રાજકોટ

રાજકોટ એ ભારત દેશનાં પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યમાં આવેલું શહેર છે તથા રાજકોટ જિલ્લાનું પાટનગર છે. આ ઉપરાંત રાજકોટ તાલુકાનું મુખ્ય મથક પણ છે. રાજકોટ ગુજરાતનું ચોથા ક્રમનું સૌથી મોટું શહેર છે. આ શહેર આજી નદીના કાંઠે વસેલું છે. રાજકોટ એ સૌરાષ્ટ્રનું મહત્વનું શહેર માનવામાં આવે છે. રાજકોટ રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ ૨૭થી ગુજરાતનાં અન્ય શહેરો સાથે જોડાયેલ છે.

રાજકોટ
—  શહેર  —
ઉપરથી: રામકૃષ્ણ આશ્રમ, રાજકોટ રેલ્વે સ્ટેશન, રાણી લક્ષ્મીબાઇ સર્કલ અને અન્ડરબ્રિજ, વોટસન મ્યુઝિયમ, શોપિંગ મોલ
રાજકોટ  રાજકોટનું ગુજરાત અને ભારતમાં સ્થાન
અક્ષાંશ-રેખાંશ	22°18′14″N 70°48′08″E
દેશ	ભારત
રાજ્ય	ગુજરાત
જિલ્લો	રાજકોટ
મેયર	પ્રદીપ ડવ
વસ્તી	૧૪,૪૨,૯૭૫ (૨૦૧૧)
અધિકૃત ભાષા(ઓ)	ગુજરાતી,હિંદી[૧]
સમય ક્ષેત્ર	ભારતીય માનક સમય (+૦૫:૩૦)
વિસ્તાર • ઉંચાઇ	• 128 metres (420 ft)
કોડ • પીન કોડ • 360 00X • ફોન કોડ • +0281 • વાહન • GJ-03
વેબસાઇટ	www.rmc.gov.in

ઇતિહાસ

મુખ્ય લેખ: રાજકોટ રજવાડું

રાજકોટ શહેરની સ્થાપના વિભોજી અજોજી જાડેજાએ કરી હતી. તેમણે પોતાના મિત્ર રાજુ સંધિની મૈત્રી જીવંત રાખવા માટે રાજકોટની સ્થાપના અને નામકરણ કરેલાં.

ઈ.સ. ૧૭૨૦માં રાજકોટ ઉપર તે સમયનાં જૂનાગઢ નવાબના સુબેદાર માસુમ ખાને ચડાઈ કરીને ઠાકોર સાહેબશ્રી મહેરામણજી બીજાને હરાવીને રાજકોટને જીતી લીધુ હતું. જેથી માસુમ ખાને રાજકોટનું નામ બદલીને માસુમાબાદ કરી નાખ્યુ હતું. ત્યાર બાદ ૧૨ વર્ષ પછી એટલે કે ઈ.સ.૧૭૩૨માં મહેરામણજીનાં પુત્ર રણમલજીએ પોતાનું સૈન્ય એકઠું કરીને માસુમખાન ઉપર ચડાઈ કરીને તેને ઠાર માર્યો અને ફરીવાર પોતાનાં પિતાની ગાદી પાછી મેળવી હતી. જેથી ફરીથી તે સમયે ઠાકોર સાહેબશ્રી રણમલજી જાડેજાએ આ શહેરનું નામ બદલીને મુળનામ રાજકોટ રાખ્યું. આમ રાજકોટનાં ઇતિહાસમાં ફકત ૧૨ વર્ષ નામ બીજુ રહ્યુ હતું.

ભારતના રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધી એ તેમના જીવનકાળનાં પ્રારંભિક વર્ષો રાજકોટમાં ગાળ્યાં હતાં, કે જ્યાં તેમના પિતા દિવાન તરીકે ફરજ બજાવતા હતા.

૧૫ એપ્રિલ ૧૯૪૮થી ૩૧ ઓક્ટોબર ૧૯૫૬ સુધી રાજકોટ સૌરાષ્ટ્ર રાજ્યનું પાટનગર રહ્યું હતું.

વસ્તી

૨૦૧૧માં પ્રસિદ્ધ થયેલા આંકડાઓ અનુસાર, રાજકોટ શહેરની કુલ વસ્તી અંદાજે ૧૪,૪૨,૯૭૫ છે. રાજકોટ શહેરી વિસ્તારમાં મનહરપુર, માધાપર, ઘંટેશ્વર, આનંદપર, મુંજકા, મોટામૌવા, વાવડી, બેડી અને કોઠારીયાનો સમાવેશ થાય છે.

જોવાલાયક સ્થળો

ફરવાના સ્થળો

બી.એ.પી.એસ. સ્વામિનારાયણ મંદિર (કાલાવડ રોડ) રેસકોર્સ મેદાન જ્યુબિલી બાગ ગાંધીજી મ્યુઝીયમ અટલ સરોવર રામનાથ મહાદેવ ભક્તિધમ

આજી ડેમ ઈશ્વરીયા પાર્ક ન્યારી ડેમ

લાલપરી તળાવ પ્રદ્યુમન પાર્ક અવધ ક્લબ

ખીરસરા પેલેસ ઢીંગલી સંગ્રહાલય (યાજ્ઞિક માર્ગ) વોટસન મ્યુઝીયમ (જ્યુબિલી બાગ)

ઐતિહાસિક તથા અન્ય સ્થળો

કબા ગાંધીનો ડેલો રાષ્ટ્રીય શાળા મહાત્મા ગાંધી મ્યુઝિયમ

રાજકુમાર કોલેજ લાલપરી તળાવ માધવરાય સિંધીયા ક્રિકેટ ગ્રાઉન્ડ

ઔધોગિક સ્થળો

અટીકા જી.આઈ.ડી.સી.

આજી જી.આઈ.ડી.સી.

મેટોડા જી.આઈ.ડી.સી.

શાપર જી.આઈ.ડી.સી.(ઍસ.આઈ.ડી.સી.)

અર્થતંત્ર

ગુજરાત ઔદ્યોગિક વિકાસ નિગમ (GIDC) અને ગુજરાત રાજ્ય નાણાંકીય નિગમ (GSFC) હેઠળ શહેર પોતે નાનાં તેમજ ભારે ઉદ્યોગોની મદદથી રાજ્યનાં અર્થતંત્રના વિકાસમાં મહત્વનો ફાળો આપે છે. હાલમાં વિશ્વ બેંક તરફથી મળેલી રૂ. ૨૮ કરોડની માળખાકીય વિકાસ માટેની સહાયથી અહીંના ઉદ્યોગોને ટેકો મળ્યો છે. દેશની મુખ્ય અને બહુરાષ્ટ્રીય કંપનીઓએ શહેરમાં જમીનની કિંમતો વધે તે પહેલા ભવિષ્યના રોકાણ હેતુ જમીન સુરક્ષિત કરેલ છે. હાલમાં શહેરમાં ઘણા આયોજનો કરવામાં આવ્યા છે, જે શહેરની છબી બદલી નાખશે તેમ માનવામાં આવે છે.

સ્થાનિક સરકાર

રાજકોટ શહેર ઘણા સરકારી જુથો દ્વારા સંચાલિત છે. આમાં જિલ્લા સેવા સદન (રાજકોટ શહેર કલેસ્ટર ઑફિસ), રાજકોટ મહાનગર પાલિકા, રાજકોટ શહેરી વિકાસ સંસ્થા (RUDA) અને ગુજરાત પોલિસ ખાતું તેમજ રાજકોટ શહેર ટ્રાફિક પોલિસ ખાતાનો સમાવેશ થાય છે.

મહાનગર પાલિકા દ્વારા ૨૪x૭ કૉલ સેન્ટર શરુ કરવામાં આવ્યો છે. આ પ્રકારનો કોલ સેન્ટર ગુજરાતમાં પહેલો અને ભારતમાં બીજો છે.

શિક્ષણ

શાળાઓ

શહેરમાં આવેલી અમુક શાળાઓ રાજકોટ મહાનગર પાલિકા દ્વારા ચલાવવામાં આવે છે. આ શાળાઓમાં ૨૦ શાળાઓ અને બાળ કેંદ્ર છે, જેમાં ૩ પ્રાથમિક શાળા, ૭ માધ્યમિક શાળા, ૪ ઉચ્ચતર માધ્યમિક શાળા, ૪ ઉચ્ચતર શાળા, ૧ શિક્ષણ કેંદ્ર અને ૧ ખાસ શાળાનો સમાવેશ થાય છે. અન્ય સ્વયં સંચાલિત શાળાઓ પણ રાજકોટના શિક્ષણમાં મહત્વનો ફળો ધરાવે છે.

માધ્યમિક શાળાઓ
કોટક સ્કૂલ​ ૐ વિધાલય​ માસુમ વિદ્યાલય એ. એસ. ચૌધરી હાઇસ્કુલ શા.વે. વિરાણી અક્ષર પુરુષોત્તમ સ્વામિનારાયણ હાઇસ્કુલ સેન્ટ્રલ સ્કુલ	કેન્દ્રિય વિદ્યાલય મારુતિ મંદિર રાજકુમાર કૉલેજ સૌરાષ્ટ્ર હાઇસ્કુલ સેન્ટ મેરીઝ હાઇસ્કુલ સામજી વેલજી વિરાણી હાઇસ્કુલ	શ્રી લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી વિદ્યાલય સ્વામિનારાયણ ગુરૂકુલ આઇ.પી. મિશન જી. ટી. હાઇસ્કુલ કડવીબાઇ વિરાણી હાઇસ્કુલ આર. એચ. કોટક ગર્લ્સ હાઇસ્કુલ દિલ્હી પબ્લિક સ્કુલ
મહાવિદ્યાલયો અને વિશ્વ-વિદ્યાલયો
એચ & એચ બી કોટક ઇન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ સાયન્સ ધર્મેન્દ્ર લો કોલેજ માતુશ્રી વિરબાઇમા મહિલા કોલેજ સરકારી ઇજનેરી કોલેજ, રાજકોટ એવિપિટી પોલીટેકનિક કોલેજ એમ. જે. કુંડલિયા કૉલેજ​ જે. જે. કુંડલિયા કૉલેજ​ મારવાડી ફાઉન્ડેશન ગ્રુપ ઑફ એજ્યુકેશન	આત્મિય એન્જીનિયરીંગ કોલેજ આર.કે. એન્જીનિયરીંગ કોલેજ વી.વી.પી. એન્જીનિયરીંગ કોલેજ	સરકારી પોલીટેકનીક રાજકોટ ક્રાઇસ્ટ પોલિટેકનિક કોલેજ દર્શન એન્જીનિયરીંગ કોલેજ ગારડી કોલેજ લાભુભાઈ ત્રિવેદી ઇન્સ્ટિટ્યૂટ એન્જિનિયરિંગ ટ્રસ્ટ કોલેજ

હવામાન

હવામાન માહિતી રાજકોટ
મહિનો	જાન	ફેબ	માર્ચ	એપ્રિલ	મે	જૂન	જુલાઇ	ઓગ	સપ્ટે	ઓક્ટ	નવે	ડિસે	વર્ષ
મહત્તમ નોંધાયેલ °C (°F)	36 (97)	39 (102)	43 (109)	44 (111)	47 (117)	45 (113)	42 (108)	38 (100)	40 (104)	41 (106)	40 (104)	37 (99)	47 (117)
સરેરાશ મહત્તમ °C (°F)	28 (82)	30 (86)	35 (95)	38 (100)	40 (104)	37 (99)	32 (90)	31 (88)	33 (91)	35 (95)	32 (90)	29 (84)	33 (92)
સરેરાશ ન્યૂનતમ °C (°F)	10 (50)	12 (54)	16 (61)	21 (70)	23 (73)	25 (77)	25 (77)	23 (73)	22 (72)	20 (68)	16 (61)	12 (54)	19 (66)
નોંધાયેલ ન્યૂનતમ °C (°F)	−0.55 (31.01)	1 (34)	6 (43)	10 (50)	16 (61)	20 (68)	18 (64)	20 (68)	16 (61)	12 (54)	7 (45)	2 (36)	−0.55 (31.01)
સરેરાશ precipitation મીમી (ઈંચ)	0 (0)	0 (0)	0 (0)	0 (0)	10 (0.4)	100 (3.9)	270 (10.6)	120 (4.7)	80 (3.1)	10 (0.4)	0 (0)	0 (0)	590 (23.1)
સરેરાશ વરસાદી દિવસો (≥ 0.1 in)	0.2	0.4	0.2	0.1	1.2	6.5	13.4	7.8	5.2	1.3	0.6	0.3	37.2
Average relative humidity (%)	42	40	43	44	50	66	79	82	77	57	47	45	56
સ્ત્રોત: Weatherbase

બાહ્ય કડીઓ

• રાજકોટ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન (RMC)
• રાજકોટ અર્બન ડેવલોપમેન્ટ ઓથોરિટી (RUDA) સંગ્રહિત ૨૦૨૦-૦૬-૦૫ ના રોજ વેબેક મશિન
• રાજકોટ પ્રવાસન માહિતી વિકિવોયજ પર