મોહનલાલ લલ્લુભાઈ દાંતવાળા
મોહનલાલ લલ્લુભાઇ દાંતવાળા (૧૯૦૯–૧૯૯૮) એ એક ભારતીય કૃષિ અર્થશાસ્ત્રી અને શૈક્ષણિક લેખક હતા, જેમને ઘણા લોકો ભારતીય કૃષિ અર્થશાસ્ત્રના પિતા તરીકે ગણે છે. [૧] તેઓ ગાંધીવાદી અને ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળમાં કાર્યકર હતા. ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ દરમિયાન તેમને છ વર્ષથી વધુ સમય સુધી કેદ ભોગવવી પડી. તેમણે ભારતના કૃષિ ક્ષેત્ર પર અનેક પુસ્તકો અને લેખ લખ્યાં છે [૨] અને વિકાસ અધ્યયનને પ્રોત્સાહન આપતા સંશોધન કેન્દ્ર, સેન્ટર ફોર ડેવલપમેન્ટ ઑલ્ટરનેટિવ્સ (સીએફડીએ) ના તેઓ સ્થાપક અધ્યક્ષ હતા. [૩] ભારત સરકારે તેમને ભારતીય વિજ્ઞાન અને તકનીકીમાં ફાળો આપવા બદલ ૧૯૬૯માં પદ્મ ભૂષણ, ત્રીજો સર્વોચ્ચ ભારતીય નાગરિક પુરસ્કાર, એનાયત કર્યો હતો. [૪]
મોહનલાલ લલ્લુભાઈ દાંતવાળા | |
---|---|
જન્મની વિગત | સુરત, ગુજરાત, ભારત | 18 September 1909
મૃત્યુની વિગત | 8 October 1998 | (ઉંમર 89)
વ્યવસાય | ખેતીવાડી અર્થશાસ્ત્રી શૈક્ષણિક લેખક |
સક્રિય વર્ષ | ૧૯૩૪–૧૯૯૮ |
પુરસ્કારો | પદ્મભૂષણ |
નોંધ |
જીવન
ફેરફાર કરોમોહનલાલ દાંતવાળાનો જન્મ ૧૮ સપ્ટેમ્બર ૧૯૦૯માં ભારતના ગુજરાત રાજ્યના મોટા શહેરોમાંના એક એવા સુરતમાં થયો હતો.[૫] એમ. ટી. બી. આર્ટસ્ કોલેજ, સુરત અને વિલ્સન કોલેજ, મુંબઈ, માં શૈક્ષણિક ઉત્કૃષ્ટતા માટે તેમણે જેમ્સ ટેલર પુરસ્કાર જીત્યો હતો. ત્યારબાદ તેમણે મુંબઈ વિશ્વવિદ્યાલયની સ્કૂલ ઑફ ઇકોનોમિક્સમાં ફેકલ્ટી સભ્ય તરીકે કામ કર્યું હતું.[૧] આ સમય દરમિયાન જ તેઓ ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળમાં શામેલ થયા અને તે દરમિયાન, કુલ સાડા છ વર્ષનો જેલમાં રહ્યા. આના કારણે તેમના ડોક્ટરલ અધ્યયનમાં અવરોધ ઉભો થયો હતો. મુંબઈની આર્થર રોડ જેલમાં સજા ભોગવી રહ્યા હતા ત્યારે તેમનો થિસિસ રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. આ સમય દરમ્યાન, તેમણે તેમની નોંધપાત્ર કૃતિઓમાંથી એક, ઈન્ડિયા કોટન એસોસિએશન દ્વારા પ્રાયોજિત કૃતિ 'અ હન્ડ્રેડ યર્સ ઑફ ઇન્ડિયન કોટન' પણ લખી હતી.આ પુસ્તકનું આમુખ જવાહરલાલ નહેરુએ લખ્યું છે.[૬]
દાંતવાળા ગાંધીજીના નજદીકી સહયોગીઓમાંના એક હતા. ગાંધીવાદી આદર્શ આધારીત પ્રેક્ટિકલ ટ્રસ્ટીશીપના વિકાસ માં તેમણે મહત્ત્વનો ભાગ ભજવ્યો હતો. આ દસ્તાવેજ હરિજનના ઑક્ટોબર ૧૯૫૨ના અંકમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યો હતો.[૭] ભારતીય સ્વતંત્રતા પછી તેઓ જયપ્રકાશ નારાયણ અને રામ મનોહર લોહિયા જેવા અનેક અગ્રણી રાજકીય નેતાઓ સાથે સંકળાયેલા હતા, તેઓએ કોંગ્રેસની સમાજવાદી પાર્ટીની રચનામાં મદદ કરી. [૧] તેમણે થોડા સમય માટે મોરારજી દેસાઇના ખાનગી સચિવ તરીકે પણ કાર્ય કર્યું હતું. તેઓ ભારતના આયોજન પંચ દ્વારા ૧૯૭૭માં સ્થાપિત થયેલ બ્લોક લેવલ પ્લાનિંગના વર્કિંગ ગ્રૂપના અધ્યક્ષ તરીકે કાર્યરત હતા, [૮] આ જૂથે સામાજિક-આર્થિક આયોજન માટે બ્લોક સ્તરે સંગઠનાત્મક અને કાર્યાત્મક રીતીઓ સૂચવી હતી. [૯] [૧૦] આ સમિતિ પછીથી દાંતવાળા સમિતિ તરીકે જાણીતી થઈ. [૧૧] તેમણે મુંબઈ વિશ્વવિદ્યાલમાં અર્થશાસ્ત્ર વિભાગના ડિરેક્ટર તરીકે સેવા આપી [૧૨] અને ભારત સરકારના રાષ્ટ્રીય અધ્યાપક હતા.[૧૩] ૧૯૯૮ માં સેન્ટર ફોર ડેવલપમેન્ટ ઓલ્ટરનેટિવ્સ (સીએફડીએ) ની સ્થાપના થઈ, ત્યારે તેઓ તેના સ્થાપક અધ્યક્ષ બન્યા, આ પદ પર તેઓ તેમના મૃત્યુ સુધી રહ્યા. [૩]
દાંતવાલા, જે કૃષિ અર્થશાસ્ત્રની વિવિધ વૈશ્વિક ચળવળો સાથે સંકળાયેલા હતા,[૧૪] આ વિષય પર તેમણે ઘણાં પ્રકાશનો લખ્યા [૨] અને કેટલાક અન્ય પ્રકાશનોના પ્રકરણોમાં યોગદાન આપ્યું. [૧૫] આઝાદી પછીનો ભારતીય કૃષિ વિકાસ, [૧૬] ભૂમિ સુધારાનું મૂલ્યાંકન, [૧૭] ભારતમાં ગરીબી - ત્યારે અને હવે, ૧૮૭૦-૧૯૭૦,[૧૮][૧૯] ભારતમાં ગાંધીવાદ પર પુનર્વિચારણા [૧૯] અને કાચા કપાસનું માર્કેટિંગ [૨૦] એ તેમની અન્ય નોંધપાત્ર કૃતિઓ છે. તેમણે ડેલિમાસ ઑફ ગ્રોથ: ધ ઇન્ડિયન એક્સપિરિયન્સ [૨૧] અને સોશિયલ ચેઞ થ્રૂ વોલીન્ટારી એક્શન જેવા નિબંધો પણ સંપાદિત કર્યા છે. [૨૨] તેમને ૧૯૬૮ માં ભારત સરકાર દ્વારા પદ્મ ભૂષણના નાગરિક સન્માનથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા,[૪] એક વર્ષ પછી,વેગનિજેન યુનિવર્સિટીના આનુષંગિક, વેગનિજેન યુનિવર્સિટી અને સંશોધન કેન્દ્ર દ્વારા ૧૯૬૮ માં ડોકટરેટથી સન્માનવામાં આવ્યા.[૨૩] ૮ ઑક્ટોબર ૧૯૯૮ના દિવસે તેમનું અવસાન થયું.[૧] તેમના જીવનની વાર્તા આર્થિક અને રાજકીય સાપ્તાહિક - કૃષિ અર્થશાસ્ત્રના ૧૯૯૮ના લેખોમાં દસ્તાવેજીત કરવામાં આવી છે: રીમેન્બરીંગ એમ.એલ. દાંતવાળા, [૨૪] અને પ્રોફેસર એમ.એલ. દાંતવાળા: એ ટ્રિબ્યુટ.[૨૫]
સંદર્ભ
ફેરફાર કરો- ↑ ૧.૦ ૧.૧ ૧.૨ ૧.૩ P. R. Brahmananda (July 1998). "Obituary: M. L. Dantwala". Indian Economic Journal. 46 (1): 135.
- ↑ ૨.૦ ૨.૧ "Author profile - WorldCat". WorldCat. 2016. મેળવેલ 22 March 2016.
- ↑ ૩.૦ ૩.૧ "Board of Trustees". Centre For Development Alternatives. 2016. મૂળ માંથી 8 ઑક્ટોબર 2016 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 22 March 2016. Check date values in:
|archive-date=
(મદદ) - ↑ ૪.૦ ૪.૧ "Padma Awards" (PDF). Ministry of Home Affairs, Government of India. 2016. મૂળ (PDF) માંથી 15 November 2014 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 3 January 2016.
- ↑ Kaushik Basu; Annemie Maertens (2012). The New Oxford Companion to Economics in India (3rd આવૃત્તિ). Oxford University Press. પૃષ્ઠ 232. ISBN 9780198078555. Unknown parameter
|last-author-amp=
ignored (|name-list-style=
suggested) (મદદ) - ↑ M. L. Dantwala (1948). A Hundred Years of Indian Cotton. East India Cotton Association. પૃષ્ઠ 135. OCLC 557684279.
- ↑ "Practical Trusteeship Formula" (PDF). Larsen Violence of Poverty. 2016. મૂળ (PDF) માંથી 3 એપ્રિલ 2016 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 23 March 2016.
- ↑ "Unemployment: The swelling ranks". India Today. 9 March 2015. મેળવેલ 22 March 2016.
- ↑ "Working Group on Block Level Planning" (PDF). Planning Commission of India. 1977. મેળવેલ 22 March 2016.
- ↑ "Planning at the Grassroots Level". Planning Commission of India. 2016. મેળવેલ 23 March 2016.
- ↑ "List of Committees Related to Banking & Finance in India". GK Today. 2016. મેળવેલ 22 March 2016.
- ↑ "About CFDA". Centre For Development Alternatives. 2016. મૂળ માંથી 2 માર્ચ 2016 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 23 March 2016.
- ↑ "National Professor, Government of India". Sage Publishing. 2016. મેળવેલ 23 March 2016.
- ↑ "Technology, Public Policy, and the Changing Structure of American Agriculture". U.S. Congress, Office of Technology Assessment: 374. March 1986.[હંમેશ માટે મૃત કડી]
- ↑ M. L. Dantwala (2001). Dynamics of Agricultural Development, Volume 1. Concept Publishing Company. ISBN 9788170228356.
- ↑ M. L. Dantwala (1986). Indian Agricultural Development Since Independence. Oxford and IBH Publishing Co. પૃષ્ઠ 519. ISBN 8120401182. મૂળ માંથી 2016-04-05 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2019-11-25.
- ↑ M. L. Dantwala; C. H. Shah (1971). Evaluation of Land Reforms. Department of Economics, Mumbai University. પૃષ્ઠ 197. OCLC 740856. મૂળ માંથી 2016-04-05 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2019-11-25.
- ↑ M. L. Dantwala (1973). Poverty in India, Then and Now, 1870-1970. Macmillan India. પૃષ્ઠ 67. ISBN 9780333900024.
- ↑ ૧૯.૦ ૧૯.૧ M. L. Dantwala (1945). Gandhism Reconsidered. Padma Publications. પૃષ્ઠ 64. મૂળ માંથી 2021-09-24 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2019-11-25.
- ↑ M. L. Dantwala; C. N. Vakil (1937). Marketing of Raw Cotton in India. Longmans-Green. પૃષ્ઠ 268. OCLC 3175125.
- ↑ M L Dantwala; Pravin Visaria; N A Mujumdar; T R Sundaram, સંપાદકો (1996). Dilemmas Of Growth: The Indian Experience. SAGE Publications. પૃષ્ઠ 350. ISBN 978-0803992665.
- ↑ M L Dantwala; Harsh Sethi; Pravin Visaria, સંપાદકો (1998). Social Change Through Voluntary Action. SAGE Publications. પૃષ્ઠ 200. ISBN 9780761992981. મૂળ માંથી 2016-04-04 પર સંગ્રહિત. મેળવેલ 2019-11-25.
- ↑ "Honorary Doctorates". Wageningen University. 2016. મેળવેલ 23 March 2016.
- ↑ Ashok Mitra (October 1998). "Remembering M L Dantwala". Economic and Political Weekly. 33 (42–43).
- ↑ Vaidyanathan, A (October 1998). "Professor M.L. Dantwala: A tribute". Indian Journal of Agricultural Economics. મૂળ માંથી 2016-05-05 પર સંગ્રહિત.