ભારતીય સંખ્યા પ્રણાલિ

ભારતીય સંખ્યા પ્રણાલિ એ ભારતીય ઉપખંડની એક પરંપરાગત ગણતરી પ્રણાલી છે, જે ભારત, પાકિસ્તાન, બાંગ્લાદેશ અને નેપાળમાં સામાન્ય રીતે વપરાય છે. પશ્ચિમી પ્રણાલીમાં દશાંશના ત્રણના સ્થળોએ જૂથો બને છે, પરંતુ ભારતીય પ્રણાલીમાં બે સ્થળો એ બને છે.

ભારતીય અંકપ્રણાલિની ઉત્પત્તિ અને વિકાસ ફેરફાર કરો

 
ભારતીય અંકશાસ્ત્રના મૂળ અને વિકાસ ( બ્રાહ્મી, ગ્વાલિયર, સંસ્કૃત - દેવનાગરી અને અરબી) (દત્ત અને સિંહ 1935).

દેવનાગરી અંકો અને તેમના સંસ્કૃત નામો ફેરફાર કરો

દેવનાગરી અંક આંતરરાષ્ટ્રીય નંબર સંસ્કૃત નામ
0 શૂન્ય
1 એક
2 દ્વિ
3 ત્રિ
4 ચતુર
5 પંચ
6 શટ
7 સપ્ત
8 અષ્ટ
9 નવ

ભારતની વિવિધ લિપિઓમાં ભારતીય અંકો ફેરફાર કરો

રોમન અંક 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
ગુજરાતી
ગુરમુખી
દેવનાગરી
ઓડિયા
કન્નડ
બંગાળી
મલયાલમ
લિંબુ
તમિલ
તેલુગુ
તિબેટીયન

સંખ્યાઓનાં નામ ફેરફાર કરો

ગુજરાતી નંબર ગાણિતિક નંબરો પશ્ચિમી પ્રણાલીમાં
એક 1 10 0 એકમ
દસ 10 10 1 દસ
સો કે શતક 100 10 2 સો કે શતક
હજાર કે સહસ્ત્ર 1000 10 3 હજાર કે સહસ્ત્ર
દસ હજાર 10,000 10 4 દસ હજાર
લક્ષ કે લાખ કે સો હજાર 1,00,000 10 5 એક લાખ અથવા મિલિયનનો દસમો ભાગ
દસ લાખ 10,00,000 10 6 મિલિયન
કરોડ 1,00,00,000 10 7 દસ મિલિયન
દસ કરોડ 10,00,00,000 10 8 સો મિલિયન
અબજ 1,00,00,00,000 10 9 એક બિલિયન
દસ અબજ 1,00,00,00,00,000 10 11 સો બિલિયન અથવા ટ્રિલિયનનો દસમા ભાગ
ખર્વ 1,00,00,00,00,00,000 10 13 દસ ટ્રિલિયન
નિખર્વ 1,00,00,00,00,00,00,000 10 15 એક ક્વોડ્રિલિયન
નીલ 1,00,00,00,00,00,00,00,000 10 17 સો ક્વોડ્રિલિયન અથવા ક્વિંટિલિયનનો દસમો ભાગ
મહાશંખ અથવા અલ્દ અથવા ઉપાધ 1,00,00,00,00,00,00,00,000 10 19 દસ ક્વિંટિલિયન
અંક અથવા મહા-ઉપાધ 1,00,00,00,00,00,00,00,00,000 10 21 એક સેક્સટિલિયન
જલ્દ 1,00,00,00,00,00,00,00,00,00,000 10 23 સો સેક્સટિલિયન
માધ 1,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,000 10 25 દસ સેપ્ટેલિયન
પરાર્ધ 1,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,000 10 27 ઓક્ટીલિયન
અંત 1,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,000 10 29 સો ઓક્ટીલિયન
મહા અંત 1,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,000 10 31 દસ નોનિલિયન
શિષ્ટ 1,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,000 10 33 એક ડેસિલિયન
સિંઘર 1,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,000 10 35 સો ડેસિલીયન
મહા સિંઘર 1,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,000 10 37 દસ અનડેસિલીયન
અદંત સિંઘર 100,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,00,000 10 41 સો ડ્યુઓડાસિલીયન

વૈદિક સંખ્યા પદ્ધતિ ફેરફાર કરો

પ્રાચીન વૈદિક સાહિત્યમાં અનેક સંખ્યા પદ્ધતિઓ જોવા મળે છે. નીચેના કોષ્ટકમાં વર્ણવેલ પદ્ધતિ એ વાલ્મીકી રામાયણમાં વર્ણવેલ પદ્ધતિ છે. [૧]

સંસ્કૃત (લિપ્યંતરણ) ભારતીય સંખ્યા ઘાતાંકીય
નિરૂપણ
ટૂંકા સ્વરુપે અરબી
एक ( એક ) 1 10 0 એક
दश (દશ) 10 10 1 દસ
शत (શત) 100 10 2 સો
सहस्र (સહસ્ર) 1,000 10 3 એક હજાર
अयुत (અયુત) 10,000 10 4 દસ હજાર
लक्ष (લક્ષ) એક લાખ 1,00,000 10 5 એક લાખ
कोटि (કોટિ) એક કરોડ 1,00,000 શત 10 7 દસ મિલિયન
शंकु (શંકુ) 1,00,000 કોટિ 10 12 એક ટ્રિલિયન
महाशंकु 1,00,000 શંકુ 10 17 સો ક્વોડ્રિલિયન
वृन्द 1,00,000 મહાશંકુ 10 22 દસ સેક્સટિલિયન
महावृन्द ( મહાવૃંદ) 1,00,000 વૃંદ 10 27 એક ઓક્ટીલિયન
पद्म (પદ્મ) 1,00,000 મહાવૃંદ 10 32 સો અબજિયન
महापद्म (મહ-પદ્મ) 1,00,000 પદ્મ 10 37 દસ અબજિયન
खर्व (ખર્વ) 1,00,000 મહાપદ્મ 10 42 એક ટ્રredડકિલિયન
महाखर्व ( મહાખર્વ) 1,00,000 ખર્વ 10 47 સો ક્વોટ્યુઅર્ડસિલીયન
समुद्र (સમુદ્ર) 1,00,000 મહાખર્વ 10 52 દસ સેક્સડેકિલિયન
ओघ (ઓઘ) 1,00,000 સમુદ્ર 10 57 એક octodecillion
महौघ (મહૌઘ / મહા-ઔઘ) 1,00,000 ઓઘ 10 62 એક સો નવલકથાકાર

સંદર્ભ ફેરફાર કરો

  1. "Valmiki Ramayana Yuddha Kanda". મૂળ માંથી 2013-09-12 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2020-05-22.

આ પણ જુઓ ફેરફાર કરો