હઠીસિંહનાં દેરાં

હઠીસિંહનાં દેરાં, કે જે હઠીસિંહની વાડી પણ કહેવાય છે, તે ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના શહેર અમદાવાદમાં આવેલાં જૈન દેરાસરો છે. તેનું નિર્માણ ઇ.સ. ૧૮૪૮માં કરાવવામાં આવ્યું હતું.

હઠીસિંહનાં દેરા
હઠીસિંહનાં દેરા
ધર્મ
જોડાણ	જૈન
દેવી-દેવતા	ભગવાન ધર્મનાથ
તહેવારો	મહાવીર જયંતી
સ્થાન
સ્થાન	અમદાવાદ, અમદાવાદ જિલ્લો, ગુજરાત
ગુજરાતમાં સ્થાન
અક્ષાંશ-રેખાંશ	23.041088°N 72.589611°E / 23.041088; 72.589611
સ્થાપત્ય
નિર્માણકાર	પ્રેમચંદ સલાટ
સ્થાપના તારીખ	૧૮૪૮
બાંધકામ ખર્ચ	૮ લાખ
મંદિરો	૧

ઇતિહાસ

ધનવાન જૈન નગરશેઠ હઠીસિંહ દ્વારા ઇસવીસન ૧૮૪૮માં આ દેરાંનું બાંધકામ કરવાની યોજના કરવામાં આવી હતી, પણ તેમનું ૪૯ વર્ષે અવસાન થયું. ત્યારબાદ તેમનાં પત્ની શેઠાણી હરકુંવરબાઈ દ્વારા તેનું બાંધકામ ૮ લાખ રૂપિયા (તે સમયની જંગી રકમ) વડે પૂર્ણ કરવામાં આવ્યું. આ જૈન મંદિરમાં ૧૫મા તીર્થંકર ધર્મનાથ મૂળનાયક છે.

આ દેરાંનું નિર્માણ ગુજરાતના દુષ્કાળ વખતે કરવામાં આવ્યું હતું જેથી બે વર્ષ દરમિયાન કારીગરોને રોજગાર મળી રહ્યો હતો. અત્યારે દેરાંની સારસંભાળ હઠીસિંહ ફેમિલી ટ્રસ્ટ વડે કરવામાં આવે છે.

સ્થાપત્ય

૧૮૮૦માં હઠીસિંહનાં દેરા

આ દેરાંના સ્થપતિ પ્રેમચંદ સલાત હતા.

મુખ્ય સ્થાપત્ય બે માળનું છે. તેમાં મૂળનાયકની પ્રતિમા જૈન ધર્મના ૧૫મા તીર્થંકર ધર્મનાથની છે. મંદિરનું મૂળ સ્થાપત્ય ૧૧ ભગવાનોની પ્રતિમા ધરાવે છે, જે પૈકી ૬ પ્રતિમા ભોંયરામાં જ્યારે ૫ પ્રતિમા ત્રણ અટારીમાં છે. મુખ્ય શિખર પૂર્વ દિશામાં છે અને મંદિર કોતરણીવાળા ૧૨ સ્તંભોના ટેકા પર રહેલ ગુંબજથી ઢંકાયેલું છે. વધારામાં, ત્યાં ૫૨ દેવલકુલિકાઓ આવેલી છે જેમાં પ્રત્યેકમાં એક તીર્થંકરની પ્રતિમા છે.

મંદિરના પરિસરમાં ચિતૌડના કિર્તીસ્તંભ અને જૈન માનસ્તંભથી પ્રેરિત એક વિશિષ્ટ માનસ્તંભ આવેલો છે જે ૬ માળ ઊંચો છે અને મહાવીર સ્વામીની પ્રતિમા ધરાવે છે. આ દેરાં વરસાદી પાણીના સંગ્રહ માટેના બાંધકામ માટે પણ જાણીતાં છે.

સ્થાપત્ય અને કોતરણી માટે પ્રખ્યાત એવાં આ દેરાસરો અમદાવાદના દિલ્હી દરવાજા વિસ્તારમાં આવેલા છે.

છબીઓ

• 
  દેરાસરનું મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર
• 
  કોતરણી
• 
  કિર્તી સ્થંભ, હઠીસિંહના દેરાનું એક આકર્ષણ
• 
  કિર્તી સ્થંભની કોતરણી
• 
  મંદિરમાં પથ્થર પર કોતરણી
• 
  પરસાળ
• 
  મંદિરની દેખાતો કિર્તી સ્થંભ