચ્ચે દારૂ પરાધીનતાના વિવિધ પ્રમાણોની સ્પષ્ટતા કરે છે.[૭૫][૭૬] દારૂનું ડિહાડ્રોજનેઝ ADH1 B*3 જનીન વધુ ઝડપથી દારૂને પચાવે છે. ADH1 B*3 જનીન ફક્ત આફ્રિકન કુળ અને ચોક્કસ મૂળ અમેરિકન આદિવાસી જાતિઓમાં જોવા મળ્યું છે. આ જનીન સાથેના આફ્રિકન અને મૂળ અમેરિકન લોકો મદ્યપાનના વિકાસનું ઓછું જોખમ ધરાવે છે.[૭૭] જોકે મૂળ અમેરિકનો, સરેરાશ કરતાં મદ્યપાનનો વધુ ગંભીર દર ધરાવે છે; જે એક અસ્પષ્ટ પ્રશ્ન છે.[૭૮] અન્ય જોખમી ઘટકો જેવા કે સાંસ્કૃતિક વાતાવરણ અસરો જેમ કે માનસિક આઘાત કૌકેસીયનમાં મદ્યપાનના પ્રમાણોની સરખામણીમાં મૂળ અમેરિકનોમાં મદ્યપાનનું પ્રમાણ વધુ ઊંચુ હોવાની સ્પષ્ટતા કરે છે.[૭૯][૮૦]

પેથોફિઝિયોલોજી

ફેરફાર કરો

દારૂની પ્રાથમિક અસર કેન્દ્રીય ચેતા તંત્રની હતાશા વધારો કરી, [[GABAA સંવેદક]]ના ઉદ્વીપનની વૃદ્ધિ છે. દારૂના વધારે પડતા વારંવારના ઉપયોગથી, આ સંવેદકો મોટી સંખ્યામાં અસંવેદનશીલ અને ધીમા પડતા જાય છે, જે સહનશીલતા અને શારીરિક પરાધીનતામાં પરિણમે છે.[૬૩] દારૂની માત્રા જૈવિક રીતે ક્રિયાશીલ બની શકે છે અને તેની અસર જાતિઓમાં જુદી જુદી હોય છે. સ્ત્રીએ અને પુરુષો દ્વારા સરખાં પ્રમાણમાં દારૂનો ડોઝનું સેવન કરવાથી સામાન્ય રીતે સ્ત્રીઓના લોહીમાં ઊંચુ દારૂનું પ્રમાણ (BACs) એકત્ર થયેલું જોવા મળે છે.[૫૮] આ લક્ષણ માટે ઘણાં કારણો જવાબદાર છે, જેમાં મુખ્ય એ છે કે પુરુષો કરતાં સ્ત્રીઓના શરીરમાં ઓછું પાણી હોય છે. આથી આપવામાં આવેલ દારૂની માત્રા, સ્ત્રીના શરીરમાં ઊંચા પ્રમાણમાં એકત્ર થાય છે. આપવામાં આવેલ દારૂની માત્રા પુરૂષની સરખામણીમાં છૂટાં થતા વિવિધ સ્ત્રાવોના કારણે સ્ત્રીઓમાં વધુ વિષ ઉત્પન્ન કરે છે.[૨૧]

નિદાન

ફેરફાર કરો

સામાજિક અવરોધો

ફેરફાર કરો

વલણો અને સામાજિક પ્રથાઓ દારૂના દુરૂપયોગની સારવાર અને તપાસ માટેના અવરોધ ઊભાં કરી શકે છે. પુરૂષો કરતાં સ્ત્રીઓ માટે આ વધુ અવરોધરૂપ છે. લાંછન લાગવાનો ભય સ્ત્રીને પોતાની તબીબી શારીરિક પરિસ્થિતિથી પીડાઇ રહી છે તેનો ઇન્કાર, છૂપાઇને દારૂ પીવો, એકાંતમાં દારૂ પીવા તરફ દોરી જાય છે. આ રીત, બાદમાં, તેના કુટુંબ, તબીબો અને અન્યને એ જાણકારીથી દૂર લઇ જાય છે કે તેઓ જે સ્ત્રીને ઓળખે છે તે મદ્યપાન કરે છે.[૨૦] તેનાથી વિપરીત, લાંછન લાગવાનો ઓછો ભય પુરૂષને તબીબી સ્થિતિથી પીડાય છે તે કબૂલ કરવું, જાહેરમાં પોતાની પીવાની આદત પ્રદર્શિત કરવી, અને સમૂહમાં પીવા તરફ દોરી જાય છે. આ રીત, બાદમાં, તેના કુટુંબ, તબીબો અને અન્યને એ જાણકારી આપવા તરફ લઇ જાય છે કે તેઓ જે પુરૂષને ઓળખે છે તે મદ્યપાન કરે છે.[૫૮]

સ્ક્રિનિંગ

ફેરફાર કરો

દારૂના ઉપયોગના નિયંત્રણની નબળાઇ શોધવા માટે કેટલાંક સાધનોનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. આ સાધનો મુખ્યત્વે પ્રશ્નાવલિના સ્વરૂપમાં સ્વ-અહેવાલો હોય છે. અન્ય સામાન્ય પદ્ધતિ ગુણ મેળવવા કે મેળવેલ ગુણ સાથે સરખામણી કરવી જે દારૂના ઉપયોગની સામાન્ય અભિપ્રાય આપે છે.[૧૫]

ચાર પ્રશ્નોનું નામ ધરાવતી, સીએજીઇ (CAGE) પ્રશ્નાવલિ, એક એવું ઉદાહરણ છે જેનો ડોકટરની ઓફિસમાં ઝડપથી દર્દીના પરીક્ષણ માટે ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.

Two "yes" responses indicate that the respondent should be investigated further.

The questionnaire asks the following questions:

  1. Have you ever felt you needed to Cut down on your drinking?
  2. Have people Annoyed you by criticizing your drinking?
  3. Have you ever felt Guilty about drinking?
  4. Have you ever felt you needed a drink first thing in the morning (Eye-opener) to steady your nerves or to get rid of a hangover?[૮૧][૮૨]
સીએજીઇ (CAGE) પ્રશ્નાવલિએ દારૂ સંબંધિત સમસ્યાઓ શોધવામાં ઊંચી અસરકારકતા સાબિત કરી છે; જોકે સફેદ સ્ત્રીઓ અને કોલેજ વિદ્યાર્થીઓ જેવા લોકો માટેની ઓછી ગંભીર દારૂ સંબંધિત સમસ્યાઓમાં તેની મર્યાદા રહેલી છે.[૮૩]

અન્ય પરીક્ષણો દારૂ પરની પરાધીનતાને તપાસવા માટે કેટલીકવાર ઉપયોગમા; લેવામાં આવે છે, જેમ કે આલ્કોહોલ ડિપેન્ડન્સ ડેટા ક્વેશ્ચનેર (Alcohol Dependence Data Questionnaire), જે સીએજીઇ (CAGE) પ્રશ્નાવલિ કરતાં વધુ સંવેદનશીલ નિદાનાત્મક કસોટી છે. તે ભારે દારૂ ઉપયોગથી દારૂ પરાધીનતાના નિદાન વચ્ચેનો ભેદ પારખવા ઉપયોગી છે.[૮૪] મિશીગન આલ્કોહોલ સ્ક્રીનીંગ ટેસ્ટ (MAST) દારૂ સંબંધિત અપરાધો,[૮૫] જેમાં ખૂબ સામાન્ય રીતે તેની અસર નીચે વાહન ચલાવતા લોકોને ગુનેગાર સાબિત કરવા માટેની યોગ્ય સજાના નિર્ણય કરવા માટે અદાલત દ્વારા મદ્યપાન માટેના પરીક્ષણ સાધન તરીકે બહોળા પ્રમાણમાં ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે. વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન (World Health Organization) દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલ પરીક્ષણ પ્રશ્નાવલિ દારૂ ઉપયોગ વિકૃતિઓ ઓળખ તપાસ (AUDIT) છે, જેને છ દેશોમાં અદ્વિતિય તરીકે પ્રમાણિત કરવામાં આવી છે અને આંતરરાષ્ટ્રિય ધોરણે ઉપયોગમાં લેવાય છે. CAGE પ્રશ્નાવલિની જેમ, આ કસોટી સરળ પ્રશ્નોના સેટનો ઉપયોગ કરે છે – વધુ ગુણ ઊંડું સંશોધન મેળવે છે.[૮૬] પેડીંગ્ટન આલ્કોહોલ ટેસ્ટ (PAT - Paddington Alcohol Test) અકસ્માત અને તત્કાલીન વિભાગોને ધ્યાને લેતી દારૂ સંબંધી સમસ્યાઓના પરીક્ષણ માટે તૈયાર કરવામાં આવી છે. તે AUDIT પ્રશ્નાવલિ સાથે સારું સાતત્ય ધરાવે છે પરંતુ પાંચ વખત ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે.[૮૭]

આનુવંશિક પૂર્વવલણ પરીક્ષણ

ફેરફાર કરો

મનોચિકિત્સા જનીનશાસ્ત્રી જ્હોન આઇ. નર્નબર્જર, જુનિ. અને લૌરા જીન બૈરત સૂચવે છે કે મદ્યપાન એક કારણ –આનુવંશિકતા સહિત- ધરાવતું નથી પરંતુ જનીનતત્વો “ શરીર અને મગજમાં અસર કરતી પ્રક્રિયાઓને અસર કરી સંરક્ષણ અને ગ્રહણક્ષમતા પેદા કરવા માટેના વ્યક્તિના જીવન અનુભવો સાથે અને એકબીજા સાથે આંતરક્રિયા કરવામાં મહત્વનો ભાગ ભજવે છે.” તેમણે એક ડઝનથી ઓછા મદ્યપાન-સંલગ્ન જનીનોની પણ ઓળખ કરી છે, પરંતુ વધુ સંશોધન માટે રાહ જોવાય છે.[૮૮]

મદ્યપાન અને અફીણ આદત સાથે સહસંબંધ ધરાવતા એક જનીન તત્વ માટે કમસે કમ એક આનુવંશિક પરીક્ષણ હયાત છે.[૮૯] DRD2 Taql પોલીમોર્ફિઝમ મુજબ માનવીય ડોપામાઇન સંવેદક જનીનો પરીક્ષણયુક્ત તફાવત ધરાવે છે. આ પોલીમોર્ફિઝમના A1 જનીન તત્વ (તફાવત) ધરાવતા લોકો કેફી પદાર્થો અને એન્ડોર્ફીન – મદ્યપાન જેવી ત્યાગ દવાઓ પ્રત્યે નોંધપાત્ર વલણ ધરાવે છે.[૯૦] જોકે જનીન તત્વ મદ્યપાન કરના અને કેફી પદાર્થોના વ્યસનીમાં જરાક વધુ સામાન્ય છે, તે સ્વયં મદ્યપાનનું પર્યાપ્ત આગાહીસૂચક નથી, અને અમુંક સંશોધકો દલીલ કરે છે છે DRD2નો પુરાવો વિરોધાભાસી છે.[૮૮]

ડીએસએમ (DSM) નિદાન

ફેરફાર કરો

દારૂ પરાધીનતાના ડીએસએમ-IV (DSM-IV) નિદાનો મદ્યપાનની વ્યાખ્યા માટેનો એક ઉપાય દર્શાવે છે. તેના ભાગરૂપે આ સંશોધનના મૂળભૂત સિદ્ધાંતોના વિકાસમાં મદદ કરે છે જેમાં પરિણામોની એકબીજા સાથે સરખામણી કરી શકાય છે. ડીએસએમ-IV (DSM-IV) મુજબ, દારૂ પરાધીનતા નિદાન આ મુજબ છેઃ[૧૪]

... maladaptive alcohol use with clinically significant impairment as manifested by at least three of the following within any one-year period: tolerance; withdrawal; taken in greater amounts or over longer time course than intended; desire or unsuccessful attempts to cut down or control use; great deal of time spent obtaining, using, or recovering from use; social, occupational, or recreational activities given up or reduced; continued use despite knowledge of physical or psychological sequelae.

પેશાબ અને લોહી પરીક્ષણો

ફેરફાર કરો

દારૂના વાસ્તવિક ઉપયોગ માટેના વિશ્વસનીય પરીક્ષણોના એક સામાન્ય પરીક્ષણ લોહીમાં દારૂનું પ્રમાણ (BAC) છે.[૯૧] આ પરીક્ષણો મદ્યપાન નહીં કરનારને મદ્યપાન કરનારને અલગ કરતા નથી; જોકે, દીર્ઘ-કાલીન ભારે મદ્યપાનની શરીર પર કેટલીક નોંધનીય અસરો આ મુજબ છે:[૯૨]

જોકે જૈવિક ચિહ્નો માટેના આ લોહીના પરીક્ષણોમાંથી એકપણ તપાસ પ્રશ્નાવલિઓ જેટલા સંવેદનશીલ નથી.

નિવારણ

ફેરફાર કરો

વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન (World Health Organization), યુરોપિયન યુનિયન (European Union) અને પ્રાદેશિક સંગઠનો, રાષ્ટ્રિય સરકારો અને સંસદોએ મદ્યપાન નુકશાનને ઘટાડવાના હેતુથી દારૂની નીતિ ઘડી છે.[૯૩][૯૪] કિશોરો અને યુવાન પુખ્તોને ધ્યાનમાં રાખી દારૂની લતના નુકશાનને ઘટાડવાના મહત્વના પગલાં તરીકે માન્ય રાખવામાં આવ્યા છે. દારૂ જેવા વ્યસનના કાયદેસર પદાર્થો ખરીદી શકાય તે ઉંમર વધારી, દારૂની મનાઇ ફરમાવતી જાહેરાતો દારૂની પરાધીનતા અને લતના નુકશાનને ઘટાડવાના વિશેષ ઉપાય તરીકે સૂચવવામાં આવ્યા છે. સ્વીકાર્ય, મદ્યપાનના પરિણામો વિશે દૂર સંચારના સાધનોમાં પુરાવા આધારીત શૈક્ષણિક કાર્યક્રમો સૂચવવામાં આવે છે. કિશોરોમાં મદ્યપાનનો દુરૂપયોગ અટકાવવા માટે વાલીઓ માટે માર્ગદર્શન અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ માટે યુવાન લોકોની મદદ કરવા માટે પણ સૂચવવામાં આવ્યું છે.[૯૫]

સંચાલન

ફેરફાર કરો

સારવારમાં ભિન્નતા છે કારણ કે મદ્યપાનના બહુવિધ દ્રષ્ટિકોણો છે. ઉદાહરણ તરીકે, જે લોકો મદ્યપાનને તબીબી પરિસ્થિતિ કે રોગ તરીકે જુએ છે તેઓ મદ્યપાનને સામાજિક પસંદગી તરીકે જોતા લોકો કરતાં જુદી સારવાર સૂચવે છે. ઘણી સારવારો લોકોના મદ્યપાન સેવન બંધ કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે, લોકોને મદ્યપાન ઉપયોગ તરફ વળતા રોકવા મદદ કરવાના હેતુથી સામાજિક આધાર અને/અથવા જીવનની તાલીમને અનુસરવામાં આવે છે. મદ્યપાન વ્યક્તિને દારૂ પીવાનું ચાલુ રાખવા પ્રોત્સાહિત કરતા ઘણાં ઘટકો ધરાવતુ હોવાથી, વ્યકિતને ફરી તે આદત તરફ જતા સફળતાપૂર્વક અટકાવવાના હેતુથી તે દરેકને સંબોધન ફરજિયાત કરવું જોઇએ. આ પ્રકારની સારવારનું ઉદાહરણ ઝેરી અસર દૂર કરવાની પદ્ધતિ સહાયક સારવાર, સ્વ-મદદ સમૂહો ખાતે હાજરી અને કાબેલિયત પદ્ધતિના આગામી વિકાસના સંયોજન દ્વારા અનુસરણ કરવામાં આવે છે. મદ્યપાન માટેની સારવાર પૂરી પાડતુ જૂથ ચોક્કસ રીતે ત્યાગ આધારીત શુન્ય-સહનશીલતા માર્ગને સહાય કરે છે, જોકે, કેટલાંક સારી રીતે નુકશાન-ઘટાડા માર્ગને પ્રોત્સાહન આપે છે.[૯૬]

બિનઝેરીકરણ

ફેરફાર કરો

દારૂ બિનઝેરીકરણ અથવા 'ડિટોક્સ'ની ઝેરી અસર દૂર કરવાની પદ્ધતિ એ દારૂ પીવાની ટેવને માદક પદાર્થોની બદલી સાથે જોડી અચાનક રોકવાનું છે જેમ કે, બેન્ઝોડિયાપાઇન્સ, જે મદ્યપાન અટકાવવાની સમાન અસરો ધરાવે છે. ઓછાથી મધ્યમ ત્યાગના લક્ષણોનું જોખમ ધરાવતા લોકોની હોસ્પીટલ બહારના દર્દી તરીકે સારવાર થઇ શકે છે. ગંભીર ત્યાગના લક્ષણોનું જોખમ ધરાવતા લોકો તેમજ નોંધપાત્ર અથવા તીવ્ર મદ્યપાનની પરિસ્થિતિઓ ધરાવે છે તેઓને સામાન્ય રીતે હોસ્પીટલમાં સારવાર આપવામાં આવે છે. ઝેર દૂર કરવાની પદ્ધતિ ખરેખર મદ્યપાનનો ઇલાજ નથી, અને વારંવારનું જોખમ ઘટાડવા માટે દારૂની પરાધીનતા અથવા દુરૂપયોગ માટે ઝેરી અસર દૂર કરવાની પદ્ધતિ સાથેની ચોક્કસ સારવારના કાર્યક્રમનું પાલન કરવું આવશ્યક છે.[૧૬]

સમૂહ ઉપચાર અને મનોઉપચાર

ફેરફાર કરો
 
છૂપા મદ્યપાન કરનારાં માટે પ્રાદેશિક સેવા કેન્દ્ર.

દારૂનું વ્યસન તેમજ હુમલા પ્રતિરોધની તાલીમો પૂરાં પાડવી સાથે સંલગ્ન માનસિક બાબતો સાથે કામ લેવા માટે સમૂહ ઉપચાર અથવા મનોઉપચારની વિવિધ પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. પરસ્પર-મદદ સમૂહ-સલાહ મદ્યપાન કરનારને સ્વસ્થ ચિત્ત જાળવી રાખવા માટેના ખૂબ સામાન્ય ઉપાયોમાંથી એક માર્ગ છે.[૧૭][૧૮] આલ્કોહોલીક્સ એનોનીમસ (Alcoholics Anonymous) સંગઠનોમાંનું એક એવું પ્રથમ સંગઠન છે જેની રચના પરસ્પરને બિનવ્યવસાયિક સલાહ પૂરી પાડવા માટે કરવામાં આવી છે, અને તે હજુ પણ તે સૌથી વિશાળ છે.અન્યમાં લાઇફરીંગ સિક્યુલર રીકવરી (LifeRing Secular Recovery), સ્માર્ટ રીકવરી (SMART Recovery), અને વિમેન ફોર સોબ્રાયટી (Women For Sobriety) નો સમાવેશ થાય છે.

બુદ્ધિગમ્ય અને સંયમન

ફેરફાર કરો

બુદ્ધિગમ્ય અને સંયમન કાર્યક્રમો જેવા કે મોડરેશન મેનેજમેન્ટ (Moderation Management) અને ડ્રિન્કવાઇઝ (DrinkWise) સંપૂર્ણ ત્યાગ માટે ફરજ પાડતા નથી. જ્યારે મોટાભાગના મદ્યપાન કરનારાં આ માર્ગે તેમની પીવાની આદતને મર્યાદિત કરવા અક્ષમ હોય છે, અમૂક પીવાની મધ્યમ આદત તરફ પાછાં ફરે છે. નેશનલ ઇન્સ્ટીટ્યુટ ઓન આલ્કોહોલ એબ્યુઝ એન્ડ આલ્કોહોલીઝમ (National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism) (NIAAA)ના 2002 ના યુ.એસ. અભ્યાસે દર્શાવ્યું કે દારૂ પરાધીનતાનું નિદાન થયેલ વ્યક્તિઓના 17.7 ટકા એકથી વધુ વર્ષના સમય પહેલાં ઓછાં-જોખમી પીણાં તરફ પાછાં ફર્યાં છે. આ સમૂહે, જોકે, પરાધીનતા થોડાં શરૂઆતના લક્ષણો દર્શાવ્યાં છે.[૯૭] આ જ દર્દીઓનો ઉપયોગ કરી, 2001-2002 માં એક તકેદારી અભ્યાસમાં નિર્ણય કરવામાં આવ્યો, 2004-2005 માં સમસ્યાયુકત મદ્યપાન તરફ પાછાં ફરવાના દરોની તપાસ કરવામાં આવી. અભ્યાસમાં જણાયું કે દારૂનો ત્યાગ મદ્યપાન કરનારને સુધરવા માટેનો ખૂબ સ્થિર પ્રકાર છે.[૯૮] મદ્યપાન કરનાર પુરૂષોના બે જૂથોનો તકેદારી અભ્યાસ લાંબા-ગાળાનો (60 વર્ષ) તકેદારી-અભ્યાસે નિર્ણય દર્શાવ્યો કે “ત્યાગમાં હુમલા અથવા ઉદ્દભવ વિના દસકા કરતાં ઘણા વધુ સમય માટે નિયંત્રિત મદ્યપાન તરફ પાછાં ફરવાની પદ્ધતિ ભાગ્યે જ ચાલુ રહે છે.”[૯૯]

દવાઓ

ફેરફાર કરો

મદ્યપાનની સારવારના ભાગરૂપે વિવિધ ઔષધોપચારોનું સૂચન કરી શકાય છે.

હાલમાં ઉપયોગમાં લેવાતી દવાઓ

  • એન્ટાબ્યુઝ (Antabuse) (ડિસલફિરામ) ઇથાનોલ છૂટું થાય છે ત્યારે શરીર એસેટેલડિહાઇડ નામનું રસાયણ તૈયાર થાય છે તેને બહાર નિકળતું અટકાવે છે. એસેટલડિહાઇડ સ્વયં મદ્યપાનથી થતા માથાના દુઃખાવાના ઘણા લક્ષણોમાંનું એક કારણ છે. દારૂ પીવાથી થતી સરેરાશ અસર ગંભીર અસ્વસ્થતા છે: આત્યંતિક અને લાંબા-સમય સુધી ચાલતો અગવડભર્યો માથાનો દુઃખાવો છે. જ્યારે તેઓ દવા લે છે ત્યારે આ દુઃખાવો તેને નોંધપાત્ર પ્રમાણમાં દારૂ પીવાની ટેવથી હતાશ કરે છે. તાજેતરના એક 9 વર્ષના અભ્યાસમાં જોવા મળ્યું કે સઘન સારવારમાં દેખરેખ કરવામાં આવેલ ડિસલફિરામનું અને સંયુક્ત કાર્બીમાઇડ સંબંધિત સંયોજન 50 ટકાથી વધુ દારૂ ત્યાગમાં પરિણમે છે.[૧૦૦]
  • નાલટ્રેક્સોન (Naltrexone) એ અફિણ સંવેદકો માટે સક્રિય વિરોધી છે, એન્ડોરફિન્સ અને અફિણની અસરોને અસરકારક રીતે પ્રતિરોધે છે. દારૂની ભારે તલપને ઘટાડવા માટે અને ત્યાગને પ્રોત્સાહન આપવા માટે નાલટ્રેક્સોન (Naltrexone)નો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. દારૂ શરીરમાં એન્ડોરફિન્સ મુક્ત કરે છે, જે બાદમાં ડોપામાઇન મુક્ત કરે છે અને માર્ગોને સક્રિય કરે છે; આથી નાલટ્રેક્સોન શરીરમાં હોય ત્યારે દારૂ ઉપયોગની આનંદદાયક અસરોમાં ઘટાડો થાય છે.[૧૦૨] સિન્કલૈર મેથડ (Sinclair Method) નામની મદ્યપાન સારવાર રીતમાં પણ નાલટ્રેક્સોન (Naltrexone) નો ઉપયોગ થાય છે, જે દર્દીઓની અવિરત મદ્યપાનની સારવાર નાલટ્રેક્સોન (Naltrexone) દ્વારા કરે છે.[૧૦૩]

પ્રાયોગિક ઔષધોપચાર

  • ટોપામેક્ષ (Topamax) (ટોપીરામેટ), કુદરતી ઉત્પન્ન થતા સુગર મોનોસેકેરાઇડ ડી-ફ્રુક્ટોઝ (sugar monosaccharide D-fructose) નું કૃત્રિમ સ્વરૂપ છે, જે મદ્યપાન કરનારની દારૂ પીવાની માત્રામાં કાપ અથવા ત્યાગમાં મદદ કરે છે તેવું જોવામાં આવ્યું છે. પુરાવાઓ સૂચવે છે કે ટોપીરામેટ ઉત્તેજિત થયેલ ગ્લુટામેટ સંવેદકોનો વિરોધ કરે છે, ડોપામાઇન મુક્તિને પ્રતિરોધે છે, અને ગામા-એમિનોબ્યુટાયરીક એસિડ (gamma-aminobutyric acid ) કાર્યમાં વૃદ્ધિ કરે છે. ટોપીરામેટની અસરકારકતાની 2008 ની સમીક્ષાએ નિર્ણય કર્યો છે કે પ્રકાશિત અજમાયેશોના પરિણામો આશાસ્પદ છે, જોકે 2008 મુજબ, પરંતુ મદ્યપાન પરાધીનતા માટે પ્રથમ-પંક્તિના સુત્રધાર તરીકે થોડા અઠવાડિયાંની સલાહ સાથેના સંયોજનમાં ઉપયોગમાં લેવાયેલ ટોપીરામેટના આધારની માહિતી અપૂરતી હતી.[૧૦૫] 2010ની એક સમીક્ષામાં જોવા મળ્યું કે ટોપીરામેટ મદ્યપાનની ઔષધોપચારિક દવા તરીકેના વિકલ્પોમાં સૌથી શ્રેષ્ઠ નિવડી શકે છે. ટોપીરામેટ અસરકારક રીતે દારૂની તલપ ઘટાડે છે અને દારૂ મુક્તિની ગંભીરતા તેમજ જીવન-ગુણવત્તા-પ્રમાણમાં સુધારો કરે છે.[૧૦૬]

પરિણામ દૂષિત કરનાર

  • બેન્ઝોડિયાઝેપાઇન્સ, તીવ્ર મદ્યપાન મુક્તિના સંચાલનમાં ઉપયોગી છે, જો લાંબા-સમય સુધી ઉપયોગમાં લેવામાં આવે તો મદ્યપાનમાં પરિણામોને દૂષિત કરે છે. બેન્ઝોડિયાઝેપાઇન્સ ન લેતા મદ્યપાન કરનાર કરતાં લાંબા સમય સુધી બેન્ઝોડિયાઝેપાઇન્સનો ઉપયોગ કરે છે તેને મદ્યપાનથી છૂટકારો મેળવવાનું પ્રમાણ ઓછું છે. દવાઓનો આ વર્ગ સામાન્ય રીતે અનિદ્રા અથવા ચિંતા સ્થાપન માટે મદ્યપાન કરનારે લી આપવામાં આવે છે.[૧૦૭] બેન્ઝોડિયાઝેપાઇન્સ અથવા સંમોહન-શામક દવાઓની શરૂઆતની યાદીમાં લોકોમાં સુધારો હુમલાનું પ્રમાણ ઊંચું ધરાવે છે, એક લેખકની નોંધ પ્રમાણે સંમોહન-શામક દવાઓ લખીને આપ્યા પછી ચોથા ભાગ કરતાં વધુ લોકોને હુમલો આવે છે. બેન્ઝોડિયાઝેપાઇન્સ લેવાનું ચાલુ રાખવા છતાં તેઓ સ્વસ્થ છે એવું દર્દીઓ ઘણીવાર ભૂલથી વિચારે છે. મદ્યપાન દુરૂપયોગમાં હુમલા માટેના જાણીતા જોખમી પરીબળો તીવ્ર ચિંતા અને ગભરાટ થતો હોવાથી, લાંબા-સમય સુધી બેન્ઝોડિયાઝેપાઇન્સનો ઉપયોગ કરનારે ઝડપથી ત્યાગ કરવો જોઇએ નહીં. 6 -12 મહિનાઓની ઘટાડવાની રીત નિયમો દારૂ પીવાની ઘટતી તીવ્રતા સાથે ખૂબ સફળ થયેલ જોવા મળી છે.[૧૦૮][૧૦૯]

બેવડા વ્યસનો

ફેરફાર કરો

મદ્યપાન કરનારને અન્ય માનસિક અસર કરતા માદક પદાર્થોના વ્યસન માટે પણ માનસિક સારવારની જરૂર હોઇ શકે છે. દારૂ પરાધીનતામાં ખૂબ જ સામાન્ય બેવડું વ્યસન બેન્ઝોડિયાઝેપાઇન્સ પરની પરાધીનતા છે, અભ્યાસો દર્શાવે છે કે મદ્યપાન-પરાધીન વ્યક્તિઓના 10-20 ટકા લોકો બેન્ઝોડિયાઝેપાઇન્સ પરાધીનતાની સમસ્યા અને/અથવા દુરૂપયોગની સમસ્યાઓ ધરાવતા હતા. બેન્ઝોડિયાઝેપાઇન્સ દારૂ માટેની તલપ અને સમસ્યારૂપ મદ્યપાન કરનાર વ્યક્તિઓ દ્વારા મદ્યપાનની માત્રામાં વૃદ્ધિ કરે છે.[૧૧૦] બેન્ઝોડિયાઝેપાઇન્સ છોડવાના લક્ષણો અને અન્ય સ્વાસ્થ્ય પરિણામો ટાળવા માટે બેન્ઝોડિયાઝેપાઇન્સ પરની પરાધીનતામાં થોડા પ્રમાણમાં કાળજીપૂર્વકનો ઘટાડો જરૂરી છે.

ઝોલ્પીડેમ (zolpidem) અને ઝોપીક્લોન (zopiclone) તેમજ અફિણયુક્ત દવા અને ગેરકાયદેસર કેફી પદાર્થો જેવી અન્ય સંમોહન શામક પરની પરાધીનતા મદ્યપાન કરનારાંઓમાં સામાન્ય છે. દારૂ સ્વયં એક સંમોહન-શામક પીણું છે અને બાર્બીટ્યુરેટ્સ, બેન્ઝોડિયાઝેપાઇન્સ અને નોનબેન્ઝોડિયાઝેપાઇન્સ જેવા અન્ય સંમોહન-શામકો સાથે વિપરીત-સહનશીલ છે. સંમોહન શામકોમાંથી મુક્તિ અને તેની પરાધીનતા તબીબી દ્રષ્ટિએ ગંભીર બની શકે છે, મદ્યપાન મુક્તિની જેમ, જો યોગ્ય રીતે સંચાલન કરવામાં ન આવે તો મનોવિકૃતિ અથવા હુમલાનું જોખમ રહેલું છે.[૧૯]

રોગશાસ્ત્ર

ફેરફાર કરો
 
2002 માં દર 100,000 પ્રતિ રહેવાસી દારૂના વપરાશની વિકૃતિઓ માટે ખોડખાંપણ-યુક્ત જીવન વર્ષ.[251][252][253][254][255][256][257][258][259][260][261][262][263]
 
શુદ્ધ દારૂના લીટરમાં, કુલ નોંધાયેલ દારૂનો વાર્ષિક માથાદિઠ વપરાશ (15+)[૧૧૧]

પદાર્થ ઉપયોગ સમસ્યાઓ એક ગંભીર જાહેર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યા છે જેનો સામનો ઘણા દેશો કરી રહ્યાં છે. “સારવાર માટે હાજર દર્દીઓમાં દુરૂપયોગ/પરાધીનતાનો ખૂબ સામાન્ય પદાર્થ મદ્યપાન છે.”[૯૬] યુનાઇટેડ કિંગ્ડમમાં, ‘પરાધીન પીનારાં’ ની સંખ્યા 2001 માં 2.8 મિલીયનથી વધુ હતી.[૧૧૨] અમેરિકન પુખ્તોના આશરે 12% લોકો તેમના જીવનમાં ક્યારેક મદ્યપાન પરાધીનતા સમસ્યા ધરાવતા હતા.[૧૧૩] વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન (World Health Organization) ના અંદાઝ મુજબ આશરે 140 મિલીયન લોકો સમગ્ર વિશ્વમાં મદ્યપાન પરાધીનતાથી પીડાય છે.[૨૨][૨૩] યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને પશ્ચિમ યુરોપમાં પુરૂષોના 10 થી 20 ટકા અને સ્ત્રીઓના 5 થી 10 ટકા લોકો તેમના જીવનમાં ક્યારેક દારૂ પરાધીનતાના ધોરણનો પૂર્તિ કરશે.[૧૧૪]

તબીબી અને વૈજ્ઞાનિક સમુદાયોમાં, મદ્યપાનને એક રોગની સ્થિતિ તરીકે માનવા વિશે બહોળી સહમતિ છે. ઉદાહરણ તરીકે, અમેરિકન મેડિકલ એસોસિએશન (American Medical Association) દારૂને માદક પદાર્થ માને છે અને જણાવે છે કે “વારંવાર ગંભીર પરિણામો છતાં માદક પદાર્થ વ્યસન એક લાંબા ગાળાનો, ફરજિયાત માદક પદાર્થની તલપ અને ઉપયોગ દ્વારા હુમલાકારક મગજ રોગનું સૂચન કરે છે. જૈવિક નુકશાની, વાતાવરણલક્ષી પ્રદર્શન, અને વિકાસલક્ષી કારણો (જેમ કે, મગજ પરિપક્વતાનો તબક્કો) ની જટિલ આંતરક્રિયામાંથી તે પરિણમે છે.”[૪૦]

પુરૂષોમાં મદ્યપાન ઊંચા પ્રમાણમાં ફેલાયેલ છે, જોકે તાજેતરના દાયકાઓમાં, મદ્યપાન કરનાર મહિલાઓનું પ્રમાણ વધ્યું છે.[૨૧] હાલનો પુરાવો સૂચવે છે કે પુરૂષો અને સ્ત્રીઓ બંનેમાં, 50-60 ટકા મદ્યપાન આનુવંશિક રીતે, બાકીના 40-50 ટકા માટે વાતાવરણીયો પ્રભાવો દ્વારા ઉદ્દભવેલ હોય છે.[૧૧૫] મોટા ભાગના મદ્યપાન કરનારાંમાં મદ્યપાનની આદત કિશોરવસ્થા અથવા યુવાન પુખ્તવયે વિકાસ પામે છે.[૭૧]

રોગના વલણનું પૂર્વાનુમાન

ફેરફાર કરો

નેશનલ ઇન્સ્ટીટ્યુટ ઓન આલ્કોહોલ એબ્યુઝ એન્ડ આલ્કોહોલીઝમ (National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism) દ્વારા 2002 ના એક અભ્યાસે દારૂ પરાધીનતા માટેના માપદંડ પૂર્ણ કરતા 4,222 પુખ્તોના સમૂહનું આવલોકન કર્યું અને જોવા મળ્યું કે એક વર્ષ બાદ, કેટલાંકે ઓછાં જોખમી પીણાં માટેના લેખકના માપદંડની પૂર્તિ કરી, તેમ છતાં, સમૂહના ફક્ત 25.5 ટકા લોકોએ કટકે કટકે આ મુજબની કોઇ સારવાર મેળવી: 25 ટકા હજુ પણ પરાધીન જોવા મળ્યાં હતા, 27.3 ટકા આંશિક રીતે ઓછા થયા હતા (કેટલાંક લક્ષણો હાજર), 11.8 ટકા લક્ષણવિહીન પીનારા (મદ્યપદાર્થનો ઉપયોગ હુમલાની તકોમાં વૃદ્ધિ કરે છે) અને 35.9 ટકા સંપૂર્ણ સાજાં થયા – જેમાં 17.7 ટકા ઓછાં જોખબી પીણાં લેતા હતા અને 18.2 ટકાએ મદ્યપાન ત્યાગ કર્યો હતો.[૧૧૬]

વિપરીત, જોકે હાવર્ડ મેડિકલ સ્કુલ (Harvard Medical School) ખાતે જ્યોર્જ વેઇલન્ટ દ્વારા મદ્યપાન કરનાર પુરૂષોના બે જૂથોના લાંબા-ગાળાનો (60 વર્ષ) તકેદારી-અભ્યાસે સૂચન કર્યું કે “ત્યાગમાં હુમલા અથવા ઉદ્દભવ વિના દસકા કરતાં ઘણા વધુ સમય માટે નિયંત્રિત મદ્યપાન તરફ પાછાં ફરવાની પદ્ધતિ ભાગ્યે જ ચાલુ રહે છે.”[૧૧૭] વેઇલન્ટે એ પણ નોંધ્યું કે “ટૂંકા-ગાળાના અભ્યાસોમાં દર્શાવ્યા મુજબ, નિયંત્રિત મદ્યપાન તરફ પાછા વળવું એ ઘણીવાર એક દ્રષ્ટિભ્રમ છે.”

મદ્યપાન કરનારના મૃત્યુનું ખૂબ સામાન્ય કારણ હ્રદય રક્તવાહિની જટિલતાઓમાંથી ઉદ્દભવે છે.[૧૧૮] લાંબા સમયથી મદ્યપાન કરનારાંઓ આત્મહત્યાનું પ્રમાણ ખૂબ ઊંચું જોવા મળે છે, જેમાં વ્યક્તિની લાંબા સમયથી દારૂ પીવાની ટેવથી વૃદ્ધિ થાય છે. આ બાબત એ માનવા પ્રેરે છે કે દારૂના કારણે મસ્તિષ્ક રસાયણિક શારીરિક, તકલીફો તેમજ સામાજિક અલગતા ઉત્પન્ન કરે છે. મદ્યપાન દુરૂપયોગ સાથે જોડાયેલ કિશોરોમાં આત્મહત્યાના 25 ટકા સાથે, મદ્યપાન દુરૂપયોગ કરનારાં કિશોરોમાં પણ આત્મહત્યા ખૂબ સામાન્ય છે.[૧૧૯] મદ્યપાન કરનારાંના આશરે 18 ટકા આત્મહત્યા કરે છે,[૪૨] અને સંશોધનમાં જોવા મળ્યું છે કે તમામ આત્મહત્યાઓના 50 ટકાથી વધુ મદ્યપાન અને માદક પદાર્થની પરાધીનતા સાથે સંલગ્ન છે. કિશોરો માટે સંખ્યા વધુ છે, 70 ટકાથી વધુ આત્મહત્યાઓમાં મદ્યપાન અથવા માદક પદાર્થનો દુરૂપયોગ ભાગ ભજવે છે.[૧૨૦]

ઇતિહાસ

ફેરફાર કરો

નોંધાયેલ સમગ્ર માનવ ઇતિહાસમાં મદ્યપાન ઉપયોગ અને દુરૂપયોગનો લાંબો ઇતિહાસ ધરાવે છે. બાઇબ્લીકલ, ઇજીપ્શીયન અને બાબલોનીયન સ્ત્રોતો મદ્ય પરાધીનતા અને દુરૂપયોગના ઇતિહાસની નોંધ કરે છે. કેટલીક પ્રાચીન સંસ્કૃતિઓમાં દારૂને પૂજવામાં આવતો હતો અને અન્યમાં તેના દુરૂપયોગની નિંદા કરવામાં આવતી હતી. અતિશય દારૂનો દુરૂપયોગ અને પીવાની આદતને હજારો વર્ષોથી સમસ્યાઓના કારણ તરીકે ઓળખવામાં આવી હતી. જોકે, આદતરૂપ મદ્યપાનની વ્યાખ્યા તે જ રીતે કરવામાં આવી જેમ બાદમાં પ્રચલિત છે અને તેના વિપરીત પરિણામો 1700 સુધી યોગ્ય તબીબી રીતે સ્થાપવામાં આવ્યાં નહોતા. લાંબા સમય સુધી દારૂનો દુરૂપયોગ ચેત્તાતંત્ર અને શરીર માટે ઝેરી છે જે હુમલા, પક્ષઘાત અને આંતરિક રક્તસ્ત્રાવ જેવી વિસ્તૃત તબીબી સમસ્યામાં પરિણમે છે તેવું 1647 માં પ્રથમ નોંધનાર ગ્રીક સાધુ હતા. 1920 માં દારૂની આદત અને લાંબા ગાળાના મદ્યપાનની અસરોએ દારૂના નિષ્ફળ પ્રતિબંધ તરફ દોરી જાય છે તેવું માનવામાં આવ્યું અને અંતે અમેરિકામાં સંક્ષેપમાં અમલમાં મૂકવામાં આવ્યું. 2005 માં, દારૂ પરાધીનતા અને દુરૂપયોગ માટે પ્રતિ વર્ષ 200 બિલીયન ડોલર યુએસએ અર્થવ્યવસ્થાના 200 બિલીયન ડોલરના ખર્ચનો અંદાઝ કાઢવામાં આવ્યો, જે કેન્સર અને મેદસ્વીતા કરતાં ખૂબ વધુ છે.[૧૨૧]

સમાજ અને સંસ્કૃતિ

ફેરફાર કરો
 
વિલીયમ હોગાર્થનું જીન લેન, 1751

લાંબા-સમયના દારૂના ઉપયોગ સાથે સંલગ્ન ઘણી સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ સમાન્ય રીતે સમાજને નુકશાનકર્તા જોવામાં આવે છે, ઉદાહરણ તરીકે, કામના કલાકો વેડફવાથી નાણાં ગુમાવવા, તબીબી ખર્ચા, અને આનુષંગિક સારવાર ખર્ચા. માથાની ઇજાઓ, મોટર વાહન અકસ્માતો, અને હુમલાઓ માટે દારૂનો ઉપયોગ એ મુખ્ય ભાગ ભજવતુ ઘટક છે. નાણાં ઉપરાંત, મદ્યપાન કરનાર અને તેમના કુટુંબીઓ તેમજ મિત્રો બંનેને મહત્વના સામાજિક મૂલ્યો પણ હોય છે.[૫૯] ઉદાહરણ તરીકે, ગર્ભવતી સ્ત્રી દ્વારા દારૂનો ઉપયોગ જીવલેણ દારૂના લક્ષણો, [૧૨૨] લાઇલાજ અને નુકશાનકારક પરિસ્થિતિ તરફ દોરી શકે છે.[૧૨૩]

વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન (World Health Organization) દ્વારા એકઠા કરવામાં આવેલ, દારૂની આદતની આર્થિક કિંમતના અંદાજો દેશના જીડીપી (GDP) ના એકથી છ ટકા સુધી જુદા પડે છે.[૧૨૪] એક ઓસ્ટ્રેલિયન અંદાજે તમામ માદક પદાર્થોના ઉપયોગની કિંમતોના 24 ટકા જેટલી દારૂની સામાજિક કિંમત નક્કી કરી છે; સમાન રીતે કેનેડીયન અભ્યાસે 41 ટકા ભાગ નોંધ્યો હતો.[૧૨૫] યુકેના એક અભ્યાસે 2001 માં તમામ પ્રકારના દારૂના દુરૂપયોગની અંદાઝિત કિંમત £18.5–20 બિલીયન છે.[૧૧૨][૧૨૬]

મદ્યપાન કરનારની પરંપરાગત રીતો ઘણીવાર કાલ્પનિક અને જાણીતી સંસ્કૃતિમાં જોવા મળે છે. ‘ટાઉન ડ્રન્ક’ એ પશ્ચિમી પ્રચલિત સંસ્કૃતિમાં મુખ્ય લક્ષણ છે. દારૂની આદતની પરંપરાગત રીતો વંશીય સંબંધિત અથવા અન્ય દેશના લોકોનો અકારણ ભય, જેમ કે આઇરીશ માનવીની આકૃતિમાં અતિશય મદ્યપાન કરનાર જેવી હોઇ શકે છે.[૧૨૭] સ્ટીવર્સ અને ગ્રીલી નામના સામાજિક મનોવૈજ્ઞાનિકોના અભ્યાસોએ અમેરિકામાં આઇરીશ લોકોના હાલના મેળવેલા મદ્યપાન સેવનને નોંધવાનો પ્રયાસ કરે છે.[૧૨૮]

આ પણ જુઓ

ફેરફાર કરો

સંદર્ભો

ફેરફાર કરો
  1. ↑ MedlinePlus (15 January 2009). "Alcoholism". National Institute of Health. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ)
  2. ↑ Department of Health and Human Services. "Alcohol Dependence (Alcoholism)" (PDF). National Institutes of Health. મૂળ (PDF) માંથી 2010-05-28 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2011-02-08. CS1 maint: discouraged parameter (link)
  3. ↑ American Medical Association. "DEFINITIONS" (PDF). USA: AMA. મૂળ (PDF) માંથી 2010-03-04 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2011-02-08. CS1 maint: discouraged parameter (link)
  4. ↑ ૪.૦ ૪.૧ ૪.૨ "Diagnostic Criteria for Alcohol Abuse and Dependence - Alcohol Alert No. 30-1995". મૂળ માંથી 27 માર્ચ 2010 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 17 April 2010.
  5. ↑ ૫.૦ ૫.૧ WHO. "Lexicon of alcohol and drug terms published by the World Health Organization". World Health Organisation.
  6. ↑ Tracy, Sarah J. (25 May 2005). Alcoholism in America: from reconstruction to prohibition. Baltimore: Johns Hopkins University Press. પૃષ્ઠ 31–52. ISBN 978-0-8018-8119-0.
  7. ↑ Glavas MM, Weinberg J (2006). "Stress, Alcohol Consumption, and the Hypothalamic-Pituitary-Adrenal Axis". માં Yehuda S, Mostofsky DI (સંપાદક). Nutrients, Stress, and Medical Disorders. Totowa, NJ: Humana Press. પૃષ્ઠ 165–183. ISBN 978-1-58829-432-6.
  8. ↑ Agarwal-Kozlowski, K.; Agarwal, DP. (2000). "[Genetic predisposition for alcoholism]". Ther Umsch. 57 (4): 179–84. PMID 10804873. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  9. ↑ Chen, CY.; Storr, CL.; Anthony, JC. (2009). "Early-onset drug use and risk for drug dependence problems". Addict Behav. 34 (3): 319–22. doi:10.1016/j.addbeh.2008.10.021. PMC 2677076. PMID 19022584. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  10. ↑ ૧૦.૦ ૧૦.૧ ૧૦.૨ Hoffman, PL.; Tabakoff, B. (1996). "Alcohol dependence: a commentary on mechanisms". Alcohol Alcohol. 31 (4): 333–40. PMID 8879279. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  11. ↑ Caan, Woody; Belleroche, Jackie de, સંપાદકો (11 April 2002). Drink, Drugs and Dependence: From Science to Clinical Practice (1st આવૃત્તિ). Routledge. પૃષ્ઠ 19–20. ISBN 978-0-415-27891-1.
  12. ↑ ૧૨.૦ ૧૨.૧ Schadé, Johannes Petrus (October 2006). The Complete Encyclopedia of Medicine and Health. Foreign Media Books. પૃષ્ઠ 132–133. ISBN 978-1-60136-001-4.
  13. ↑ ૧૩.૦ ૧૩.૧ Gifford, Maria (22 October 2009). Alcoholism (Biographies of Disease). Greenwood Press. પૃષ્ઠ 89–91. ISBN 978-0-313-35908-8.
  14. ↑ ૧૪.૦ ૧૪.૧ Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV. Washington, DC: American Psychiatric Association. 31 July 1994. ISBN 978-0-89042-025-6.
  15. ↑ ૧૫.૦ ૧૫.૧ Kahan, M. (1996). "Identifying and managing problem drinkers". Can Fam Physician. 42: 661–71. PMC 2146411. PMID 8653034. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  16. ↑ ૧૬.૦ ૧૬.૧ Blondell, RD. (2005). "Ambulatory detoxification of patients with alcohol dependence". Am Fam Physician. 71 (3): 495–502. PMID 15712624. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  17. ↑ ૧૭.૦ ૧૭.૧ Morgan-Lopez, AA.; Fals-Stewart, W. (2006). "Analytic complexities associated with group therapy in substance abuse treatment research: problems, recommendations, and future directions". Exp Clin Psychopharmacol. 14 (2): 265–73. doi:10.1037/1064-1297.14.2.265. PMID 16756430. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  18. ↑ ૧૮.૦ ૧૮.૧ Soyka, M.; Helten, C.; Scharfenberg, CO. (2001). "[Psychotherapy of alcohol addiction—principles and new findings of therapy research]". Wien Med Wochenschr. 151 (15–17): 380–8, discussion 389. PMID 11603209. Cite has empty unknown parameter: |month= (મદદ)
  19. ↑ ૧૯.૦ ૧૯.૧ Johansson BA, Berglund M, Hanson M, Pöhlén C, Persson I (2003). "Dependence on legal psychotropic drugs among alcoholics" (PDF). Alcohol Alcohol. 38 (6): 613–8. doi:10.1093/alcalc/agg123. ISSN 0735-0414. PMID 14633651. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  20. ↑ ૨૦.૦ ૨૦.૧ ૨૦.૨ ૨૦.૩ Blume Laura N., Nielson Nancy H., Riggs Joseph A., et all (1998). "Alcoholism and alcohol abuse among women: report of the council on scientific affairs". Journal of women's health. 7 (7): 861–870. doi:10.1089/jwh.1998.7.861.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  21. ↑ ૨૧.૦ ૨૧.૧ ૨૧.૨ ૨૧.૩ Walter, H.; Gutierrez, K.; Ramskogler, K.; Hertling, I.; Dvorak, A.; Lesch, OM. (2003). "Gender-specific differences in alcoholism: implications for treatment". Arch Womens Ment Health. 6 (4): 253–8. doi:10.1007/s00737-003-0014-8. PMID 14628177. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  22. ↑ ૨૨.૦ ૨૨.૧ Dr Gro Harlem Brundtland (19 February 2001). "WHO European Ministerial Conference on Young People and Alcohol". World Health Organisation. CS1 maint: discouraged parameter (link)
  23. ↑ ૨૩.૦ ૨૩.૧ Ms Leanne Riley (31 January 2003). "WHO to meet beverage company representatives to discuss health-related alcohol issues". World Health Organisation.
  24. ↑ American Heritage Dictionaries (12 April 2006). The American Heritage dictionary of the English language (4 આવૃત્તિ). Boston: Houghton Mifflin. ISBN 978-0-618-70172-8. To use wrongly or improperly; misuse: abuse alcohol
  25. ↑ "Dietary Guidelines for Americans 2005". USA: health.gov. 2005. મૂળ માંથી 2007-07-01 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2011-02-08. પાચન માર્ગદર્શન
  26. ↑ Thomas F. McGovern; William L. White (20 May 2003). Alcohol Problems in the United States: Twenty Years of Treatment Perspective. Routledge. પૃષ્ઠ 7–. ISBN 978-0-7890-2049-9. મેળવેલ 17 April 2010.
  27. ↑ ૨૭.૦ ૨૭.૧ VandenBos, ગેરી આર. APA dictionary of psychology. ISBN 978-1-59147-380-0. Unknown parameter |સ્થળ= ignored (મદદ); Unknown parameter |પ્રકાશક= ignored (મદદ); Unknown parameter |તારીખ= ignored (મદદ)
  28. ↑ Martin CS, Chung T, Langenbucher JW (2008). "How should we revise diagnostic criteria for substance use disorders in the DSM-V?". J Abnorm Psychol. 117 (3): 561–75. doi:10.1037/0021-843X.117.3.561. PMC 2701140. PMID 18729609. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  29. ↑ "Proposed Revision | APA DSM-5". મેળવેલ 17 April 2010.
  30. ↑ "A System to Convert ICD Diagnostic Codes for Alcohol Research". મેળવેલ 17 April 2010.
  31. ↑ Morse RM, Flavin DK (1992). "The definition of alcoholism. The Joint Committee of the National Council on Alcoholism and Drug Dependence and the American Society of Addiction Medicine to Study the Definition and Criteria for the Diagnosis of Alcoholism". JAMA : the journal of the American Medical Association. 268 (8): 1012–4. doi:10.1001/jama.268.8.1012. ISSN 0098-7484. PMID 1501306. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  32. ↑ ઢાંચો:MeshName
  33. ↑ Peters, Uwe Henrik (April 30, 2007). Lexikon Psychiatrie, Psychotherapie, Medizinische Psychologie. Urban Fischer bei Elsev. ISBN 978-3-437-15061-6.
  34. ↑ Valverde, Mariana (1998). Diseases of the Will. Cambridge: Cambridge University Press. પૃષ્ઠ 48. ISBN 978-0-521-64469-3.
  35. ↑ Alcoholismus chronicus, eller Chronisk alkoholssjukdom:. Stockholm und Leipzig. મેળવેલ 19 February 2008.
  36. ↑ ૩૬.૦ ૩૬.૧ ૩૬.૨ Anonymous (1939, 2001). [www.aa.org Alcoholics Anonymous: the story of how many thousands of men and women have recovered from alcoholism] Check |url= value (મદદ). New York City: Alcoholics Anonymous World Services. xxxii, 575 p. ISBN 1-893007-16-2. Cite uses deprecated parameter |nopp= (મદદ); Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ); Check date values in: |date= (મદદ)CS1 maint: discouraged parameter (link)
  37. ↑ "The Big Book Self Test:". intoaction.us. મૂળ માંથી 23 નવેમ્બર 2007 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 19 February 2008.
  38. ↑ Kay AB (2000). "Overview of 'allergy and allergic diseases: with a view to the future'". Br. Med. Bull. 56 (4): 843–64. doi:10.1258/0007142001903481. ISSN 0007-1420. PMID 11359624.
  39. ↑ "OCTOBER 22 DEATHS". todayinsci.com. મેળવેલ 18 February 2008.
  40. ↑ ૪૦.૦ ૪૦.૧ Nora Volkow. "Science of Addiction" (PDF). American Medical Association. મૂળ (PDF) માંથી 2011-06-29 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2011-02-08.
  41. ↑ Dunn, N; Cook (1999). "Psychiatric aspects of alcohol misuse". Hospital medicine (London, England : 1998). 60 (3): 169–72. ISSN 1462-3935. PMID 10476237. Unknown parameter |month= ignored (મદદ); More than one of |author2= and |last2= specified (મદદ)
  42. ↑ ૪૨.૦ ૪૨.૧ Wilson, Richard; Kolander, Cheryl A. (2003). Drug abuse prevention: a school and community partnership. Sudbury, Mass.: Jones and Bartlett. પૃષ્ઠ 40–45. ISBN 978-0-7637-1461-1.
  43. ↑ Müller D, Koch RD, von Specht H, Völker W, Münch EM (1985). "[Neurophysiologic findings in chronic alcohol abuse]". Psychiatr Neurol Med Psychol (Leipz) (Germanમાં). 37 (3): 129–32. PMID 2988001. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link) CS1 maint: unrecognized language (link)
  44. ↑ Testino G (2008). "Alcoholic diseases in hepato-gastroenterology: a point of view". Hepatogastroenterology. 55 (82–83): 371–7. PMID 18613369.
  45. ↑ ૪૫.૦ ૪૫.૧ Professor Georgy Bakalkin (8 July 2008). "Alcoholism-associated molecular adaptations in brain neurocognitive circuits". eurekalert.org. મેળવેલ 14 February 2009.
  46. ↑ Oscar-Berman, Marlene (2003). "Alcoholism and the brain: an overview". Alcohol Res Health. 27 (2): 125–33. PMID 15303622. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ)
  47. ↑ Wetterling T; Junghanns, K (2000). "Psychopathology of alcoholics during withdrawal and early abstinence". Eur Psychiatry. 15 (8): 483–8. doi:10.1016/S0924-9338(00)00519-8. ISSN 0924-9338. PMID 11175926. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  48. ↑ Schuckit MA (1983). "Alcoholism and other psychiatric disorders". Hosp Community Psychiatry. 34 (11): 1022–7. ISSN 0022-1597. PMID 6642446. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  49. ↑ Cowley DS (January 24, 1992). "Alcohol abuse, substance abuse, and panic disorder". Am J Med. 92 (1A): 41S–48S. doi:10.1016/0002-9343(92)90136-Y. ISSN 0002-9343. PMID 1346485.
  50. ↑ Cosci F; Schruers, KR; Abrams, K; Griez, EJ (2007). "Alcohol use disorders and panic disorder: a review of the evidence of a direct relationship". J Clin Psychiatry. 68 (6): 874–80. doi:10.4088/JCP.v68n0608. ISSN 0160-6689. PMID 17592911. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  51. ↑ Grant BF, Harford TC (1995). "Comorbidity between DSM-IV alcohol use disorders and major depression: results of a national survey". Drug Alcohol Depend. 39 (3): 197–206. doi:10.1016/0376-8716(95)01160-4. ISSN 0376-8716. PMID 8556968. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  52. ↑ Kandel DB, Huang FY, Davies M (2001). "Comorbidity between patterns of substance use dependence and psychiatric syndromes". Drug Alcohol Depend. 64 (2): 233–41. doi:10.1016/S0376-8716(01)00126-0. ISSN 0376-8716. PMID 11543993. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  53. ↑ Cornelius JR, Bukstein O, Salloum I, Clark D (2003). "Alcohol and psychiatric comorbidity". Recent Dev Alcohol. 16: 361–74. doi:10.1007/0-306-47939-7_24. ISSN 0738-422X. PMID 12638646.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  54. ↑ Schuckit MA, Tipp JE, Bergman M, Reich W, Hesselbrock VM, Smith TL (1997). "Comparison of induced and independent major depressive disorders in 2,945 alcoholics". Am J Psychiatry. 154 (7): 948–57. ISSN 0002-953X. PMID 9210745. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  55. ↑ Schuckit MA, Tipp JE, Bucholz KK (1997). "The life-time rates of three major mood disorders and four major anxiety disorders in alcoholics and controls". Addiction. 92 (10): 1289–304. doi:10.1111/j.1360-0443.1997.tb02848.x. ISSN 0965-2140. PMID 9489046. મૂળ માંથી 2020-11-10 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2011-02-08. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  56. ↑ Schuckit MA, Smith TL, Danko GP (2007). "A comparison of factors associated with substance-induced versus independent depressions". J Stud Alcohol Drugs. 68 (6): 805–12. ISSN 1937-1888. PMID 17960298. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  57. ↑ Schuckit M (1983). "Alcoholic patients with secondary depression". Am J Psychiatry. 140 (6): 711–4. ISSN 0002-953X. PMID 6846629. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  58. ↑ ૫૮.૦ ૫૮.૧ ૫૮.૨ ૫૮.૩ Karrol Brad R. (2002). "Women and alcohol use disorders: a review of important knowledge and its implications for social work practitioners". Journal of social work. 2 (3): 337–356. doi:10.1177/146801730200200305.
  59. ↑ ૫૯.૦ ૫૯.૧ ૫૯.૨ McCully, Chris (2004). Goodbye Mr. Wonderful. Alcohol, Addition and Early Recovery. London: Jessica Kingsley Publishers. ISBN 978-1-84310-265-6. Cite has empty unknown parameter: |chapterurl= (મદદ); More than one of |author= and |last1= specified (મદદ)
  60. ↑ Isralowitz, Richard (2004). Drug use: a reference handbook. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. પૃષ્ઠ 122–123. ISBN 978-1-57607-708-5.
  61. ↑ Langdana, Farrokh K. (27 March 2009). Macroeconomic Policy: Demystifying Monetary and Fiscal Policy (2nd આવૃત્તિ). Springer. પૃષ્ઠ 81. ISBN 978-0-387-77665-1.
  62. ↑ Galanter, Marc; Kleber, Herbert D. (1 July 2008). The American Psychiatric Publishing Textbook of Substance Abuse Treatment (4th આવૃત્તિ). United States of America: American Psychiatric Publishing Inc. પૃષ્ઠ 58. ISBN 978-1-58562-276-4. Cite has empty unknown parameter: |chapterurl= (મદદ)
  63. ↑ ૬૩.૦ ૬૩.૧ Dart, Richard C. (1 December 2003). Medical Toxicology (3rd આવૃત્તિ). USA: Lippincott Williams & Wilkins. પૃષ્ઠ 139–140. ISBN 978-0-7817-2845-4.
  64. ↑ Idemudia SO, Bhadra S, Lal H (1989). "The pentylenetetrazol-like interoceptive stimulus produced by ethanol withdrawal is potentiated by bicuculline and picrotoxinin". Neuropsychopharmacology. 2 (2): 115–22. doi:10.1016/0893-133X(89)90014-6. ISSN 0893-133X. PMID 2742726. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  65. ↑ Chastain, G (October 2006). "Alcohol, neurotransmitter systems, and behavior". The Journal of general psychology. 133 (4): 329–35. doi:10.3200/GENP.133.4.329-335. ISSN 0022-1309. PMID 17128954.
  66. ↑ Martinotti G; Nicola, MD; Reina, D; Andreoli, S; Focà, F; Cunniff, A; Tonioni, F; Bria, P; Janiri, L (2008). "Alcohol protracted withdrawal syndrome: the role of anhedonia". Subst Use Misuse. 43 (3–4): 271–84. doi:10.1080/10826080701202429. ISSN 1082-6084. PMID 18365930.
  67. ↑ Stojek A; Madejski, J; Dedelis, E; Janicki, K (1990). "[Correction of the symptoms of late substance withdrawal syndrome by intra-conjunctival administration of 5% homatropine solution (preliminary report)]". Psychiatr Pol. 24 (3): 195–201. ISSN 0033-2674. PMID 2084727. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  68. ↑ Le Bon O; Murphy, JR; Staner, L; Hoffmann, G; Kormoss, N; Kentos, M; Dupont, P; Lion, K; Pelc, I (2003). "Double-blind, placebo-controlled study of the efficacy of trazodone in alcohol post-withdrawal syndrome: polysomnographic and clinical evaluations". J Clin Psychopharmacol. 23 (4): 377–83. doi:10.1097/01.jcp.0000085411.08426.d3. ISSN 0271-0749. PMID 12920414. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  69. ↑ Sanna, E; Mostallino, Mc; Busonero, F; Talani, G; Tranquilli, S; Mameli, M; Spiga, S; Follesa, P; Biggio, G (17 December 2003). "Changes in GABA(A) receptor gene expression associated with selective alterations in receptor function and pharmacology after ethanol withdrawal". The Journal of neuroscience : the official journal of the Society for Neuroscience. 23 (37): 11711–24. ISSN 0270-6474. PMID 14684873.
  70. ↑ Idemudia SO, Bhadra S, Lal H (1989). "The pentylenetetrazol-like interoceptive stimulus produced by ethanol withdrawal is potentiated by bicuculline and picrotoxinin". Neuropsychopharmacology. 2 (2): 115–22. doi:10.1016/0893-133X(89)90014-6. PMID 2742726. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  71. ↑ ૭૧.૦ ૭૧.૧ ૭૧.૨ ૭૧.૩ Enoch, MA. (2006). "Genetic and environmental influences on the development of alcoholism: resilience vs. risk". Ann N Y Acad Sci. 1094: 193–201. doi:10.1196/annals.1376.019. PMID 17347351. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  72. ↑ Bierut, LJ.; Schuckit, MA.; Hesselbrock, V.; Reich, T. (2000). "Co-occurring risk factors for alcohol dependence and habitual smoking". Alcohol Res Health. 24 (4): 233–41. PMID 15986718.
  73. ↑ Agrawal, Arpana; Sartor, Carolyn E.; Lynskey, Michael T.; Grant, Julia D.; Pergadia, Michele L.; Grucza, Richard; Bucholz, Kathleen K.; Nelson, Elliot C.; Madden, Pamela A. F. (2009). "Evidence for an Interaction Between Age at First Drink and Genetic Influences on DSM-IV Alcohol Dependence Symptoms". Alcoholism: Clinical and Experimental Research. 33: 2047. doi:10.1111/j.1530-0277.2009.01044.x.
  74. ↑ ૭૪.૦ ૭૪.૧ "Early Age At First Drink May Modify Tween/Teen Risk For Alcohol Dependence". Medical News Today. 21 September 2009. મૂળ માંથી 13 ફેબ્રુઆરી 2010 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 8 ફેબ્રુઆરી 2011.
  75. ↑ Moore, S.; Montane-Jaime, LK.; Carr, LG.; Ehlers, CL. (2007). "Variations in alcohol-metabolizing enzymes in people of East Indian and African descent from Trinidad and Tobago". Alcohol Res Health. 30 (1): 28–30. PMID 17718398.
  76. ↑ Eng, MY.; Luczak, SE.; Wall, TL. (2007). "ALDH2, ADH1B, and ADH1C genotypes in Asians: a literature review". Alcohol Res Health. 30 (1): 22–7. PMID 17718397.
  77. ↑ Scott, DM.; Taylor, RE. (2007). "Health-related effects of genetic variations of alcohol-metabolizing enzymes in African Americans". Alcohol Res Health. 30 (1): 18–21. PMID 17718396.
  78. ↑ Ehlers, CL. (2007). "Variations in ADH and ALDH in Southwest California Indians". Alcohol Res Health. 30 (1): 14–7. PMID 17718395.
  79. ↑ Szlemko, WJ.; Wood, JW.; Thurman, PJ. (2006). "Native Americans and alcohol: past, present, and future". J Gen Psychol. 133 (4): 435–51. PMID 17128961. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  80. ↑ Spillane, NS.; Smith, GT. (2007). "A theory of reservation-dwelling American Indian alcohol use risk". Psychol Bull. 133 (3): 395–418. doi:10.1037/0033-2909.133.3.395. PMID 17469984. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  81. ↑ Ewing JA (1984). "Detecting alcoholism. The CAGE questionnaire". JAMA : the journal of the American Medical Association. 252 (14): 1905–7. doi:10.1001/jama.252.14.1905. ISSN 0098-7484. PMID 6471323. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  82. ↑ "CAGE questionnaire – screen for alcohol misuse" (PDF).
  83. ↑ Dhalla, S.; Kopec, JA. (2007). "The CAGE questionnaire for alcohol misuse: a review of reliability and validity studies". Clin Invest Med. 30 (1): 33–41. PMID 17716538.
  84. ↑ Raistrick, D. (1983). "Alcohol Dependence Data Questionnaire (SADD)". European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction. મૂળ માંથી 2016-07-21 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2011-02-08. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ)
  85. ↑ "Michigan Alcohol Screening Test". The National Council on Alcoholism and Drug Dependence. મૂળ માંથી 2006-09-06 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2011-02-08.
  86. ↑ Thomas F. Babor. "The Alcohol Use Disorders Identification Test, Guidelines for Use in Primary Care" (PDF). World Health Organization. મૂળ (PDF) માંથી 2006-05-02 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2011-02-08. Unknown parameter |month= ignored (મદદ); Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ)
  87. ↑ Smith, SG; Touquet, R; Wright, S; Das Gupta, N (1996). "Detection of alcohol misusing patients in accident and emergency departments: the Paddington alcohol test (PAT)". Journal of Accident and Emergency Medicine. British Association for Accident and Emergency Medicine. 13 (5): 308–312. doi:10.1093/alcalc/agh049. ISSN 1351-0622. PMC 1342761. PMID 8894853. Unknown parameter |month= ignored (મદદ); |access-date= requires |url= (મદદ)
  88. ↑ ૮૮.૦ ૮૮.૧ નર્નબર્જર, જુ., જ્હોન આઇ., અને બૈરત, લૌરા જીન. "સિકીંગ ધી કનેક્શન્સઃ આલ્કોહોલીઝમ એન્ડ અવર જીન્સ (Seeking the Connections: Alcoholism and our Genes)." સાયન્ટીફિક અમેરિકન , એપ્રિ. 2007, સં. 296, આવૃત્તિ 4.
  89. ↑ ન્યુ યોર્ક ડેઇલી ન્યુઝ (વિલીયમ શેરમેન) ટેસ્ટ ટાર્ગેટ્સ એડિક્શન જીન (Test targets addiction gene) સંગ્રહિત ૨૦૨૦-૦૪-૦૬ ના રોજ વેબેક મશિન 11 ફેબ્રુઆરી 2006
  90. ↑ Berggren U, Fahlke C, Aronsson E (2006). "The taqI DRD2 A1 allele is associated with alcohol-dependence although its effect size is small" (Free full text). Alcohol and alcoholism (Oxford, Oxfordshire). 41 (5): 479–85. doi:10.1093/alcalc/agl043. ISSN 0735-0414. PMID 16751215. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  91. ↑ Jones, AW. (2006). "Urine as a biological specimen for forensic analysis of alcohol and variability in the urine-to-blood relationship". Toxicol Rev. 25 (1): 15–35. doi:10.2165/00139709-200625010-00002. PMID 16856767.
  92. ↑ Das, SK.; Dhanya, L.; Vasudevan, DM. (2008). "Biomarkers of alcoholism: an updated review". Scand J Clin Lab Invest. 68 (2): 81–92. doi:10.1080/00365510701532662. PMID 17852805.
  93. ↑ World Health Organisation (2010). "Alcohol".
  94. ↑ "Alcohol policy in the WHO European Region: current status and the way forward" (PDF). World Health Organisation. 12 September 2005. મૂળ (PDF) માંથી 23 જાન્યુઆરી 2010 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 8 ફેબ્રુઆરી 2011.
  95. ↑ Crews, F.; He, J.; Hodge, C. (2007). "Adolescent cortical development: a critical period of vulnerability for addiction". Pharmacol Biochem Behav. 86 (2): 189–99. doi:10.1016/j.pbb.2006.12.001. PMID 17222895. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  96. ↑ ૯૬.૦ ૯૬.૧ Gabbard, Glen O. (2001). Treatments of psychiatric disorders (3 આવૃત્તિ). Washington, DC: American Psychiatric Press. ISBN 978-0-88048-910-2.
  97. ↑ Dawson, Deborah A.; Grant, Bridget F.; Stinson, Frederick S.; Chou, Patricia S.; Huang, Boji; Ruan, W. June (2005). "Recovery from DSM-IV alcohol dependence: United States, 2001–2002". Addiction. 100 (3): 281. doi:10.1111/j.1360-0443.2004.00964.x. PMID 15733237. મૂળ માંથી 2011-07-19 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2011-02-08.
  98. ↑ Dawson, Deborah A.; Goldstein, Risë B.; Grant, Bridget F. (2007). "Rates and correlates of relapse among individuals in remission from DSM-IV alcohol dependence: a 3-year follow-up". Alcoholism: Clinical and Experimental Research. 31: 2036. doi:10.1111/j.1530-0277.2007.00536.x.
  99. ↑ Vaillant, GE (2003). "A 60-year follow-up of alcoholic men". Addiction (Abingdon, England). 98 (8): 1043–51. PMID 12873238.
  100. ↑ ૧૦૦.૦ ૧૦૦.૧ Krampe H, Stawicki S, Wagner T (2006). "Follow-up of 180 alcoholic patients for up to 7 years after outpatient treatment: impact of alcohol deterrents on outcome". Alcoholism, clinical and experimental research. 30 (1): 86–95. doi:10.1111/j.1530-0277.2006.00013.x. ISSN 0145-6008. PMID 16433735. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  101. ↑ Ogborne, AC. (2000). "Identifying and treating patients with alcohol-related problems". CMAJ. 162 (12): 1705–8. PMC 1232509. PMID 10870503. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  102. ↑ Soyka, M.; Rösner, S. (2008). "Opioid antagonists for pharmacological treatment of alcohol dependence – a critical review". Curr Drug Abuse Rev. 1 (3): 280–91. PMID 19630726. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  103. ↑ યુ.એસ. પેટન્ટ નં. 4,882,335 (રજુઆત નવે. 21, 1989), અહીં ઉપલબ્ધ: http://patft.uspto.gov/netacgi/nph-Parser?Sect1=PTO1&Sect2=HITOFF&d=PALL&p=1&u=%2Fnetahtml%2FPTO%2Fsrchnum.htm&r=1&f=G&l=50&s1=4882335.PN.&OS=PN/4882335&RS=PN/4882335 સંગ્રહિત ૨૦૧૭-૦૨-૧૧ ના રોજ વેબેક મશિન
  104. ↑ Mason, BJ.; Heyser, CJ. (2010). "The neurobiology, clinical efficacy and safety of acamprosate in the treatment of alcohol dependence". Expert Opin Drug Saf. 9 (1): 177–88. doi:10.1517/14740330903512943. PMID 20021295. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  105. ↑ Olmsted CL, Kockler DR (2008). "Topiramate for alcohol dependence". Ann Pharmacother. 42 (10): 1475–80. doi:10.1345/aph.1L157. ISSN 1060-0280. PMID 18698008. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  106. ↑ Kenna, GA.; Lomastro, TL.; Schiesl, A.; Leggio, L.; Swift, RM. (2009). "Review of topiramate: an antiepileptic for the treatment of alcohol dependence". Curr Drug Abuse Rev. 2 (2): 135–42. PMID 19630744. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  107. ↑ Lindsay, S.J.E.; Powell, Graham E., સંપાદકો (28 July 1998). The Handbook of Clinical Adult Psychology (2nd આવૃત્તિ). Routledge. પૃષ્ઠ 402. ISBN 978-0-415-07215-1. Cite has empty unknown parameter: |chapterurl= (મદદ)
  108. ↑ Gitlow, Stuart (1 October 2006). Substance Use Disorders: A Practical Guide (2nd આવૃત્તિ). USA: Lippincott Williams and Wilkins. પૃષ્ઠ 52 and 103–121. ISBN 978-0-7817-6998-3.
  109. ↑ Kushner MG, Abrams K, Borchardt C (2000). "The relationship between anxiety disorders and alcohol use disorders: a review of major perspectives and findings". Clin Psychol Rev. 20 (2): 149–71. doi:10.1016/S0272-7358(99)00027-6. PMID 10721495. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  110. ↑ Poulos CX, Zack M (2004). "Low-dose diazepam primes motivation for alcohol and alcohol-related semantic networks in problem drinkers". Behav Pharmacol. 15 (7): 503–12. doi:10.1097/00008877-200411000-00006. ISSN 0955-8810. PMID 15472572. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  111. ↑ [264]
  112. ↑ ૧૧૨.૦ ૧૧૨.૧ "Alcohol misuse: How much does it cost?" (PDF). Cabinet Office Strategy Unit. September 2003. મૂળ (PDF) માંથી 2006-11-02 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2011-02-08. Cite has empty unknown parameter: |coauthors= (મદદ)CS1 maint: discouraged parameter (link)
  113. ↑ Hasin D; et al. (2007). "Prevalence, Correlates, Disability, and Comorbidity of DSM-IV Alcohol Abuse and Dependence in the United States". Archives of General Psychiatry. 64 (7): 830. doi:10.1001/archpsyc.64.7.830. PMID 17606817. Explicit use of et al. in: |author= (મદદ)
  114. ↑ "alcoholism". Encyclopædia Britannica. 2010.
  115. ↑ Dick DM, Bierut LJ (2006). "The genetics of alcohol dependence". Current psychiatry reports. 8 (2): 151–7. doi:10.1007/s11920-006-0015-1. ISSN 1523-3812. PMID 16539893. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  116. ↑ The National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism (18 January 2005). "2001–2002 Survey Finds That Many Recover From Alcoholism". National Institutes of Health. મૂળ માંથી 18 ઑગસ્ટ 2006 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 8 ફેબ્રુઆરી 2011. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ); Check date values in: |archive-date= (મદદ)
  117. ↑ Vaillant GE (2003). "A 60-year follow-up of alcoholic men". Addiction. 98 (8): 1043–51. doi:10.1046/j.1360-0443.2003.00422.x. ISSN 0965-2140. PMID 12873238. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  118. ↑ Zuskin, E.; Jukić, V.; Lipozencić, J.; Matosić, A.; Mustajbegović, J.; Turcić, N.; Poplasen-Orlovac, D.; Bubas, M.; Prohić, A. (2006). "[Alcoholism—how it affects health and working capacity]". Arh Hig Rada Toksikol. 57 (4): 413–26. PMID 17265681. Unknown parameter |month= ignored (મદદ)
  119. ↑ O'Connor, Rory; Sheehy, Noel (29 Jan 2000). Understanding suicidal behaviour. Leicester: BPS Books. પૃષ્ઠ 33–37. ISBN 978-1-85433-290-5.
  120. ↑ Miller, NS; Mahler; Gold (1991). "Suicide risk associated with drug and alcohol dependence". Journal of addictive diseases. 10 (3): 49–61. doi:10.1300/J069v10n03_06. ISSN 1055-0887. PMID 1932152. More than one of |author2= and |last2= specified (મદદ); More than one of |author3= and |last3= specified (મદદ)
  121. ↑ Potter, James V. (14 January 2008). Substances of Abuse. 2. AFS Publishing Co. પૃષ્ઠ 1–13. ISBN 978-1-930327-46-7.
  122. ↑ Julie Louise Gerberding (May 2005). "Fetal Alcohol Syndrome: Guidelines for Referral and Diagnosis" (PDF). USA: Centers for Disease Control and Prevention. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (મદદ)
  123. ↑ Streissguth, Ann Pytkowicz (1 September 1997). Fetal alcohol syndrome: a guide for families and communities. Baltimore, MD, USA: Paul H Brookes Pub. ISBN 978-1-55766-283-5.
  124. ↑ "Global Status Report on Alcohol 2004" (PDF). World Health Organization. મેળવેલ 3 January 2007.
  125. ↑ "Economic cost of alcohol consumption". World Health Organization Global Alcohol Database. મેળવેલ 3 January 2007.
  126. ↑ "Q&A: The costs of alcohol". BBC. 19 September 2003.
  127. ↑ "World/Global Alcohol/Drink Consumption". Finfacts Ireland. 2009.
  128. ↑ Stivers, Richard (May 2000). Hair of the dog: Irish drinking and its American stereotype. New York: Continuum. ISBN 978-0-8264-1218-8.

વધુ વાંચન

ફેરફાર કરો

બાહ્ય લિંક્સ

ફેરફાર કરો
મદ્યપાન વિષય પર વધુ જાણવા માટે જુઓ:
  શબ્દકોશ
  પુસ્તકો
  અવતરણો
  વિકિસ્રોત
  દ્રશ્ય-શ્રાવ્ય માધ્યમો અને ચિત્રો
  સમાચાર
  અભ્યાસ સામગ્રી
"https://gu.wikipedia.org/w/index.php?title=મદ્યપાન&oldid=860346" થી મેળવેલ