મહા સુદ ૪

મહા સુદ ૪ ને ગુજરાતી માં મહા સુદ ચોથ કહેવાય છે. આ દિવસ હિંદુ વૈદિક પંચાગના વિક્રમ સંવત મુજબ વર્ષના ચોથા મહિનાનો ચોથો દિવસ છે, જ્યારે શક સંવત મુજબ વર્ષના અગિયારમાં મહિનાનો ચોથો દિવસ છે.

તહેવારો અને ઉજવણીઓ

ગણેશ જયંતિને માઘ શુક્લ ચતુર્થી, તિલકુંડ ચતુર્થી અને વરદ ચતુર્થી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે એક હિન્દુ ઉત્સવ છે. આ પ્રસંગે શાણપણના સ્વામી ગણેશનો જન્મ દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. તે ખાસ કરીને ભારતના મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમાં એક પ્રખ્યાત તહેવાર છે અને તેની ગોવામાં પણ ઉજવણી કરવામાં આવે છે. ગણેશ જયંતિ અને વધુ લોકપ્રિય, લગભગ પાન-ભારતીય ગણેશ ચતુર્થી તહેવાર વચ્ચેનો તફાવત એ છે કે પછીનો તહેવાર Augustગસ્ટ / સપ્ટેમ્બર (ભાદ્રપદ) મહિનામાં મનાવવામાં આવે છે. એક પરંપરા મુજબ ગણેશ ચતુર્થીને ગણેશનો જન્મદિવસ પણ માનવામાં આવે છે. ગણેશજીના આ તહેવારને ઉત્તર પ્રદેશમાં તિલો ચોથ અથવા સાકત ચોથી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, જ્યાં ગણેશને એક પરિવારના પુત્ર વતી આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું છે. તેને મહારાષ્ટ્રમાં તિલકુંડ ચતુર્થી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.(1)

મહા સુદ ચોથના દિવસે ગણેશ લહેરો પહેલી વાર પૃથ્વી પર આવી, એટલે આ દિવસ શ્રી ગણેશજીના જન્મ દિવસ તરીકે ઊજવવામાં આવે છે. આ દિવસથી ગણપતિનો અને ચોથનો સંબંધ જોડવામાં આવ્યો. ચતુર્થી એટલે જાગૃતિ, સ્વપ્ન, સુષુપ્તિ પછીની તુર્યાવસ્થા. આ તિથિની વિશિષ્ટતા એટલે, આ તિથિએ શ્રી ગણેશનું તત્ત્વ હંમેશની તુલનામાં સહસ્રગણું કાર્યરત હોય છે. આ તિથિએ કરેલી શ્રી ગણેશની ઉપાસનાથી ગણેશતત્ત્વનો વધારે લાભ થાય છે.(2)

મહત્વની ઘટનાઓ ^[૧]

નંદીએ સનત્કુમાર ઋષિઓને વર્ણવેલ દંતકથા મુજબ, ભદ્રપદ શુક્લ ચતુર્થી પર ચંદ્ર જોઇને ભગવાન કૃષ્ણ પર ચોરીનો આરોપ મૂકાયો હતો. કહેવાય છે કે એ દિવસે કે એ રાત્રીએ ચંદ્રદર્શન પ્રતિબંધિત છે. તેમણે માઘ શુક્લ ચતુર્થી પર વ્રત રાખ્યું અને ચોરીના આરોપથી મુક્તિ મેળવી.(૩)