કાંસું: આવૃત્તિઓ વચ્ચેનો તફાવત
Content deleted Content added
Brihaspati (ચર્ચા | યોગદાન) ટેગ્સ: મોબાઈલ દ્વારા ફેરફાર મોબાઇલ વેબ સંપાદન Advanced mobile edit |
KartikMistry (ચર્ચા | યોગદાન) નાનું સામાન્ય સુધારાઓ. ટેગ: ૨૦૧૭ સ્ત્રોત ફેરફાર |
||
લીટી ૧:
[[ચિત્ર:God Shiva and Goddess Uma Seated with Their Son, Skanda (Somaskanda).jpg|thumb|શંકર અને ઉમા, તેમના પુત્ર સ્કંદ (કાર્તિકેય) સાથે બેઠેલા હોય તેવી કાંસ્ય મૂર્તિ]]
'''કાંસ્ય''' કે '''કાંસું''' એ એક [[મિશ્રધાતુ]] છે જેમાં મુખ્યત્વે [[તાંબુ|
પુરાતત્ત્વીય અવધિ જેમાં બ્રોન્ઝ વ્યાપક ઉપયોગમાં સૌથી સખત ધાતુ હતું તે કાંસ્ય યુગ તરીકે ઓળખાય છે. ભારત અને પશ્ચિમ [[યુરેશીયા|યુરેશિયામાં]] કાંસ્ય યુગની શરૂઆત પરંપરાગત રીતે ચોથી સહસ્ત્રાબ્દી પૂર્વે અને ચીનમાં બીજી સહસ્ત્રાબ્દી પૂર્વેની છે.
કારણ કે ઐતિહાસિક ટુકડાઓ ઘણીવાર પિત્તળ (કોપર અને જસત) અને વિવિધ રચનાઓવાળા કાંસાથી બનેલા હતા તેથી આધુનિક સંગ્રહાલય અને જૂની વસ્તુઓનું વિદ્વાન વર્ણન વધુને વધુ સામાન્ય રીતે " કોપર એલોય " શબ્દનો ઉપયોગ કરે છે.
== ઇતિહાસ ==
[[ચિત્ર:Magical_Roman_Nails.jpg|thumb|
કાંસ્યની શોધથી લોકો ધાતુની વસ્તુ બનાવવા માટે સક્ષમ થયા જે અગાઉના શક્ય વાસણો કરતાં વધુ સખત અને ટકાઉ હતા. કાંસ્યનાં સાધનો, શસ્ત્રો, બખ્તર અને સુશોભન ટાઇલ્સ જેવી મકાન સામગ્રી તેમના પુરોગામી પથ્થર અને તાંબુ (" કેલકોલિથિક ") કરતા વધુ સખત અને ટકાઉ હતી. શરૂઆતમાં કાંસું એ તાંબા અને [[સોમલ|આર્સેનિકથી]] બનેલું હતું, જે આર્સેનિક કાંસાની રચના કરતું હતું.
{{Cite book|url=http://m.friendfeed-media.com/450c6f3cdc92be9e19ecd285bd7f809a9ae1d4d5|title=A History of Metallurgy, Second Edition|last=Tylecote|first=R.F.|publisher=Maney Publishing, for the Institute of Materials|year=1992|isbn=978-1-902653-79-2|location=London|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402174311/http://m.friendfeed-media.com/450c6f3cdc92be9e19ecd285bd7f809a9ae1d4d5|archive-date=2015-04-02}}</ref><ref name="Thornton, 2002">{{Cite journal|last=Thornton|first=C.|last2=Lamberg-Karlovsky|first2=C.C.|last3=Liezers|first3=M.|last4=Young|first4=S.M.M.|year=2002|title=On pins and needles: tracing the evolution of copper-based alloying at Tepe Yahya, Iran, via ICP-MS analysis of Common-place items.|journal=Journal of Archaeological Science|volume=29|issue=12|pages=1451–60|doi=10.1006/jasc.2002.0809|ref=Thornton, 2002}}</ref> તે પછીથી જ [[કલાઈ|ટીનનો]] ઉપયોગ થતો હતો, ૩જી સદી પુર્વના અંતમાં કાંસાની મુખ્ય બિન-તાંબાની ઘટક બની હતી. <ref>{{Cite journal|last=Kaufman|first=Brett|year=|title=Metallurgy and Archaeological Change in the Ancient Near East|url=|journal=Backdirt: Annual Review|volume=2011|issue=|page=86}}</ref>
== રચના ==
[[ચિત્ર:Bronze_bell_with_visible_material_structure.jpg|left|thumb| દૃશ્યમાન સ્ફટિકીય બંધારણ સાથે કાંસ્યની ઘંટડી.
ઘણી વિવિધ કાંસ્ય ધાતુઓ અસ્તિત્વમાં છે, પરંતુ સામાન્ય રીતે આધુનિક કાંસ્ય ૮૮% [[તાંબુ|કોપર]] અને ૧૨% [[કલાઈ|ટીન]] ધરાવે છે. <ref>Knapp, Brian. (1996) ''Copper, Silver and Gold''. Reed Library, Australia.</ref>
કાંસ્ય યુગમાં, કાંસાના બે સ્વરૂપો સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાતા હતા: "ક્લાસિક બ્રોન્ઝ" જેમાં લગભગ ૧૦% ટીન કાસ્ટિંગમાં વપરાતું હતું; અને "
વાણિજ્યિક કાંસું (૯૦% તાંબુ અને ૧૦% જસત) અને આર્કિટેક્ચરલ બ્રોન્ઝ (૫૭% તાંબુ, ૩% [[સીસું]], ૪૦% જસત) એ પિત્તળ કરતા વધુ યોગ્ય રીતે માનવામાં આવે છે કારણ કે તેમાં [[જસત]] મુખ્ય એલોયિંગ ઘટક છે. તેઓ સામાન્ય રીતે બાંધકામના કાર્યોમાં વપરાય છે. <ref>{{Cite web|url=http://www.copper.org/applications/architecture/arch_dhb/copper_alloys/intro.html|title=Copper alloys|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130911022109/http://www.copper.org/applications/architecture/arch_dhb/copper_alloys/intro.html|archivedate=11 September 2013|accessdate=14 September 2014}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.copper.org/resources/properties/standard-designations/introduction.html|title=CDA UNS Standard Designations for Wrought and Cast Copper and Copper Alloys: Introduction|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130924132326/http://www.copper.org/resources/properties/standard-designations/introduction.html|archivedate=24 September 2013|accessdate=14 September 2014}}</ref>
બિસ્મથ કાંસું એ કાંસ્ય મિશ્રધાતુ છે જેમાં ૫૨% તાંબું, ૩૦% નિકલ, ૧૨% જસત, ૫% સીસું અને ૧% બિસ્મથનો સમાવેશ થાય છે. તે સારી પોલિશ રાખવામાં સક્ષમ છે અને તેથી ક્યારેક પ્રકાશ પરાવર્તક અને અરીસાઓમાં તેનો ઉપયોગ થાય છે.
== સંદર્ભ ==
| |||