શ્રમણ
શ્રમણ એટલે કે "જે કામ કરે છે, મજૂરી કરે છે, અથવા પોતાને (કેટલાક ઉચ્ચ અથવા ધાર્મિક હેતુ માટે) ઉપયોગ કરે છે" [૧] [૨] અથવા "શોધક, જે તીવ્રતા થી ક્રિયા કરે છે, સન્યાસી છે". [૩] શરૂઆતમાં આ શબ્દ વૈદિક સાહિત્યમાં મુખ્યત્વે ઉપનામ તરીકે ઋષિઓ કે જે ધાર્મિક પ્રવૃત્તિ સાથે સંકળાયેલ હતા તેમને માટે વાપરવામાં આવ્યો હતો. આ ગ્રંથોમાંનો શબ્દ બિન વૈદિક અર્થઘટનને વ્યક્ત કરતો નથી જે રીતે કે તે વૈદિક બૌદ્ધ અને જૈન શાસ્ત્રીય લખાણોમાં કરે છે. [૪]
તેના પછીનાં અર્થપૂર્ણ વિકાસ દરમિયાન, આ શબ્દનો અર્થ વૈદિક ધર્મથી અલગ હોવા છતાં પણ અસંખ્ય બિન-બ્રાહ્મણિક સંપ્રદાયિક ગતિવિધિઓનો ઉલ્લેખ થયો. [૫] [૬] [૭] આ પરંપરામાં જૈન ધર્મ, [૮] બૌદ્ધ ધર્મ, [૯] અને અન્ય લોકો જેવા કે આજીવિક, ચાર્વાકનો પણ સમાવેશ થાય છે . [૧૦] [૧૧]
શ્રમણ આધ્યાત્મિક પરંપરાઓ માં વિવિધતાપૂર્ણ માન્યતાઓનો સમાવેશ થાય છે. તેમાં આત્માનો સ્વીકાર કે અસ્વીકાર, કર્મનો સ્વીકાર કે અસ્વીકાર, કૌટુંબિક જીવનમાં ભારે વિશ્વાસથી લઈને જાહેરમાં દિગંબર ફરવાનો, સખ્ત અહિંસા થી લઈને શાકાહાર અને માંસાહારનો પણ સમાવેશ થાય છે. [૧૨] :57–77 [૧૩] :3–14
વ્યુત્પત્તિશાસ્ત્ર અને મૂળ
ફેરફાર કરોશ્રમણ શબ્દનો સૌથી પહેલો ઉપયોગ, એક સંવેદનાત્મક અર્થમાં, બ્રહ્ધરનારાયક ઉપનિષદની 4.3.22 ની કલમમાં થયો છે, કે જે 8 મી શતાબ્દી માં લખાયેલ છે. [૧૨] :48 [૧૪]
તત્વજ્ઞાન
ફેરફાર કરોજૈન તત્વજ્ઞાન
ફેરફાર કરોવાંચો:- જૈન ધર્મ
જૈન ધર્મ તેના તત્વજ્ઞાનને ચોવીસ તીર્થંકરોના ઉપદેશો અને જીવનમાંથી પ્રાપ્ત કરે છે, જેમનામાંથી મહાવીર અંતિમ હતા. આચાર્ય ઉમાસ્વાતિ , કુંદકુંદ, હરિભદ્ર અને અન્ય લોકોએ તેના વર્તમાન સ્વરૂપમાં જૈન તત્વજ્ઞાનનો વિકાસ અને પુનર્ગઠન કર્યો. જૈન તત્વજ્ઞાનની વિશિષ્ટતાઓ માં આત્મા અને દ્રવ્યનું સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ, કર્મના પ્રભુત્વ, સર્જનાત્મક અને સર્વશક્તિમાન ભગવાનનો ઇનકાર, શાશ્વત અને અવિશ્વસનીય બ્રહ્માંડમાં વિશ્વાસ, અહિંસા પરનો ભાર, અનેકાંતવાદ પર ભાર અને આત્માની મુક્તિ પર આધારિત નૈતિકતા અને નીતિશાસ્ત્ર નો સમાવેશ થાય છે. જૈન તત્વજ્ઞાન માં અનેકાંતવાદ અને સ્યાદ્વાદ મુખ્ય છે, જેમાં સત્ય અથવા વાસ્તવિકતા અલગ દ્રષ્ટિકોણથી અલગ જોવામાં આવે છે. પ્રાચીન ભારતીય તત્ત્વજ્ઞાન માં, ખાસ કરીને સાપેક્ષતા અને નાસ્તિકતા માં જૈન તત્વજ્ઞાન નું ખાસ યોગદાન રહેલું છે. [૧૫]
બૌદ્ધ તત્વજ્ઞાન
ફેરફાર કરોબુદ્ધે પ્રારંભમાં ગંભીર તીવ્રતા ઉપજાવી હતી, અને પોતાના લગભગ મૃત્યુ સુધી ઉપવાસ કર્યો હતો. જો કે, તે પછીથી અત્યંત કઠોરતા અને આત્મનિર્ભરતાને બિનજરૂરી માનવામાં આવતું હતું અને સુખવાદ અને આત્મનિર્ભરતા વચ્ચેના "મધ્ય માર્ગ" ની ભલામણ થઈ. [૧૬] [૧૭]
આર્યસત્યની સંકલ્પના એ બુદ્ધના તત્વજ્ઞાનનો પાયો છે. તે નીચે મુજબ છે:-
- દુઃખ:- સંસારમાં દુઃખ છે.
- સમુદય:- દુઃખનું કારણ છે.
- નિરોધ:- દુઃખનું નિરાકરણ છે.
- માર્ગ:- દુઃખ નિવારવા માટે આષ્ટાંગિક માર્ગ છે.
આજીવિક
ફેરફાર કરો5 મી શતાબ્દી પૂર્વમાં આજીવિક સંપ્રદાયની સ્થાપના મ્કખવી ગોશાલ દ્વારા થઇ હતી, તેની મુખ્ય સ્પર્ધા જૈન અને બૌદ્ધ સંપ્રદાય સાથે હતી. તેમનો સુવર્ણકાળ પહેલી શતાબ્દી પૂર્વમાં હતો અને ધીરે ધીરે તે ઉત્તર ભારતમાંથી લુપ્ત થતો ગયો, પરંતુ દક્ષિણ ભારતમાં તેનું પ્રમાણ ૧૪મી સદી સુધી જોવા મળે છે. [૧૮]
આજીવિક લોકો નિયતિના સિદ્ધાંતમાં માને છે, એટલે કે બધું જ પૂર્વનિર્ધારિત હતું, છે ને થશે, તેના વિષે કશું જ થઈ શકે નહીં. તેઓ નાસ્તિક હતા, તેમણે વેદ ને અને કર્મના સિદ્ધાંતને નકાર્યા હતા.[૧૯]
સંદર્ભ
ફેરફાર કરો- ↑ Dhirasekera, Jotiya. Buddhist monastic discipline. Buddhist Cultural Centre, 2007.
- ↑ Shults, Brett. "A Note on Śramaṇa in Vedic Texts." Journal of the Oxford Centre for Buddhist Studies 10 (2016).
- ↑ Monier Monier-Williams, श्रमण śramaṇa, Sanskrit-English Dictionary, Oxford University Press, page 1096
- ↑ Olivelle, Patrick (1993-10-14). The =Aśrama System: The History and Hermeneutics of a Religious Institution (અંગ્રેજીમાં). Oxford University Press. પૃષ્ઠ 11–16. ISBN 9780195344783.
- ↑ Olivelle, Patrick (1993-10-14). The =Aśrama System: The History and Hermeneutics of a Religious Institution (અંગ્રેજીમાં). Oxford University Press. પૃષ્ઠ 11, 12. ISBN 9780195344783.
- ↑ Jaini, Padmanabh S. (2001). Collected Papers on Buddhist Studies (અંગ્રેજીમાં). Motilal Banarsidass. પૃષ્ઠ 48. ISBN 9788120817760.
- ↑ Ghurye, G. S. (1952). "Ascetic Origins". Sociological Bulletin. 1 (2): 162–184. doi:10.1177/0038022919520206. JSTOR 42864485.
- ↑ Zimmer 1952.
- ↑ Svarghese, Alexander P. 2008. India : History, Religion, Vision And Contribution To The World. p. 259-60.
- ↑ AL Basham (1951), History and Doctrines of the Ajivikas - a Vanished Indian Religion, Motilal Banarsidass, ISBN 978-8120812048, pages 94-103
- ↑ James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: N-Z, Volume 2 of The Illustrated Encyclopedia of Hinduism. The Rosen Publishing Group. પૃષ્ઠ 639. ISBN 9780823922871.
- ↑ ૧૨.૦ ૧૨.૧ Padmanabh S Jaini (2001), Collected papers on Buddhist Studies, Motilal Banarsidass, ISBN 978-8120817760
- ↑ Padmanabh S Jaini (2000), Collected papers on Jaina Studies, Motilal Banarsidass, ISBN 978-8120816916
- ↑ Max Muller, Brihadaranyaka Upanishad 4.3.22 Oxford University Press, page 169
- ↑ McEvilley, Thomas (2002). The Shape of Ancient Thought. Allworth Communications. પૃષ્ઠ 335. ISBN 978-1-58115-203-6.
- ↑ Randall Collins (2000), The sociology of philosophies: a global theory of intellectual change, Harvard University Press, ISBN 978-0674001879, page 204
- ↑ Laumakis, Stephen. An Introduction to Buddhist philosophy. 2008. p. 4
- ↑ "Ajivikas". www.philtar.ac.uk. મેળવેલ 2019-07-01.
- ↑ The Oxford handbook of atheism. Bullivant, Stephen Sebastian, 1984-, Ruse, Michael, (First આવૃત્તિ). Oxford, United Kingdom. ISBN 9780199644650. OCLC 830367873.CS1 maint: extra punctuation (link) CS1 maint: others (link)