વાકછટા

વાક્છટા ભાષાને અસરકારક રીતે સંદેશાવ્યવહાર કરવા માટે વાપરવાની કળા છે. તેમાં પ્રેક્ષકોની વિનંતી: લોગો, કરૂણરસ, અને સ્વભાવ, તેમજ રેટરિકના પાંચ નિયમો સંશોધન અથવા શોધ, ગોઠવણી, શૈલી, યાદગીરી અને બોલવાની શૈલીનો સમાવેશ થાય છે. તેની સાથે વ્યાકરણ અને તર્ક અથવા ડાયલેક્ટિક(સત્યશોધન માટે તર્કશુદ્ધ વાદવિવાદ ઈ. કરવાની કળા), રેટરિક એ જાહેર કરવાની ત્રણ પ્રાચીન કળાઓમાંની એક છે. પ્રાચીન ગ્રીસથી 10મી સદીના અંત સુધી તે પશ્ચિમી શિક્ષણનો મધ્ય ભાગ હતો, જે જાહેરમાં પ્રવચન આપનારાઓ અને લેખકોને દલીલ સાથે ક્રિયા કરવા માટે તાલીમ આપવાની જરૂરિયાત પૂરી કરતો હતો. પોતાની રીતે સ્પષ્ટતા આપતી નજીકની ક્રિયાએ રેટરિકનો મધ્ય ભાગ રહ્યો છે, જે એરિસ્ટોટલના વિષયોમાં દેખાય છે. શબ્દ (રેટર), "પબ્લિક સ્પીકર",ગ્રીક ῥητορικός (રેટોરિકોસ ), "ઓરેટોરિકલ", પરથી ῥήτωρ લેવામાં આવ્યો છે જે ῥημα (રહેમા ), "એટલે કે બોલાયેલું કે કહેવાયેલું, શબ્દ, કહેતા", સાથે સંબંધિત છે અને અંતે તે ક્રિયાપદ ἐρῶ (ઇરો ), "બોલવું, કહેવું" પરથી લેવામાં આવ્યો છે. તેના વ્યાપક અર્થમાં, રેટરિક માનવ પ્રવચનને લાગે વળગે છે.

રોમને સેનેટમાં સિસેરોએ કેટીલાઇનની નિંદા કરી હતી.

રેટરિકના સમકાલીન અભ્યાસો પ્રાચીન સમયની તુલનામાં અધિકારની વિવિધ શ્રેણી પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. પ્રાચીન રેટરિક સંબોધનકર્તાઓ કોર્ટરૂમ અને વિધાસભાઓની જેમ જાહેર જનતાને અને સંસ્થાઓને સમજાવવામાં અસરકારક સાબિત થયા હતા ત્યારે, સમકાલીન રેટરિક મોટેભાગે માનવ વાર્તાલાપ કરવાનો કે ન કરવાનું શોધી કાઢે છે. રેટરિશિયનોએ અધિકારોના વિવિધ જાતના વાર્તાલાપોનો અભ્યાસ કર્યો છે, જેમાં રાજકારણ અને કાયદાના વધુ પરંપરાગત અધિકાક્ષેત્ર ઉપરાંત નેચરલ અને સોશિયલ સાયંસ, ફાઇન આર્ટ, ધર્મ, પત્રકારિત્વ, કાલ્પનિક, ઇતિહાસ, માનચિત્રકલા અને સ્થાપત્યનો સમાવેશ થાય છે. જાહેર સંપર્ક, લોબીયીંગ (એકત્રીકરણ), કાયદો, માર્કેટિંગ, વ્યાવસાયિક અને ટેકનિકલ લખાણ અને જાહેરાત એ આધુનિક વ્યવસાયો છે, જે રેટરિકલ પ્રેક્ટિશનરને કામે રાખે છે.

રેટરિકનો ઉપયોગ

રેટરિકની તક

વિદ્વાનો પ્રાચીન કાલથી રેટરિકની તક અંગે ચર્ચા કરી રહ્યા છે. રાજકીય વાર્તાલાપના ચોક્કસ વિષય અંગે કેટલાક પાસે મર્યાદિત રેટરિક હોવા છતા આધુનિક વિદ્વાનો સામાન્ય રીતે સંસ્કૃતિના દરેક તબક્કાઓને આવરી લેવા માટે સામાન્ય રીતે ઉદાર વલણ દાખવે છે.

પ્રાચીન ગ્રીકની પ્રજાના રાજકારણમાં ઊંચા મૂલ્યો ધરાવતી ભાગીદારીને કારણે રેટરિક રાજકારણ પર પ્રભાવ પાડનારા નિર્ણાય સાધન તરીકે ઉભરી આવ્યા હતા. પરિણામે, રેટરિક તેમના રાજકીય મૂળ સાથે સંકાળાયેલા રહે છે. જોકે, પશ્ચિમી સંબોધનના મૂળ સલાહકાર વિતંડાવાદીએ આ રેટરિકની મર્યાદિત દ્રષ્ટિકોણ અંગે વિવાદ પેદા કર્યો હતો. વિતંડાવાદીઓ જેમ કે ગોર્ગીયાસ, સફળ રેટરિશિયનના અનુસાર તેઓ કોઇ પણ વિષય પર વિશ્વાસપ્રદ બોલી શક્યા હોત, ચાહે તેમનો તે ક્ષેત્રમાં અનુભવ હોય કે ન હોય. આ પદ્ધતિએ એવુ સુચન કર્યું હતું કે રેટરિક ફક્ત રાજકારણ જ નહી પરંતુ કોઇ પણ કુશળતાનો સંદેશાવ્યવહાર કરવાનું સાધન બની શકે છે. તેમના એન્કોમિયમ ટુ હાલેન માં, ગોર્ગીયાસે પણ ત્રોજન યુદ્ધના પ્રારંભમાં પૌરાણિક હાલેનની દોષોને સાબિત કરવા માટે પોતાની ખુશી વ્યક્ત કરીને કલ્પાનમાં રેટરિક લાગુ પાડ્યો હોત.

અન્ય મહત્વના રેટરિકલ થિયોરિસ્ટ પ્લેટો તરફ દ્રષ્ટિ નાખતા જણાય છે કે તેણે તેમની પોતાની કલાના નકારાત્મક મંતવ્યો અનુસાર રેટરિકની તકો સ્પષ્ટ કરી હતી. સત્ય શોધવાને બદલે છેતરવાના સાધન તરીકે રેટરિકનો ઉપયોગ કરવા બદલ તેમણે વિતંડાવાદીઓની ટીકા કરી હતી. “ગોર્ગીયાસ,”માં પ્લેટોના અનેક સોક્રેટિક ડાયલોગમાંના એકમાથી, પ્લેટો રેટરિકને કોર્ટો અને વિધાનસભાઓમાં અવગણેલા સમૂહને અનુસરનાર તરીકે ગણાવે છે. પ્લેટોના મંતવ્ય અનુસાર રેટરિક ફક્ત ખુશામતનું સ્વરૂપ છે અને રાધણકળાની જેમ જ કામ કરે છે, જે બિનતંદુરસ્ત ખાધાન્નનો સુંદર સ્વાદ બનાવીને તેની બિનતંદુરસ્તીને ઢાંકે છે. આમ, પ્લેટોએ રેટરિકની તકના પરિપ્રેક્ષ્યમાં ખુશામતને લક્ષ્યાંક બનાવીને કોણ પણ લાંબા ગદ્યની વિચારણા કરી હતી.

એરિસ્ટોટલે તેમના શિક્ષક પાસેથી બન્ને પરત મેળવ્યા હતા અને રેટરિકનની ત્રણ ઉત્પત્તિની સ્પષ્ટતા કરીને તેમનું ધ્યાન સંકુચિત બનાવ્યું હતું જેમાં —ચર્ચાવિચારણા લાયક, ફોરેન્સિક, અને પ્રદર્શનાર્થનો સમાવેશ થાય છે. એરિસ્ટોટલે ફક્ત રાજકારણાં જ નહી પરંતુ દરેક ક્ષેત્રોમાં રેટરિકને લાગુ પાડવા માટે પ્રસ્તુત સ્થિતિમાં અનુસરણના યોગ્ય હેતુને ઓલખી કાઢવાની ક્ષમતા સુધી રેટરિકની વ્યાખ્યાને લંબાવી હતી. છતા, તેમણે જાહેર રાજકારણ વ્યવહારના અધિકારક્ષેત્રમાં સીમીત કલા પર કેન્દ્રિત સામાન્ય શરતો પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે અનિશ્ચિત અથવા સંભવતઃના અધિકારક્ષેત્ર સુધી રેટરિકને મર્યાદિત રાખી હતીઃ જે મંતવ્યો અને દલીલોની અનેક રીતેની કાયદેસરતા સાથે સંબંધિત છે.

સમકાલીન સમયની રેટરિક પરની નિયો એરિસ્ટોટેલીયન અને નિયો સોફિસ્ટીક સ્થિતિઓ વિતંડાવાદીઓ અને એરિસ્ટોટલ વચ્ચેના ભાગલાનું પ્રતિબિંબ પાડે છે. નિયો એરિસ્ટોટેલિયન સામાન્ય રીતે રેટરિકનો રાજકીય પ્રવચન તરીકે અભ્યાસ કરે છે, જ્યારે નિયો સોફિસ્ટીકનો દ્રષ્ટિકોણ રેટરિક મર્યાદિત ન હોઇ શકે તેવો દ્રષ્ટિકોણ વ્યક્ત કરે છે. રેટરિકલ વિદ્વાન મિશેલ લેફ્ફ આ સ્થિતિઓ વચ્ચેના સંઘર્ષને "કન્ટેઇનર" વિરુદ્ધ "સમાવિષ્ટ ચીજ" તરીકે રેટરિકને જોવાનો દ્રષ્ટિકોણ આપે છે. નિયો એરિસ્ટોટેલીયન આટલા મર્યાદિત ક્ષેત્ર સુધી અટકાવીને રેટરિકના અભ્યાસ પર જોખમ હોવા તરીકે જુએ છે, જે રેટરિકલ થિયરી, આલોચના અને વ્યવહારની અસંખ્ય નિર્ણાયક ઉપયોગોને અવગણે છે. તેની સાથે જ, નિયો સોફીસ્ટ સુસંગત મૂલ્યના બિંદુ ઉપરાંત રેટરિકને વિસ્તરવા સામે ધમકી ઉચ્ચારે છે.

ભૂતકાળની સદીમાં જે લોકો રેટરિકનો અભ્યાસ કરતા હતા તેઓ સંબોધનની માહિતી ઉપરાંત તેના હેતુ અધિકાર ક્ષેત્રને મોટું બનાવવાનો ઇરાદો ધરાવતા હતા. કેન્નેથ બર્કે નિશ્ચયપૂર્વક જણાવ્યું હતું માનવીઓ વિભાજિત લાક્ષણિકતાઓ અને સંકેતોમા હિતોને ઓળખીને સંઘર્ષ નિવારવા રેટરિકનો ઉપયોગ કરે છે. કુદરતી રીતે, માનવીઓ ઓળખ આપવામાંમાં, અથવા તો પોતાની જાતને ઓળખી કાઢવામાં અથવા અન્ય વ્યક્તિને કોઇ એક જૂથ સાથે ઓળખી કાઢવામાં વ્યસ્ત છે. એક ઓળખ તરીકે રેટરિકની વ્યાખ્યાએ વ્યૂહાત્મકથી વ્યાપરક વિસ્તાર્યો હતો અને સ્ત્રોતોની વિપુલ શ્રેણીમાં મળી આવેલી વધુ ગર્ભિત રીતો સુધી ખુલ્લું રાજકીય અનુસરણ કર્યું હતું.

જેમ્સ બોયડ વ્હાઇટે પણ તેમના અંગભૂત રેટરિકના વિચારમાં રેટરિકને એક સામાજિક અનુભવના વ્યાપક અધિકારક્ષેત્ર તરીકે જોયા હતા. સામાજિક બંધારણની થિયરીથી પ્રભાવિત થતા વ્હાઇટ માને છે કે સંસ્કૃતિનો ભાષા દ્વારા “પુનઃગઠન” થયું હતું. જેમ કે માત્ર ભાષા જ લોકો પર પ્રભાવ પાડે છે, તે રીતે લોકો પણ ભાષા પર પ્રભાવ પાડે છે. ભાષા સામાજિક રીતે બંધાયેલી હોય છે અને તેની સાથે સંકળાયેલા લોકોના અર્થ પર નિર્ભર છે. ભાષા કઠોર નહીં હોવાથી અને સ્થિતિને અનુસાર બદલાતી હોવાથી મોટે ભાગે વપરાતી ભાષા રેટરિકલ છે. લેખ, વ્હાઇટ કહેશે કે તેઓ હંમેશા નવી દુનિયાનું સર્જન કરવાનો પ્રયત્ન કરતા હતા અને તેમના વાંચકોને દુનિયાને માહિતીમાં જ વિભાજન કરવાનું સમજાવતા હતા.

વ્યક્તિગતો જ્યારે તેઓ બોલે કે અથવા અર્થ કાઢે ત્યારે રેટરિકલ પ્રક્રિયામા વ્યસ્ત રહેતા હતા. એટલું જ નહી, વિજ્ઞાન ક્ષેત્રે પણ, એક વખત હેતુ પરીક્ષણ અને જાણકારીના અહેવાલ તરીકે જોવાયા બાદ, વૈજ્ઞાનિકોએ તેમનો અભ્યાસ અથવા અનુભવ વિશ્વસનીય રીતે હાથ ધરાયો હતો અને તેમના પરિણામોને ટેકો આપવા પૂરતા પ્રમાણોમાં પરિણમ્યો હતો તેવુ દર્શાવીને તેમના તારણો અપનાવવા તેમના પ્રેક્ષકોને સમજાવવા જોઇએ.

રેટરિકના વિશાળ કાર્યને સ્પષ્ટ કરવું મુશ્કેલ છે; જોકે, રાજકીય પ્રવચનો ઘણી રીતે અસ્તિત્વ ધરાવે છે, જે ચોક્કસ તરકીબોના અભ્યાસ અને થિયોરાઇઝીંગ કરવા માટેનું સંક્ષિપ્ત ઉદાહરણ છે.

નાગરિક કલા તરીકે રેટરિક

યુરોપીયન ઇતિહાસમાં, રેટરિકે તેની જાતને જાહેરમાં સમજાવટ અને રાજકીય વ્યવસ્થાઓ જેમ કે વિધાનસભાઓ અને અદાલતો સાથે સાંકળ્યું છે. તેના લોકશાહી સંસ્થાઓ સાથેના સાથને કારણે, રેટરિક મુક્ત સંબોધન, મુક્ત વિધાનસભા અને વસતીના થોડા ભાગને રાજકીય મતાધિકાર આપવાના હક્ક સાથે ખુલ્લી અને લોકશાહી સોસાયટીઓમાં ફૂલ્યુફાલ્યું છે. જે લોકો રેટરિકને એક નાગરિક કલા તરીકે વર્ગીકૃત્ત કરે છે તેઓ માને છે કે રેટરિકમાં સમુદાયોને દિશા આપવાની, નાગરિકનું પાત્ર રચવાની અને નાગરિકના જુવન પર ભારે અસર પાડવાની શક્તિ છે. રેટરિકને વિવિધ પ્રાચીન તત્વજ્ઞાનીઓ દ્વારા એક નાગરિક કલા તરીકે જોવામાં આવતી હતી. એરિસ્ટોટલ અને આઇસોક્રેટસ રેટરિકને આ રીતે જોવામાં બન્ને પ્રથમ હતા. એન્ટીડોસીસ નામની તેમની કૃતિમાં આઇસોક્રેટસ જણાવે છે કે, “અમે સાથે આવ્યા હતા અને શહેરોને શોધી કાઢ્યા હતા અને કાયદાઓ બનાવ્યા હતા અને કલાઓની શોધ કરી હતી; અને સામાન્ય રીતે કહીએ તો વ્યક્તિ દ્વારા રચવામાં આવેલી કોઇ સંસ્થા નથી, જેની સ્થાપનામાં વાણીની શક્તિએ આપણને મદદ કરી ન હોય”. આ નિવેદન સાથે તેઓ એવી દલીલ કરે છે કે રેટરિક એ દરેક સમાજમાં નાગરિકના જીવનનું મૂળભૂત અંગ છે અને તે સમાજના દરેક તબક્કાની રચનામાં જરૂરી રહ્યું છે. તેઓ વધુમાં વિતંડાવાદીઓ સામેની શાંતિમાં દલીલ કરે છે કે રેટરિક કોઇને પણ શીખવી શકાય તેમ નહી હોવાથી તે પુરુષના પાત્રની રચના કરવામાં સક્ષમ છે. તેઓ લખે છે કે, “હુ માનુ છુ કે રાજકીય પ્રવચનનો અભ્યાસ આ પ્રકારના પાત્રને ઉત્તેજિત કરવામાં અને આ પ્રકારની ગુણવત્તાનું સર્જન કરવામાં અન્ય બાબત કરતા વધુ મદદ કરે છે”. એરિસ્ટોટલ આઇસોક્રેટ્સ બાદ અમુક વર્ષો સુધી લખતા રહ્યા હતા અને તેમની અનેક દલીલોને સમર્થન આપ્યું હતું અને રેટરિક એક નાગરિક કલા તરીકે સતત દલીલો કરી હતી. એરિસ્ટોટલના શબ્દોમાં, તેમના રેટરિકના નિબંધમાં, રેટરિક એ “સમજવાટના ઉપલબ્ધ હેતુઓના કિસ્સામાં નિરીક્ષણની આવડત છે”. એરિસ્ટોટલના અનુસાર, ત્રણ માર્ગે સમજાવાટની આ કલાનો જાહેર વ્યવસ્થાઓમાં ઉપયોગ કરી શકાય. તેઓ તેમની બુક I, પ્રકરણ IIIમાં લખે છે કે, “વિધાનસભાના સભાના સભ્ય ભવિષ્યની ઘટનાઓ અંગે, અને જ્યુરીમેન બૂતકાળની ઘટનાઓ અંગે નક્કી કરે છે: જ્યારે જેઓ ફક્ત વક્તાની કુશળતા અંગે નક્કી કરે છે તેઓ નિરીક્ષકો છે. આના પરથી એવું ફલિત થાય છે કે વક્તાની કક્ષાના ત્રણ વિભાગો છે- (1) રાજકીય, (2) ફોરેન્સિક, અને (3) ડિસ્પ્લેનું વિધિને લગતું વક્તવ્ય”. યુજેન ગાર્વર, "એરિસ્ટોટલના રેટરિક"ની આલોચનામાં એરિસ્ટેટલે રેટરિકને એક કલા તરીકે જોઇ હોવાની બાબતને સમર્થન આપે છે. ગાર્વર લખે છે, “રેટરિક રેટરિકની નાગરિક કલાને જોડે છે, અને ટેકનેના મોટે ભાગે અસંગત ગુણોને અને નાગરિકની યોગ્યતાને સાંકળે છે.”. એરિસ્ટોટલના દરેક વિભાગ નાગરિકના જીવનમાં ભાગ ભજવે છે અને શહેરો પર અસર પાડવા માટે વિવિધ માર્ગે ઉપયોગમાં આવે છે. સિસેરો માનતા હતા કે જો રેટરિકના સાધનોને સરળ રીતે જ યોગ્ય વ્યક્તિઓના હાથમાં મૂકવામાં આવે તો નાગરિક કલાનો ઉપયોગ ગણતંત્રને બચાવવા માટે કરી શકાયો હોત. કારણ કે રેટરિક નાગરિક, જાહેર કલા છે, જેમાં પ્લેટો સહિતના પ્રાચીનોને તેમાં દોષ દેખાયો હતો. તેમણે દાવો કર્યો હતો કે તેનો ઉપયોગ શહેર પર નકારાત્મક અસરો સાથે નાગરિકની જીવનને સુધારવા માટે કરી શકાય હોત, સમાન રીતે સરળતાથી છેતરવા માટે કે ગેરમાર્ગે દોરવા માટે કરાયો હોત. સમૂહો પોતાની જાતે કોઇ પણ પૃથ્થકરણ અથવા નક્કી કરવા અસમર્થ હતા અને તેથી તેઓ અત્યંતચ સમજાવટવાળા સંબોધનોથી ઢચુપચુ થતા હતા. આમ, નાગરિક જીવનને જે લોકો શ્રેષ્ઠ સંબોધન કરી શકે તેના દ્વારા નિયંત્રિત કરી શકાયું હોત.

આધુનિક યુગના કાર્યો પ્રાચીન લોકોના દાવાઓને ટેકો આપવાનું સતત રાખે છે કે રેટરિક એ નાગરિક જીવન પર પ્રભાવ પાડવાની સમર્થ કલા છે.  રોબર્ટ હરીમન તેમની રચના પોલિટીકલ સ્ટાઇલમાં એવો દાવો કરે છે કે, “વધુમાં સ્વતંત્રતા, સમાનતા અે ન્યાયનો પ્રશન વારંવાર ઉઠે છે અને ચર્ચાઓથી લઇને પ્રદર્શનો સુધી નૈતિક તત્વો ગુમાવ્યા વિના કામગીરીને આધારે ધ્યાન રાખવામાં આવે છે. ” . જેમ્સ બોયડ વ્હાઇટ એવી વધુ દલીલ કરે છે કે રેટરિક એ ફક્ત રાજકીય હિતના મુદ્દા પર ધ્યાન રાખવા સક્ષમ નથી પરંતુ તે એકંદરે સંસ્કૃતિ પર પણ પ્રભાવ પાડી શકે છે.  તેમના પુસ્તક વ્હેન વર્ડઝ લોસ મિનીંગમાં તેઓ એવી દલીલ કરે છે કે સમજાવટના શબ્દો અને ઓળખ સમાજ અને નાગરિક જીવનની સ્પષ્ટતા કરે છે.  તેઓ દર્શાવે છે કે શબ્દો “જે રીત દ્વારા સંસ્કૃતિને જાળવી રાખવામાં આવે છે, આલોચના કરવામાં આવે છે અને સ્થાપિત કરવામા આવે છે” તે પેદા કરે છે . વ્હાઇટ અને હરીમન બન્ને સંમત થાય છે કે શબ્દો અને રેટરિક સંસ્કૃતિ એ નાગરિક જીવનને આકાર આપવાની શક્તિ ધરાવે છે. 

આધુનિક સમયમાં, રેટરિક નાગરિક કલા તરીકે સતત રીતે સુસંગત રહ્યું છે. સંબોધનોમાં તેમજ બિન શાબ્દિક સ્વરૂપોમાં, રેટરિકનો ઉપયોગ સ્થાનિકથી લઇને રાષ્ટ્રીય સ્તર સુધી સમુદાયો પર પ્રભાવ પાડવાના એક સાધન તરીકે થયો છે.

===રેટરિક એક અભ્યાસક્રમ તરીકે

=

રેટરિકનો તેના પ્રાચીન કાલથી એક અભ્યાસક્રમ તરીકે નોંધપાત્ર રીતે વિકાસ થયો છે. સમય વીતતા, ખાસ પ્રકારની કટોકટીમાં રેટરિકનો અભ્યાસ એ શિક્ષણ સ્વીકારવામાં આવ્યું હતું. રેટરિકના અભ્યાસે સ્થાપત્યથી લઇને શિક્ષણ સાહિત્ય સુધી સમર્થન આપ્યું છે. અભ્યાસક્રમ અનેક માર્ગોમાં સ્થાપિત થયો હોવાથી તે સામાન્ય રીતે સિદ્ધાંતોના અભ્યાસ અને પ્રેક્ષકોને ફેરવવાના હેતુથી મિશ્રણના નિયમો પર ભાર મૂક્યો છે. સામાન્ય રીતે કહીએ તો રેટરિકનો અભ્યાસ વિદ્યાર્થીઓને બોલવા અને / અથવા અસરકારક રીતે લખવા તેમજ નિર્ણાયક રીતે સમજીને અને પ્રવચનના પૃથ્થકરણ માટે વિદ્યાર્થીઓને તાલીમ આપે છે.

રેટરિકનો પ્રારંભ પ્રાચીન ગ્રીસમાં એક નાગરિક કલા તરીકે થયો હતો, જેમાં વિદ્યાર્થીઓને ખાસ કરીને કાનૂની વિવાદમાં પ્રવચન અનુસરણની તરકીબો માટે તાલીમ આપવામાં આવી હતી. રેટરિક સોક્રેટિક પહેલાના ફિલોસોફરની શાળામાં મૂળ ધરાવે છે જે વિતંડાવાદી સિરકા 600 બીસી તરીકે ઓળખાય છે. ડેમોસ્થેન્સ અને લિસીયાસ તેમના સમયગાળામાં મોટા વક્તા તરીકે અને આઇસોક્રેટસ અને ક્વિન્ટીલિયન એક આગવા શિક્ષક તરીકે ઉભરી આવ્યા હતા. રેટરિકલ શિક્ષણ પાંચ ચોક્કસ સિદ્ધાંતો છે: ઇન્વેન્શિયો (શોધ), ડિસપોસિશિયો (ગોઠવણી), ઇલોક્યુશિયો (શૈલી), મેમોરીયા (યાદગીરી), અને એક્ટીઓ (બોલવાની શૈલી). આધુનિક શિક્ષણે આ રેટરિકલ નેતાઓને ટાંકવાનું અને પ્રાચીન રેટરિક અને અનુસરણની ચર્ચામાં તેમના કામને ટાંકવાનું સતત રાખ્યું છે.

રેટરિક બાદમાં મધ્ય યુગમાં ત્રણ મૂળ ઉદાર કલા અથવા મધ્ય યુગીન (તર્ક અને વ્યાકરણ સાથે)માંથી એક તરીકે શીખવવામાં આવતું હતું. મધ્યયુગ ગાળા દરમિયાન, રાજકીય રેટરિકનો અસ્વીકાર કરવામાં આવ્યો હતો કારણ કે ગણતંત્રીય વકૃત્ત્વકળાનો નાશ થયો હતો અને રોમના સમ્રાટે વિસ્તરિત સત્તા કબજે કરી લીધી હતી. તે પછીના દેશોમાં યુરોપીયન શાસકોના ઉદભવથી રેટરિક શાસક પરિવાર અને ધાર્મિક ઉપયોગોમાં સ્થળાંતર કરી ગઇ હતી. ઓગસ્ટીને મધ્ય યુગમાં ક્રિશ્ચિયન રેટરિક પર પ્રભાવ પાડવાનો મજબૂત પ્રયાસ કર્યો હતો, અને જનતાને ખાસ કરીને ચર્ચમાં સત્ય અને સમજણ તરફ દોરવા માટે રેટરિકનો ઉપયોગ કરવાની હિમાયત કરી હતી. ઉદાર કલાઓના અભ્યાસે રેટરિકલ અભ્યાસમાં યોગદાન આપ્યું હોવાનું માનવામાં આવે છે : “આતુર અને ઉત્સાહી સ્વભાવના કિસ્સામાં સુંદર શબ્દો રેટરિકનના નિયમોને અનુસરવાને બદલે વકતૃત્વશાલી વાચન અને સાંભળવાથી વધુ તૈયાર સ્વરૂપમાં મળશે.” ઉદાહરણ તરીકે કવિતા અને પત્રલેખન, મધ્ય યુગ દરમિયાનમાં રેટરિકલનો મધ્ય બિંદુ બની ગયા હતા. રોમમાં ગણતંત્રના પતન બાદ, રાજકીય પ્રવચન માટે થોડી તકો હોવાના કારણે રેટરિકલ તાલીમ માટે કવિતા એક સાધન બની ગયા હતા. પત્રલેખન એ પ્રાથમિક સ્વરૂપ હતું જેના દ્વારા સરકાર અને ચર્ચમાં એમ બન્નેમાં કારોબાર હાથ ધરવામાં આવતો હતો, તેથી તે રેટરિકલ શિક્ષણનો અગત્યનો ભાગ બની ગયો હતો.

ફ્રાંસમાં પીટીર રામુસ સાથે 16મી સદીમાં શૈલી અને પદાર્થ અલગ પડી જતા રેટરિક શિક્ષણ વધુ નિયંત્રિત બની ગયું હતુ અને ધ્યાન વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિ તરફ વળી ગયું હતું. વિદ્વાનો જેમ કે ફ્રાંસિસ બેકોને “વૈજ્ઞાનિક રેટરિક”ના અભ્યાસની રચના કરી હતી. આ એકાગ્રતાએ પ્રાચીન ભાષણોના લક્ષણોના વિગતવાર શૈલીને ફગાવી દીધી હતી. આ શુદ્ધ ભાષા જોહ્ન લોકના શિક્ષણ સુધી લઇ જવામાં આવી હતી, જેમણે નક્કર જાણ સુધી લઇ જવામાં આવી હતી, જેણે નક્કર જાણકારી અને ભાષણોમાં અંલંકારોથી દૂર રહેવાની દૂર રહેવા પર ભાર મૂક્યો હતો.

18મી સદીમાં રેટરિકે વધુ સામાજિક ભૂમિકા અપનાવી હતી, જેણે નવી શિક્ષણ વ્યવસ્થાના સર્જનની પહેલ કરી હતી. “ઇલોક્યુશન શાળાઓ”નો ઉદભવ થયો હતો (મોટે બાગે ઇંગ્લેંડમાં) જેમાં સ્ત્રીઓએ પ્રાચીન સાહિત્યનું પૃથ્તકરણ કર્યું હતું, જેમાં સૌથી વધુ નોંધવાલાયક વિલીયમ સેક્સપિયરની કૃતિ રહી હતી અને ઉચ્ચારણોની યુક્તિની ચર્ચા કરવામાં આવી હતી.

18મી સદીના અંતમાં અને 19મી સદીના પ્રારંભમાં રેટરિકના અભ્યાસમાં લોકશાહી સંસ્થાઓનો ઉદભવ અનુભવાયો હતો. સ્કોટલેન્ડના લેખક અને થિયરિસ્ટ હઘ બ્લેયરે 1700ના અંતમાં આ ચળવળના મહત્વના નેતા તરીકે કામ કર્યુ હતું. તેમની વિખ્યાત કૃતિમાં રેટરિક અને બેલિસ પત્રો પરના પ્રવચનોને માન્યતા અપાઇ છે, તેઓ સામાજિક સફળતા માટે સામાન્ય નાગરિક માટે રેટરિકલ અભ્યાસની તરફેણ કરે છે. ઘણી અમેરિકન કોલેજો અને સેકંડરી શાળાઓ રેટરિકના વિદ્યાર્તીઓને તાલીમ આપવા માટે 19મી સદીમાં બ્લેયરની ટેક્સટનો ઉપયોગ કરતા હતા.

યુએસ અને ફ્રેંચ ક્રાંતિને પગલે રાજકીય રેટરિકમાં રિન્યુઅલ થયું હતું. સંબોધનકર્તાઓ અને શિક્ષકોએ નવા ગણતંત્રના બચાવ માટે પ્રેરણા આપવા સિસેરો તરફ દ્રષ્ટિપાત કરતા અભ્યાસ યુગમાં પ્રાચીન ગ્રીસ અને રોમના રેટરિકલ અબ્યાસ ફરી ચાલુ કરવામાં આવ્યા હતા. અગ્રણી રેટરિકલ થિયરીસ્ટોમાં હારવર્ડના જોહ્ન ક્વિન્સી આદમ્સ જેમણે રેટરિકલ કલાના લોકશાહી એડવાન્સમેન્ટની હિમાયત કરી હતી. હારવર્ડના રેટરિક અને ઓરેટરીની બોયલસ્ટોન પ્રોફેસરશીપના તારણોએ આખા યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં કોલેજોમાં રેટરિકલના અભ્યાસની વૃદ્ધિને વેગ આપ્યો હતો. હારવર્ડના રેટરિક કાર્યક્રમે સાક્ષરતા સ્ત્રોતોથી માર્ગદર્શક સંસ્થા અને પ્રકાર સુધી પ્રેરણા આપી હતી.

ચર્ચા ક્લબો અને સાહિત્યીક સંસ્થાઓનો પણ વિકાસ થયો હતો કેમ કે આવા ફોરમોમાં સામાન્ય નાગરિકો સંબોધનકર્તાઓને સાંબળી શકતા હતા અને તેમની ચર્ચાની કુળળતાને વધુ તીવ્ર બનાવી શકતા હતા. અમેરિકાની સાહિત્યીક સંસ્થાને ખાસ કરીને સૈક્ષણિક અને સામાદિક સંસ્થા એમ બન્ને રીતે જોવાઇ હતી, જે જૂત ચર્ચા અને મહેમાનોના પ્રવચનોનો સમાવેશ કરતું હતું. આ કાર્યક્રમોએ લોકશાહી મૂલ્યોને ઉજાગર કર્યા હતા અને રાજકીય પૃથ્થકરણમાં સક્રિય ભાગીદારીને પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું.

20મી સદી દરમિયાનમાં હાઇસ્કુલો અને યુનિવર્સિટીઓમાં રેટરિકલ અભ્યાસક્રમોની સ્થાપના સાથે અબ્યાસના કેન્દ્રિત ક્ષેત્ર તરીકે રેટરિકનો વિકાસ થયો હતો. જાહેર સંબોધન અને સ્પીચ પૃથ્થકરણ અભ્યાસક્રમોમાં ગ્રીક થિયરી લાગુ પડે છે (જેમ કે સમજાવટનો પ્રકાર: પ્રાકૃતિક લક્ષણ, કરૂણરસ, અને શબ્દશૈલી) તેમજ ઇતિહાસના સમગ્ર અબ્યાસક્રમમાં રેટરિકલ વિકાસ પર નજર રાખવાનો સમાવેશ થાય છે. યુનિવર્સિટી કાર્યક્રમોમાં સંદેશાવ્યવહાર અભ્યાક્રમના વિકાસથી અભ્યાસમાં અને ભાષાકીય વળાંક સાથેના સંદર્ભમાં ક્ષેત્ર તરીકે રેટરિકે વધુ નામાંકિત પ્રતિષ્ઠા હાંસલ કરી છે. રેટરિકલ અભ્યાસ તકની દ્રષ્ટિએ વધુ વ્યાપક બન્યો ચે અને ખાસ કરીને તેનો ઉપયોગ માર્કેટિંગ, રાજકારણ અને સાહિત્ય દ્વારા તેનો ઉપયોગ થાય છે.

જ્ઞાનમીમાંસા

રેટરિક અને જ્ઞાન વચ્ચેનો સંબંધ અનેક ઘણા જુના અને અત્યંત રસપ્રદ સમસ્યામાંનો એક છે. "ખાલી સંબોધન" અથવા "ખાલી શબ્દો" તરીકે સમયકાલીન રૂઢીગત રેટરિક એ જ્ઞાનથી ધરમૂળથી ફેરફારનો વિભાગનું પ્રતિબિંબ પાડે છે, આ એ વિભાગ છે જે રેટરિકલ પરંપરામાં પ્રભાવી બંધન ધરાવે છે, જેમાં મોટે ભાગે પ્લેટો અને પીટર રેમસનો સમાવેશ થાય છે. આ એવો વિભાગ છે જે મજબૂત રીતે ભાષા વિશેના વિચાર પર પ્રકાશ પાડે છે, જેણે ભાષાને તટસ્થ, પારદર્શક માધ્યમ બનાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો હતો. રેટરિક અને સત્યને એકબીજા સાથે સહસંબંધ છે કે કેમ તે વિશે ફિલોસોફિકલ દલીલ સદીઓ સુધી પરિણમતી રહી છે. પ્રાચીન ગ્રીસમાં, વિતંડાવાદીઓ સામાન્ય રીતે માનતા હતા કે માનવીઓ સત્યને નક્કી કરવામાં સક્ષમ ન હતા પરંતુ સમાજ માટે શું શ્રેષ્ઠ (અથવા સૌતી ખરાબ છે) તે નક્કી કરવા લોગોનો ઉપયોગ કરતા હતા. વિતંડાવાદીઓ જેમ કે પ્રોટાગોરસે સમુદાય માટે આ નિર્ણયો લેવામાં મદદરૂપ નીવડી શકે તેવા હેતુથી સંબોધન પર ભારે દબાણ કર્યું હતું.

જોકે રેટરિક કુશળતા અને સામાન્ય મત (ડોક્સા) પર આધારિત હોવાથી રેટરિક સરળ રીતે જ ભારે જોખમી હોવાનું મનાતુ હોવાને કારણે પ્લેટોએ વિતંડાવાદીઓના દ્રષ્ટિકોણની ટીકા કરી હતી. ડાયલેક્ટિકલ પદ્ધતિ (સત્યશોધન માટે તર્કશુદ્ધ વાદવિવાદ ઈ.કરવાની કળા) મારફતે જ્ઞાનમીમાંસા અથવા સત્યને શોધી કાઢવાની પદ્ધતિ પ્લેટોએ સ્થાપી હતી.

પ્લેટોની દલીલે પશ્ચિમી માન્યતાને આકાર આપ્યો હોવાથી રેટરિકને મુખ્યત્વે એક ખરાબ ભાષા તરીકે કે જેને જ્ઞાનમીમાંસા જેવો કોઇ દરજ્જો ન હતો તે રીતે માનવામાં આવતી હતી.  

20મી સદી દરમિયાન સામાજિક સ્થાપિતવાદ અને પ્રેગ્મેટિસ્ટ(વ્યવહારની દૃષ્ટિથી બધી બાબતોનો વિચાર કરનાર)ની માન્યતાના પ્રભાવને કારણે આ પરંપરામાં બદલાવ આવવાનો પ્રારંભ થઇ ગયો હતો. રોબહર્ટ. એલ. સ્કોટ્ટ જણાવે છે કે હકીકતમાં રેટરિક એ જ્ઞાનમીમાંસા છે. તેમની દલીલ એવી માન્યતા પર આધારિત છે કે સત્ય કેન્દ્રસ્થાને નથી, હેતુઓ હકીકત પર આધારિત છે પરંતુ તે સત્ય દેખીતી પરિસ્થિતિ પર આધારિત છે. સ્કોટ્ટ બને ત્યાં સુધી એવુ દર્શાવે છે કે જો માનવી આખરી સત્યમાં માનતો હોય અને તેની દલીલ કરતો હોય તો, તે અનેક શક્ય વિકલ્પોમાંથી એક માન્યતાથી પોતાની જાતને સમજાવીને પોતાની જાતને જ મુર્ખ બનાવે છે. અંતે, સત્ય રહેલા અનુભવો સાથે સંબંધિત છે અને વ્યક્તિગત સંજોગોમાં અર્થ આપવા માટે રેટરિક જરૂરી છે. વિજ્ઞાનના રેટરિકના સંશોધકોએ દર્શાવ્યું છે કે બેને અલગ પાડવા કેટલા મુશ્કેલ છે અને જાણકારીના સર્જન માટે વાર્તાલાપ કેવી રીતે મદદ કરે છે. આ દ્રષ્ટિકોણને ઘણી વખત "જ્ઞાનમીમાંસા રેટરિક," કહેવાય છે, જ્યાં સંકલનકારોની વચ્ચેનો સંદેશાવ્યવહાર સમાજમાં જાણકારીના સર્જન માટે આધારભૂત હોય છે.

સમાજમાં સત્યને અસરપરસની સમજૂતિ તરીકે થિયોરાઇઝડ કરવામાં આવ્યું છે. થોમસ ફેરેલ જેવા શિક્ષણવિંદો જાણકારી તરીકે સામાજિક સંમતિની અગત્યની ચર્ચા કરે છે. વધુમાં, બ્રુમેટ ભારપૂર્વક જણાવે છે કે, “વિશ્વની નજરે જેમાં સત્ય એક કરાર છે તે તેના કેન્દ્ર સ્થાનની દ્રષ્ટિએ રેટરિક જ હોવું જોઇએ, જે અન્ય માર્ગે સંમતિથી પ્રાપ્ત થયેલ હોવો જોઇએ.” તેથી, કોઇ એ નિવેદન સાથે સંમત થાય કે સત્ય એ અરસપરસની સમજૂતિ છે, તો સત્ય સંબંધિત હોવું જોઇએ અને સમજાવટમાંથી જરૂરી રીતે પેદા થયેલું હોવું જોઇએ. વાર્તાલાપ અને જાણકારી વચ્ચેના ગાઢ સંબંધ પર ભાર મૂકતા મધ્યકાલીન રેટરિશીયનો અસંખ્ય ફિલોસોફિકલ અને સામાજિક વૈજ્ઞાનિક થિયરીઓ સાથે સંકળાયેલા છે જે જાણકારીના સર્જન સાથે સંઘર્ષમાં ઉતરવાને બદલે ભાષા અને વાર્તાલાપને એક કેન્દ્ર તરીકે જુએ છે. (જુઓ ક્રિટીકલ થિયરી, પોસ્ટ-સ્ટ્રક્ચરાલિઝમ, હર્મેન્યુટિક્સ, ડ્રામેટિઝમ, રિફ્લેક્સીવીટી).

ઇતિહાસ

રેટરિક પ્રારંભિક સંસ્કૃતિ મેસોપોટેમિયામાં ઉત્પત્તિ ધરાવે છે. રેટરિકના પ્રારંભના કેટલાક ઉદાહરણો રાજકુમારી અને ખ્રિસ્તીધર્મની પૂજારણ એન્હેદુન્નાના અક્કાદીન લખાણોમાં મળી આવી શકે છે.(સીએ. 2285-2250 બીસી), જ્યારે બાકીના ઉદાહરણો સેન્નાચેરીબના સમય દરમિયાનમાં નિયો એસ્સારિયન એમ્પાયરમાં મળી આવે છે. (704–681 બીસી). પ્રાચીન ઇજિપ્તમાં, રેટરિક ઓછામાં ઓછા મધ્ય કાલીન કિંગડમ ગાળાથી અસ્તિત્વમાં હતી. (સીએ. 2080-1640 બીસી). ઇજિપ્તીયનો ઊંચી પ્રતિષ્ઠા સાથે છટાદાર સંબોધન કરતા હતા અને આ એવી કુળશતા હતી કે જેનું સમાજમાં ઊંચુ મૂલ્ય હતું. "ઇજિપ્તીયનના રેટરિકના નિયમો" પણ સ્પષ્ટતા કરે છે કે ક્યારે ન બોલવું તે જાણવું આવશ્યક છે અને રેટરિકલ જાણકારી અત્યંત સન્માનનીય છે." તેમનો "રેટરિક પ્રત્યેનો દ્રષ્ટિકોણ" આમ છટાદાર અને શાણી શાંતિ વચ્ચેનું સંતુલન હતો. સંબોધનના નિયમો પણ મજબૂત રીતે "સંકુચિત યથાવતને ટેકો આપતી સામાજિક વર્તણૂંક ને વળગી રહે છે અને તે એવું ઠરાવે છે કે "કુશળ સંબોધને સમાજને ટેકો આપવો જોઇએ, પ્રશ્ન કરવો જોઇએ નહી." પ્રાચીન ચીનમાં, રેટરિક ભૂતકાળના ચાઇનીઝ તત્વજ્ઞાની, કન્ફ્યુશિયસને લાગે વળગે છે (551-479 બીસી), અને ત્યાર બાદના અનુયાયીઓ સાથે સતત રહી હતી. કન્ફ્યુશિયનિઝમની પરંપરાએ બોલવામાં છટાદાર શૈલી પર ભાર મૂક્યો હતો. રેટરિકનો ઉપયોગ પ્રાચીન બાઇબલ પરંપરામાં પણ મળી આવે છે.

પ્રાચીન ગ્રીસમાં, અગાઉ જેનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો તેવી રેટરિકલ કુશળતા હોમરની ઇલીયાડ માં થાય છે, જેમાં નાયકો જેમ કે એચિલેસ, હેક્ટોર, અને ઓડિસિયસને તેમના અનુયાયીઓ (લાઓસ અથવા લશ્કર)ને શાણી રીતે અને યોગ્ય પગલાંમાં સલાહ આપવાની ક્ષમતા બદલ નવાજવામાં આવ્યા હતા. લોકશાહી સંસ્કૃતિ ના ઉદભવ સાથે, બોલવાની કુશળતાને પ્રાચીન ગ્રીસના શહેરોમાં જાહેર જનતા અને રાજકીય જીવનની જરૂરિયાત તરીકે સ્વીકારવામાં આવી હતી, જેમાંનું ઘણુ ખરું, રાજકીય અને ન્યાયિક નિર્ણયો લેવામાં આવતા હતા અને જેના દ્વારા ફિલોસોફિકલ ખ્યાલો વિકસાવવામાં આવતા હતા અને પ્રચાર કરવામાં આવતા હતા તેના માધ્યમ તરીકે વકૃત્ત્વકળાના ઉપયોગની આસપાસ ફરતું હતું. આજના આધુનિક વિદ્યાર્થીઓ માટે, એ યાદ રાખવું મુશ્કેલ બનશે કે લેખિત માહિતીનો બહોળો ઉપયોગ અને ઉપલબ્ધિ એ અસાધારણ ઘટના છે જે માત્ર પ્રાચીન ગ્રીસમાં પ્રચલિત બન્યુ હતું. . પ્રાચીન સમયમં, મહાન વિચારકો અને રાજકીય નેતાઓમાંથી ઘણાએ સામાન્ય રીતે સ્પર્ધાના સદર્ભમાં અથવા પ્રતિષ્ઠાની સ્પર્ધા, રાજકીય પ્રભાવ અને સાસ્કૃતિક મૂડીના સંદર્ભમાં પ્રેક્ષકો સામે કામગીરી કરી બતાવી છે; હકીકતમાં, તેમાંના ઘણા તેમના વિદ્યાર્થીઓ, અનુયાયીઓ અને ટીકાકારોએ લખી હતી તે માહિતી દ્વારા ઓળખાતા હતા. જેમ અગાઉ નોંધાયું છે તેમ, રેટર એ ઓરેટર: માટેનો ગ્રીક શબ્દ હતો, રેટર એ એવ ોનાગરિક હતો જે નિયમિતપણે જ્યુરીઓ અને રાજકીય સભાઓને સંબંધતો હતો અને તે રીતે તેણે જાહેરમાં સંબોધન વિશે કેટલીક જાણકારી મેળવી હોવાનું મનાય છે, જોકે સામાન્ય અર્થમાં ભાષા સાથે ઘણી વાક લોગોન ટેકને , "દલીલો સાથેની કુશળતા" અથવા "મૌખિક કલા" તરીકે ગણાતી હતી.

રટેરિકે આમ એક અગત્યની કલા વિકસાવી હતી, જેમાંની એકે વકૃત્ત્વ આપનારની દલીલોના પ્રેક્ષકોને સમજાવવા માટેના સ્વરૂપ, હેતુઓ, અને વ્યૂહરચનાઓ પૂરી પાડી હતી. આજે શબ્દ રેટરિક નો ઉપયોગ દલીલોના સ્વરૂપને દર્શાવવા માટેના સમયે થાય છે, ઘણી વખત હીણપતાઇના અર્થની સાથે રેટરિક અસ્પષ્ટ સત્યનો અર્થ છે તેવું દર્શાવે છે. પ્રાચીન તત્વજ્ઞાનીઓ તેનાથી તદ્દન ઊંધુ માનતા હતા: રેટરિકનો કુશળ ઉપયોગ એ સત્યની શોધ હતો, કેમ કે તેણે દલીલોનો ક્રમ અને સ્પષ્ટતા પૂરી પાડી હતી.

વિતંડાવાદીઓ (સોફિસ્ટ)

મુખ્ય લેખ: Sophists

યુરોપમાં, જાહેર સંબોધનનો સંગઠિત ખ્યાલનો પ્રારંભ પ્રાચીન ગ્રીસમાં થયો હતો. શક્યતઃ, ભાષાની શક્તિનો પ્રથમ અભ્યાસનો યશ તત્વજ્ઞાની એમ્પેડોકલ્સને આપી શકાય (જી. સીએ. 444 બીસી), જેમની માનવ જાણકારી પરની થિયરીઓ ઘણા ભવિષ્યના રેટરિશિયન માટેનો પાયો પૂરો પાડશે. પ્રથમ લેખિત મેન્યુઅલનો યશ કોરેક્સ અને તેમના વિદ્યાર્થી ટિસીયાસને જાય છે. તેમનું કાર્ય, તેમજ અસંખ્ય અગાઉના રેટરિશિયનો અદાલતી કાયદાની બહાર ઉભર્યા હતા; ઉદાહરણ તરીકે ટિસિયાસ, એવું મનાય છે કે તેણે કાયદાનને લગતા પ્રવચનો લખ્યા હતા જેનો અન્યોએ અદાલતોમાં ઉપયોગ કર્યો હતો. વકૃત્ત્વકળામાં શિક્ષણ અલગ અલગ ઠેકાણ ફરનાર શિક્ષકો કે જે સોફિસ્ટ તરીકે ઓળખાતા હતા તેમના દ્વારા 5મી સદીમાં લોકપ્રિય બન્યું હતું, તેમાના અત્યંત જાણીતા પ્રોટેગોરસ (સી.481-420 બીસી), ગોર્ગીયસ (સી.483-376 બીસી), અને આઇસોક્રેટ્સ (436-338 બીસી) હતા. સોફિસ્ટો ભિન્ન જૂથ હતા, જેઓ શહેરથી શહેર સુધી મુસાફરી કરતા હતા, વિદ્યાર્થીઓને આકર્ષવા જાહેર સ્થળોએ શિક્ષણ આપતા હતા અને તેમને શિક્ષણ આપતા હતા. તેમનું કેન્દ્રિત ધ્યાન લોગો અથવા આપણે વ્યાપક રીતે અર્થ કરીએ છીએ તેવા પ્રવચન, તેના કાર્યો અને શક્તિ પર હતું. તેમણે વિવિધ પ્રકારના સંબોધનો, પૃથ્થકરણ કરાયેલી કવિતા, નજીકના સમાનાર્થી, શોધેલી દલીલયુક્ત વ્યૂહરચનાની શોધ કરી હતી અને વાસ્તિવિકતાની ચર્ચા કરી હતી. તેમણે તેમના વિદ્યાર્થીઓને "વધુ સારા," અથવા, બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો સદાચાર શીખવવાનો દાવો કર્યો હતો. તેમણે આવી રીતે દાવો કર્યો હતો કે માનવ "શ્રેષ્ઠતા" એ નસીબનો અકસ્માત ન હતો અથવા ઉમદા જન્મની લાજ ન હતી, પરંતુ કલા અથવા "ટેકને " હતી જેને શીખવી શકાય અને શીખી શકાય. આમ તેઓ પ્રથમ માનવવાદી હતા. વિવિધ સોફિસ્ટોએ ઇશ્વરો અને ગ્રીક સંસ્કૃતિ વિશે મળેલા શાણપણ અંગે પ્રશ્નાર્થ કર્યો હતો, જેમાં તેઓ માનતા હતા કે તે સમયના ગ્રીકોએ અગાઉથી સંમતિ હોવાનું માન્યુ હતું, જેમણે તેઓને પ્રથમ અજ્ઞેયવાદી બનાવ્યા હતા. ઉદાહરણ તરીકે, તેમણે એવી દલીલ કરી હતી કે સાસ્કૃતિક આચરણો લોહી અથવા જન્મ અથવા ફુસીસ હોવાને બદલે કન્વેન્શન અથવા નોમોસ હતા. તેઓ વધુમાં એવી દલીલ કરે છે કે કોઇ પણ પગલાના નૈતિકતા અથવા અનૈતિકતા તે જ્યાં બની હોય તે સંજોગોની અંદર જ સાસ્કૃતિક સંદર્ભની બહાર જઇને નક્કી કરી ન શકાય. સુવિખ્યાત શબ્દસમૂહ, "માનવી એ દરેક ચીજનો માપદંડ છે" આ માન્યતામાથી બહાર આવે છે. તેમાના અનેક વિખ્યાતો અથવા વિખ્યાત નહી તેવામાંથી એક ઉપદેશે શક્યતા અે દલીલોને રોકવાની છે. તેમણે એવું શીખવ્યું હતું કે દરેક દલીલને વિરોધાત્મક દલીલથી ખાળી શકાય છે, દલીલની અસરકારકતા પ્રેક્ષકો સમક્ષ કેવી દેખાશે તેમાંથી લેવામાં આવી છે (સત્ય લાગવાની તેની શક્યતા) અને કોઇપણ સંભવતઃ દલીલને વિપરીત સંભવતઃ દલીલ સાથે ખાળી શકાય. આમ, જો તે સંભવતઃ મજબૂત દેખાય તો, ગરીબ માણસો શ્રીમંત, નબળા માણસને લૂંટતા ગુન્હેગાર થઇ શકે છે, મજબૂત ગરીબ માણસ તેની દલીલ કરી શકે છે કે તેનાથી વિરુદ્ધ, તે અત્યંત શક્ય હોઇ શકે છે (કે તે શંકાસ્પદ હોઇ શકે છે), તે તેને ગુન્હો કર્યો હોય તેમ શક્યતઃ દર્શાવતું નથી, કેમ કે ગુન્હા અંગે તેની પર મોટે ભાગે શંકા ઉપજે છે. તેઓ એવું પણ શીખવાડે છે અને તેઓ નબળી દલીલી (અથવા વધુ ખરાબ) દલીલને મજબૂત બનાવવા (અથવા વધુ સારી બનાવવા) માટેની તેમની ક્ષમતા માટે પણ જાણીતા હતા. એરિસ્ટોફેન્સ જાહેરમાં હોંશિયારીથી ઉલટી પેરોડીઝ કરે છે કે સોફિસ્ટો તેમના નાટક ધી ક્લાઉડ્ઝ માટે જાણીતા હતા.

શબ્દ "સોફિસ્ટ્રી"એ પ્રાચીન મજબૂત નકારાત્મક ધ્વનિતાર્થ કર્યો હતો જે આજે પણ ચાલે છે, પરંતુ પ્રાચીન ગ્રીસમાં સોફિસ્ટો છતા પણ લોકપ્રિય અને સારી કમાણી કરતા વ્યાવસાયિકો હતા, બહોળ પ્રમાણમાં તેમને તેમની ક્ષમતા માટે માન આપવામાં આવતું હતું, પરંતુ તેમની અતિશયોકિત માટે ટીકા પણ કરવામાં આવતી હતી.

આઇસોક્રેટ્સ

મુખ્ય લેખ: Isocrates

આઇસોક્રેટ્સે સારા પ્રવચન દ્વારા માનવપાત્રને સુધારવાની માગ કરી હતી.

સોફિસ્ટોની જેમ આઇસોક્રેટ્સે (436-338 બીસી) માનવ સુધારાના હેતુ તરીકે જાહેર વાતચીત શીખવી હતી, પરંતુ તેમણે સોફિસ્ટોથી અલગ પડવાની રીતે કામ કર્યું હતું, જેથી તેમને તેઓ જે આપી શકતા હતા તેનાથી પણ વધુ આપવા માટેના દાવેદાર ગણવામાં આવતા હતા. તેમણે એવુ સુચન કર્યું હતું કે વિશિષ્ટતા અથવા શ્રેષ્ઠતાની કલાનું અસ્તિત્વ હતું ત્યારે તે સ્વ-સુધારાની પ્રક્રિયામાં એક માત્રને માત્ર ટુકડો હતો, જે મોટે ભાગે મૂળ પ્રતિભા અને ઇચ્છા, સતત અભ્યાસ અને સારા નમૂનાઓની નકલ પર આધારિત હતું. આઇસોક્રેટ્સ એવુ માનતા હતા કે વિખ્યાત વાર્તાઓ અને અગત્યના પ્રશ્નો અંગે જાહેરમાં બોલવાની ટેવ બોલનાર અને પ્રેક્ષક એમ બન્નેના પાત્રના સુધારામાં કાર્ય કરશે, જ્યારે શહેરમાં શ્રેષ્ઠ સેવાઓ પણ પૂરી પાડશે. હકીકતમાં, આઇસોક્રેટ્સ નાગરિક સામેલગીરીના એક પ્રકાર તરીકે રેટરિકને ખુલ્લા દિલે બોલવામાં નિપુણ હતા. આમ તેમણે તેના સંબોધનોને જેમ એક કવિ હોમર કે હેસિયોડની નકલ કરી શકે તે રીતે તેમના વિદ્યાર્થીઓ માટે "નમૂનાઓ" તરીકે લખ્યા હતા, જેમાં તેઓ નાગરિક નેતાગીરી મારફતે ખ્યાતિ મેળવવાની ઇચ્છાની પ્રેરણા આપવા માગતા હતા. તેમની શાળા એથેન્સમાં સૌપ્રથમ કાયમી શાળા હતી અને કદાચ પ્લેટોની એકેડમી અને એરિસ્ટોટલની લિસીયમ આઇસોક્રેટ્સના પ્રતિભાવના ભાગ તરીકે સ્થાપવામાં આવી હતી. તેમણે કોઇ હસ્તલિખિત પુસ્તકો છોડ્યા નહી હોવાથી તેમના સંબોધનો("એન્ટિડોસિસ" અને "અગેઇન્સ્ટ ધ સોફિસ્ટ" રેટરિકના વિદ્યાર્થીઓ માટે અત્યંત સુસંગત હતા) વકૃત્ત્વકળા (તેઓ અનેક પ્રમાણભૂત "દસ એટિક ઓરેટર્સમાંના એક હતા")ના નમૂનાઓ તરીકે અને તેમના સમગ્ર શૈક્ષણિક કાર્યક્રમની ચાવી તરીકે ઉભરી આવ્યા હતા. તેમનો સિસેરો અને ક્વિન્ટીલિયન પર સ્પષ્ટ પ્રભાવ છે, અને તેમના દ્વારા પશ્ચિમની સમગ્ર શૈક્ષણિક વ્યવસ્થા પર પણ પ્રભાવ દેખાય છે.

પ્લેટો

મુખ્ય લેખ: Plato

પ્લેટોએ સાચી અને ખોટી રેટરિક વચ્ચેનો તફાવત દર્શાવ્યો હતો.

પ્લેટો (427-347 બીસી) વિખ્યાત રીતે ઘણા વાર્તાલાપ દરમિયાનમાં સાચા અને ખોટા રેટરિક વચ્ચેના ભેદભાવો પર ભાર મૂક્યો હતો; ખાસ કરીને ગોર્ગીયાસ અને ફાએડ્રુસ કે જેમાં પ્લેટો વિતંડાવાદ વલણ સામે વિવાદ છેડે છે કે સમજાવટની કલા (સોફિસ્ટની કલા કે જેને તેઓ "રેટરિક" કહે છે), ડાયલેક્ટિકની કલાની સ્વતંત્રતા ધરાવી શકે છે. પ્લેટો એવો દાવો કરે છે કે સોફિસ્ટો શક્ય હોય તેની જ અપીલ કરતા હોવાનું લાગતુ હોવાથી તેઓ તેમના વિદ્યાર્થીઓ અને પ્રેક્ષકોને વધુ શિક્ષણ આપતા નથી પરંતુ તેમને જે સાંભળવું ગમે છે તે તેમને સંભળાવે છે. ફાએડ્રસમાં ગોર્ગીયાસમાં રેટરિક અંગે પ્લેટોની નિંદા સ્પષ્ટ છે ત્યારે તેઓ સાચી કલાની શક્યતાનું સુચન કરે છે, જેમાં રેટરિક ડાયાલેક્ટિક દ્વારા ઉત્પન્ન થયેલી જાણકારી પર આધારિત છે અને મુખ્ય પાત્રને અરજ કરવા માટે ડાયાલેક્ટિક રીતે માહિતગાર રેટરિક પક વિશ્વાસ રાખે છેઃ ફાએડ્રસ, ફિલોસોફી અપનાવવા માટે. આમ પ્લેટોની રેટરિક ખરેખર ડાયાલેક્ટિક (અથવા માન્યતા) છે જે જેઓ હાલમાં તત્વજ્ઞાની નથી અને તેથી તેઓ ડાયાલેક્ટિકને સીધી રીતે અનુસરવા તૈયાર નથી તેની તરફ "વળેલી" છે. પ્લેટોની રેટરિક અને સોફઇસ્ટો પ્રત્યેની ધૃણા, ફક્ત તેમના સદાચાર શીખવવાના દાવા અને દેખાવ પરના તેમના વિશ્વાસમાંથી જ પેદા થાય છે તેવું નથી પરંતુ, તેમના શિક્ષક સોક્રેટીસને તત્વજ્ઞાની હોવાના કારણે મૃત્યુદંડ આપવવામાં આવ્યો હતો તેવી હકીકતમાંથી પણ ફલિત થાય છે.

એરિસ્ટોટલ

મુખ્ય લેખ: Rhetoric (Aristotle)

એરિસ્ટોટલે ગ્રીક રેટરિકની પદ્ધતિ નિયત બનાવી હતી.

પ્લેટોના વિદ્યાર્થી એરિસ્ટોટલે (384-322 બીસી) જાહેરમાં રેટરિક પર વિસ્તરિત ગ્રંથ બહાર પાડ્યો હતો જે આજે અંત્યંત સુંદર અભ્યાસ પૂરો પાડે છે. ધી આર્ટ ઓફ રેટરિકના પ્રથમ વાક્યમાં, એરિસ્ટોટલ કહે છે કે "રેટરિક એ ડાયાલેક્ટિકની વિરુદ્ધ (દેખીતી રીતે જ પ્રતિગતિ (એન્ટિસ્ટ્રોફ)] છે." ગ્રીક ઉર્મિકાવ્યના "એન્ટિસ્ટ્રોફ" તરીકે પ્રતિભાવ આપે છે અને "સ્ટ્રોફી" (તે સમગ્ર કાવ્યના બે ભાગ રચે છે અને કોરસના બે બાગ દ્વારા ગાવામાં આવે છે) ના માળખા બાદ તેની રચના થઇ હતી, તેથી રેટરિકની કલા અસ્તિત્વ ધરાવે છે અને બન્ને કવેળાના ઉત્પાદનની કલા હોવાથી ડાયાલેક્ટિકની કલા બાદ માળખાગત રીતે રચાયેલી હોય છે. આમ, થિયોરેટિકલ પદ્ધતિમાં સત્ય શોધવા માટે ડાયાલેક્ટિકલ પદ્ધતિ જરૂરી છે, ત્યારે ન્યાયાલયમાં કોઇને ગુન્હેગાર કે નિર્દોષ જાહેર કરવાનો ચૂકાદો આપતી વખતે અથવા વિમર્શક સભામાં દેકીતા પગલા અંગેનો ચૂકાદો આપવા જેવી વ્યવહારીક બાબતોમાં રેટરિકલ પદ્ધતિ જરૂરી છે. પ્લટો અને એરિસ્ટોટલ માટે ડાયાલેક્ટિકમાં સમજાવટનો સમાવેશ થાય છે જેથી, એરિસ્ટોટલ કહે છે કે રેટરિકલ ડાયાલેક્ટિકની એન્ટિસ્ટ્રોફ છે, ત્યારે તેનો મતલબ એવો થાય છે કે તે એવા શબ્દનો ઉપયોગ કરે છે જે અધિકાર ધરાવતો હોય અથવા લાગુ પાડવાની તક કે જે સમાંતર હોય પરંતુ અધિકારથી અલગ હોય અથવા લાગુ પાડવાની તક ડાયાલેક્ટિક હોય. નિત્ઝશે હ્યુમનીસ્ટ (1998: 129)માં, ક્લાઉડ પાવુર સમજાવે છે કે "ગ્રીક ઉપસર્ગ 'એન્ટી' ફક્ત વિરોધાભાસ જ દર્શાવતો નથી પરંતુ તેનો અર્થ 'ને બદલે' એવો પણ થાય છે." જ્યારે એરિસ્ટોટલ ડાયાલેક્ટિકના એન્ટીસ્ટ્રોફ તરીકે રેટરિકને ગણાવે છે ત્યારે તેમને એ બાબતે શંકા નથી કે જ્યારે આપણે ન્યાયાલયમાં અથવા સંસદીય સભામાં શેહીર મુદ્દાઓની ચર્ચા કરતા હોઇએ ત્યારે રેટરિકનો ઉપયોગ ડાયાલેક્ટિકના સ્થાને થાય છે. રેટરિકનું અધિકાર ક્ષેત્ર શહેરી બાબત અને શહેરી બાબતોમાં વ્યવહારુ નિર્ણય લેવાની બાબત છે, નહી કે શબ્દોની કાર્યાત્મક વ્યાખ્યાની થિયોરેટિકલ વિચારણ અને વિચારની સ્પષ્ટતા-આ તેમના માટે ડાયાલેક્ટિકના અધિકારક્ષેત્રમાં આવે છે.

એરિસ્ટોટલનો રેટરિક પરનો ગ્રંથ એ શહેરી રેટરિકને માનવીય કલા કે કુશળતા (ટેકને) તરીકે પદ્ધતિસર વર્ણવવાનો પ્રયાસ છે. "સમજાવટના ઉપલબ્ધ ઉદ્દેશોના કિસ્સામાં નિરીક્ષણ કરતા શિક્ષકો" તરીકે રેટરિકની વ્યાખ્યા મૂળભૂત રીતે શોધનો પ્રકાર છે, જે લાગે છે કે શોધખોળની પ્રક્રિયામાં કલાને મર્યાદિત કરે છે અને એરિસ્ટોટલ આ પ્રક્રિયાના તર્કબદ્ધ તબક્કા પર ઉગ્ર પણે ભારે મૂકે છે. પરંતુ ગ્રંથો હકીકતમાં શૈલીના તત્વોની અને (સંક્ષિપ્તમાં) બોલવાની શૈલીની જ નહી પરંતુ લાગણીયુક્ત અરજ (કરૂણભાવ) અને પાત્રને લગતા (પ્રાકૃતિક લક્ષણો)ભાવની પણ ચર્ચા કરે છે. આમ તેઓ રેટરિકની શોધના ત્રણ પગલાંઓ અથવા "ઓફિસીઝ" - શોધ, ગોઠવણી અને શૈલી અને વિવિધ રેટરિકલ સાબિતીના ત્રણ પ્રકારને ઓળખી કાઢે છે:

• પ્રાકૃતિક લક્ષણ: સંબોધનકર્તાનું પાત્ર અને શાખપાત્રતા તેની/તેણીના માનવાપણાને ધ્યાનમાં લેવા માટે પ્રભાવ પાડી શકે છે.

આ પ્રકાર આજે પણ પ્રેક્ષકોને સમજાવવાના અસરકારક ઉદ્દેશો છે; જોકે, વિચક્ષણ, આલોચનાત્મક શ્રોતાઓ નોંધશે કે નિષ્ણાતની દલીલો ખરેખર તેના અથવા તેણીનું શિર્ષક સત્તાવાળાઓની અરજને ઔપચારીક તર્કબદ્ધ ભ્રામકતાને અવગણતા હોવાથી તે મુગ્ધ અને સંતોષ આપી શકે છે કે કેમ તે નોંધશે.

• • તે કોઇપણ સ્થિતિમાં હોઇ શકે છે, જેમાં વક્તા ચાહે તે વિષય પર પ્રસિદ્ધ નિષ્ણાત હોય કે કેમ અથવા જે તે વ્યક્તિની થોડી ઓળખાણ હોય જેણે વિષયને લગતી પ્રશ્ન જાણકારીનો અનુભવ કર્યો હોય.
  • ઉદાહરણ તરીકે, જ્યારે કોઇ મેગેઝીન એવો દાવો કરે કે એક એમઆઇટી અધ્યાપક આગાહી કરે છે કે 2050માં રોબોટીક યુગ આવી રહ્યો છે, મોટુ નામ "એમઆઇટી" (વિશ્વ વિખ્યાત ગણિત, વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજીમાં આગોતરા સંશોધનની અમેરિકન યુનિવર્સિટી)નો ઉપયોગ "મજબૂત" શાખપાત્રતા સ્તાપિત કરે છે.
• પાકૃતિક લક્ષણ: પ્રેક્ષકોના ચૂકાદાને બદલવા માટે લાગણીયુક્ત અરજોનો ઉપયોગ.
  • આવું રૂપક, વ્યાપકતા, વાર્તા કહેવી તે રીતે અથવા વિષયને એવી રીતે રજૂ કરવો કે જે પ્રેક્ષકોની મજબૂત લાગણીઓ જગાડે તેવી રીતે કરી શકાય છે.
• લોગો: દલીલના બંધારણ માટે અનુમાનીત રીતે કારણનો ઉપયોગ.
  • લોગની અરજોમાં આંકડાશાસ્ત્ર, ગણિત, તર્ક અને વસ્તુલક્ષીતા નો સમાવેશ થાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, જ્યારે જાહેરાતો એવો દાવો કરે છે કે તેમના પેદાશ સ્પર્ધાની તુલનામાં 37 ટકા વધુ અસરકારક છે, ત્યારે તેઓ તર્કબદ્ધ દલીલ કરે છે.
  • અનુમાનીત કારણ પૂર્ણતા માટે ઉદાહરણોનો ઉપયોગ કરે છે (ઐતિહાસિક, માન્યતા આધારિત અથવા કલ્પના આધારિત).
  • અનુમાનીત કારણ, અથવા "એન્થીમેમાટિક" કારણોનો ચોક્કસ તારણો પ્રાપ્ત કરવા માટે સામાન્ય રીતે સ્વીકાર્ય સિદ્ધાંત છે. શબ્દ તર્ક લોગો પરથી વિકસાવવામાં આવ્યો છે. એરિસ્ટોટલે રેટરિકલ શોધની પ્રક્રિયાના કેન્દ્ર તરીકે એન્તીમેમાટિક કારણો પર ભાર મૂક્યો હતો, જોકે બાદમાં રેટરિકલ થિયરિસ્ટોએ તેની પર બહુ ઓછો ભાર મૂક્યો હતો.

એરિસ્ટોટલ પણ શહેરી રેટરિકના વિવિધ ત્રણ પ્રકાર કે જાત ઓળખી કાઢે છે: ફોરેન્સિક (જ્યુડિશિયલ તરીકે પણ જાણીતુ, જે ગુન્હાની બાબતમાં ભૂતકાળમાં થયેલી ઘટનાની સત્યતા અથવા જૂઠાણુ નક્કી કરવા સાથે સંબંધિત હતી), વિચાર માંગી લે તેવી (જે રાજકીય તરીકે પણ જાણીતી હતી, જે ભવિષ્ય માં ચોક્કસ પ્રકારના પગલાંઓ લેવા જોઇએ કે ન લેવા જોઇએ તે નક્કી કરવા સાથે લાગે વળગે છે), અને એપિડેક્ટિક (પ્રદર્શનાથ) (જે કર્મકાંડ તરીકે પણ જાણીતુ છે, તે વખાણ અને દોષ, મૂલ્યો, સાચુ કે ખોટુ, સુંદરતા દર્શાવવા અને વર્તમાનમાં કુશળતા દર્શાવવા સાથે લાગે વળગે છે).

રેટરિક ક્ષેત્રે એરિસ્ટોટલની રેટરિકની વ્યાખ્યા અંગે બૌદ્ધિક ચર્ચા છે. કેટલાક લોકો એવુ માને છે કે એરિસ્ટોટલ ઓન રેટરિક માં સમજાવટની કલા તરીકે રેટરિકની વ્યાખ્યા આપે છે, જ્યારે અન્યો માને છે કે તેઓ ચૂકાદાની કલા તરીકે વ્યાખ્યા આપે છે. એક ચૂકાદા તરીકે રેટરિકનો અર્થ એવો થાય કે રેટર પસંદગી સાથે સમજાવટના ઉપલબ્ધ હેતુઓને સ્પષ્ટ રીતે પારખે છે. એરિસ્ટોટલ એવું પણ કહે છે કે રેટરિકને ચૂકાદા સાથે સંબંધ છે કારણ કે પ્રે7કો રેટરના કરૂણરસને નક્કી કરે છે.

એરિસ્ટોટેલિયનનો અત્યંત પ્રખ્યાત સિદ્ધાંત વિષયનો ખ્યાલ હતો (જેને સામાન્ય વિષયો અથવા સામાન્ય સ્થળો તરીકે પણ સંબોધવામાં આવે છે). શબ્દ બહોળો ઉપયોગ ધરાવતો હોવાથી (ઉદાહરણ તરીકે યાદ રાખવાની તરકીબ અથવા રચનાત્મક કવાયત) તેને ઘણી વખત "દલીલોની બેઠક" તરીકે સંબોધવામાં આવે છે-વિચારોની કક્ષાની યાદી અથવા કારણ આપવાના પ્રકાર-જે વક્તા કદાચ દલીલો અથવા સાબિતી પેદા કરવા માટે ઉપયોગમાં લઇ શક્યા હોત). આમ વિષયો સંશોધનાત્મક અથવા શોધખોળ સાધનો હતા જેની રચના વક્તાઓને કક્ષા નક્કી કરવામાં સહાય કરવમાં અને આમ વધુ સારી સ્થિતિ જાળવી રાખવામા અને વારંવાર ઉપયોગમાં આવતી દલીલોના પ્રકાર લાગુ પાડવા માટે કરાઇ હતી. ઉદાહરણ તરીકે, આપણે તેના કારણે "લાઇક" તરીકે અસરો જોતા હોવાથી, દલીલની શોધ માટેનો એક માર્ગ (આશરે ભવિષ્યની અસરો) કારણની ચર્ચાનો છે (જે તે "લાઇક" હશે). આ અને અન રેટરિકલ વિષયોને એરિસ્ટોટલની એ માન્યત પરથી લેવામાં આવ્યા છે કે કેટલાક ચોકકસ આગાહી કરી શકાય તેવા માર્ગો છે, જેમાં માનવીઓ (ખાસ કરીને વિશિષ્ટતા નહી ધરાવતા) પ્રારંભમાંથી તારણો કાઢે છે. તેમના ડાયાલેક્ટિકલ વિષયો પર આધારિત અને સ્વીકારવામાં આવેલા રેટરિકલ વિષયો પાછળથી કેન્દ્રિત લાક્ષણિકતા તરીકે સિસેરોની તે નામની કૃતિમાં રેટરિકલ થિયોરાઇઝીંગ તરીકે ઉભરી આવ્યા હતા.

સિસેરો

મુખ્ય લેખો: Cicero, De Inventione, De Oratore, and Brutus (Cicero)

રોમનો માટે વકૃત્ત્વ જાહેર જીવનનો એક ભાગ બની ગયુ હતું. સિસેરો (106-43 બીસી) રોમન રેટરિશિયન્સમા વડા હતા અને જાણીતા પ્રાચીન વક્તા બની રહ્યા હતા અન તેઓ એક માત્ર વક્તા હતા જેમણે જાહેરમાં અને વિષયો પર સર્જેલા ગ્રંથો અંગે સંબોધન આપ્યું હતું. રેટરિકા અને હેરેનિયમ , અગાઉ તેનો યશ સિસેરોને જતો હતો પરંતુ તેની લેખનમાલિકી અજાણ હતી, તે રેટરિક પરની અત્યંત નોંધપાત્ર કૃતિ હતી અને હજુ પણ આજે તેનો સંદર્ભ તરીકે ઉપયોગ થાય છે. તે રેટરિકના ઉપયોગ પરનો વિસ્તરિત સંદર્ભ છે અને મધ્ય યુગમાં અને પુનરુજ્જીવનમાં, તેણે રેટરિક પર એડવાન્સ શાળા માહિતી તરીકે બહોળું પ્રકાશન પ્રાપ્ત કર્યું હતું.

સિસેરોની ગણના દરેક સમયના અત્યંત નોંધપાત્ર રેટરિશિયન તરીકે થાય છે. તેમની કૃતિઓમાં અગાઉના અને અત્યંત પ્રભાવશાળી ડી ઇન્વેન્શન (શોધ પર, જેને ઘણી વખત મધ્ય યુગમાં અને પુનરુજ્જીવનમાં રેટરિકલ થિયરીની બે મૂળ માહિતી તરીકે એડ હેરેનિયમ ની સાથે વાંચવામાં આવતી હતી), ડિ ઓરેટર (સામસામી વાતચીતના સ્વરૂપમાં રેટરિકલ સિદ્ધાંતોના સંપૂર્ણ નિવેદન), ટોપિક્સ (સામાન્ય વિષયોની રેટરિકલ સારવાર, પુનરુજ્જીવન દ્વારા ઊંચા પ્રમાણમાં પ્રભાવશાળી), બ્રુટુસ (વિખ્યાત વક્તાઓની ચર્ચા) અને ઓરેટર (સિસેરોની શૈલીનો બચાવ). સિસેરોએ મોટી સંખ્યામાં તેની પાછળ ભાષણો અને પત્રો છોડ્યા હતા, જે કદાચ લેટિન વાકપટુતાની રૂપરેખા અને આગામી પેઢી માટેની શૈલીની સ્થાપના કરશે. તે સિસેરોના ભાષણોની પુનઃશોધ હતી (જેમ કે આર્કિયાસનો બચાવ) અને ઇટાલીયન દ્વારા પત્રો (એટ્ટીકસને) જેમાં પેટ્રાર્કનો સમાવેશ થતો હતો અને થોડા અંશે તેણે જેને આપણે પુનરુજ્જીવન તરીકે ઓળખીએ છીએ તેવી સાંસ્કૃતિક શોધની જ્વાલા પ્રજ્વલિત કરી હતી. તેઓ ગ્રીક (અને ગ્રીક રેટરિક)શીખવામાં વિજેતા બન્યા હતા, અને રોમન સિદ્ધાંતો, ભાષાકીય, માન્યતા અને રાજકારણમાં ફાળો આપ્યો હતો અને અપીલ (લાગણી, રમૂજ, શૈલીયુક્ત કક્ષા, વ્યંગ્ય અને શુદ્ધ કારણો ઉપરાંત વિષયાંતર) પર વકૃત્ત્વમાં ભાર મૂક્યો હતો. પરંતુ કદાચ ત્યાર બાદના રેટરિકમાં તેમનો અત્યંત નોંધપાત્ર અને સામાન્ય અર્થમાં શિક્ષણાં ફાળો એ હતો કે તેમણે દલીલ કરી હતી કે વક્તાઓ ફક્ત જે તે કેસ(કલ્પના )ના ચોક્કસ લક્ષણો જ શીખતા નથી પરંતુ સામાન્ય પ્રશ્નો બાબતે પણ શીખે છે, જેમાંથી તેમને (થિસીસ ) મેળવવામાં આવ્યા હતા. જેમની રોમન નાગરિકતા સામે પ્રશ્નાર્થ કરવામાં આવ્યો હતો તેવા કવિના બચાવમાં ભાષણ આપવામાં વક્તાએ તે કવિના શહેરી દરજ્જાની લાક્ષણિકતાઓની જ ચકાસણી કરવી જોઇએ એટલું જ નહી પરંતુ તેમણે કવિતાની ભૂમિકા અને મૂલ્યની પણ ચકાસણી કરવી જોઇએ અને વનધુ સામાન્ય રીતે રોમન સંસ્કૃતિ અને રાજકીય જીવનમાં સાહિત્યની પણ ચકાસણી કરવી જોઇએ. સિસેરોએ જણાવ્યું હતું કે વક્તાએ કાયદો, રાજકારણ, ઇતિહાસ, સાહિત્ય, સિદ્ધાંતો, યુદ્ધની પરિસ્થિતિ, દવા ઉપરાંત અંકગણિત અને ભૂમિતિ સહિત માનવજીવન અને સંસ્કૃતિના તમામ ક્ષેત્રોનું જ્ઞાન રાખવાની જરૂર છે. સિસેરોએ એ ખ્યાલને વેગ આપ્યો હતો કે "શ્રેષ્ઠ વક્તા" શીખવાની તમામ શાખાઓમાં ઉત્તમ હોવો જોઇએઃ તે ખ્યાલ "ઉદાર માનવતાવાદી" તરીકે ગણાવાયો હતો અને તે આજે ઉદાર કલાઅથવા દેશમાં કોલેજો અને યુનિવર્સિટીઓમાં સામાન્ય શિક્ષણ જરૂરિયાતો તરીકે જીવતો છે.

ક્વિન્ટીલીયન

મુખ્ય લેખો: Quintilian and Byzantine rhetoric

ઇન્સ્ટિટ્યશિયો ઓરેટિટ્યુશિયો ઓરેટોરીયાની 1720ના ફ્રંટસ્પાઇસ ક્વિન્ટીલાનને રેટરિક શીખવતા બતાવે છે.

ક્વિન્ટીલીયને (35-100 એડી) કાયદાની અદાલતમાં એક વકીલ તરીકે પોતાની કારકીર્દીનો પ્રારંભ કર્યો હતો; તેમની પ્રતિષ્ઠામાં એટલ હદે વધારો થયો હતો કે વેસ્પાસિયને રોમમાં તેમના માટે રેટરિકની ખુરશીની રચના કરી હતી. ઇન્સ્ટિટ્યુશિયો ઓરેટોરીયા (ઇન્સ્ટિટ્યુટ્સ ઓફ ઓરેટરી, અથવા વૈકલ્પિક રીતે, ધી ઓરેટર્સ એજ્યુકેશન ), વક્તાની તાલીમ પરનો લંબાણપૂર્વકનો ગ્રંથ, જેમાં તેઓ જન્મથી લઇને વૃદ્ધત્વ સુધી "સંપૂર્ણ" વક્તાની તાલીમ અંગેની ચર્ચા કરે છે, આ પ્રક્રિયામાં તેઓ અસંખ્ય પ્રભાવાત્મક રેટરિશિયનો કે જેને તેઓ અનુસર્યા હતા તેમના સિદ્ધાંતો એ મંતવ્યોની સમીક્ષા કરે છે.

સંસ્થામાં, ક્વિન્ટીલીયન શિક્ષણના તબક્કાઓ મારફતે રેટરિકલ અભ્યાસ કરે છે, જેમાં ઉચ્છા રાખતા વક્તાએ નર્સની પસંદગીથી લઇને તમામ પ્રક્રિયાઓમાંથી પસાર થવું પડશે. પ્રાથમિક શિક્ષણના તબક્કાઓ (વાંચન અને લેખન, વ્યાકરણ અને સાહિત્ય આલોચના)નો ક્રમ પ્રાથમિક રેટરિકલ કવાયતના મિશ્રણ(પ્રોગીમ્નાસ્મતા) બાદ આવે છે, જેમાં અનુભવમાંથી તારવેલા સિદ્ધાંત અને કાલ્પનિક કથા, હકીકત અને તુલનાઓ અને અંતે કાનૂની અથવા રાજકીય ભાષણોનો સમાવેશ થાય છે. શિક્ષણના સંદર્ભમાં અથવા મનોરંજન માટેના હેતુમાં ભાષણો આપવાની પ્રથા "જુસ્સાદાર ભાષણ" હેઠળ વ્યાપક અને લોકપ્રિય બની ગઇ હતી. રેટરિકલ તાલીમ નિજને પાંચ સિદ્ધાંતો હેઠળ સ્પષ્ટ કરવામાં આવી હતી, જે શૈક્ષણિક વર્તુળમાં સદીઓ સુધી અસ્તિત્વમાં રહેશે:

• ઇન્વેન્શિયો (શોધ) એવી પ્રક્રિયા છે જે વિકાસ અને દલીલના શુદ્ધિકરણમાં પરિણમે છે.
• એક વખત દલીલ આકાર લે છે ત્યારે ડિસ્પોશિયો (અસ્થિતિ અથવા ગોઠવણી)ન ઉપયોગ મોટી અસર માટે તેની કઇ રીતે ગોઠવણી કરવી તે નક્કી કરવા માટે, સામાન્ય રીતે પ્રસ્તાવના ના પ્રારંભ સાથે થાય છે.
• એક વખત ભાષણના મુદ્દાઓની જાણ થઇ જાય અને તેનું માળખું નક્કી થઇ જાય, તે પછી તેના પછીના પગલાંમાં ઇલોક્યુશિયો (શૈલી) અને પ્રોનુનશિયાશિયો (રજૂઆત)નો સમાવેશ થાય છે.
• મેમોરિયા (યાદગીરી) એ સમયે ચિત્રમાં આવે છે, જ્યારે વક્તા તેના ભાષણમાં આ તમામ તત્વોને યાદ કરે છે.
• એક્ટીયો (બોલવાની શૈલી) એ અંતિમ પગલું છે, કેમ કે પ્રેક્ષકો સમક્ષ ઉદાર અને આનંદિત, ગ્રાન્ડ સ્ટાઇલ તરીકે ભાષણ આપવામાં આવે છે.

મધ્ય યુગમાં આ રચના ફક્ત ટુકડાઓમાં જ ઉપલબ્ધ હતી પરંતુ સેંટ.ગલીના એબે ખાતે સંપૂર્ણ નકલની શોધ 1416માં થતા તે પુનરુજ્જીવન દરમિયાન રેટરિક પરના અનેક અત્યંત પ્રભાવશાળી રચનાઓમાંની એક તરીકે ઉભરી આવી હતી.

ક્વિન્ટીલીયનનું કામ ફક્ત રેટરિકની કલાનું વર્ણન કરે છે તેવું નથી પરંતુ રાજકીય રીતે સક્રિય, નીતિવાન, જાહેર જીવનનો ખ્યાલ ધરાવતા નાગરિક તરીકે એક સંપૂર્ણ વક્તાની રચનાને પણ વર્ણવે છે. તેમણે રેટરિકલ તાલીમના નૈતિક વપરાશ પર ભાર મૂક્યો હતો, જે રોમન શાળાઓમાં વાર્તાઓ અને તરકીબોના સમાનીકરણ તરફ વધતા જતા વલણ વિરુદ્ધના પ્રતિભાવનો એકસ ભાગ હતો. તેજ સમયે, રાજકીય નિર્ણય લેવાની ક્રિયાથી રેટરિક અલગ પડી ગયું હતું, રેટરિક સાંસ્કૃતિક રીતે ગતિશીલ અને મનોરંજનનો અગત્યનો વળાંક અને સાંસ્કૃતિક આલોચના તરીકે ઉભરી આવ્યું હતું, જે "બીજા સોફિસ્ટીક" તરીકે જાણીતુ બન્યું હતું, આ પ્રગતિએ એ આરોપમાં (ક્વિન્ટીલિયન અને અન્યો દ્વારા કરાયેલ)વધારો કર્યો હતો કે શિક્ષકો રેટરિકમાં પદાર્થ પર ભાર મૂકતા હતા.

મધ્યયુગથી પ્રકાશ પાડવા સુધી

પશ્ચિમી રોમન સામ્રાજ્ય પડી ભાંગ્યા બાદ, રેટરિકનો અભ્યાસ મૌખિક કલાઓના અભ્યાસના મધ્યબિંદુ તરીકે સતત રહ્યો હતો; પરંતુ કેટલીક સદીઓ સુધી મૌખિક કલાઓના અભ્યાસમાં ઘટાડો થયો હતો, જે મધ્યયુગની યનિવર્સિટીઓના ઉદભવની પરાકાષ્ઠા સુધી પહોંચી ગયો હતો. પરંતુ રેટરિકે આ ગાળા દરમિયાન પત્ર લેખની કલા (આર્સ ડિક્ટામીનીઝ ) અને ધાર્મિક પર્વચન લખાણ (આર્સ પ્રએડિકાન્ડી )માં રૂપાંતર કર્યું હતું. ટ્રાઇવિયુમ ના એક ભાગ તરીકે, રેટરિક તર્કના અભ્યાસમાં ગૌણ હતું અને તેનો અભ્યાસ ભારે વિદ્વતાપૂર્ણ હતોઃ વિદ્યાર્થીઓને ઐતિહાસિક વિષયો (સૌસોરી ) અથવા સંગીન કાનૂની પ્રશ્નો (કોન્ટ્રોવર્સી ) પર પ્રવચનની રચના કરવામાં પરિવર્તીત કવાયત આપવામાં આવતી હતી.

ઓગસ્ટીન ઓફ હિપ્પો

તેમને રેટરિશિયન તરીકે ગણવામાં આવતા ન હોવા છતા, સેંટ. ઓગસ્ટીન (354-430)ને રેટરિકમાં તાલીમ આપવામાં આવી હતી અને એક સમયે તેઓ મિલાનમાં લેટિન રેટરિકના અધ્યાપક હતા. તેમના ખ્રિસ્તીધર્મમાં રૂપાંતરણ બાદ, તેઓને તેમના ધર્મના પ્રચાર માટે આ "પાગન"નો ઉપયોગ કરવાનો રસ જાગ્યો હતો. રેટરિકના નવો ઉપયોગ તેમના પુસ્તક ડિ ડોક્ટ્રીના ક્રિસ્ટ્રીના માં શોધી કાઢવામાં આવ્યો હતો, જેણે સર્મોનના રેટરિક ધર્મોપદેશ તરીકે શું ઉભરી આવશે તેનો પાયો નાખ્યો હતો. "વાકપટુતાની શક્તિ જે ભૂલભરેલા કારણ અથવા સત્ય માટેની દલીલમાં ગુણકારક કેમ છે" તેવું પૂછતા ઓગસ્ટીને પુસ્તકનો પ્રારંભ કર્યો હતો, તેનો સાચા હેતુ માટે ઉપયોગ થવો જોઇએ નહી. (IV.3).

મધ્યયુગીન ક્રિશ્ચિયન ચર્ચની અગાઉની ચિંતા એ હતી કે તેની વર્તણૂંક પ્રાચીન રેટરિક જેવી હતી. જેરોમે (ડી. 420) ફરિયાદ કરી હતી કે, "હોરાકને સેલ્મસ, અને વિર્જીલને ગોસ્પેલ્સ સાથે અને સિસેરોને એપોસ્ટલ્સ સાથે શુ લેવાદેવા છે?" પાગનની કૃતિઓ સાચવી રાખવા માટેની દલીલ કરનારા તરીકે અને ચર્ચની પરંપરાને ઉત્તેજન આપવા તરીકે પણ ઓગસ્ટીનને યાદ કરવામાં આવે છે, જે અસંખ્ય ક્રિશ્ચિયન રેટરિકલ લખાઓને જાળવી રાખવામાં પરિણમી હતી.

રેટરિક પુનરુજ્જીવન સિવાય તેની પ્રાચીન ઊંચાઇ ફરી હાંસલ કરી શકશે નહી, પરંતુ નવા લખાણોએ એડવાન્સ રેટરિકલ વિચારો જન્માવ્યા હતા. બોથીયસે (480?-524), તેમના સંક્ષિપ્ત લખાણ રેટરિકના માળખાનો ઉપરછલ્લો દેખાવ માં, રેટરિકને ફિલોસોફિકલ દલીલ અથવા ડાયાલેક્ટિક સુધી ગૌણતામાં મૂકીને એરિસ્ટોટલા વર્ગીકરણને સતત રાખ્યું હતું. યુરોપીયન સંબંધથી મુસ્લીમ સામ્રાજ્ય (ખાસ કરીને અલ-એન્ડાલુસ) સાથે આરબ છાત્રવૃત્તિના પ્રારંભે સામાન્ય રીતે એરિસ્ટોટલ અને પ્રાચીન વિચારમાં નવેસરનો ઉત્સાહ જગાવ્યો હતો, જે જેને કેટલાક ઇતિહાસવિંદો 12મી સદીનું પુનરુજ્જીવન કહેતા હતા તેમાં પરિણમ્યુ હતું. અસંખ્ય મધ્યયુગીન વ્યાકરણો અને કવિતાઓનો અભ્યાસો અને રટેરિકે દેખા દીધી હતી.

પૂર્વેના મધ્યયુગીન રેટરિકલ લખાણોમાં સેંટ. થોમસ એક્વિન્સ (1225?-1274), વેન્ડોમના મેથ્યુ (આર્સ વર્સીફિકેટોરીયા , 1175?), અને વિનસૌફના જિયોફ્રે (પોટ્રીયા નોવા , 1200–1216)નો સમાવેશ થાય છે. સોક્રેટ્સના મિત્ર અસ્પાસિયા સિવાય આધુનિક સમય પહેલાની મહિલા રેટરિશિયન્સ જવલ્લેજ જોવા મળે છે; પરંતુ મહિલાઓ દ્વારા ઉત્પન્ન કરાયેલ મધ્યયુગીન રેટરિક ક્યાં તો ધાર્મિક ક્રમમાં હતા, જેમ કે જુલિયન ઓફ નોર્વિક (ડી. 1415), અથવા અત્યંત સારી રીતે જોડાયેલ ક્રિસ્ટીન ડી પિઝાને (1364?-1430?), એવું કરી બતાવ્યું હતું જેનો લખાણમાં હંમેશ માટે સમાવેશ થતો ન હતો.

તેમના 1943ના ઇંગ્લીશમાં કેમ્બ્રિજ યુનવર્સિટીના ડોકટરની પદવીને લગતા મહાનિબંધમાં કેનેડાના માર્શલ મેકલુહાન (1911–1980), સિસેરોના આશરે સમયગાળામાં મૌખિક કલાઓ થી થોમસ નાશ (1567-1600?)ના સમયગાળા સુધીનો સર્વેક્ષણ કરે છે. તેમનો મહાનિબંધ હજુ પણ ટ્રાઇવિયુમ તરીકે મૌખિક કલાના ઇતિહાસનો અભ્યાસ હાથ ધરવા માટે મહત્વનો ગણાય છે, તેમ છથા તેમણે જે પ્રગતિઓનું સર્વેક્ષણ હાથ ધર્યું હતું તેનો અભ્યાસ તેમણે જ્યારે અભ્યાસ હાથ ધર્યો ત્યારથી જ કરવામાં આવે છે. નીચે નોંધ્યું છે તેમ, મેકલુહાન 20મી સદીમાં વ્યાપક રીતે વખાણાયેલા વિચારક બન્યા હતા, તેથી રેટરિક અને ડાયાલેક્ટિકના ઇતિહાસના અભ્યાસમાં તેમના વિદ્વતાપૂર્ણ મૂળ નોંધવા અગત્યના છે.

મધ્યયુગીન રેટરિકલ વિચારનો અન્ય રસપ્રદ રેકોર્ડ ઘણા પ્રાણીઓની ચર્ચાવાળી કવિતાઓમાં જોઇ શકાય છે, જે ઇંગ્લેંડ અને ઉપખંડમાં મધ્ય યુગ દરમિયાનમાં લોકપ્રિય છે જેમ કે ધી ઓવલ એન્ડ ધી નાઇટીંગલ (13મી સદી) અનેજિયોફ્રે ચૌસરના પાર્લીયામેન્ટ ઓફ ફોવલ્સ (1382?).

16મી સદી

1967માં વોલ્તેર જે. ઓન્ગના મહાગ્રંથ લેખ "હ્યુમનીઝમ" ન્યુ કેથોલિક એનસાક્લોપીડીયા માનવતાના પુનરુજ્જીવનનું સુ-માહિતગાર સર્વેક્ષણ પૂરું પાડે છે, જે તેની જાતે મધ્યયુગીન વિદ્વતાપૂર્ણ તર્ક અને ડાયાલેક્ટિકને તરફેણ નહી કરતો હોવાનું અને તેને બદલે પ્રાચીન લેટિન શૈલી અને વ્યાકરણ અને ફિલોસોફિ અને રેટરિકને તરફેમ કરતો હોવાનું વ્યાખ્યાયિત કરે છે. (ઓન્ગના પેઇથ એન્ડ કોન્ટેક્સ્ટસ માં પુનઃ પ્રકાશિત (સ્કોલર્સ પ્રેસ, 1999; 4: 69-91.))

ડેસીડેરિયસ ઇરેસ્મુસ ક્લાસિકલ રેટરિકના હિમાયતી હતા.

પ્રાચીન રેટરિકના પુનઃહિત ઉત્પત્તિમાં એક પ્રભાવશાળી વ્યક્તિત્વ એરાસમુસ (સી.1466-1536) હતા. તેમનું 1512નું કાર્ય, ડિ ડુપ્લીસી કોપીયા વર્બોરુમ એટ રિરુમ (તરીકે પણ જાણીતુ Copia: Foundations of the Abundant Style )નું મોટા પ્રમાણમાં પ્રકાશન કરવામાં આવ્યુ હતુ (તેની સમગ્ર યુરોપમાં 150 કરતા વધુ આવૃત્તિઓ પ્રકાશિત કરવામાં આવી હતી) અને તે વિષય પરના અનેક મૂળ ટેક્સ્ટસમાંની તરીકે ઉભરી આવી હતી. પ્રાચીન યુગની સંગીન કૃતિઓની તુલનામાં રેટરિકની સંભાળ લેવામાં ઓછી વિગતવાર છે, પરંતુ તે રેસ વર્બા (વિગત અને સ્વરૂપ)ની પરંપરાગત સંભાળ પૂરી પાડે છે: તેમની પ્રથમ એલોક્યુશિયોના કાર્યની સંભાળ લે છે, જે વિદ્યાર્થીઓને અભ્યાસક્રમ અને અલંકારનો કેવી રીતે ઉપયોગ કરવો તે બતાવે છે; બીજુ પુસ્તક ઇન્વેન્શિયોને આવરી લે છે. વિપુલ ભિન્નતા (કોપીયા એટલે કે "પુષ્કળ" અથવા "વિપુલતા", જેમ કે ભરપૂરતા અથવા અક્ષયપાત્રતા), આમ બન્ને પુસ્તકો પ્રવચનમાં વિવિધતાની વધુમાં વધુ માત્રા અમલમાં લાવવા પર ભાર મૂકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ડિ કોપીયા ના એક ભાગમાં, ઇરેસ્મુસ "સેમ્પર, ડુમ વિવામ, તુઇ મેમિનેરો" વાક્યની 200 જેટલી વિવિધતા રજૂ કરે છે. તેમની અન્ય કૃતિઓમાં, અત્યંત લોકપ્રિય ધી પ્રેઇઝ ઓફ ફોલીએ પણ સોળમી સદીના ઉત્તરાર્ધમાં રેટરિકના શિક્ષણ પર નોંધપાત્ર પ્રભાવ પાડ્યો હતો. કવાયતના એક પ્રકાર એવા પાગલપણાની ઉત્પત્તિઓ જેવી લાક્ષણિકતાઓની તરફેણમાં તેમના વક્તવ્યો એલિઝાબેથન વ્યાકરણ શાળાઓમાં લોકપ્રિય બન્યા હતા, જે બાદમાં એડોક્સોગ્રાફી તરીકે કહેવાયા હતા, જેમાં વિદ્યાર્થીને નકામી બાબતોના વખાણમાં થોડા ભાગ લખવાની જરૂરિયાત રહેતી હતી.

જુઆન લુઇસ વાઇવ્સે (1492–1540) પણ ઇંગ્લેંડમાં રેટરિકના અભ્યાસને આકાર આપવામાં સહાય કરી હતી. સ્પેનિયાર્ડની નિમણૂંક કાર્ડિનલ વોલ્સલી દ્વારા ઓક્સફોર્ડ ખાતે 1523માં રેટરિકના લેક્ટરશીપ માટે કરવામાં આવી હતી અને તેમને હેનરી VIII દ્વારા મેરીના અનેક શિક્ષકોમાંના એક તરીકેની કામગીરી સોંપવામાં આવી હતી. જ્યારે હેનરી VIIIએ કેથરીન ઓફ આર્ગોનથી અલગ પડી ગ્યા અને 1528માં ઇંગ્લેંડ છોડ્યુ ત્યારે વાઇવ્સ તેમનાથી વિરુદ્ધ ગયા હતા. તેમની શિક્ષણ પરની શ્રેષ્ઠ કૃતિ, ડિ ડિસીપ્લીનીસ , 1531માં પ્રકાશિત થઇ હતી અને તેમના રેટરિક પરના લખાણોમાં રેટરિક, સિવ ડિ રેશન ડિસેન્ડી, લિબરી ટ્રેસ (1533), ડિ કન્સલટેશન (1533), અને પત્ર લેખન પરના રેટરિક, ડિ કોન્સ્ક્રીબેન્ડીસ એપિસ્ટોલાસ (1536)નો સમાવેશ થાય છે.

એવી પણ શક્યતા છે કે ઘણા વિખ્યાત ઇંગ્લીશ લેખકો ઇરાસ્મુસ અને વાઇવ્સ (તેમજ પ્રાચીન રેટરિશિયનો)ની કૃતિઓ સામે તેમના શાળા કામમાં ખુલ્લા પડી ગયા હતા, જે લેટિન (ઇંગ્લીશ નહી)માં હાથ ધરાયું હતું અને ઘણી વાર તેમાં ગ્રીકના કેટલાક અભ્યાસનો સમાવેશ કરાયો હતો અને રેટરિક પર નોંધપાત્ર ભાર મૂક્યો હતો. ટી.ડબ્લ્યુ. બેલ્ડવિનના વિલીયમ શેક્સપિયરના સ્મોલ લેટિન એન્ડ લેસે ગ્રીક , 2 વોલ્યુમોના ઉદાહરણ માટે જુઓ. યુનિવર્સિટી ઓફ ઇલ્લીનોઇસ પ્રેસ, 1944).

1500 સદીની મધ્યમાં, પ્રાદેશિક રેટરિકનો ઉદભવ થતો જોવા મળ્યો હતો-જે પ્રાચીન ભાષાઓને બદલે ઇંગ્લીશમાં લખાયા હતા; લેટિન અને ગ્રીક તરફના પૂર્વાભૂમીખીકરણના લીધે ઇંગ્લીશમાં કામોની સ્વીકાર્યતા ધીમી હતી. લિયોનાર્દ કોક્સના ધી આર્ટ અથવા ક્રાફ્ટે ઓફ રેટોરિક (સી. 1524-1530; 1532માં બીજી આવૃત્તિ પ્રકાશિત થઇ હતી)ને અગાઉની ઇંગ્લીશ ટેક્સ્ટ હોવા તરીકે મનાય છે; મોટે ભાગે તે ફિલીપ મેલાન્કથોનનું ભાષાંતર છે. અગાઉની સફળ ટેક્સ્ટ થોમસ વિલ્સનની ધી આર્ટે ઓફ રેટરિક (1553) હતી, જે રેટરિકની પરંપરાગત સંભાળ રજૂ કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, વિલ્સન રેટરિકના પાંચ સિદ્ધાંતો રજૂ કરે છે (શોધ, ડિસ્પોઝીશન, ઇલોક્યુશિયો, મેમોરિયા, અને ઉચ્ચાર અથવા એક્ટીઓ). અન્ય વિખ્યાત કામોમાં એન્જલ ડેના ધી ઇંગ્લીશ સેક્રેટોરી (1586, 1592), જ્યોર્જ પુટ્ટેહામના ધી આર્ટે ઓફ ઇંગ્લીશ પોસી (1589), અને રિચાર્ડ રેઇનહોલ્ડેના ફાઉન્ડેશન ઓફ રેટરાઇક (1563)નો સમાવેશ થાય છે.

સમાન ગાળા દરમિયાન જે ચળવળ શરૂ થઇ હતી તે પ્રોસ્ટેસ્ટન્ટ અને ખાસ કરીને પ્યોરિટન વર્તુળમાં શાળા અભ્યાસક્રમના સંચાલનને ફેરવી નાખ્યું હતું અને રેટરિક તેનું કેન્દ્ર સ્થાન ગુમાવવામાં પરિણમ્યું હતું. ફ્રેંચ વિદ્વાને વધુ પડતા વ્યાપક અને નિરર્થક ટ્રાઇવીયુમના સંચાલનને જોતા તેમના લેટિન પેટ્રુસ રામુસ (1515–1572), પિયર ડિ લા રામીમાં અસંતોષ વ્યક્ત કર્યો હતો અને નવા અભ્યાસક્રમની દરખાસ્ત કરી હતી. તેમની વસ્તુઓની યોજનામાં રેટરિકના પાંચ તત્વો રેટરિકના સમાન શિર્ષક હેઠળ રહ્યા ન હતા. શોધ અને ડિસ્પોઝીશનને ડાયાલેક્ટિકના શિર્ષક હેઠળ આવશે તેવું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું, જ્યારે બોલવાની શૈલી અને યાદગીરી રેટરિક માટે કાયમ રહ્યા હતા. જુઓ, વોલ્તેર જે. ઓન્ગ, રામુસ, મેથોડ અને ડિકે ઓફ ડાયલોગ: પ્રવચનની કલાથી કારણની કલા સુધી (ગાર્વર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ, 1958; એડ્રીયન જોહ્નની નવી પ્રસ્તાવના સાથે યુનિવર્સિટી ઓફ શિકાગો પ્રેસ દ્વારા પુનઃ જારી કરાયેલ). રામુસ પર તે સમયે સૃષ્ટિ વિરુદ્ધનું કાર્ય કરવા બદલ્ અને નાસ્તિકવાદ માટે કસૂરવાર ઠેરવવામાં આવ્યા હતા, અને તેઓ ફ્રેંચના ધાર્મિક યુદ્ધમાં શહીદ થયા હતા. ચેમના શિક્ષણોને કેથોલિસીઝમમાં વિરોધાત્મક તરીકે જોવામાં આવ્યા હતા અને ફ્રાંસમાં તેઓ બહુ ઓછો સમય રહ્યા હતા, પરંતુ તેમને નેધરલેન્ડ્ઝ, જર્મની અને ઇંગ્લેંડમાં ફળદાયી મેદાન પ્રાપ્ત થયું હતું.

જોહ્ન મિલ્ટોન, ઇંગ્લીશ કવિ અને રેટોરિશિયન

રામુસના અનેક અનુયાયીઓમાંના એક ઔડોમારુસ ટેલાઅસે (ઓમર ટેલોન) તેમનું રેટરિક ઇન્સ્ટિટ્યુશન્સ ઓરેટોરી પ્રકાશિત કર્યું હતું. આ કામે રેટરિક પરની સરળ રજૂઆત પૂરી પાડી હતી જેણે શૈલીની સંભાળ પર ભાર મૂક્યો હતો અને એટલી લોકપ્રિય બની હતી કે તેનો ઉલ્લેખ જોહ્ન બ્રેઇન્સ્લી(1612)ના લુડુસ લેટેરિયસ; અથવા ધી ગ્રામર સ્કુલ માં "શ્રેષ્ઠ શાળાઓમાં સૌથી વધુ વપરાતો" હોવાને લીધે કરાયો હતો. અન્ય ઘણા રામીસ્ટ રેટરિક્સે પછીની અર્ધી સદીમાં અનુસરણ કર્યું હતું અને 1600મી સદી સુધીમાં તેમનો દ્રષ્ટિકોણ પ્રોટેસ્ટન્ટ અને ખાસ કરીને પ્યોરિટન વર્તુળમાં રેટરિક શીખવવામાં પ્રાથમિક પદ્ધતિ પૂરવાર થઇ હતી. જુઓ વોલ્તેર જે. ઓન્ગ, રામુસ અને ટેલોન ઇન્વેન્ટરી (હરાવર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ,, 1958); જોસેફ એસ. ફ્રીડમેન, ફિલોસોફી અને ધી આર્ટ યુરોપ, 1500-1700: શાળાઓ અને યુનિવર્સિટીઓમાં શિક્ષણ અને ટેક્સ્ટસ (અશગાટે, 1999). જોહ્ન મિલ્ટોને (1608–1674) રામુસના કામ પર લેટિન આધારિત તર્ક અથવા ડાયાલેક્ટિકમાં પુસ્તક લખ્યું હતું, જેનું હાલમાં વોલ્તેર જે. ઓન્ગ અને ચાર્લ્સ જે. એર્માટિંગર દ્વારા ધી કંપ્લીટ પ્રોસ વર્કસ ઓફ જોહ્ન મિલ્ટોન માં ઇંગ્લીશમાં ભાષાંતર કરવામાં આવ્યું છે (યેલ યુનિવર્સિટી પ્રેસ, 1982; બીઃ206-407), જેમાં ઓન્ગ દ્વારા લંબાણપૂર્વક પરિચય આપવામાં આવ્યો છે (144-205). આ પરિચયને ઓન્ગના ફેઇથ એન્ડ કોન્ટેક્સ્ટસ માં પુનઃ પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યો છે (સ્કોલર્સ પ્રેસ, 1999; 4: 111-41).

રામીઝમ સ્થાપિત કેથોલિક શાળાઓ અને યુનિવર્સિટીઓમાં કોઇ પ્રભાવ પાડી શક્યા ન હતા, જે મોટે ભાગે શાળા કે શિક્ષણ સંબંધી જાણકારી પૂરતું અથવા નવી કેથોલિક શાળાઓ અને યુનિવર્સિટીઓ કે જે ધાર્મિક પાંખના સભ્યો કે જે સોસાયટી ઓફ જિસસ અથવા ઓરેટેરિયન્સ દ્વારા જાણીતા હતા તેમના દ્વારા સ્થાપવામાં આવી હતી તેના પૂરતી સીમીત રહી હતી, તેવું જ જેસ્યુટ અભ્યાસક્રમ (સમગ્ર ખ્રિસ્તી વિશ્વમાં 19મી સદી સુધીના વપરાશ)માં જોઇ શકાય છે જે રેશિયો સ્ટુડીયોરુમ તરીકે ઓળખાય છે (ક્લાઉડ પેવુર, એસ.જે., એ તાજેતરમાં જ ઇંગ્લીશમાં ભાષાંતર કર્યું છે , જેમાં દરેક પાનામાં સમાંતર કોલમમાં લેટિન ટેક્સ્ટનો પણ સમાવેશ થાય છે. (સેંટ. લુઇસઃ ઇન્સ્ટિટ્યુટ ઓફ જેસ્યુટ સોર્સીસ, 2005)). સિસેરો અને ક્વિન્ટીલીયનનો પ્રભાવ રેશિયો સ્ટુડીયોરુમમાં પ્રસરે છે, તો તે ભક્તિના દ્રષ્ટિકોણ અને વિરુદ્ધ-પુનઃરચનાના આક્રમણથી થાય છે. રેશિયો ખરેખર ઇષ્ટત્વના અર્થમાં, અવતારી લોગોમાં તરબોળ છે, એક ભાષણ અને માનવ અર્થમાં રેટરિક છે તેનો અર્થ એવો થાય છે કે તે વધુ ભક્તિ અને ખ્રિસ્તી શહેરમાં વધુ પગલાં સુધી પહોંચે છે, જેમાં ઔપચારીકતાનો અભાવ હતો. રેટરિકમાં રેશિયો એ સેંટ ઇગ્નાટિયસ લોયોલાના અભ્યાસનો ભક્તિમાં, ભક્તિ કવાયતનો જવાબ છે. આ જટિલ ઓરેટોરીકલ પ્રાર્થના પદ્ધતિ રામીઝમથી મુક્ત છે.

17મી સદીનું નવું ઇંગ્લેંડ

નવા ઇંગ્લેડમાં અને હાર્વર્ડ કોલેજ (સ્થાપના 1636) ખાતે, રામુસ અને તેમના અનુયાયીઓએ પ્રભુત્વ રાખ્યું હતું, જેમ કે પેરી મિલર ધી ન્યુ ઇંગ્લેડ માઇન્ડ: ધી સેવન્ટીન્થ સેન્ચ્યુરી (હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ, 1939)માં દર્શાવે છે. જોકે, ઇંગ્લેંડમાં, વિવિધ લેખકોએ સત્તરમી સદી દરમિયાન રેટરિકના અભ્યાસક્રમ પર પ્રભાવ પાડ્યો હતો, તેમાંના ઘણા રામુસ અને તેમના અનુયાયીઓ દ્વારા અગાઉની સદીઓમાં સ્થાપેલી એવી દ્વિમુખી વિભાજન પદ્ધતિને આગળ ધપાવે છે. તેનું મોટું મહત્વ એ છે કે આ સદીએ આધુનિક, પ્રાદેશિક શૈલીની પ્રગતિ જોઇ હતી, જે ગ્રીક, લેટિન અથવા ફ્રેન્ચ મોડેલને બદવે ઇંગ્લીશ તરફ દ્રષ્ટિ નાખતી હતી.

ફ્રાંસિસ બેકોન (1561–1626), રેટરિશિયન ન હોવા છતાં તેમણે તેમના લખાણોમાં આ ક્ષેત્રે ફાળો આપ્યો હતો. વૈજ્ઞાનિક વિષયોની ચર્ચા માટે યોગ્ય શૈલી શોધવી તે સમયની અનેક ચિંતાઓમાંની એક હતી, જેમાં તે સમયની તરફેણકારી અલંકારીત શૈલીને બદલે તમામ હકીકતો અને દલીલો પર સ્પષ્ટ વિવરણ જરૂરી હતું. બેકોને તેમના ધી એડવાન્સમેન્ટ ઓફ લર્નીંગ માં એવા લોકોની આલોચના કરી છે જેમણે "બાબતના વજન, વિષયોનું મૂલ્ય, દલીલોની સલામતી, શોધનું જીવન અથવા ચૂકાદાની ઊંડાઇ"ને બદલે શૈલી સાથે અગાઉથી સ્થાન ગ્રહણ કરી લીધું હતું. શૈલીની બાબતમાં, તેમણે દરખાસ્ત કરી હતી કે શૈલી વિષય વસ્તુ અને પ્રેક્ષકોને સમર્થન આપે છે, કે સરળ શબ્દો જ્યાં શક્ય હોય ત્યાં લાગુ પાડી શકાય છે અને શૈલી તેની સાથે સંમત થાય તેવી હોવી જોઇએ.

થોમસ હોબ્સ (1588–1679) પણ રેટરિક પર લખે છે. એરિસ્ટોટલના રેટરિક ના ટૂંકા ભાષાંતરની સાથે, હોબ્સે આ વિષય પર અસંખ્ય અન્ય કૃતિઓનું સર્જન કર્યું હતું. ઘણા વિષયો પરના તીવ્ર વિરોધાભાસની જેમ હોબ્સે, બેકોન જેવાએ પણ સરળ અને વધુ કુદરતી શૈલી કે જેણે વાણીનો કરકસર સાથે ઉપયોગ કર્યો હતો તેને વેગ આપ્યો હતો.

કદાચ રોયલ સોસાયટી (સ્થાપના 1660માં)ના કામોમાથી ઇંગ્લીશ શૈલીમાં મોટા ભાગનો પ્રભાવી વિકાસ બહાર આવ્યો હતો, જેણે 1664માં ઇંગ્લીશ ભાષામાં સુધારો કરવા માટે એક સમિતિની સ્થાપના કરી હતી. સમિતિઓમાં સભ્યોમાં જોહ્ન એવલીન (1620–1706), થોમસ સ્પ્રેટ (1635–1713), અને જોહ્ન ડ્રાયડેન (1631–1700)નો સમાવેશ થાય છે. સ્પ્રેટે "સુંદર વાણી"ને એક રોગ તરીકે ગણાવી હતી અને "પ્રાથમિક શુદ્ધતા અને સંક્ષિપ્તતા તરફ પાછ ફરવાને" બદલે વિચાર કે યોગ્ય શૈલીએ "તમામ વૃદ્ધિ, વિષયાંતર અને શેલીનો વધારો" નકારી કાઢવો જોઇએ. (રોયલ સોસાયટીનો ઇતિહાસ , 1667).

આ સમિતિનું કાર્ય ક્યારે પણ આયોજાનથી વધ્યું નહી હોવાથી જોહ્ન ડ્રાયડેનને ઘણી વખત નવી અને આધુનિક ઇંગ્લીશ શૈલીનું સર્જન અને દ્રષ્ટાંત આપવા બદલ યશ આપવામાં આવે છે. તેમનો કેન્દ્રિત સિદ્ધાંત એ હતો કે શૈલી "પ્રસંગ, વિષય અને વ્યક્તિઓ" અનુસાર યોગ્ય હોવો જોઇએ. આમ, તેઓએ ફોરેન શબ્દોને બદલે શક્ય હોય ત્યાં ઇંગ્લીશ શબ્દો વાપરવાની તેમજ લેટિન, સિંટેક્સને બદલે પ્રાદેશિકનો ઉપયોગ કરરવાની હિમાયત કરી હતી. તેમના પોતાના ગદ્ય (અને તેમની કવિતા) નવી શૈલીના દ્રષ્ટાંતો બન્યા હતા.

18મી અને 19મી સદીમા રેટરિક

આ સમયગાળા દરમિયાનમાં રેટરિકની અત્યઁત પ્રભાવશાળી શાળા સ્કોટ્ટીશ બેલ્લેટ્રિસ્ટિક રેટરિક હતી, જેની વિકાસ રેટરિકના અધ્યાપકો જેમ કે હઘ બ્લેયર દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો, જેમના રેટરિક પરના ભાષણો અને બેલીસ પત્રો ને વિવિધ આવૃત્તિઓ અને ભાષાંતરોમાં આંતરરાષ્ટ્રીય ખ્યાતિ પ્રાપ્ત થઇ હતી.

આધુનિક રેટરિક

વીસમી સદીના પ્રવેશ સમયે, રિટરિક વિભાગ અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ તેમજ રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યાવસાયિક સંસ્થાઓની સ્થાપનામાં રેટરિકલ અભ્યાસનું પુનઃસજીવન પ્રતિબિબીત થતું હતું. થિયરીસ્ટો સામાન્ય રીતે સંતમ થાય છે કે રેટરિકનો અભ્યાસ એ વીસમી સદીના મધ્યસ્થ પર્યાવરણમાં ભાષા અને સમજાવટની નવેસરની અગત્યતા માટેના નોંધપાત્ર કારણો છે (જુઓ ભાષાકીય વળાંક) અને એકવીસમી સદીમાં માધ્યમોએ બહોળી ભિન્નતા પર અને રાજકીય રેટરિકના પૃથ્થકરણ અને તેના પરિણામો પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. જાહેરાત અને સામૂહિક માધ્યમો જેમ કે ફોટોગ્રાફી, ટેલિગ્રાફી, રેડીયો, અને ફિલ્મના ઉદભવે રેટરિકને આગવી રીતે લોકોના જીવનનમાં પ્રવેશ અપાવ્યો હતો.

આ બાબતને પ્રતિબિંબીત કરતા, તાજેતરમાં જ રેટરિક શબ્દ મૌખિક ભાષાને બદલે માધ્યમ સ્વરૂપમાં લાગુ પાડવામાં આવ્યો હતો, ઉદાહરણ તરીકે દાર્શનિક રેટરિક. બિન-મૌખિક સંદેશાવ્યવહાર સમજાવટ કેવી છે તેનું પૃથ્થકરણ કરવાનો લક્ષ્યાંક છે. ઉદાહરણ તરીકે, હળવા પીણાની જાહેરાત યુવાન લોકો પીતા હોવાની અસર દર્શાવે છે અને હસવું એ દર્શાવે છે કે ગ્રાહક આ પેદાશના વપરાશથી તંદુરસ્ત અને ખુશ રહી શકશે.

વિખ્યાત આધુનિક થિયરીસ્ટો

• ચેઇન પેરેલમેન કાયદાના તત્વજ્ઞાની હતા, જેમણે શિક્ષણ લીધું હતું, શીખવાડ્યું હતું અને જીવનનો મોટો ભાગ બ્રશેલ્સમાં રહ્યા હતા. તેઓ વીસમી સદીના અત્યંત અગત્યના દલીલ કરનાર થિયરીસ્ટ હતા. તેમનું મુખ્ય કામ ટ્રેઇટ ડિ એલ'આર્ગુયમેન્ટેશન -લા નૌવેલી રેટરિક (1958) હતું, સાથે લ્યુસી ઓલબ્રેચટસ-ત્યટેકા, જેનું ઇંગ્લીંશમાં ધી ન્યુ રેટરિક: અ ટ્રીટાઇસ ઓન આર્ગ્યુમેન્ટેશન તરીકે જોહ્ન વેલકિન્સન અને પ્યોરસેલ વીવર દ્વારા ભાષાંતર કરાયું હતું. (1969). પેરેલમેન અને ઓલબ્રેચટસ-ત્યટેકા આસપાસની પ્રેદશથી દલીલયુક્ત થિયરીથી રેટરિક સમક્ષ ફર્યા હતા. તેમના અત્યંત પ્રભાવાત્મક વિચારોમાં "સનાતન પ્રેક્ષકગણ," "લગભગ તર્કયુક્ત દલીલ," અને "હાજરી"નો સમાવેશ થાય છે.

• હેનરી જોહ્નસ્ટોન જુનિયર અમેરિકન તત્વજ્ઞાની અને રેટરિશિયન હતા, જેઓ ખાસ કરીને "રેટરિકલ ફાચર" અને તેમના એડ હોમિનેમ ભૂલભરેલી માન્યતાના પુનઃમૂલ્યાંકનના ટાંકણ માટે જાણીતા છે. તેઓ જર્નલ ફિલોસોફી એન્ડ રેટરિક ના સ્થાપક અને લાંબા સમય સુધીના સંપાદક રહ્યા હતા.

• કેન્નેથ બર્કે રેટરિકલ થિયરિસ્ટ, તત્વજ્ઞાની અને કવિ હતા. તેમના મોટા ભાગની કૃતિમાં આધુનિક રેટરિકલ થિયરી કેન્દ્ર સ્થાને છે: એ રેટરિક ઓફ મોટિવ્સ (1950), એ ગ્રામર ઓફ મોટિવ્સ (1945), લેગ્વેજ એઝ સિંબોલિક એકશન (1966), અને કાઉન્ટરસ્ટેટમેન્ટ (1931). તેમના પ્રભાવાત્મક ખ્યાલોમાથી થોડા ખ્યાલો "આઇડેન્ટિફિકેશન," "કોનસબસ્ટેન્શિયાલિટી," અને "ડ્રામેસ્ટિક પેન્ટેડ" છે.

• લ્લોયડ બિત્ઝર એ રેટરિશિયન છે, જેઓ "રેટરિકલ સ્થિતિ" પ્રત્યેના તેમના વલણ અંગે સારી રીતે જાણીતા છે."

• એડવિન બ્લેક રેટરિકલ ટિપ્પણીકાર હતા અને તેમના પુસ્તક રેટરિકલ ક્રિટીસીઝમ અ સ્ટડી ઇન મેથડ (1965) માટે સારી રીતે જાણીતા હતા, જેમા તેમણે આગળપડતા "નિયો-એરિસ્ટોટેલીયન" પરંપરાની અમેરિકન રેટરિકલ આલોચનાત્મક આલોચના કરી હતી કેમ કે તેઓ "ચર્ચાના કેટલાક વિષયો ઉપરાંત અને રેટરિકલ પ્રવચનનો અસ્પષ્ટ ઉત્પન્ન દ્રષ્ટિકોણ" ધરાવતા હોવાથી એરિસ્ટોટલ સાથે થોડી સમાનતા ધરાવતા હતા. વધુમાં, તેમણે એવી દલીલ કરી હતી કે રેટરિકલ વિદ્વાનો મુખ્યત્વે એરિસ્ટોટોલીયન તર્ક સ્વરૂપ અંગે પ્રકાશ પાડતા હોવાથી તેઓએ ઘણી વખત અગત્યના, પ્રવચનના વૈકલ્પિક પ્રકારો સામે આંક આડા કાન કર્યા છે. તેમણે વિવિધ ભારે પ્રભાવાત્મક નિબંધો પણ પ્રકાશિત કર્યા હતા, જેમાં "સિક્રસી એન્ડ ડિસક્લોઝર એઝ રેટરિકલ ફોર્મસ.", "ધી સેકંડ પર્સોના," અને "અ નોટ ઓન થિયરી એન્ડ પ્રેક્ટિસ ઇન રેટરિકલ ક્રિટીસીઝમ"નો સમાવેશ થાય છે.

• માર્શલ મેકલુહાન માધ્યમ થિયરીસ્ટ હતા, જેમની શોઘો રેટરિકના અભ્યાસ માટે અગત્યની હતી. મેકલુહાનના વિખ્યાત ઉક્તિ "માધ્યમ એ સંદેશ છે" છે તેણે આધુનિક સંદેશાવ્યવહારમાં સામૂહિક માધ્યમની અગત્યની ભૂમિકા પર ભાર મૂક્યો હતો.

• આઇ.એ. રિચાર્ડસ સહજપણે ટિપ્પણીકાર અને રેટરિશિયન હતા. તેમની ધી ફિલોસોફી ઓફ રેટરિક આધુનિક રેટરિકલ થિયરીમાં આગત્યની ટેક્સ્ટ છે. આ કૃતિમાં, તેઓ રેટરિકને "ગેરસમજણોનો અભ્યાસ અને તેના ઉકેલો"ને વ્યાખ્યાયિત કરે છે અને પ્રભાવાત્મક ખ્યાલ ભાવાર્થ અને વાહન નો અલંકાર અને ખ્યાલો વચ્ચેના સંબધને વર્ણવવા માટે પરિચય આપ્યો હતો.

• સ્ટીફન ટૌલમીન એ તત્વજ્ઞાની છે, જેમના દલીલોના નમૂનાઓનો આધુનિક રેટરિકલ થિયરી પર ભારે પ્રભાવ હતો. તેમની યુઝીઝ ઓફ આર્ગ્યુમેન્ટ આધુનિક રેટરિકલ થિયરીમાં અગત્યની ટેક્સ્ટ અને આર્ગ્યુમેન્ટેશન થિયરી છે.

• એડવર્ડ બેર્નાયસ આધુનિક જાહેર સંબંધોનો પિતા છે. તેવી રીતે, તેમણે લોકોને માલનું વેચાણ કરવા માટે ગૂંચવણ ભરેલા વેચાણો અને માર્કેટિંગ પદ્ધતિઓ વિશે કામની શોધ કરી હતી. સિગમુન્ડ ફ્રિયુડના ભત્રીજા 19મી સદીના અંતની સાયકોલોજીનો તેમની તરકીબોમાં ઉપયોગ કર્યો હતો.

• રિચાર્ડ ઇ. વાત્ઝ રેટરિક અને સંદેશાવ્યવહારના અધ્યાપક છે, જેમની ઉભાર/હેતુ માટેના સંઘર્ષ તરીકે સમજાવટની રચના અને ત્યાર બાદ અર્થ/કાંતણ માટે સંઘર્ષ પ્રથમ "ધી માયથ ઓફ ધ રેટરિકલ સિચ્યુએશન"માં અને બાદમાં “ધી માયથીકલ સ્ટેટસ ઓફ સિચ્યુએશનલ રેટચરિક"માં વ્યક્ત થયો હતો.

પૃથ્થકરણની રીતો

એવી કોઇ પૃથ્થકરણની રીત અસ્તિત્વમાં નથી જેને વ્યાપક રીતે "ધી" રેટરિકલ પદ્ધતિ તરીકે ઓળખી શકાય, કારણ કે થોડા ઘણા અંશે ઘણા રેટરિકલ અભ્યાસોમાંરેટરિકને ફક્ત વાસત્વિકતા દ્વારા ઉત્પન્ન તરીકે જ જોવામાં આવે છે (નીચે આપેલા તે દ્રષ્ટિકોણથી મતભેદ જુઓ). એ નોધવું અગત્યનું છે કે રેટરિકલ પૃથ્થકરણનો હેતુ ખાસ કરીને પ્રવચન છે અને તેથી "રેટરિકલ પૃથ્થકરણ" સિદ્ધાંતો "પ્રવચન પૃથ્થકરણ" થી અલગ પડે છે. જોકે, રેટરિકલ પૃથ્થકરણ રીતોને મોટે ભાગે દરેકમાં લાગુ પાડી શકાય, જેમાં કાર, કેસલ, કોમ્પ્યુટર, કોમ્પોનન્ટ જેવા પદાર્થોનો સમાવેશ થાય છે.

સામાન્ય રીતે કહીએ તો રેટરિકલ પૃથ્થકરણ રેટરિકલ ખ્યાલો (કરૂણરસ, લોગો, કેઇરો, ભક્તિ વગેરે)નો અભ્યાસના પદાર્થોના સામાજિક કે એપિસ્ટેમોલોજીકલ કાર્યોનું વર્ણન કરવા ઉપયોગ કરે છે. જ્યારે અભ્યાસનો હેતુ કોઇક પ્રકારનું પ્રવચન બને છે (સંબોધન, કવિતા, ટુચકો, અખબારનો લેખ), ત્યારે રેટરિકલ પૃથ્થકરણનો હેતુ પ્રવચન દરમિયાન આકાર લેતા દાવાઓ અને દલીલોનું વર્ણન કરવા માટે જદ નથી, પરંતુ (વધુ અગત્યની રીતે) ચોક્કસ સમજાવટના લક્ષ્યાંકો પૂરા કરવા માટે વક્તા દ્વારા કામે લગાડવામાં આવેલી ચોક્કસ સેમિયોટિક વ્યૂહરચનાને ઓળખી કાઢવા માટે હોય છે. તેથી, સમજાવટ હાંસલ કરવામાં ખાસ કરીને અગત્યની ભાષાના ઉપયોગની શોધ રેટરિકલ વિશ્લેષક કરે છે, ત્યારે તેણી ખાસ કરીને "તે કેવી રીતે કામ કરે છે?" તેવા પ્રશ્ન તરફ ફરે છે. રેટરિકનો ખાસ ઉપયોગ પ્રેક્ષકો પર કેવી અસર કરે છે તે છે અને આ અસરો વક્તા (કે લેખકના) હેતુઓને વધુ સંકેતો કેવી રીતે પૂરા પાડે છે?

કેટલાક એવા વિદ્વાનો છે જેઓ આંશિક રેટરિકલ પૃથ્થકરણ કરે છે અને રેટરિકલ સફળતા અંગે ચૂકાદાઓ મુલતવી રાખે છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, કેટલાક વિશ્લેષકો "શુ રેટરિકલ સફળનો ઉપયોગ હતો [વક્તાના હેતુઓને પૂર્ણ કરવા માટે]?" પ્રશ્નને દૂર કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે. અન્યો મટે, જોકે, તે સર્વોપરિ મુદ્દો છે: શું રેટરિક વ્યૂહાત્મક રીતે અસરકારક છે અને રેટરિક પૂર્ણતાએ શું કર્યું? આ પ્રશ્ન વક્તાના હેતુથી રેટરિકની અસરો અને કાર્યો સુધી પ્રકાશ પાડવાના સ્થળાંતરની છૂટ આપે છે.

રેટરિકલ આલોચના

આધુનિક રેટરિકલ આલોચના ટેક્સ્ટ અને સંદર્ભ વચ્ચેના સંબંધની શોધ કરે છે; રેટરિકનું ઉદાહરણ સંજોગોને કેવી રીતે લાગે વળગે છે તે છે. તેમના રેટરિકલ આલોચના: પદ્ધતિમાં અભ્યાસ, વિદ્વાન એડવિન બ્લેક દર્શાવે છે કે, “આ કાર્ય આલોચનાનું છે, માપવાનું નહી પ્રવચનો સંકુચિત રીતે જ વ્યાવહારિકતાના કેટલાક મર્યાદા ધોરણોનું વિરુદ્ધ છે, જે માનવ અુભવની માપી ન શકાય તેવી બહોળી રેન્જની તેમજ તે જેમ છે તેમ જોવાની મંજૂરી આપે છે.” ભાષા "તે ખરેખર છે તેમ" ચર્ચાસ્પદ હોવાથી, રેટરિકલ ટીકાકારો તેમની રેટરિકલ સ્થિતિ, ખાસ કરીને તેમના વક્તા/પ્રેક્ષક વિનીયમના માળખામાં મૂકીને તપાસ કરીને ટેક્સ્ટસ અને સંબોધનો સમજાવે છે.

નીચે જણાવેલી આલોચનાઓ નિયો એરિસ્ટોટેલીયન દ્રષ્ટિકોણોની છે, વિદ્વાનોએ અન્ય રીતો જેમ કે ઇતિહાસ, ફિલોસોફી અને સામાજિક વિજ્ઞાન દ્વારા પદ્ધતિ પ્રાપ્ત કરવાનો પ્રારંભ કર્યો હતો. ટીકાકારના વ્યક્તિગત ચૂકાદાની અગત્યતા સ્પષ્ટ કવરેજમાં ઘટી જાય છે, જ્યારે ટીકાનો પૃથ્થકરણીય દ્રષ્ટિકોણે વેગ પકડવાનો પ્રારંભ કર્યો હતો. ૧૯૬૦ અને ૧૯૭૦ સદી દરમિયાનમાં પદ્ધતિયુક્ત બહુમતીવાદે એકમાત્ર નિયો એરિસ્ટોટેલીયન પદ્ધતિનું સ્થાન લીધુ હતું. પદ્ધતિયુક્ત રેટરિકલ આલોચના ખાસ કરીને ઘટાડા મારફતે કરવામાં આવી હતી, જ્યાં રેટરિકના ચોક્કસ કિસ્સાની તપાસ માટે વ્યાપક પદ્ધતિનો ઉપયોગ થાય છે. આ પ્રકારોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• વૈચારીક આલોચના – ટીકાકારોએ રેટરિકને જાળવી રાખી હતી કેમ કે તે રેટર અથવા મોટી સંસ્કૃતિ દ્વારા અપનાવાયેલી માન્યતાઓ, મૂલ્યો, ધારણાઓ અને અર્થઘટન સુચવે છે. વૈચારિક ટીકા વિચારને પ્રવચનની વિચારધારા તરીકે દરકાર રાથે છે, તેમાંનો એક તેની સાથે સંકળાયેલો શબ્દ (જેને “આઇડિયોગ્રાફ્સ” કહેવાય છે) તેમજ સામગ્રી સ્ત્રોત અને પ્રવચનીય સમાવેશી છે.
  
• નારીવાદી ટીકા – નારીવાદી ચળવલણાં તેના મૂળ નંખાયા હતા, જે સ્ત્રીઓ માટેની સ્થિતિમાં સુધારો લાવવા માગે છે અને પ્રવર્તમાન પુરુષ અને સ્ત્રી વચ્ચેના સંબંધમાં ફેરફાર લાવવા ઇચ્છે છે. તે રેટરિકલ સ્વરૂપ અને પ્રક્રિયાની ટીકા કરે છે, જે જુલમ જાળવી રાખવામાં આવે અને તેને સ્થાપિત કરવા માગે છે.
  
• જૂથ ટીકા – આ પદ્ધતિ કેનેથ બર્ક દ્વારા વિકસાવવામાં આવી છે, જે રેટરના વૈશ્વિક દ્રષ્ટિકોણને સમજવા માટેની સહાય કરે છે. તેનો અર્થ એ કે એ શબ્દોને ઓલખવા કે જે રેટરિકલ માવસર્જનમાં ચાવીરૂપ સંકેતોની આસપાસ "ટોળામાં" છે અને તે દેખાય છે તેવી પદ્ધતિમાં છે.
  
• જિનેરિક ટીકા – આ પદ્ધતિ પ્રેક્ષકો વચ્ચે સમાન જરૂરિયાતો અને આશાઓ માટે ચોક્કસ પ્રકારની સ્થિતિનો આદેશ કરે છે, તેથી રેટરિકના ચોક્કસ પ્રકારો માટે કહે છે. તે રેટરિકલ સ્થિતિ અને તેમને પ્રતિભાવ આપતા રેટરિક તરફ દ્રષ્ટિ નાખીને વિવિધ સમયે અને સ્થળે રેટરિકનો અભ્યાસ કરે છે. તેના ઉદાહરણોમં ઇયુલોગીઝ, ઉદઘાટન સંબોધન અને યુદ્ધની જાહેરાતનો સમાવેશ થાય છે.
  
• વૃતાંત ટીકા – હકીકતો ઐતિહાસિક ઘટનાઓ અને સ્થાપિતતાઓના ક્રમમાં અનુભવનું સંચાલન કરવામાં સહાય કરે છે. રેટરિકલ ટીકા તેની પોતાની વાર્તા પર અને હકીકતોની રચના સ્થિતિના અર્થઘટનને કેવી રીતે માર્ગદર્શન આપે છે તેની પર પ્રકાશ પાડે છે.

રેટરિકલ ટીકાકાર સોન્જા ફોસ નીચે જણાવેલા ચાર પગલાંઓ દ્વારા માવસર્જિત હકીકત સુધી પહોંચે છે:

• 1. સંશોધન પ્રશ્નોની રચના કરીને અને માનવસર્જિત હકીકતની પસંદગી કરીને
  
• 2. પૃથ્થકરણોના એક જૂથની પસંદગી કરીને
  
• 3. માનવસર્જિત હકીકતોનું પૃથ્થકરણ કરીને
  
• 4. આલોચનાત્મક નિબંધ લખીને

1980મી સદીના મધ્ય ભાગ સુધીમાં, જોકે ત્યારે રેટરિકલ ટીકાએ સંક્ષિપ્ત પદ્ધતિથી ખ્યાલાત્મક મુદ્દા તરફ જવાનો પ્રારંભ કર્યો હતો. વિદ્વાન જેમ્સ જાસિન્સ્કીના અનુસાર ખ્યાલ આધારિત ટીકાઓ વધુ અપહરણ મારફતે સંચાલન કરે છે, જેઓ દલીલ કરે છે કે ઉભરી રહેલો ટીકાનો આ પ્રકાર ટેક્સ્ટ અને ખ્યાલ વચ્ચે ફરીને એક જગ્યાએ પરત ફરે છે, જેનું સમાન સમયે સંશોધન થઇ રહ્યું છે. આ ખ્યાલ દર્સાવે છે કે “કામ પ્રગતિમાં છે,” અને તે શબ્દોની સમજણ ટેક્સ્ટના પૃથ્થકરણ માટે વિકાસ પામે છે.

ટીકા એ વિચારેલી રેટરિકલ છે જ્યારે તે સ્થિતિ આધારિત અમીની વેળા, સમસ્યાઓ અને માગ અને નિયંત્રણો સામે પ્રવચનના કેટલાક પ્રકાર પર પ્રકાશ પાડે છે. તેનો અર્થ એ થાય કે આધુનિક રેટરિકલ ટીકા એ રેટરિકલ કેસ કેવો છે અથવા સમજાવટ, વ્યાખ્યા અથવા પ્રેક્ષકોની રચના કેવી રીતે કરે છે. આધુનિક વ્યાખ્યામાં, રેટરિક કોને ગણી શકાય તેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે, પરંતુ તે મર્યાદિત નથી, જેમ કે વાણી, વૈજ્ઞાનિક પ્રવચન, પત્રિકાઓ, સાક્ષર કાર્ય, કલાના કામ અને ચિત્રો. અલ્પકાલીન રેટરિકલ ટીકાએ ગાઢ વાંચન મારફતે અગાઉના નિયો એરિસ્ટોટેલીયન વિચારધારાના તબક્કાઓ રજૂ કર્યા છે, જે રેટરિકલ હેતકુના સંચાલન અને શૈલીયુક્ત માળખાને શોધવાનો પ્રયાસ કરે છે. ગાઢ માહિતીપ્રદ પૃથ્થકરણનો ઉપયોગ કરવો એટલે રેટરિકલ ટીકાકારો પ્રાચીન રેટરિકના સાધન અને સાક્ષરતા પૃથ્થકરણનો ઉપયોગ દલીલના સંદેશાવ્યવહારમાં ઉપયોગી શૈલી અને વ્યૂહરચનાનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે કરે છે.

રેટરિકલ ટીકા વિવધ હેતુઓ અથવા કાર્યો ધરાવે છે. પ્રથમ, રેટરિકલ ટીકા જાહેર સ્વાદને રચવાનું અને સુધારવામાં સહાય કરવાની આશા ધરાવે છે. તે પ્રેક્ષકોને શિક્ષણ આપવામાં સહાય કરે છે અને મૂલ્ય, નૈતિકતા અને યોગ્યતાના ખ્યાલો લાદીને રેટરિકલના વધુ સારા નિર્ણયકર્તામાં વિકસાવે છે. રેટરિકલ ટીકા આમ પ્રેશ્રકોની તેમની પોતાની અને સમાજની સમજણમાં ફાળો આપી શકે છે.

• વાતચીત પૃથ્થકરણ
• પ્રવચન પૃથ્થકરણ
• દલીલ પુનઃરચના

રેટરિકની કટોકટી અને પુનઃસંબંધકતા

ભૂતકાળમાં તત્વજ્ઞાનીઓ અને રેટરિશિયનો તેમના પોતાના પ્રદેશમાં રેટરિકની ફાળવણી કરવા માટેનો પ્રયાસ રેટરિકને અનિશ્ચિત અને સંબંધિત બાબતના અધિકારક્ષેત્રમાં રેટરિકને સમાવવાના પ્રયત્ન સાથે પૂર્ણ થયો હતો. એરિસ્ટોટલેRhetoric માં સમજાવ્યું હતું, “રેટરિકની ફરજ એવી બાબતો સાથે કામ પાર પાડવાની છે જેમ કે આપણે આપણી જાતને માર્ગદર્શન આપવા માટે કલા અથવા પદ્ધતિ વિના ચર્ચા કરીએ છીએ…” કોઇપણ જરૂરી અથવા અશક્ય પર મસલત કરતું નહી હોવાથી એરિસ્ટોટલ કટોકટી પર ભાર મૂકે છે. તેઓ એવુ માનતા હતા કે “દૂર ન કરી શકાય તેવી અને સંભવિત સંચાલન ન કરી શકાય તેવી અસંખ્ય શક્યતાઓની હાજરી” અથવા નિર્ણયોનો જટિલ પ્રકાર રેટરિકનું સર્જન કરે છે અને આમંત્રણ આપે છે. એરિસ્ટોટલનો દ્રષ્ટિકોણ પ્લેટોના દ્રષ્ટિકોણને પડકાર ફેંકે છે, જેમણે જણાવ્યું હતું કે રેટરિક પાસે કપટબાજી સિવાય કોઇ વિષય વસ્તુ નથી અને રાજકીય ચર્ચાની પરાકાષ્ઠાએ રેટરિકને તેની સ્થિતિ અપાવે છે.

અલ્પકાલીન વિદ્વાનો માને છે કે જો રેટરિક ફક્ત આકસ્મિકતા વિશે જ માનતા હોય તો તે આપોઆપ જ જરૂરી અથવા અશક્ય હોય તેની બાદબાકી કરે છે. “જરૂરી” એ છે કે તે ક્યાં તો થયેલું હોવું જોઇએ અથવા આવશ્યક રીતે થવું જોઇએ. “અશક્ય” એ છે કે જે ક્યારેય થશે નહી; તેથી, તેની પર મસલત થશે નહી. ઉદાહરણ તરીકે, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ કોંગ્રેસ કંિક જરૂરી છે તેના માટે આવતી કાલે યોજાશે નહી, જેમ કે ચુંટણી યોજવી કે નહી અથવા કંઇક અશક્ય જેમ કે લૂંટારાનું મૃત્યુ. કોંગ્રેસ સમસ્યાઓની ચર્ચા કરવા, તે સમસ્યાઓના વિવિધ ઉકેલો અને દરેક ઉકેલોના પરિણામો માટે યોજાય છે.

આ ફરીથી કટોકટીનો પ્રશ્ન ઉપસ્થિત કરે છે કારણ કે જરૂરી કે અશક્ય હોવાનું મનાય છે, તેનો આધાર મોટે ભાગે સમગ્ર સમય અને સંજોગો પર આધારિત છે. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ ઇતિહાસમાં, એક સમય એવો હતો કે જેમાં કોંગ્રેસી કે જેણે ગુલામીનો વિરોધ કર્યો હતો તે આખરમાં કહેશે કે તેની પાછી પાની અશક્ય છે. આ સમાન બાબત જેમણે મહિલાઓના મતાધિકારની તરફેણ કરી હતી તેમના મટે સાચી ઠરી હતી. આજે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં ગુલામી નાબૂદ કરાઇ છે અને મહિલાઓને મત આપવાનો અધિકાર છે. આ રીતે, રેટરિકોએ સમગ્ર સમયગાળામાં દ્રષ્ટિ નાખી હતી તે સમગ્ર રીતે અનિશ્ચિત છે અને તેમાં વ્યાપક વ્યાખ્યાનો સમાવેશ થાય છે જે રેટરિકે લીધેલી ક્ષણ પ્રતિ ક્ષણ વધુ સંકુચિત હતી અને જરૂરી અને અશક્ય એમ બન્નેની બાદબાકી કરે છે. નિર્ણયોનો સામનો કરતા, લોકો અન્યોની બાદબાકી સામે એક વિકલ્પની પસંદગી કરશે. આ આવશ્યક રીતે ન દેખાતા પરિણામો ઉત્પન્ન કરે છે. આ પરિણામોને કારણે નિર્ણય લેનારાઓએ મસલત અને પસંદગી કરવી જ જોઇએ. અન્ય સમસ્યા ત્યારે ઊભી થાય છે જ્યારે ક્યા મુદ્દાઓ "જરૂરી છે" અને "અશક્ય છે" તે પેદા થાય છે અને જાણકારીને લોકો પર કેવી રીતે લાગુ પાડી શકાય.

રેટરિશિયન રોબર્ટ એલ. સ્કોટ્ટ એમ કહેતા આ સમસ્યાનો જવાબ આપે છે કે રેટરિક ખરેખક અનિશ્ચિત અને સંબધિત હોવાથી તે એપિસ્ટેમિક હોય છે. આમ સ્કોટ્ટ માટે, એની ચર્ચા થવી જોઇએ કે જે બાબતો રેટરિકને લગતી હોય, જેમ કે વ્યક્તિગતો ભાષા મારફતે અર્થ કરે છે અને શેમાં સત્યનો સમાવેશ થાય છે તે નક્કી કરે છે અને તેથી, જે પ્રશ્ન અને ચર્ચાથી પર છે. થિયરીસ્ટ લ્લોયડ બિત્ઝર તેમના પુસ્તક રેટરિક, ફિલોસોફી એન્ડ લિટરેચર: એન એક્સપ્લોરેશન માં રેટરિક વિશે પાંચ અટકળો કરે છે.

1. રેટરિક એ એવી પદ્ધતિ છે જેમાં અનિશ્ચિતતા અંગે પૂછપરછ અને સંદેશાવ્યવહાર થાય છે. 2. આ પૂછપરછ ચોક્કસ જાણકારી પ્રાપ્ત કરતી નથી, પરંતુ મંતવ્ય પ્રાપ્ત કરે છે. 3. આ મુદ્દે કામ કરવાનો યોગ્ય માર્ગ એ મસલત છે જે વ્યાજબી ચૂકાદા પર આધારિત છે. 4. આ મસલત અને નિર્ણય પ્રેક્ષકોને કેન્દ્ર સ્થાને રાખીને કરવામાં આવે છે. 5. આ પ્રેક્ષકો સાથેની સામેલગીરીમાં સમયની મર્યાદા છે.

અનિશ્ચિતતાનો અભ્યાસ અને સંબંધિતતા રેટરિકને લાગેવળગતી હોવાથી પોસ્ટસ્ટ્રક્ચરાલિસ્ટ અને પોસ્ટફાઉન્ડેશનાલિસ્ટ થિયરી અપનાવે છે. રિચાર્ડ રોર્ટી અને સ્ટેન્લી ફિશ રેટરિકના અને અનિશ્ચિતતાના આંતરિક ભાગના અભ્યાસક્ષેત્રે અગ્રણી થિયરીસ્ટો છે.

નિંદાત્મક શબ્દ તરીકે રેટરિક

સમજાવટ માટેના નૈતિક હેતુ તરીકેના તેનો વારસો હોવા છતા રેટરિક પાસે ઐતિહાસિક રીતે જ નકારાત્મક અભિપ્રેત છે. સમય જતા, પેઢીઓએ રેટરિકના મૂળ અર્થની દ્રષ્ટિ ગુમાવી છે અને તેઓ ગેરમાર્ગે દોરતી અને કપટ કરતા કોઇ પણ સંબોધન તરીકે મૂલવે છે. આજે, રેટરિકનો ખાસ કરીને જાહેર નીતિઓ અને રાજકારણીઓ સંબધિત નિદાત્મક અર્થમાં સામૂહિક માધ્યમોમાં વ્યાપક ઉપયોગ થાય છે.

સફિસ્ટોનો રેટરિકનો દ્રષ્ટિકોણ તણકા જેવો જ હોઇ શકે છે જેણે આજે રેટરિક પાછળના અર્થ પરની વૈશ્વિક મૂંઝવણને આગ ચાપી છે. સંદેશાવ્યવહાર વિદ્વાન જોહ્ન પૌલાકોસ રેટરિક અંગેના સોફિસ્ટીક દ્રષ્ટિકોણ તરફ એવી દલીલ કરે છે કે સોફિસ્ટોએ રેટરિકને એવું માધ્યમ ગણાવ્યું છે જે સરકાર સાથે આનંદનું મિશ્રણ કરી શકે છે. સોફિસ્ટો માને છે કે શબ્દો પાસે સાંભળનારાઓનો ઉપચાર કરવા માટેની શક્તિ છે. જોકે, ઊંચી લાગણીઓની અરજ સાથે કલાના સ્વરૂપમાં આ રેટરિકના યુગે પ્લેટોની ટીકાઓ વધુ લોકપ્રિય બનતા નકારાત્મક અભિપ્રેત તરફ સ્થળાંતર કરવાનો પ્રારંભ કર્યો હતો.

નિંદાત્મક શબ્દ તરીકે રેટરિકનું અગાઉનું ઉદાહરણ પ્લેટો અને તેના સોફિસ્ટોના ટીકાકારોમાં શોધી શકાય છે. સોક્રેટ્સના અનેક વિખ્યાત વિદ્યાર્થીઓમાંના એક એવલા પ્લેટોએ ઘણી વખત સોફિસ્ટોને સતત અને ઉત્પાદક લેખ તરીકે ગણાવ્યા છે, જેમણે પ્રેક્ષકોને સમજાવવા અને પ્રભાવ પાડવા માટે ભ્રામક ભાષા રીતોનો ઉપયોગ કર્યો હતો. પ્લેટોની વિતંડાવાદ પરની થિયરી આઇસોક્રેટ્સના સમગ્ર લખાણમાં પ્રતિબિબીત થાય છે, જે કંજૂસ, છળકપટ અને સત્યવિહીન બાબતો અને ન્યાયની ચિંતા પર ભાર મૂકે છે. સોફિસ્ટોને શબ્દ કલાકાર તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યા હતા જેમણે ખરાબમાં ખરાબ કેસને વધુ સારા દર્શાવવા માટે સંબોધન તૈયાર કર્યું હતું.

આજે, શબ્દ વિતંડાવાદે આ નકારાત્મક અભિપ્રેત જાળવી રાખ્યો છે. રિરીડંગ ધ સોફિસ્ટસ: ક્લીસિકલ રેટરિક રેફિગર્ડ માં, લેખક સુસાન જર્રાટ વિતંડાવાદને અપમાનજનક તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરે છે, જેણે કોઇને છેતરવાના ઉદ્દેશથી ખોટી દલીલ સંભાળપૂર્વક તૈયાર કરી હતી. વિતંડાવાદ વધુમાં આધુનિક સંદર્ભમાં રેટિરિકલ સ્થિતિને વર્ણવવા માટે ઉપયોગમાં આવે છે , જેમાં તર્ક અપીલો ઉપરાંત પણ લાગણીયુક્ત અપીલો કરવામાં આવે છે. વિતંડાવાદ અને રેટરિકે આપણા આધુનિક સમયમાં આ નકારાત્મક સંગઠનની વહેંચણી કરી છે.

રોમન સામ્રાજ્યના પતન બાદ ખ્રિસ્તીવાદ મધ્ય યુગમાં પ્રસરવાનું શરૂ થતા સમાજોએ છટાદાર અને અલંકારો તરીકે રેટરિકને સાંકળવાનું શરૂ કર્યું હતું, જેમાં હજુ પમ શાણપણ અથવા મહત્વતાનો અભાવ છે. છટાદાર વક્તવ્ય સંદેશાવ્યવહાર અને સંબોધનનો અગત્યનો તબક્કો નહી હોવાનું ચર્ચ માનતા હોવાથી રેટરિકનું અવમૂલ્યન કરાયું હતું અને નિદાત્મક રીતે જોવામાં આવતું હતું. 16મી સદી દરમિયાનમાં, રેટરિકની લોકપ્રિયતા પુનઃસજીવન થઇ હતી, પરંતુ કેટલાક પ્રભાવાત્મક વિદ્વાનોએ તે શબ્દની નિદા કરવાની ચાલુ રાખ્યું હતું. સુધારાવાદી પેટ્રસ રામુસે એવો પ્રશ્ન કરતા રેટરિકની હાકલ કરી હતી કે ક્વિન્ટીલિયને શૈલી અને બોલવાની શૈલીમાં ઉપયોગ માટે શબ્દ લીધો હતો અને તેમાં શોધ, ક્રમ અને યાદગીરીની વધારાની થિયરીઓ ઉમેરીને શબ્દને ડહોળી નાખ્યો હતો, જેમાં રામુસ એવુ માને છે કે તે સખત રીતે ડાયાલેક્ટિક સુધી સીમીત હતા. . રામુસે ડાયાલેક્ટિક્સના વખાણ કર્યા હોવાથી અને રેટરિક સામે પ્રશ્ન કર્યો હોવાથી, રેટરિકે તેની ફિલોસફિકલ અસરકારકતા ગુમાવી હતી અને ફરીથી તેને સંબોધન કરવાના સાધન પર શૈલીયુક્ત કરતા વધુ રીતે જોવામાં આવતી ન હતી.

શિક્ષણવિંદો પણ સ્પષ્ટ રીતે રેટરિક અને પ્રચાર સાધન વચ્ચે તફાવત કરે છે. રેટરિકને વૈચારિક સંબોધનમાં નાખવાની વૃત્તિએ ઘણી વ્યક્તિઓને તેમના અસમાન વારસા સામે આંખ આડા કાન કરવા તરફ ધકેલી હતી. લેખક જેક્સ એલ્લુલે તેમના 1962ના પુસ્તક પ્રોપેગાન્ડા, ધી ફાઉન્ડેશન ઓફ મેન્સ એટીટ્યુડ માં રેટરિક અને પ્રચાર સાધન વચ્ચે કોઇ ફરક કર્યો નથી. જોકે તેમણે વિવિધ પ્રકારના પ્રચાર સાધન અને જે સ્થિતિએ તેને વેગ આપ્યો હતો તેની વચ્ચેનું વર્ણન કર્યું હોવાથી, તેઓ “રેટરિકની પરંપરાનું કોઇ જ્ઞાન નહી હોવાના પૂરાવા આપતા નથી,” આમ વાંચકોને “પ્રચાર સાધનોથી રેટરિકના તફાવતના ચોક્કસ શરતો આપ્યા વિના જ” છોડી દે છે.

આધુનિક વિદ્વાનો રેટરિકને શા માટે નિદાત્મક અર્થ તરફ લઇ જવામાં આવી છે તેની પર શ્રેષ્ઠ પ્રકાશ પાડ્યો છે. તેઓ અંતમાં કહે છે કે રેટરિકના ભૂતકાળ સામે નહી જોવાની વૃત્તિ છે, જેણે ખોટી રીતે તેમજ નાગરિકોને અગત્યની રીતે સમજવામાં શિક્ષણ આપવામાં અને સારા સંબોધનનો ઉપયોગ કરવામાં નિષ્ફળ જનાર તરીકે તમામ રાજકીય સંબોધનોની કક્ષા પાડીને લોકશાહીને ખેંચી રાખી છે.

ફ્રેંચ રેટરિક

રેટરિક એ જેસ્યુટમાં અભ્યાસક્રમનો એક ભાગ હતો અને ફ્રેંચ ક્રાંતિ સુધી ઓછી માત્રામાં ઓરેટોરીયન કોલેજો હતી. જેસ્યુટ માટે ફ્રાંસમાં સોસાયટીની સ્થાપનાથી ચર્ચ અને સરકારી સંસ્થાઓમાં અગ્રણી સ્થિતિ હાંસલ કરવા તરફ યુવાન પુરુષોની તાલીમનો રેટરિક અંતર્ગત ભાગ હતો, જેમ કે માર્ક ફુમારોલીએ તેમના ફાઉન્ડેશનલ એજ ડિ ઇલોક્વેન્સ (1980)માં દર્શાવ્યું છે. વક્તાઓએ વિરોધાભાસ રીતે, તેમણે આધુનિક ભાષા હસ્તાંતરણ અને વધુ વિષયઆસક્ત માન્યતા (બર્નાર્ડ લેમીના રેટરિક એ તેમના દ્રષ્ટિકોણનું શ્રેષ્ઠ ઉદાહરણ છે) પરના ભારના ભાગરૂપે ઓછા સ્થળોએ તેને અનામત રાખી હતી. આમ છતાપણ, 18મી સદીમાં, રેટરિક એ માળખું હતું અે સેકંડરી શિક્ષણનો તાજ હતી, જેમાં રોલીન્સની ટ્રીટાઇઝ ઓફ સ્ટડીઝે ઉપખંડમાં વ્યાપક અને મજબૂત ખ્યાતિ પ્રાપ્ત કરી હતી.

ફ્રેંચ ક્રાંતિએ જો કે તેને ચારે બાજુ પ્રસરાવી હતી. કોન્ડોસેટ જેવા તત્વજ્ઞાનીઓ, કે જેમણે કારણના નિયમ હેઠળ લોકોના શિક્ષણ માટે ફ્રેંચ ક્રાંતિકારી ચાર્ટ તૈયાર કર્યો હતો તેમણે ખાસ કરીને પાદરીઓના હાથમાં જુલમના સાધન તરીકે રેટરિકને રદ કરી હતી. આ ક્રાંતિ બારને દબાવવા સુધી પ્રસરી હતી, જેમાં એવી દલીલ કરવામાં આવી હતી કે ફોરેન્સિક રેટોરિકે ન્યાયની વ્યાજબી વ્યવસ્થામાં સારી સેવા આપી ન હતી, તેને કારણે ભ્રામકતા અને લાગણીઓ વ્યવહારમાં આવી ગઇ હતી. છતાં પણ, જેમ કે 19મી સદીના બાદના ઇતિહાસકારો સમજાવવા આતુર હતા તેમ, ક્રાંતિ છટાદાર વાણી અને રેટરિકલ બહાદૂરીની પરાકાષ્ઠાએ હોવા છતા રેટરિકને અવગણવાની પશ્ચાદભૂમિકા તૈયાર કરી હતી.

પ્રથમ સામ્રાજ્ય અને તેના બહોળી રેન્જના શૈક્ષણિક સુધારાઓ હેઠળ ઉપખંડમાં લાદવામાં આવ્યું હતું અથવા તેની નકલ કરવામાં આવી હતી, જેના લીધે રેટરિકને નાનું મેદાન મળ્યું હતું. હકીકતમાં, નવી જ સ્થપાયેલી પોલીટેકનિક શાળામાં વૈજ્ઞાનિક અને ટેકનિકલ વિદ્યાર્થીઓને તાલીમ અપાતા એક વસ્તુ સ્પષ્ટ થઇ ગઇ હતી કે લેખિત અહેવાલે મૌખિક અહેવાલ પદ્ધતિને બરતરફ કરી હતી. રેટરિકને સેકંડરી અભ્યાસક્રમમાં વારંવાર પુનઃદાખલ કરવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ પ્રાચીન શાસન માં હતી તેવી અગત્યતા ક્યારેય મળી ન હતી જોકે, છેલ્લેથી પહેલા સેકંડરી શિક્ષણના વર્ષને રેટરિકના વર્ગ તરીકે ઓળખવામાં આવતું હતું. રાષ્ટ્રીય અભ્યાસક્રમ તૈયાર કરવા માટે ખાસ કરીને 1848ની ક્રાંતિ બાદ સદીની મધ્માં મેન્યુઅલના પુનઃમુસદ્દાઓ તૈયાર કરવામાં આવ્યા ત્યારે, ચર્ચને રેટરિક તરફના દ્રષ્ટિકોણથી અંતર રાખવાની કાળજી લેવામાં આવી હતી, જેને વાતચીતના એજન્ટ અને પ્રતિભાવાત્મક રાજકારણ તરીકે જોવામાં આવ્યું હતું.

1870ના અંત સુધીમાં, મોટચા ફેરફારોએ સ્થાન લીધુ હતુ: વિવેકી અે પ્રાચીન ફિલસૂફોની ફિલોસોફી મોટે ભાગે કાન્ટીયન હતી, તેમણે રેટરિકને એક સેકંડરી શિક્ષણના સાચા અંત તબક્કા તરીકે લીધી હતી (બહુ ચર્ચીત ફિલોસોફી આધારિત સેકંડરી અને યુનિવર્સિટી શિક્ષણનો વર્ગ). રેટરિકને ત્યાર બાદ વાણીના સાક્ષર આંકડાઓના અભ્યાસ સુધી ઉતારી દેવામાં આવ્યું હતું, તે શિસ્તને બાદમાં ફ્રેંચ સાહિત્ય અભ્યાસક્રમમાં સ્ટાઇલીસ્ટિક્સ તરીકે શીખવવામાં આવતી હતી. વધુ નિર્ણયાત્મક રીતે, 1890માં નવા િયમત અભ્યાસક્રમે વાણી અભ્યાસ, પત્ર લેખમ અને બયાનના રેટરિકલ અભ્યાસને બરતરફ કર્યો હતો. નવી પેઢી કે જેને મહનિબધ કહે છે તેની શોધ ફિલોસોફી વર્ગમાં વ્યાજબી દલીલ માટે 1866માં થઇ હતી. ખાસ કરીને, મહાનિબંધમાં પ્રશ્ન પુછવામાં આવે છે, જેમ કેઃ: “શું ઇતિહાસ માનવતાની મુક્તિનો સંકેત છે?” મહાનિબંધના માળખાનો એ પરિચયમાં સમાવેશ થાય છે કે જે સમજાવે છે કે મૂળ વ્યાખ્યા સેટ કરાયેલા પ્રશ્નમં સમાયેલી છે, ત્યાર બાદ દલીલો અથવા નિબંધો આવે છેવિરોધી દલીલો અથવા વિરુદ્ધ નિબંધો, અને દલીલોનો ઉકેલ અથવા અગાઉની નહી પરંતુ નવી દલીલના ઉત્પાદન વચ્ચેનું સમધાન નથી તેવો સમન્વય, અને તેનો અંત એ રીતે આવે છે કે પોઇન્ટનો સરવાળો કરતું નથી પરંતુ નવી સમસ્યામાં ખુલે છે. મહાનિબંધની રચના પર હેગેલિયનિઝમનો પ્રભાવ હતો. તે આજે ફ્રેંચ વસતીમાં લખાણની નિયમત પદ્ધતિ બની ગઇ છે.

20મી સદીના પ્રારંભમાં રેટરિક તેની અગાઉની અગત્યતા ગુમાવી રહી હતી અને આખરે રાજ્ય અને ચર્ચના ભાગલાના (1905) સમયે શાળાના અભ્યાસક્રમમાંથી તેને બહાર કાઢી લેવામાં આવી હતી. ધાર્મક દલીલોને આધારે થોડી દલીલ એ હતી કરે તે રેટરિક એ ગેરવ્યાજબીપણાનું છેલ્લું તત્વ હતું, જેને ગણતંત્ર શિક્ષણમાં હાનિકારક તરીકે જોવાઇ હતી. આ પગલું, 1789માં ભરવામાં આવ્યું હતું, અને જ્યારે રેટરિકને તમામ અભ્યાસક્રમોમાંથી દૂર કરી દેવાઇ ત્યારે તેનો ઉકેલ આવ્યો હતો. જોકે, એ નોંધવું જ જોઇએ કે, તેજ સમયે, એરિસ્ટોટેલીયન રેટરિકે, રોમ દ્વારા શરૂ કરાયેલા થોમિસ્ટીક ફિલોસોફીના પુન-સજીવનને કારણે પુનઃ સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું હતું, જે તેણે, કેથોલિક શિક્ષણ ગુમાવ્યું હતું, ખાસ કરીને કહીએ તો પ્રતિષ્ઠાવંત પેરિસની ફેકલ્ટી ઓફ થિયોલોજીમાં ફ્રાંસમાં, તે આજે ખાનગી સંસ્થા બની ગઇ છે. હજુ પણ, તમામ ઇરાદાઓ અને હેતુઓ માટે રેટરિક ફ્રેંચ દ્રશ્ય, શૈક્ષણિક અથવા બૌદ્ધિક માંથી છેલ્લા ૬૦ વર્ષથી ગૂમ થઇ ગઇ છે.

1960ના પ્રારંભમાં પરિવર્તના પ્રારંભે સ્થાન લીધુ હતું, કેમ કે શબ્દ રેટરિક અને જાણકારીની સંસ્થાએ અત્યંત નમ્ર અને ખાનગી રાહે તેનો ઉપયોગ કરવા માટે ફરીથી આવરી લેવાનો પ્રારંભ કર્યો હતો. સેમિઓટિક્સ તેમજ માળખાગત ભાષાશાસ્ત્રના ઉદભવથી નવો ભાષાકીય વળાંક એક સંકેત તરીકે, ખાસ કરીને એક રૂપક તરીકે સંબોધનની રચનામાં નવા રસ તરીકે આવ્યો હતો, (રોમન જેકોબસન, મિશેલ ચાર્લ્સ, ગેરાર્ડ જેનેટ્ટની કૃતિમાં) જ્યારે વિખ્યાત સ્ટ્રક્ચરાલિસ્ટ રોનાલ્ડ બાર્થસ, તાલીમ દ્વારા ગ્રીક અને લેટિન વિદ્વાને જોયું હતું કે મૂળબૂત રેટરિક તત્વો કેવી રીતે હકીકત, ફેશન અને વિચારધારાના અભ્યાસના ઉપયોગમાં આવી શકે. રેટરિકની જાણકારી 1970ના પ્રારંભમાં એટલી ઓછી હતી કે તેમની રેટરિક અંગેની ટૂંકી યાદગીરી ઊંચી સંશોધનાત્મક રીતે જોવાતી હતી. મૂળ હતું તેમ, તેણે રેટરિકને આવાન્ટ ગ્રેડ વર્તુલણાં કેટલાક ચલણો પુનઃપ્રાપ્ત કરવામાં સહાય કરી હતી. સાયકોએનાલિસ્ટ જેક્સ લેકાને, અલ્પકાળ માટે ખાસ કરીને સોક્રાટિક્સ પહેલા રેટરિકનો સંદર્ભ બનાવ્યો હતો. ફિલોસોફર જેક્સ ડેરિડાએ અવાજ પર લખ્યં હતું.

તે જ સમયે, વધુ તલસ્પર્શી કામ સ્થાન લેતા હતા, જેણે આખરે ફ્રેંચ સ્કુલ ઓફ રેટરિકને વેગ આપ્યો હતો, તે આજે અસ્તિત્વ ધરાવે છે.

રેટરિકલ પુનઃસજીવને બે મોરચે સ્થાન લીધું હતું. પ્રથમ, 17મી સદીમાં ફ્રેંચ અભ્યાસોમાં, ફ્રેંત સાક્ષરતા શિક્ષણની વિચારધારા, જાગૃતિએ વેગ આપ્યો હતો કે રેટરિક જાણકારીની મર્યાદાને આગળ ધકેલવા જરૂરી છે, અને સ્ટ્રક્ચરાલિઝમના નાશ માટે અને સંસ્કૃતિમાં ઇતિહાસવાદના અસ્વીકાર માટે પણ જરૂરી છે. તે માર્ક ફુમારોલીનું અગ્રણી કાર્ય હતું, જેઓએ નીચેનાની કૃતિઓ પર સર્જન કર્યું હતું. વિદ્વાનો અને નિયો લેટિનિસ્ટ એલન માઇકલ અને ફ્રેંચ વિદ્વાન જેમ કે રોજર ઝુબેર, કે જેમણે તેમની વિખ્યાત એજ ડિ ઇલોક્વેન્સ (1980) પ્રકાશિત કરી હતી અને તેઓ ઇન્ટરનેશનલ સોસાયટી ફોર ધ હિસ્ટી ઓફ રેટરિકના અનેક સ્થાપકોમાંના એક હતા અને આખરે તેમણે પ્રતિષ્ઠિત કોલેજ ડિ ફ્રાંસમાં રેટરિકના સ્થાનને ઊંચુ કર્યું હતું. તેઓ મોન્યુમેન્ટલ હિસ્ટી ઓફ રેટરિક ઇન મોડર્ન યુરોપ માં એડિટર ઇન ચિફ છે. બીજી પેઢીના તેમના અનુયાયીઓ, ફ્રાંકોઇસ વકેત અને ડેલ્ફીન ડેનિસ જેવા રેટરિશિયનો સાથે, બન્નેના સોરબોન અથવા ફિલીપ્પી-જોસેફ સાલાઝાર (fr:Philippe-Joseph Salazar ફ્રેંચ વાઇકીપીડીયા પર), તાજેતર સુધી ડેરિડાઝ કોલેજ ઇન્ટરનેશનલ ડિ ફિલોસોફી, હેરી ઓપ્પેનહેઇમરનું ઇનામ મેળવનાર અને જેમના હાયપરપોલીટીક પરના તાજેતરના પુસ્તકે "સમજાવટના ઉત્પાદનના પુનઃયોગ્યતાકરણ" પર ફ્રેચ માધ્યમોનું આકર્ષણ જગાવ્યું હતું. ([૭] સંગ્રહિત ૨૦૧૧-૦૫-૧૧ ના રોજ વેબેક મશિન

બીજું, પ્રાચીન અભ્યાસ ક્ષેત્રે, એલન મિશેલ, લેટિન વિદ્વાને સિસેરો અભ્યાસોમાં રિન્યુઅલની દરકાર લીધી હતી. યુરોપીયન સિદ્ધાંતોમાં સિસેરોને બેસાડવા જતા તેમના વક્તત્વના શુદ્ધ સાક્ષરતા વાંચનથી તેઓ દૂર ચાલ્યા ગયા હતા. દરમિયાનમાં, ગ્રીક વિદ્વાનોમાં સાક્ષર ઇતિહાસવિંદો અને ફિલોલોજિસ્ટ જેક્સ બોમાપેઇર, ફિલોલોજિસ્ટ અને ફિલોસોફર ઇ. ડુપ્રીલ, અને બાદમાં સાહિત્ય ઇતિહાસવિંદ જેકલાઇન ડિ રોમિલી સોફિસ્ટો અને દ્વિતીય સોફિસ્ટીકમાં નવા અભ્યાસમાં અગ્રણી રહ્યા હતા. વિદ્વાનોની બીજી પેઢી, જેઓએ ઘણી વાર ફિલોસોફીમાં તાલીમ લીધી હતી (ત્યારબાદ હેઇડેગર અને ડેરિડા, મુખ્યત્વે), તેમણે નીચેનાના કાર્ય પર સર્જન કર્યું હતું જેમ કે માર્સલ ડેટિની (હવે જોહ્નસ હોપકિન્સ ખાતે), નિકોલ લોરૌક્સ, મેડિએવલિસ્ટ અે લોજિશિયન એલન ડિ લિબેરા (જિનીવા), સિસેરોનિયમ વિદ્વાન કાર્લોસ લેવી (સોરબોન, પેરિસ) અને બાર્બરા કેસિન (કોલેજ ઇન્ટરનેશનલ ડિ ફિલોસોફી, પેરિસ). વિજ્ઞાન સોશિયોલોજિસ્ટ બ્રુનો લેટૌર અને અર્થશાસ્ત્રી રોમન લૌફરને પણ એક ભાગ તરીકે અથવા આ જૂથ સાથે ગાઢ ગણી શકાય.

બે વાર્તા વચ્ચેની કડીઓ – ફ્રેંચ સ્કુલ ઓફ રેટરિકની સાક્ષરતા અને ફિલોસોફિકલ કડીઓ મજબૂત અને સહયોગાત્મક છે અને ફ્રાંસમાં રેટરિકના પુનઃસજીવનમાં સાક્ષી ધરાવે છે. ફિલોસોફી અને રેટરિક નો તાજેતરનો ઇસ્યુ આ ક્ષેત્રેનું પ્રવર્તમાન લખાણ રજૂ કરે છે [૮].

ચાઇનીઝ રેટરિક

ચાઇનીઝ રેટરિકમાં, રેટરિક મુખ્યત્વે લેખિત હતું, મૌખિક નહી, કેમ કે ભાષાઓમાં પ્રાદેશિક ભેદભાવો અને લેખિત ક્લાસિકલ ચાઇનીઝ ભાષા સામ્રાજ્યમાં કેન્દ્રસ્થાને હતી; તે અનુસાર, કોલીગ્રાફી અને પ્રાચીન ચાઇનીઝ સાહિત્યના અભ્યાસોએ મૌખિક બોલવાની શૈલીની તુલનામાં વધુ ધ્યાન ખેંચ્યું છે.

ચીન સત્તામાં, અમલદારોને વિવિધ પ્રદેશોમાં મોકલી દેવામાં આવશે, જ્યા તેઓ લેખિતમાં સંદેશાવ્યવહાર કરી શકવા સમર્થ હોય પરંતુ વાણીમાં સંબંધિત રીતે ઓછા હોય અને 20મી સદીમાં માઓ ઝેડોંગ મોટા ભાગના ચાઇનીઝ સાંભળનારાઓ માટે સતત બિનવ્યાપક હતી કેમ કે તેમાં ભારે પ્રાદેશિક સ્વરાઘાત ચિહ્નો હતા, તેની રેટરિક વધુ સારી રીતે તેના લખાણો અને કેલીગ્રાફીથી ઓળખાતી હતી અને ખાસ કરીને તેમના અધ્યક્ષ માઓના ટાંકણો (લિટલ રેડ બુક )માં છે.

આ પણ જુઓ

• દલીલપૂર્ણ થિયરી
• આર્ટસ વિપુલતા
• [[કૅઝુઇસ્ટ્રિ (શબ્દચ્છલ વિતંડાવાદ

કરવો તે)]]

• નગર માનવતાવાદ
• અભ્યાસ રચના
• આલોચનાત્મક થિયરી
• આલોચનાત્મક વિચારસરણી
• ડેમાગોગી (ટોળા(ની લાગણીઓ)ને ઉશ્કેરનાર રાજકીય ચળવળિયો)
• સંવાદ
• વક્તૃત્વ
• રેટરિક
• ભ્રામકતા
• શબ્દાલંકાર
• અર્થાલંકાર
• વ્યાકરણ
• હર્મેન્યુટિક્સ (શાસ્ત્રાર્થમીમાંસા–ભાષ્ય–ટીકા)
• હોમિલેટિક્સ (બોધ આપનારુ
• ભાષા અને વિચાર
• હોમિલેટિક્સ (પ્રવચનની કળા)
• તર્ક
• ઓરેટરી (ઘરમાંનુ દેવઘર)
• પેડાગોગી (સુચનાના સિદ્ધાંતો અને રીતો)
• મનાવવું
• મનાવવી પ્રક્રિયા
• ફેનોમોલોજી (માન્યતા)
• પ્લેટોનિઝમ (પ્લેટોનું કે પ્રેમ વિષયક તત્વજ્ઞાન)
• રાજકીય રેટરિક
• વાસ્તવવાદ બાદ
• [[સ્ટ્રક્ચરાલિઝમ બાદ

(ઉપયોગિતા કરતાં રચના વધુ મહત્વની છે એ સિદ્ધાંત)]]

• [[પ્રોપેગાન્ડા (સિદ્ધાન્ત કે માહિતીના પ્રસારનું

સાધન)]]

• જાહેર વાતચીત
• રેટોરિકલ આલોચના
• રેટોરિકલ કારણ
• રોજરની દલીલ
• સેમિયોલોજી (નિશાની અને સંકેતોના કાર્યોના તત્વજ્ઞાનની થિયરી)
• ખોટી દલીલ
• ટેકનિકલ સંદેશાવ્યવહાર
• ટ્રાઇવિયુમ (શિક્ષણ)
• દાર્શનિક રેટરિક

પરચૂરણ શરતો

6

રાજકીય સંબોધન સ્ત્રોત

• રાજકીય સૂત્રોની યાદી
• સંબોધનોની યાદી

સંદર્ભો

પ્રાથમિક સ્ત્રોત

રેટરિક પરની ગ્રીક અને લેટિન પ્રાથમિક ટેક્સ્ટસ માટે લોકુસ ક્લાસિકુસ એ હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસની લોએબ ક્લાસિકલ લાયબ્રેરી છે, સામેના પાના પર ઇંગ્લીશ ભાષાંતર સાથે પ્રકાશિત કરવામા આવી હતી.

• એરિસ્ટોટલ રેટરિક
• સિસરો ડી ઇન્વેન્શન ફક્ત લેટિન.
• ------. ડી ઓરાટોરે ફક્ત લેટિન.
• ડેમોસ્થેનેસ. ઓરેશન્સ . ગ્રીક અંગ્રેજી
• હર્નીયસ. ડી રેશન ડિસેન્ડી ફક્ત લેટિન
• આઇસોક્રેટસ. વિતંડાવાદ વિરુદ્ધ
• હેનરી પિકેમ. ઇલોક્વીન્સનો બગીચો.
• જ્યોર્જ પુટ્ટેનહામ. રિપ્રેઝન્ટેટિવ પોએટ્રી ઓનલાઇન પર ધી આર્ટ ઓફ પોસી.
• ક્વિન્ટીલીયન. ઇન્સ્ટિટ્યુશિયો ઓરેટોરીસ.
• જોહાનીસ સુસેનબ્રોટુસ. એપિટોમ ટ્રોપોરુમ. સંગ્રહિત ૨૦૨૪-૦૫-૧૨ ના રોજ વેબેક મશિન
• થોમસ વિલ્સન. ધી આર્ટે ઓફ રેટોરિક.

ગૌણ સ્ત્રોતો

• જેકલીન ડી રોમિલી, પર્શિયન એથેન્સમાં મહાન વિતંડાવાદી (ફ્રેચ ઉત્પત્તિ. 1988; ઇંગ્લીશ ભાષાંતર ક્લેરેન્ડન પ્રેસ/ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ, 1992).
• રાલ્ફ વાન બુહરેન: કુન્સ્ટ ડે, 12.-18માં ડાઇ વેર્ક ડેર બાર્મહર્ઝીકેઇટ. જાહહંન્ડ્રટ્સ. ઝુમ એઇન્સ બિલ્ડોટીવ વોર ડેમ હિન્ડરગ્રુન્ડ ન્યુઝેઇટલિચર રેટોરિક્રેઝપ્શન (સ્ટડીયન ઝુર કુન્સ્ટગેસ્ચીશ્ટ, વો. 115), હિલ્ડેશિમ / ઝુરિચ / ન્યુ યોર્ક: વર્લાગ જ્યોર્જ ઓલ્મસ 1998. આઇએસબીએન 3-85052-197-4
• યુજેન ગર્વેર, એરિસ્ટોટલનું રેટરિક: કેરેક્ટરની કળા (યુનિવર્સિટી ઓફ શિકાગો પ્રેસ, 1994).
• લિસા જાર્ડીન, ફ્રાંસિસ બેકોન: ડિસકવરી એન્ડ ધ આર્ટ ઓફ ડિસ્કોર્સ (કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટી પ્રેસ, 1975)

બાહ્ય લિંક્સ

Rhetoric વિષય પર વધુ જાણવા માટે જુઓ:
	શબ્દકોશ
	પુસ્તકો
	અવતરણો
	વિકિસ્રોત
	દ્રશ્ય-શ્રાવ્ય માધ્યમો અને ચિત્રો
	સમાચાર
	અભ્યાસ સામગ્રી

• આફ્રિકન રેટરિક સંગ્રહિત ૨૦૧૧-૦૫-૧૫ ના રોજ વેબેક મશિન અને આફ્રિકામાં રેટરિક , સાન્યા ઓશાનો લેખ. સંગ્રહિત ૨૦૧૧-૦૭-૨૭ ના રોજ વેબેક મશિન
• અમેરિકન રેટરિક: યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં વકૃત્વકળાની શક્તિ.
• ઇંગ્લીશ કવિતામાં કેમ્બ્રિજ સાથીમાં રેટરિક પર બ્રાયન વિકર્સ
• ધી ઓનલાઇન સ્પીચ બેન્ક
• 20મી સદીના ટોચના 100 ઇંગ્લીશ ભાષણો
• વાઇકીબુક્સ: રેટરિક અને મિશ્રણ
• ઇર્મશર, કરેન સંદેશાવ્યવહારની કુશળતાઓ સંગ્રહિત ૨૦૧૦-૦૬-૦૫ ના રોજ વેબેક મશિન
• લૌઅર, જેનિસ. રેટરિક અને મિશ્રણમાં શોધ.
• મિશેલ, એન્થોની. બિઝનેસ રેટરિક માટેનું પ્રાઇમર. સંગ્રહિત ૨૦૧૦-૦૩-૧૪ ના રોજ વેબેક મશિન વિશાળ વર્ગને સ્વીકાર્ય બને તે માટે સંદેશાઓને કેવી રીતે રૂપાંતરીત કરવામાં આવે છે તેની ચર્ચા કરો.
• ન્યુવોલ, પાઉલ. રેટરિક અને રેટોરિકલ ફિગર્સની ઓળખ. સંગ્રહિત ૨૦૦૫-૧૧-૧૮ ના રોજ વેબેક મશિન પ્રારંભકર્તાઓને ધ્યાનમાં રાખીને.
• વી ધ મિડીયા... માં ટેયલર, એલન. - બ્લોગ સંગ્રહિત ૨૦૧૦-૦૩-૩૧ ના રોજ વેબેક મશિન, હોલિવુડ્ઝ ફિલ્મ્સ, 1977-99માં યુએસએ બ્રોડકાસ્ટ ન્યૂઝની રેટોકલ રજૂઆત.
• રેટોસૌરસ. સંગ્રહિત ૨૦૧૦-૦૫-૩૦ ના રોજ વેબેક મશિન રેટોરિકલ શબ્દો માટે શોધી શકાય તેવી માહિતી.
• રેટોરિશિયન્સ માટે રેટ.નેટ
• સિલ્વા રેટોરિકા. સંગ્રહિત ૨૦૦૪-૧૨-૧૪ ના રોજ વેબેક મશિન
• તેમાં ફિગર્સ ઓફ સ્પીચનો સમાવેશ થાય છે.
• ધી યુનિવર્સિટી ઓફ કેન્ટુકી ખાતે ડિવીઝન ઓફ ક્લાસિક્સ દ્વારા ઉદતાહરણો સાથે રેટોરિકલ શબ્દોના વિશિષ્ટ શબ્દો
• રેટરિકના વીસ ખાસ સ્વરૂપો. બિન પરંપરાગત પરંતુ સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાતા રેટોરિકલ સ્વરૂપો પ્રત્યે વ્યગાત્મક દેખાવ.
• રેટોરિક પર બીબીસી રેડીયો 4ના ઇન અવર ટાઇમ પ્રોગ્રામ સંગ્રહિત ૨૦૦૯-૦૧-૧૫ ના રોજ વેબેક મશિન (રિયલૉઓડીયોની જરૂર પડે છે)
• રોડની બાર્કર સંગ્રહિત ૨૦૦૯-૦૧-૦૫ ના રોજ વેબેક મશિન, ગ્રેશામ કોલેજ રેટોરિકના અધ્યાપક, લંડનમાં તેમના મફત જાહેર પ્રવચનોની કડી.
• લોકશાહીનો અવાજ. સ્નાતકો હેઠળના વર્ગખંડના વિદ્યાર્થીઓને સુંદર ભાષણો અને જાહેર ચર્ચાને પ્રોત્સાહન આપે છે.
• આચોલચનાત્મક વિચારસરણી. આલોચનાત્મક વિચારસરણી વિશેની વેબસાઇટ.
• કોક્સ, લિયોનાર્ડ.
• The Art or Crafte of Rhetoryke at Project Gutenberg.
• રેઇનોલ્ડ (અથવા રેઇનહોલ્ડ), રિચાર્ડ.
• A booke called the Foundacion of Rhetorike at Project Gutenberg.
• જેનસિન્સ્કી, જેમ્સ. રેટરિક પરની સ્ત્રોતબુક . (સાગે પબ્લિકેશન્સ, ઇન્ક. 2001).