રાજઘાટ સંકુલ: આવૃત્તિઓ વચ્ચેનો તફાવત

Content deleted Content added

Inline

૦૮:૩૪, ૩ ઓક્ટોબર ૨૦૨૦ સુધીનાં પુનરાવર્તન

રાજ ઘાટ એ ભારતના દિલ્હીમાં મહાત્મા ગાંધીજીને સમર્પિત એક સ્મારક છે. મૂળરૂપે તે જૂની દિલ્હી ( શાહજહાનાબાદ )માં આવેલા એક ઐતિહાસિક ઘાટનું નામ હતું. તેની નજીક, અને દરિયાગંજની પૂર્વમાં કિલ્લાનો એક દરવાજો હતો જેનું નામ રાજ ઘાટ દ્વાર હતું, જે યમુના નદીના પશ્ચિમ કાંઠે રાજ ઘાટ પાસે ખુલતો હતો. ^[૧] ^[૨] તે ઉપસથી બાદમાં આ સ્મારક વિસ્તાર રાજ ઘાટ કહેવાયો . આ સ્મારક એક કાળા આરસનો મંચ છે. ગાંધીજીની હત્યાના એક દિવસ પછી ૩૧ જાન્યુઆરી, ૧૯૪૮ ના દિવસે જે સ્થળે મહાત્મા ગાંધીના પાર્થિવ દેહનું અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવ્યો તે આ સ્થળ છે. આ સ્મારકને આકાશ તરફ ખુલ્લું મૂકવામાં આવ્યું છે તેને એક છેડે એક શાશ્વત જ્યોત બળતી રહે છે. આ સ્થળ દિલ્હીના રીંગરોડ પર સ્થિત છે, જેને સત્તાવાર રીતે મહાત્મા ગાંધી રોડ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. એક પથ્થર જડેલો માર્ગ સ્મારક તરફ લઈ જાય છે. આ સ્મારકની ચારે તરફ દિવાલ ચણવામાં આવી છે. સ્મારકમાં વપરાયેલી સામગ્રી, ખાસ કરીને વિરામમાં, ભારતમાં ગાંધીવાદી સ્થાપત્યની પ્રકૃતિ વિશે થોડા પ્રશ્નો ઉભા કરે છે. રાજઘાટના વાસ્તુ અને ગાંધીવાદી ઓછા ખર્ચે રચાતી વાસ્તુકલા વચ્ચે તફાવત છે. રાજઘાટના કેટલાક ભાગોમાં વપરાયેલી મજબૂત સામગ્રીઓ પણ ગાંધીવાદી કરકસર ભર્યા વાસ્તુમાં વપરાતી અલ્પાયુ ધરાવતી સામગ્રીઓથી વિપરીત છે. આ અર્થમાં રાજઘાટ સ્મારકની બનાવટમાં વપરાયેલ વાસ્તુ ભારતના આધુનિકતાવાદી ગાંધી સ્થાપત્ય ઇતિહાસને દર્શાવે છે, જે નાશપાત્ર સામગ્રીના ગાંધીવાદી ઓછા ખર્ચે સ્થાપત્ય ઇતિહાસથી રીતે દૂર છે. ^[૩]

રાજ ઘાટ વિસ્તારના અન્ય સ્મારકો

રાજ ઘાટનો શાબ્દિક અર્થ રાજાશાહી પગથિયાં થાય છે ("રાજ" એ સ્થળના રાજકીય મહત્વને દર્શાવે છે અને યમુના નદીના કાંઠા પરના ઘાટના પગથિયા ઘાટ સાથે સંબંધ ધરાવે છે). ^[૪] અન્ય ઘણી સમાધિઓ અથવા અન્ય પ્રખ્યાત નેતાઓના અંત્યવિધિના સ્થળો રાજ ઘાટની નજીકમાં આવેલાં છે. ભારત સરકારના બાગાયતી કામગીરીના અધિક્ષક તરીકેનો હોદ્દો સંભાળનારા છેલ્લા અંગ્રેજ, એલિક પર્સી-લૅન્કેસ્ટર દ્વારા આ સ્મારકોની આસપાસ બગીચા અને વૃક્ષોનું ઉછેરકામ અને વાવેતર કરવામાં આવ્યું હતું.

જવાહરલાલ નહેરુની સમાધિ રાજ ઘાટની ઉત્તરમાં છે, જે શાંતિવન તરીકે ઓળખાય છે. નહેરુજીના સ્મારકની બાજુમાં એકતા સ્થલ છે, જ્યાં ૨૦૦૫માં ભારતના ૭મા રાષ્ટ્રપતિ, ઝૈલજૈલસિંઘનો અંતિમ સંસ્કાર પૂરા રાજ્ય સન્માન સાથે કરવામાં આવ્યો હતો.

રાજ ઘાટ વિસ્તારમાં મુલાકાત લેનારા મહાનુભાવો અને રાજ્યના વડાઓ દ્વારા રોપાયેલા વૃક્ષોથી શણગારેલો એક બગીઓ પણ છે.

રાજ ઘાટ વિસ્તારમાં સ્મારકોની સૂચિ
નામ	શીર્ષક	મૃત્યુ વર્ષ	સ્મૃતિ નામ	અર્થ	વિસ્તાર </br> (એકર) ^[૫]	લક્ષણ
મહાત્મા ગાંધી	રાષ્ટ્રપિતા	1948	રાજ ઘાટ	રોયલ પ્લેટફોર્મ	5.1	બ્લુ માર્બલ પ્લેટફોર્મ
જવાહરલાલ નહેરુ	ભારતના વડા પ્રધાન	1964	શાંતિવન	ગાર્ડન ઓફ પીસ	52.6	લ plનથી coveredંકાયેલ એક મોટો પ્લિંથ
લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી	ભારતના વડા પ્રધાન	1966	વિજય ઘાટ	વિજય પ્લેટફોર્મ	40	1965 ના ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધમાં તેમના નેતૃત્વ હેઠળ ભારતનું પ્રદર્શન, સ્મારકના નામે થયેલ વિજયનો સંકેત છે.
ઇન્દિરા ગાંધી	ભારતના વડા પ્રધાન	1984	શક્તિ સ્થલ	શક્તિનું સ્થાન	45	એક વિશાળ ગ્રેશ-લાલ મોનોલિથિક પત્થર
જગજીવન રામ	ભારતના નાયબ વડા પ્રધાન	1986	સમતા સ્થલ	સમાનતાનું સ્થાન	12.5	—
ચરણસિંહ	ભારતના વડા પ્રધાન	1987	કિસાન ઘાટ	ખેડૂતનું પ્લેટફોર્મ	19	—
રાજીવ ગાંધી	ભારતના વડા પ્રધાન	1991	વીર ભૂમિ	બહાદુરની જમીન	15	તેમના જીવનકાળના વર્ષોને દર્શાવવા માટે 46 નાના કમળ દ્વારા ઘેરાયેલા પથ્થરમાંથી સંપૂર્ણ ખીલેલું એક મોટું કમળ; ભારતના બધા રાજ્યોમાંથી ખડકો આસપાસ ફેલાયેલા છે. ^[૬]
ઝૈલસિંહ	ભારતના રાષ્ટ્રપતિ	1994	એકતા સ્થલ	એકતાનું સ્થાન	22.56 છે	—
મોરારજી દેસાઇ	ભારતના વડા પ્રધાન	1995	^[૭] ^[૮]
શંકર દયાળ શર્મા ^[૯]	ભારતના રાષ્ટ્રપતિ	1999	કર્મ ભૂમિ	ફરજની જમીન		વિજય ઘાટ નજીક આવેલું છે.
દેવીલાલ	ભારતના નાયબ વડા પ્રધાન	2001	સંઘર્ષ સ્થલ	સંઘર્ષનું સ્થળ		કિસાન ઘાટ નજીક આવેલું છે.
ચંદ્ર શેખર	ભારતના વડા પ્રધાન	2007	જન્નાયક સ્થલ ^[૧૦]	પીપલ્સ લીડરનું સ્થાન		—
ઈન્દરકુમાર ગુજરલ	ભારતના વડા પ્રધાન	2012	સ્મૃતિ સ્થલ	સ્મૃતિ સ્થળ		—
અટલ બિહારી વાજપેયી	ભારતના વડા પ્રધાન	2018	સદૈવ અટલ	અમર કાયમ		વિજય ઘાટ અને રાજ ઘાટ, નવી દિલ્હી નજીક સ્થિત છે