ફિડલ કાસ્ટ્રો

ફિડલ અલેજાન્ડ્રો કાસ્ટ્રો રુઝ (13 ઓગસ્ટ, 1926ના રોજ જન્મેલા) ક્યુબન રાજકારણી, ક્યુબન ક્રાંતિના મૂળ આગેવાનોમાંનો એક, ક્યુબાના ફેબ્રુઆરી 1959થી ડિસેમ્બર 1976 સુધીના વડાપ્રધાન છે અને ત્યાર બાદ તેણે ફેબ્રુઆરી 2008ના રોજ ઓફિસમાંથી રાજીનામુ ન આપ્યું ત્યાં સુધી કાઉન્સીલ ઓફ ધી સ્ટેટ ઓફ ક્યુબાના પ્રમુખ રહ્યા હતા. તેઓ હાલમાં કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ક્યુબાના પ્રથમ સેક્રેટરી છે.

ફિડલ કાસ્ટ્રો
જન્મ	Fidel Alejandro Castro Ruz  ૧૩ ઓગસ્ટ ૧૯૨૬
મૃત્યુ	૨૫ નવેમ્બર ૨૦૧૬
વ્યવસાય	ક્રાંતિકારી
પુરસ્કારો	Hero of the Soviet Union (૧૯૬૩) Order of Lenin (૧૯૭૨) Jubilee Medal "Thirty Years of Victory in the Great Patriotic War 1941–1945" (૧૯૭૫) Collar of the Order of the White Lion (૧૯૭૨) Star of the Socialist Republic of Romania (૧૯૭૨) Order of Georgi Dimitrov (૧૯૭૨) Grand Cross of the Order of Polonia Restituta (૧૯૭૩) Order of Merit (૧૯૭૭) Order of Karl Marx (૧૯૮૬) Order of Klement Gottwald (૧૯૮૬) Order of Merit of Duarte, Sanchez and Mella (૧૯૯૮) Grand Collar of the Order of Good Hope (૧૯૯૮) Grand Cross of the National Order of Mali (૧૯૯૮) Order of Prince Yaroslav the Wise, 1st class (૨૦૦૦) Order of the Liberator (૨૦૦૦) Order of the Crown of the Realm (૨૦૦૧) Order of the Quetzal (૨૦૦૯) ઓર્ડર ઓફ દ કમ્પેનીઅન્સ ઓફ ઓ. આર. ટેમ્બો (૨૦૦૯) Order of Merit, 1st class (૨૦૧૦) honorary doctorate of the National University of San Marcos Order of Timor-Leste (૨૦૧૦) Order of Hồ Chí Minh (૧૯૮૯) Order of Omar Torrijos Herrera (૨૦૦૯) Order of Agostinho Neto (૧૯૯૨) Order of Belize (૧૯૯૯) Order of the Nile (૧૯૫૯) Order of Eduardo Mondlane, 1st class (૧૯૮૮)
સહી

વિગત

તેમનો જન્મ શ્રીમંત પરિવારમાં થયો હતો અને તેમણે કાયદાની ડિગ્રી પ્રાપ્ત કરી હતી. હવાના યુનિવર્સિટીમાં ભણતી વખતે, તેમણે તેમની રાજકીય કારકીર્દીનો પ્રારંભ કર્યો હતો અને ક્યુબન રાજકારણમાં જાણીતા વ્યક્તિ તરીકે ઉભરી આવ્યા હતા. નેશનાલિસ્ટ ક્રિટીક્સ ઓફ ફુલજેન્સિયો બટિસ્ટા અને ક્યુબામાં યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ રાજકીય અને કોર્પોરેટ પ્રભાવ સાથે તેમની રાજકીય કારકીર્દી સતત રહી હતી. તેમણે ધગશ પ્રાપ્ત કરી હતી, પરંતુ મર્યાદિત, અનુસરણ અને સત્તાવાળાઓનું ધ્યાન ખેચ્યું હતું. લાંબા સમય બાદ તેમણે મોનકાડા બેરેક્સ પર 1953માં નિષ્ફળ હૂમલાની આગેવાની કરી હતી, જેના પછી તેમને ઝડપી લેવામાં આવ્યા હતા, કેસ ચાલ્યો હતો, જેલમાં પૂરવામાં આવ્યા હતા અને બાદમાં છોડી મૂકવામાં આવ્યા હતા. ત્યાર બાદ તેઓ બટિસ્ટાના ક્યૂબા પર હૂમલા માટેનું આયોજન અને તાલીમ માટે મેક્સિકો ગયા હતા. તેઓ અને તેમના અનુયાયી ક્રાંતિકારીઓએ ડિસેમ્બર 1956માં પૂર્વ ક્યુબા માટે મેક્સિકો છોડી દીધું હતું.

કાસ્ટ્રો ક્યુબન ક્રાંતિને પરિણામે સત્તા પર આવ્યા હતા, જેમણે યુ.એસ.નું પીઠબળ ધરાવતા ફુલજેન્સિકો બાટીસ્ટાની સરમુખ્યત્યારશાહીને જાકારો આપ્યો હતો અને ત્યાર બાદ ટૂંક સમયમાં જ ક્યુબાના વડાપ્રધાન બન્યા હતા. 1965માં તેઓ [[કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ક્યુબાના પ્રથમ સેક્રેટરી બન્યા હતા અને ક્યુબાની સ્થાપના એક પાર્ટી સોશિયલિસ્ટ રિપબ્લિક|કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ક્યુબાના પ્રથમ સેક્રેટરી બન્યા હતા અને ક્યુબાની સ્થાપના એક પાર્ટી સોશિયલિસ્ટ રિપબ્લિક]]માં કરી હતી. 1976માં તેઓ કાઉન્સીલ ઓફ સ્ટેટ તેમજ કાઉન્સીલ ઓફ મિનીસ્ટર્સના પ્રમુખ બન્યા હતા. તેઓ ક્યુબન સશસ્ત્ર દળોના કમાન્ડન્ટ એન જેફે ("કમાન્ડર ઇન ચિફ")ની સુપ્રીમ મિલીટરી રેન્ક પણ ધરાવતા હતા. કાસ્ટ્રો સરમુખ્યત્યારશાહી સાથે સંમત નહી હોવા છતાં પણ તેમને સરમુખ્સંયત્યાર તરીકે ચીતરવામાં આવ્યા છે.

ગુપ્ત પાચન માંદગીને કારણે અન્નનળીના વાઢકાપને પગલે ડાઇવર્ટિકલ્ટીસ હોવાનું મનાય છે, કાસ્ટ્રોએ તેમની જવાબદારીઓપ્રથમ ઉપ-પ્રમુખ, તેમના નાના ભાઈ રાઉલ કાસ્ટ્રોને 31 જુલાઇ, 2006ના રોજ તબદિલ કરી હતી. 19 ફેબ્રુઆરી, 2008ના રોજ તેમની ફરજ પૂરી થતી હતી તેના પાંચ દિવસ પહેલા તેમણે જાહેરાત કરી હતી કે તેઓ પ્રમુખ અથવા કમાન્ડર ઇન ચિફ તરીકેની નવી ટર્મ લેવાનું ઇચ્છતા નથી કે સ્વીકારશે નહી. 24 ફેબ્રુઆરી 2008ના રોજ નેશનલ એસેમ્બલીએ રાઉલ કાસ્ટ્રોને અનુગામી બનાવતા ક્યુબાના પ્રમુખ તરીકે ચૂંટી કાઢ્યા હતા.

બાળપણ અને શિક્ષણ

12 વર્ષના કાસ્ટ્રો દ્વારા યુ.એસ. પ્રમુખ ફ્રેંકલીન રુઝવેલ્ટને લખાયેલો પત્ર, જેમાં વખાણ કરવામાં આવ્યા હતા અને 10 ડોલરના બીલ માટે પૂછવામાં આવ્યું હતું. કાસ્ટ્રો લખે છે કે, "જો તમને ગમે તો, મને અમેરિકી ચલણમાં 10 ડોલરનું બીલ આપો, મે 10 ડોલરનુ બીલ જોયુ નથી," પત્રમાં સહી કરે છે, "ઘણો આભાર. આવજો [22]. તમારો મિત્ર, ફિડલ કાસ્ટ્રો."

ફિડલ અલજાન્ડ્રો વિટ્ટોરે કાસ્ટ્રો રુઝ આજના હોલ્ગીન પ્રોવિન્સ અને બાદમાં હાલમાં કાલગ્રસ્ત ઓરિયેન્ટ પ્રોવિન્સનો એક ભાગ એવા મયારી નજીક બિરાનમાં ખાંડના પ્લાન્ટેશન પર જન્મ્યા હતા. એન્જલ કાસ્ટ્રો વાય આર્ગીઝ,કે જેઓ સ્પેનના નિર્ધન ઉત્તરપશ્ચિમથી આવીને ગેલ્સિયીનમાં વસ્યા હતા અને જેઓ ખાંડ ઉદ્યોગમાં કામ કરીને અને સફળ રોકાણ દ્વારા સમૃદ્ધ બન્યા હતા, તેમનું ત્રીજુ જન્મેલ બાળક હતા. તેમની માતા લીના રુઝ ગોન્ઝાલેઝ ઘરકામ કરતા હતા. ફિડલ 15 વર્ષના ન થયા ત્યા સુધીમાં એન્જલ કાસ્ટ્રો મારીયા લુઇસા આર્ગોટા નામની અન્ય સ્ત્રીને પરણ્યા હતા અને આમ ફિડલને એક બાળક તરીકે તેમની ગેરકાયદેસરતા અને તેમના પિતાના ઘરથી દૂર વિવિધ સંવર્ધન કેન્દ્રો દ્વારા ઊભા કરવામાં આવેલા પડકારો સામે લડવાનું હતું. કાસ્ટ્રોને બે ભાઈ, રામોન અને રાઉલ,અને ચાર બહેનો, એન્જેલિટા, જુઆનિટા, એનમા, અને ઓગસ્ટીના છે, તેઓ તમામ પરિણિત અવસ્થા બાદ જન્મ્યા હતા. તેમને પણ બે નાના બાળકો છે, લિડીયા અને પેડ્રો એમિલો, જેમને એન્જલ કાસ્ટ્રોની પ્રથમ પત્ની દ્વારા જન્મ આપવામાં આવ્યો હતો.

ફિડલ 8 વર્ષના થયા ત્યાં સુધી તેમને દીક્ષા આપવામાં આવી ન હતી, જો કે તે અસાધારણ પણ હતું, જેના કારણે અન્ય બાળકોમાં આશ્ચર્ય અને વિચિત્રતા ઉપજી હતી. જ્યારે ફિડલ 15 વર્ષના હતા ત્યારે એન્જલ કાસ્ટ્રોએ અંતે પ્રથમ લગ્ન છૂટુ કર્યું હતું અને ફિડલની માતાને પરણ્યા હતા. કાસ્ર્ટ્રો 17 વર્ષના હતા ત્યારે મૂળભૂત રીતે તેમના પિતા દ્વારા જાણીતા હતા, જ્યારે તેમની અટક તેમના માતાના નામ પરથી રુઝને બદલે કાસ્ટ્રો થઇ હતી. તેમની શૈક્ષણિક પ્રથા અલગ પડતી હોવા છતા, મોટા ભાગના સૂત્રો એ વાત સાથે સંમત થાય છે કે તેઓ બૌદ્ધિકતાની ભેટ મળેલ વિદ્યાર્થી હતા, જેમને શિક્ષણ કરતા રમતગમતમા વધુ રસ હતો અને તેમણે ખાનગી કેથોલિક બોર્ડીંગ શાળામાં ઘણા વર્ષો વીતાવ્યા હતા અને 1945માં હવાનામાં અલ કોલેજીયો ડી બેલેન, જેસ્યુટ શાળા ખાતે હાઇ સ્કુલ પૂર્ણ કરી હતી. બેલેન ખાતે કાસ્ટ્રોએ શાળાની બેઝબોલની ટીમમાં ભાગ લીધો હતો. એવી સતત અફવાઓ છે કે કાસ્ટ્રોની યુ.એસ. બેઝબોલ ટીમો, શોધ કરી રહી હતી, પરંતુ આવું ખરેખર થયું હતું કે કેમ તેના કોઇ પૂરાવાઓ નથી.

રાજકીય પ્રારંભ

1945ના અંતમાં કાસ્ટ્રોએ યુનિવર્સિટી ઓફ હવાના ખાતેની કાયદાનુ જ્ઞાન આપતી શાળામાં પ્રવેશ લીધો હતો. યુનિવર્સિટીમાં તેઓ તરત જ રાજકીય સંસ્કૃતિમાં પ્રવેશ્યા હતા, જે તે યુગમાં તરલ રાજકારણનું પ્રતિબિંબ પાડે છે. 1930માં પ્રમુખ ગેરાડો માચડોના પતન થયું હોવાથી, વિદ્યાર્થી રાજકારણ ગેંગસ્ટરિસ્મો ના સ્વરૂપમાં કજિયાખોર એકશન ગ્રુપ દ્વારા ઉભરી આવ્યું હતું, અને કાસ્ટ્રો માનતા હતા કે આ ટોળકીઓ તેમની યુનિવર્સિટીની મહત્વાકાંક્ષાઓ સામે ભૌતિક રીતે જોખમ ઉભુ કરે છે, તેમને જે અનુભવો થતા હતા તે તેમણે બાદમાં નિર્ણય લેવાની તક તરીકે વર્ણવ્યા છે. વિવિધ હિંસક લડાઇ અને વિવાદો કે જે યનિવર્સિટીની ચુંટણી આસપાસ ફેલાયેલા હતા તેમાં પોતાની જાતને સંપૂર્ણપણે થોડા સમય માટે સામેલ કર્યા બાદ તેઓ યુનિવર્સિટી પરત ફર્યા હતા અને એમએસઆર એકશન ગ્રુપના રોલાન્ડો માસફેરર સાથે સંકળાયેલા અસંખ્ય દેખાવોમાં તેઓ હતા જ તેવુ ગર્ભિત રીતે માની લેવાયું હતું. "પરત ફરવું નથી", એમ કાસ્ટ્રોએ બાદમાં જણાવ્યું હતું,"આક્રમણખોરો સામે નમતુ જોખશે, પોતાની માન્યતાઓ છોડી દેશે". હરિફોના ઇરાદાને કારણે કાસ્ટ્રો આ સમયગાળા દરમિયાન માસફેરરના જીવ સાથે એક પ્રયત્નમાં સ્પષ્ટ રીતે સહયોગી હતા, જ્યારે માસફેરર, કે જેમનું અર્ધલશ્કરી જૂથ લેસ ટાઇગ્રેસ પાછળથી બેટિસ્ટા હેઠળ રાજ્યમાં હિંસક ઘટનાઓનો એક ભાગ બની ગયું હતું, જે હિંસક પ્રતિશોધ ઇચછતા નાના વિદ્યાર્થીઓની સતત શોધ કરતું હતું.

1947માં કાસ્ટ્રો પાર્ટિડો ઓર્થોડોક્સો સાથે જોડાયા હતા, જેની એડ્નાયુર્ડો છિબાસ દ્વારા નવીન સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. પ્રભાવશાળી વ્યક્તિત્વ ધરાવતા છિબાસે તેમના સામાજિક ન્યાય,પ્રમાણિક સરકાર અને રાજકીય સ્વતંત્રતાના સંદેશા મારફતે અસંખ્ય ક્યુબનોને આકર્ષ્યા હતા. . પોતના ગાળા દરમિયાન ભ્રષ્ટાચારને નિરંકુશપણે ફૂલવાની છૂટ આપી હતી તેવા રામોન ગ્રૌ સા માર્ટિનની વિરુદ્ધમાં પ્રમુખના પદ માટે છિબાસ ઝઝૂમતા હતા. પાર્ટિડો ઓર્થોડોક્સે જાહેરમાં જ ભ્રષ્ટાચારને ખુલ્લો પાડ્યો હતો અને સરકાર અને સામાજિક સુધારાની માગ કરી હતી. તેમનો ઉદ્દેશ ક્યુબનોમાં રાષ્ટ્રીય ઓળખની મજબૂત લાગણી ઊભી કરવાનો, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ પાસેથી ક્યુબન આર્થિક સ્વતંત્રતા અને મુક્તિ સ્થાપિત કરવાનો અને ક્યુબન રાજકારણ પરથી ભદ્ર લોકોની સત્તાને ઉથલાવી પાડવાનો હતો. છિબાસ ચુંટણી હારી ગયા હોવા છતાં, કાસ્ટ્રો છિબાસને તેમના ગુરુ તરીકે માનતા હતા, અને તેમના ઉદ્દેશોને વળગી રહ્યા હતા, અને તેમના વતી ઉગ્રતાથી કામ કરતા હતા. 1951માં, ફરીથી પ્રમુખપદની દોડમાં, છિબાસે રેડિયો પ્રસારણ સમયે પોતાના પેટમાં પોતાની જાતે ગોળી મારી હતી. કાસ્ટ્રો તે સમયે હાજર હતા અને હોસ્ટિપલમાં તેઓ મૃત્યુ પામ્યા ત્યાં સુધી તેમની સાથે રહ્યા હતા.

1948 દરમિયાન, કાસ્ટ્રોને રાજકીય હત્યાકાંડમાં બે વખત જોડવામાં આવ્યા હતા. 22 ફેબ્રુઆરીના રોજ મોનોલો કાસ્ટ્રોની થયેલી હત્યામાં તેઓ શંકાસ્પદ હતા. યુનિવર્સિટીના પોલીસ ઓસ્કર ફર્નાન્ડીઝ 6 જૂન રોજ તેમના પોતાના ઘરની સામે મરી ગયા હતા. મરી રહેલા ઓસ્કર ફર્નાન્ડિઝ અને અન્ય સાક્ષીઓએ કાસ્ટ્રોને ખૂની તરીકે ઓળખી કાઢ્યા હતા. બનાવનો સમય વીતી ગયો હતો. 1948માં આર્જેન્ટીના લશ્કરના કર્નલ અને પ્રમુખ જુઆન પેરોન યોજવામાં આવેલા બોગોટા, કોલંબિયાના અમેરિકન વિરોધી પ્રવાસમાં કાસ્ટ્રો જોડાયા હતા. કાસ્ટ્રો ટોળાશાહી હિંસા અને મિલકત વિનાશમાં જોડાયા હતા અને બાદમાં આર્જેન્ટીયન એમ્બેસીમાં શરણાર્થી તરીકે રહ્યા હતા.

ક્રાંતિનો નિર્ણય

1948માં કાસ્ટ્રો મિત્રા બેલાર્ટકે જે શ્રીમંત ક્યુબન પરિવારની વિદ્યાર્થીની હતી તેને પરણ્યા હતા, જેના દ્વારા તેઓ ક્યુબન ભદ્ર વર્ગની જીવનશૈલીની રીતે જીવતા હોવાનું બહાર આવ્યું હતું. મિત્રાના પિતાએ ન્યુયોર્કમાં ત્રણ મહિનાના હનીમૂન માટે ખર્ચવા માટે લાખો રૂપિયા આપ્યા હતા. કાસ્ટ્રોને ફુલજેન્સિકો બેટિસ્ટા, કે જેઓ પુર્વર પ્રમુખ હતા અને બન્ને પરિવારોના મિત્ર હતા તેમની પાસેથી 1,000 ડોલરની લગ્ની ભેટ પણ મળી હતી. કાસ્ટ્રોએ કોલંબીયા યુનિવર્સિટીમાં દાખલ થવાનું નક્કી કર્યું હોવા છતા, તેઓ તેમની ડિગ્રી પૂરી કરવા માટે ક્યુબામાં મેનહટ્ટનમાં ખાનગી યુનિવર્સિટીમાં પરત ફર્યા હતા. કાસ્ટ્રોને મોયા પાયે નાણાંકીય મુશ્કેલીઓ શરૂ થઇ હતી. તેમણે કામ પર જવાની ના પાડી અને અન્યોને પરિવારના બીલ ચૂકવવા પડ્યા હતા. તેમની પત્ની સાથેના સંબંધમાં પણ કડવાશ ઊભી થઇ હતી. 1950માં તેઓ ડોકટર ઓફ લો ડિગ્રી સાથે કાયદાની શાળામાંથી સ્નાતક થયા હતા અને હવાનામાં નાની ભાગીદારીમાં કાયદાની પ્રેક્ટિસ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. અત્યાર સુધીમાં તેઓ તેમના રાષ્ટ્રવાદી દ્રષ્ટિકોણ તરીકેના જુસ્સા અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ પરત્વેના ઉગ્ર વિરોધ દ્વારા અત્યંત જાણીતા બન્યા હતા. કોરીયન યુદ્ધમાં દક્ષિણ કોરીયાનો બચાવ કરવામાં યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સની સામેલગીરી વિરુદ્ધ કાસ્ટ્રો જાહેરમાં બોલ્યા હતા.

1951માં ફિડલ કાસ્ટ્રોએ બેટિસ્ટાને કહ્યું હતું કે "હું અહી કોઇ અગત્યનું પુસ્તક જોતો નથી.". જ્યારે બેટિસ્ટાએ પુછું કે ક્યું, ત્યારે કાસ્ટ્રોએ જવાબ આપ્યો હતો કે "કુર્ઝીયો માલાપાર્ટનું ધી ટેકનિક ઓફ ધ કૂપ ડિટેટ". રાફેલ ડિયાઝ-બેલાર્ટના અનુસાર, ફિડલ કાસ્ટ્રોને પ્રતીતી થઇ હતી કે બટિસ્ટા કોઇ પણ રીતે "ક્રાંતિકારી" નેતા ન હતા, તેમ છતાં બન્નેએ એકબીજા તરફ પ્રશંસાની દ્રષ્ટિએ જોયું હતું.

જ્યારે ભૂતપૂર્વ પ્રમુખ, જરલ ફુલજેન્સિઓ બેટિસ્ટાએ કૂપ ડિટેટમાં કાર્લોસ પ્રિય સોકારસને પર પરથી ઉતારી મૂક્યા હતા, ચુંટણી રદ કરી હતી અને સરકારમાં કામચલાઉ પ્રમુખ તરીકે જોડાયા હતા ત્યારે રાજકારણમાં કારકીર્દીમાં વધુ પડતો રસ દર્શાવનાર, કાસ્ટ્રો 1952માં ક્યુબન સંસદમાં એક બેઠક માટે ઉમેદવાર બન્યા હતા. બેટિસ્ટાને ક્યુબન સોસાયટી, શક્તિશાળી ક્યુબન એજન્સીઓ અને મજૂર સંગઠનોના સ્થાપિત તત્વોનો ટેકો હતો.

કાસ્ટ્રો હવે પાર્ટિડો ઓર્ટોડોક્સોથી અલગ થઇને 1940ના બંધારણ, કે જેણે અગાઉ બંધારણના ઉલ્લંઘન બદલ બટિસ્ટા પર આરોપ મૂક્યો હતો તેની પર આધારિત કાનૂની દલીલો કરવામાં વ્યસ્ત હતા. તેમની ઝાર્પાઝો નામની અજી, કોર્ટ ઓફ કંસ્ટીટ્યુશનલ ગેરંટીઝ દ્વારા ફગાવી દેવામાં આવી હતી અને તેની સૂનાવણી કરવામાં આવી ન હતી. આ અનુભવે કાસ્ટ્રોના બેટિસ્ટા સરકારના વિરોધ માટેનો પાયો નાખ્યો હતો અને એ બાબતની પ્રતીતી થઇ હતી કે બેટિસ્ટાને ઉથલાવવા માટે ફક્ત ક્રાતિ જ એક માત્ર માર્ગ હતો.

ક્યુબન ક્રાંતિ

મોનકાડા બેરેક્સ પર હૂમલો

બેટિસ્ટાના લશ્કરમાં અસંતોષ વધતા કાસ્ટ્રોએ પોતાની કાયદાની પ્રેક્ટિસ છોડી દીધી અને ટેકેદારોની ગુપ્ત સંસ્થાની રચના કરી જેમાં તેમના ભાઈ રાઉલ,અને મારિયો ચેન્સ ડિ અરમાસનો સમાવેશ થતો હતો. તમણે ભેગા થઇને બેટિસ્ટાને હાંકી કાઢવા માટે સક્રિયપણે પ્લોટ ઘડી કાઢ્યો હતો. તેમણે બંદૂકો અને શસ્ત્રો એકત્ર કર્યા અને બેટિસ્ટાના સૌથી મોટા સેન્ટિયાગો ડે ક્યુબાની બહાર આવેલા લશ્કર મોનકાડા બેરેક્સપર સશસ્ત્ર હૂમલો કરવા માટેની યોજનાને અંતિમ સ્વરૂપ આપ્યું. 26 જુલાઇ 1953ના રોજ તેમણે મોનકાડા બેરેક્સપર હૂમલો કર્યો હતો. બાન્સેયોમાં આવેલા સેસપેડ્સ લશ્કર પર પણ વળતા પ્રહાર તરીકે હૂમલો કરવામાં આવ્યો હતો. હૂમલો વિનાશક પુરવાર થયો હતો અને તેમાં સામેલ એકસો પાંત્રીસ ચળવળકારોને મારી નાખવામાં આવ્યા હતા.

કાસ્ટ્રો અને તેમના જૂથના અન્ય જીવતા રહેલા સભ્યો સેન્ટિગોની પૂર્વમાં આવેલા સિયેરા માએસ્ટ્રાના પર્વતોમાં નાસી છૂટવામાં સફળ રહ્યા હતા, જ્યાં તેમને ઘણા લાંબા સમય બાદ શોધી કાઢીને ઝડપી લેવામાં આવ્યા હતા. તેમને અનુસરતા ચળવળકારોને ઝડપી લેવામાં આવ્યા છતા કાસ્ટ્રો અને તેમના ભાઈ રાઉલને પકડવામાં કેમ ન આવ્યા તે અંગે મતભેદ હોવા છતાં એક અધિકારીએ તેમની યુનિવર્સિટીના દિવસોના કાસ્ટ્રોને ઓળખી કાઢ્યા હતા અને ગેરકાયદે, બિનસત્તાવાર બળવો કરનાર નેતા હોવા છતા ઝડપી પાડવામાં આવેલા બળવાખોરો પ્રત્યે રહેમ દર્શાવવામાં આવી હતી. અન્યો, જેમ કે 26 જુલાઇની ચળવળના લશ્કરી કમાન્ડર એન્જલ પ્રાડો કહે છે કે હૂમલાની રાત્રે કાસ્ટ્રોનો ડ્રાઇવર ખોવાઇ ગયો હતો અને તે બેરેક્સ પર પહોંચી શક્યા ન હતા. તે રાત્રિ “અલ કાર્નેવલ ડિ સેન્ટિયાગો”ની રાત્રિ હતી અને સેન્ટિયાગો ડિ ક્યુબાની શેરીઓ પાર્ટીમાં જનારાઓથી ઉભરાતી હતી.

1953ના અંતમાં કાસ્ટ્રો પર કેસ ચલાવાયો હતો અને 15 વર્ષની જેલની સજા સુણાવવામાં આવી હતી. પોતાના કેસ દરમિયાન કાસ્ટ્રોએ પોતાની બળવાખોર ગતિવિધિઓને સમર્થન આપતા અને પોતાના રાજકીય મંતવ્યો ઉગ્રપણે રજૂ કરતા તેમનું વિખ્યાત સંબોધન ઇતિહાસ મને માફ કરશે આપ્યું હતું.

I warn you, I am just beginning! If there is in your hearts a vestige of love for your country, love for humanity, love for justice, listen carefully... I know that the regime will try to suppress the truth by all possible means; I know that there will be a conspiracy to bury me in oblivion. But my voice will not be stifled – it will rise from my breast even when I feel most alone, and my heart will give it all the fire that callous cowards deny it... Condemn me. It does not matter. History will absolve me.

ઇસલા ડિ પિનોસ પર રાજકીય કામગીરીને કારણે તેમને જેલમાં પૂરવામાં આવ્યા હતા ત્યારે, પણ તેઓએ બટિસ્ટાને ઉથલાવી પાડવાનું કાવતરું ઘડવાનું ચાલુ રાખ્યું હતુ, તેમજ મેક્સિકોને ઓળખી કાઢવા અને તાલીમ આપવા માટે પોતાની મુક્તિનું આયોજન કરતા હતા. બે કરતા ઓછા વર્ષો સુધી જેલમાં રહ્યા બાદ રાજકીય દબાણ અનુભવતા બટિસ્ટા દ્વારા સાર્વત્રિક માફીને કારણે મે 1955માં તેઓ મુક્ત થયા હતા અને મેક્સિકોનું જે રીતે આયોજન કર્યું હતું ત્યાં જતા રહ્યા હતા.

26 જુલાઇની ચળવળ

એક વખત મેક્સિકોમાં કાસ્ટ્રો ક્યુબન નિર્વાસિતો સાથે પુનઃભેગા થયા હતા અને 26 જુલાઇ ચળવળની સ્થાપના કરી હતી, મોનકાડા બેરેક્સ પર જે તારીખે નિષ્ફળ હૂમલો કરવામાં આવ્યો હતો તેના પરથી ઉપરોક્ત ચળવળનું નામ અપાયું હતું. તેનો પણ ઉદ્દેશ ફુલજેન્સિકો બેટિસ્ટાને હાંકી કાઢવાનો જ હતો. કાસ્ટ્રોને મોલકાડા અનુભવ પરથી શીખવા મળ્યું હતું કે જો બેટિસ્ટાના દળોને હરાવવા હોય તો નવી તરકીબોની જરૂર પડશે. આ સમયે, અંડરગ્રાઉન્ડ ગેરિલાની તરકીબોનો ઉપયોગ કરવાની યોજના હતી, જેનો ઉપયોગ સામ્રાજ્યવાદી શાસન વ્યવસ્થા ધરાવતા પોપ્યુલીસ્ટને ઉથલાવી પાડવા માટે છેલ્લે ક્યુબનોએ ઉપયોગમાં લીધેલી આ યોજના હતી. સ્પેનિશ વિરુદ્ધ ક્યુબનોનું સ્વતંત્રતા યુદ્ધ ગેરિલા યુદ્ધનો પ્રારંભ હતો, જેના વિશે તેમણે ક્યુબન ઝુંબેશનો અંત આવ્યો હોવાનું વાંચ્યું હતું, પરંતુ તેને ફિલીપીન્સમાં એમિલો એક્વિનાલ્ડો દ્વારા અપનાવવામાં આવ્યું હતું. ફરીથી, સરકારને ઉથલાવી પાડવા માટે તે ગેરિલા યુદ્ધ થશે. મેક્સિકોમાં કાસ્ટ્રો ગેરિલા યુદ્ધના હિમાયતી અર્નેસ્ટો "ચે" ગૂવેરાને મળ્યા હતા. ગૂવેરા બળવાખોરોના જૂથમાં જોડાયા હતા અને કાસ્ટ્રોની રાજકીય માન્યતાઓના વિકાસને આકાર આપવામાં અગત્યનું પરિબળ પૂરવાર થયા હતા. લેટિન અમેરિકામાં ગરીબોના દુઃખનું ગૂવેરા દ્વારા નિરીક્ષણે તેમને એ ખાતરી આપી હતી કે ફક્ત હિંસક ક્રાંતિમાં જ ઉકેલ રહેલો છે.

કેજીબીના એજન્ટ નામે નિકોલાઇ સેર્ગીવિચ લિયોનોવસાથે મેક્સિકો શહેર માં નિયમિત સંપર્ક હોવા છતાં તે શસ્ત્ર પુરવઠો પૂરો પાડવામાં પરિણમ્યો ન હતો, તેમણે માણસો એકત્ર કરવા અને યુનાઇટેડ સ્માટેટ્સ રહેતા ક્યુબનો પાસથી ભંડોળ એકત્ર કરવા માટે અમેરિકા જવાનું નક્કી કર્યું, જેમાં બેટિસ્ટા દ્વારા 1952માં પદભ્રષ્ટ કરાયેલા ચુંટાયેલા ક્યુબન પ્રમુખ કારલોસ પ્રિયો સોકારસનો પણ સમાવેશ થતો હતો. ફરી પાછા મેક્સિકોમાં સ્પેનિશ સિવીલ યુદ્ધમાંથી નિવૃત્ત થયેલા અને ક્યુબામાં જન્મેલા અલબેર્ટો બાયો હેઠળ તાલીમ પામેલુ જૂથ કે જે ફ્રાંન્સિસ્ક ફ્રેન્કોના સ્પેઇનમાં વિજય બાદ મેક્સિકો આવી ગયું હતું. 26 નવેમ્બર 1956ના રોજ કાસ્ટ્રો અને તેમનું 81 વ્યક્તિઓના બનેલા જૂથ કે જેમાં મોટા ભાગના ક્યુબામાંથી હાંક કઢાયેલા હતા તેઓ ટુક્સપાન, વેરાક્રૂઝ,થી ગ્રાનમા વહાણમાં ક્યુબામાં બળવાખોરીના પ્રારંભ માટે બેસી ગયા હતા.

બળવાખોરો 2 ડિસેમ્બર 1956ના રોજ માન્ઝાનિલ્લો શહેરના પૂર્વ નજીક પ્લાયા લોસ કેયુલોસમાં ઉતરી ગયા હતા. ટૂંકા ગાળામાં જ કાસ્ટ્રોના મોટા ભગના માણસો ક્યાં તો માર્યા ગયા હતા, ચાલ્યા ગયા હતા અથવા બેટિસ્ટાના દળ દ્વારા કેદી બનાવવામાં આવ્યા હતા. જોકે સાચા આંકડાઓ અંગે વિવાદ છે, ત્યારે એવી સંમતિ સધાઇ છે કે મૂળભૂત 82 લોકોમાથી ઘણા ક્યુબન લશ્કર સામે એનકાઉન્ટર થયા હતા અને તે સમયે ફક્ત 20 લોકો જ જીવતા હતા અને તેઓ સિયેરા માએસ્ટ્રા પર્વતોમાં નાસી છૂટવામાં સફળ રહ્યા હતા. જીવતા રહેલાઓમાંના જૂથમાં ફિડલ કાસ્ટ્રો, ચે ગૂવેરા, રાઉલ કાસ્ટ્રો, અને કેમિલો સિયેનફ્યુગોસનો સમાવેશ થાય છે. જે લોકો જીવતા રહ્યા હતા તેમને દેશતરફી પ્રજા પાસેથી ટેકો પ્રાપ્ત થયો હતો. તેઓ સિયેરા માએસ્ટ્રા ઓરિયેન્ટ વિસ્તારમાં પુનઃએકત્ર થયા હતા અને ફિડલા કાસ્ટ્રોના કમાન્ડ હેઠળ એક સ્તંભની સ્થાપના કરી હતી.

સિયેરા માએસ્ટ્રો પર્વતોમાં તેમની છાવણીમાંથી 26 જુલાઇ ચળવણે બેટિસ્ટા સરકાર સામે ગેરિલ્લા યુદ્ધ છેડ્યુ હતું. શહેરો અને મોટા અર્ધ શહેરોમાં પણ જ્યાં સુધી અંડરગ્રાઉન્ડ જૂથો દરેક સ્થળે ન હતા ત્યાં સુધી પ્રતિકાર જૂથોની રચના કરવામાં આવી હતી. સૌથી મજબૂત સેન્ટિગો હતું જેની રચના ફ્રેંક પેઇસ દ્વારા કરવામાં આવી હતી. .

1957ના ઉનાળામાં પેઇસની સંસ્થા કાસ્ટ્રોની 26 જુલાઇ ચળવળ સાથે ભળી ગયું હતું. કાસ્ટોની ચળવળે શહેરો અને દેશભરમાં લોકપ્રિયતા હાંસલ કરી હોવાથી તેની સંખ્યા વધીને 800 વ્યક્તિઓની થઇ ગઇ હતી. 1857ના મધ્યમાં કાસ્ટ્રોએ બીજા સ્તંભનો કમાન્ડ ચે ગૂવેરાને સોંપ્યો હતો. પત્રકાર, હર્બર્ટ મેથ્યુઝ કે જેઓ ન્યુ યોર્ક ટાઇમ્સ ના હતા, તેઓ સિયેરા માએસ્ટ્રામાં તેમની મુલાકાત લેવા માટે આવ્યા હતા, જે કાસ્ટ્રોના અમેરિકામાં હોવાના હેતુથી આકર્ષાયા હતા. ન્યુ યોર્ક ટાઇમ્સ ના પ્રથમ પાના પર મેથ્યુઝ દ્વારા અપાયેલી સ્ટોરીમાં કાસ્ટ્રોને રોમેન્ટિક અને આકર્ષણ ધરાવતા ક્રાંતિકારી, દાઢી ધરાવતા અને ચિથરેહાલ થાકેલી વ્યક્તિ તરીકે વર્ણવ્યા હતા. કાસ્ટ્રો અને મેથ્યુઝની એન્ડ્રુસેઇન્ટ જ્યોર્જની ટીવી ટીમે પણ મુલાકાત લીધી હતી, જેને સીઆઇએ સંપર્ક વ્યક્તિ કહેવાય છે. ટેલિવીઝન મારફતે, કાસ્ટ્રોનો અંગ્રેજી ભાષા પરનું મૂળ પ્રભુત્વ અને જાદુઇ અસ્તિત્વએ તેમને સીધા જ યુ.એસ પ્રેક્ષકોને અરજ કરવા સહાય કરી હતી.

1957માં, કાસ્ટ્રોએ સિયેરા માએસ્ટ્રના ચુંટણીઢંઢેરા પણ હસ્તાક્ષર કર્યા હતા, જેમાં તેઓ [[1943ના ઇલેક્ટ્રોરલ કોડમાં તેમની સત્તાના પ્રથમ 18 મહિનાઓમાં ચુંટણી લાવવા માટે અને 1940ના બંધારણ|1943ના ઇલેક્ટ્રોરલ કોડમાં તેમની સત્તાના પ્રથમ 18 મહિનાઓમાં ચુંટણી લાવવા માટે અને 1940ના બંધારણ]]ની તમામ પ્રકારની જોગવાઇઓના અમલ માટે સંમતિ વ્યક્ત કરી હતી જે બેટિસ્ટાના શાસનમાં રદ કરવામાં આવી હતી. સત્તા પર આવતા ચુંટણીઢંઢેરામાં આપેલા કેટલાક ધોરણોને અમલી બનાવવા માટેના પગલાં લીધા ત્યારે, ક્યુબા ચુંટણી લાવવામાં નિષ્ફળ ગયું હતું, જે ફાળવણી કરવામાં આવેલા સમય દરમિયાનમાં કાર્યક્રમનો અગત્યનો ભાગ હતો.

ફેબ્રુઆરી 1958માં, કાસ્ટ્રોએ કોરોનેટ મેગેઝીનમાં ચળવળના વિખ્યાત લક્ષ્યાંકોના નિવેદનો પ્રકાશિત કર્યા હતા. તેમણે જણાવ્યું હતું કે "અમે ક્યુબામાં સરમુખ્યત્યારશાહી દૂર કરવા અને મૂળ પ્રતિનિધિત્વ સરકારની રચનાને સ્થાપિત કરવા માટે લડીએ છીએ અને સફળતા મળ્યા બાદ સાચા અર્થમાં 12 મહિનામાં પ્રમાણિક સામાન્ય ચુટણીઓ તૈયાર કરવાનું અને હાથ ધરવાનું વચન આપ્યું હતું. તેમણે એમ પણ જણાવ્યું હતું કે "અહીં વિદેશી રોકાણને પચાવી પાડવાની કે રાષ્ટ્રીયકરણ કરવાની અમારી કોઇ યોજના નથી." તેમણે એવી પણ સ્પષ્ટતા કરી હતી કે ફક્ત બટિસ્ટાની સરમુખ્યત્યારશાહીને ઉથલાવી પાડવા માટે તેમનો ક્યુબાના અર્થતંત્ર પરનો હૂમલો એક માત્ર માર્ગ હતો. સરમુખ્યત્યારશાહીની તેમણે ઘોષણા કરી હોવા છતાં કાસ્ટ્રોને તેમની જાતે સરમુખ્યત્યાર તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યા હતા.

ઓપરેશન વેરાનો

મે 1958માં બેટિસ્ટાએ કાસ્ટ્રોને અને અન્ય સરકાર વિરુદ્ધના જૂથોને કચડી નાખવા માટે ઓપરેશન વેરાનો નો પ્રારંભ કર્યો હતો. બળવાખોરો (અલાર્કોન કેમિરેઝ, 1997)) દ્વારા તેને લા ઓફેન્સિવા ("આક્રમક") નામ અપાયું હતું. કાગળ પર સંખ્યા ભારે ઓછી દર્શાવવામાં આવી હોવા છથાં કાસ્ટ્રોના ગેરિલા દળોએ અસંખ્ય વિજય હાંસલ કર્યો હતો જેમાં મોટે ભાગે બેટિસ્ટાના ખરાબ રીતે તાલીમ પામેલા અને જવાબદારી વિનાના ભરતી કરાયેલા લોકોને કારણે છોડી દેવાયા હતા તે પ્રકારની સહાય પ્રાપ્ત થઇ હતી. લા પ્લેટાની લડાઇદરમિયાન, કાસ્ટ્રોના દળ સમગ્ર બટાલીયનને હરાવી હતી. જ્યારે કાસ્ટ્રો તરફી ક્યુબન સૂત્રોએ પાછળથી આ પ્રકારની લડાઇઓમાં કાસ્ટ્રોના ગેરિલ્લા દળોની ભૂમિકા પર ભાર મૂક્યો ત્યારે અન્ય જૂથો અને નેતાઓ પણ તેમાં સામેલ હતા, જેમ કે એસ્કોપેટેરોસ (અત્યંત ખરાબ શસ્ત્રો ધરાવતા). લાસ મર્સિડીઝની લડાઇ દરમિયાન, કાસ્ટ્રોનું નાનુ લશ્કર હારના આરે હતું પરંતુ તેણે તેના સૈનિકો જ્યારે સૂતા હતા ત્યારે જનરલ કેન્ટિલો સાથે વાટાઘાટનો પ્રાંરભ કરીને તેની ટુકડીઓને પાછી બોલાવી લીધી હતી.

જ્યારે ઓપરેશન વેરાનો પૂરું થયું ત્યારે, કાસ્ટ્રોએ ગૂવેરા, જેમે વેગા અનેકેમિલો સિયેનફ્યુગોસના ત્રણ સ્તંભોને મધ્ય ક્યુબા પર આક્રમણ કરવાનો હુકમ આપ્યો હતો, જ્યાં તેમને તે વિસ્તારમાં ગણા લાંબા સમયથી કાર્યરત એવા બળવાખોર દ્વારા મજબૂત ટેકો હતો. કાસ્ટ્રોના અનેક સ્તંભોમાંનો એક કૌટો પ્લેઇન્સની બહાર નીકળી ગયો હતો. અહીં, તેમને હુબર માટોસ, રાઉલ કાસ્ટ્રો અને અન્યોનો ટેકો હતો કે જેઓ તે વિસ્તારના પૂર્વ ભાગમાં કાર્યરત હતા. પ્લેઇન્સ પર કાસ્ટ્રોના દળોએ પ્રથમ ગ્રામા પ્રોવિન્સમાં ગુઇસા શહેરને ઘેરો ઘાલ્યો હતો અને તેમના દુશ્મોને ભગાડી મૂક્યા હતા ત્યાર બાદ 1895-1898માં ક્યુબાના સ્વતંત્રતાના યુદ્ધ સમયે કેલિક્સ્ટો ગ્રેસીયા દ્વારા લઇ લેવાંમાં આવેલા મોટા ભાગના શહેરો તરફ તેઓ આગળ વધ્યા હતા.

યાગૌજયની લડાઇ

ડિસેમ્બર 1958માં, ચે ગૂવેરા અને કેમિલો સિયેનફ્યુગોસના સ્તંભોએ લાસ વિલસ રાજ્ય મારફતે તેમના આગોતરા કાર્યો સતત રાખ્યા હતા. તેઓ વિવિધ શહેરોને હસ્તગત કરવામાં સફળ રહ્યા હતા અને તેઓ પ્રાંતની રાજધાની સાન્ટા ક્લારા પર હૂમલો કરવાની તૈયારીઓનો પ્રારંભ કર્યો હતો. ગૂવેરાના લડવૈયાઓએ સાન્ટા ક્લારાની આસપાસ આવેલા ક્યુબાના લશ્કર પર હિંસક હૂમલો કર્યો હતો અને બાદમાં ઘરો વચ્ચે નીતિભ્રષ્ટ લડાઇઓ ફાટી નીકળી હતી. જ્યારે સિયેનફ્યુગોસે યાગૌજયની લડાઇ જીતી લીધી ત્યારે શહેરમાં પોતાની ટુકડીઓની સહાય કરવા માટે બેટિસ્ટાએ શસ્ત્રોથી ભરેલી ટ્રેઇન મોકલી હતી તેને પાટા પરથી ઉથલાવી પાડી હતી. દરેક તરફેથી હાર થતાં બેટિસ્ટાના દળો ભાંગી પડ્યા હતા. 31 ડિસેમ્બર 1958ની લડાઇના દિવસ અગાઉના એક દિવસ પહેલા પ્રાંતની રાજધાની પર કબ્જો કરવામાં આવ્યો હતો.

બટિસ્ટાના શાસનનો અંત

સાન્ટા ક્લારાની લડાઇહારી ગયા બાદ, તેને પોતાના લશ્કરે વિશ્વાસઘાત કર્યો હોવાની શંકા ગઇ હતી અને અગાઉ અમેરિકન સરકાર તરફના તમામ ટેકાઓ ગુમાવી દીધા બાદ, બેટિસ્ટાએ(ચુંટાયેલા પ્રમુખ એન્ડ્રેસ રિવેરો એક્વેરો)ની સાથે એક પ્લેનમાં બેઠા અને 1 જાન્યુઆરી 1959ની વહેલી સવારે ડોમિકન રિપબ્લિક ઉડી ગયા હતા. દેશનિકાલમાં બેટિસ્ટાને સાથ આપવો એ 300,000,000 ડોલર કરતા વધુનું ભારે નસીબ હતું, જે તેણે ગેરકાયદે કમાણી અને ચૂકવણી દ્વારા પ્રાપ્ત કર્યા હતા.

કાસ્ટ્રોના બળવાના મધ્ય એવા એરિયેન્ટ પ્રાંતમાં તાજેતરના કમાન્ડર જનરલ ઇયુલોગો કેન્ટિલો દ્વારા બેટિસ્ટાને જંટા (સ્પેન અને ઇટાલીની વહીવટી પરિષદ)માં પાછળ મૂકવામાં આવ્યા હતા. જંટાએ તરત જ 1940ના બંધારણમાં સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું હતું તે રીતે ક્યુબાના કામચલાઉ પ્રમુખ તરીકે સુપ્રીમ કોર્ટના સૌથી જૂના જજ ડો. કાર્લોસ પાયેડ્રાની પસંદગી કરી હતી. કાસ્ટ્રોએ કામચલાઉ પ્રમુખ તરીકે ન્યાયમૂર્તિ પાયેડ્રાની પસંદગીને સ્વીકારવાની ના પાડી હતી અને સુપ્રીમ કોર્ટે એડમિનીસ્ટરને ન્યાયમૂર્તિની ઓફિસના શપથ લેવડાવવાની ના પાડી દીધી હતી. ફિડલ કાસ્ટ્રોના બળવાખોર દળો આખા આઇસલેન્ડ પર સત્તા કબ્જે કરવા માટે ઝડપથી કામે લાગ્યા હતા. 32 વર્ષની ઉંમરે કાસ્ટ્રોએ સફળતાપૂર્વક સંગીન ગેરિલા ઝુંબેશની તેના વડામથક સિયેરા માએસ્ટ્રાથી રચના કરી હતી અને બેટિસ્ટાને પદભ્રષ્ટ કર્યા હતા.

નવી સરકાર

Power does not interest me, and I will not take it

_{— ફિડલ કાસ્ટ્રો ક્યુબામાં, જાન્યુઆરી 1959}

કાસ્ટ્રો 15 એપ્રિલ 1959ના રોજ વોશિગ્ટોન, ડી.સી. આવી પહોંચે છે.

8 જાન્યુઆરી 1959ના રોજ કાસ્ટ્રોના લશ્કરે હવાનામાં વિજયને મનાવ્યો હતો. બેટિસ્ટાની સરકારના પતનના સમાચારા આખા હવાનામાં ફેલાઇ ગયા હતા, ધી ન્યુ યોર્ક ટાઇમ્સે આ દ્રશ્યને હર્ષઘેલા લોકો શેરીઓમાં ઉતરી આવ્યા હતા અને વાહનોનો હોર્ન કર્કશ અવાજ કરતા હતા તે રીતે વર્ણવ્યું હતું. 26 જુલાઇ ચળવળના કાળા અને લાલ વાવટા વાહનો અને ઇમારતો પર ફરકાવવામાં આવ્યા હતા. સમગ્ર વાતાવરણ અંધાધૂંધ હતું. કાસ્ટ્રોએ પિયેડ્રા સરકારના વિરોધમાં સામાન્ય હડતાળનું એલાન આપ્યું હતું. ઉર્જન્સી કોર્ટ ઓફ સાન્ટિગો ડિ ક્યુબાના ભૂતપૂર્વ જજ ડો. ઉરુટીયાને કામચલાઉ પ્રમુખ તરીકે સ્થાપિત કરવામાં આવે તેવી તેમણે માગણી કરી હતી. ક્યુબાના કેન પ્લાન્ટર્સ એસોસિયેશને આઇસલેન્ડઝના અગત્યના ખાંડ ઉદ્યોગ વતી બોલતા કાસ્ટ્રો અને તેમની ચળવળને ટેકો આપતું નિવેદન કર્યું હતું.

કાયદાના અધ્યાપક જોસ મિરો કાર્ડોનાએ 5 જાન્યુઆરીના રોજ પોતાની જાતને વડાપ્રધાન અને મેન્યુએલ ઉરુટીયા લિયોને પ્રમુખ બનાવતા નવી સરકારની રચના કરી હતી. યુનાઇટેડ સ્ટેટસે બે દિવસ પછી નવી સરકારને સત્તાવાર રીતે માન્યતા આપી હતી. કાસ્ટ્રો પોતે લોકોને ઉત્સાહિત કરવા હવાના આવી પહોંચ્યા હતા અને 8 જાન્યુઆરીના રોજ સશસ્ત્ર દળોના કમાન્ડર ઇન ચિફનો હોદ્દો ધારણ કર્યો હતો.

કાસ્ટ્રો સત્તાને મજબૂત કરે છે

"Until Castro, the U.S. was so overwhelmingly influential in Cuba that the American ambassador was the second most important man, sometimes even more important than the Cuban president."

— Earl T. Smith, former American Ambassador to Cuba, during 1960 testimony to the U.S. Senate

ફિડલ કાસ્ટ્રોએ ઉદારવાદી અને ડેમોક્રેટ જેમ કે જોસ મિરો કાર્ડોના અને મેન્યુઅલ ઉરુટીયા લિયોને હાકી કાઢવાની ઇચ્છા કરી હતી. ફેબ્રુઆરીમાં અધ્યાપક જોસ મિરો કાર્ડોનાને કાસ્ટ્રોના હૂમલાને કારણે રાજીનામુ આપી દેવું પડ્યું હતું. 16 ફેબ્રુઆરી 1959ના રોજ કાસ્ટ્રોએ ક્યુબાના વડાપ્રધાન તરીકે શપથ લીધા હતા. અધ્યાપક મિરો તરત જ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં ચાલ્યા ગયા હતા અને બાદમાં તેમણે કાસ્ટ્રોના સરકારના સ્વરૂપ વિરુદ્ધ બે ઓફ પિગ્સ ઇન્વેઝનમાં ભાગ લીધો હતો. પ્રમુખ મેન્યુઅલ ઉરુટીયા લિયો ચુંટણી લાવવા માગતા હતા, પરંતુ કાસ્ટ્રો મુક્ત ચુંટણીનો વિરોધ કર્યો હતો. કાસ્ટ્રોનું સૂત્ર "પહેલા ક્રાંતિ, પછી ચુટણી" હતુ. નવી સરકારે મિલકતોનો છીનવી લેવાનું શરૂ કર્યું હતુ અને કંપની તેમના કરવેરાને અવગણી શકે તે માટે તેમના સાચા મૂલ્યવાળા ભાગને રાખ્યો હતો તેવી કૃત્રિમ નીચી મિલકત આકારણી પર વળતર આપવાની જાહેરાત કરી હતી. આ ગાળા દરમિયાન કાસ્ટ્રોએ સામ્યવાદી હોવાની વારંવાર ના પાડી હતી. ઉદાહરણ તરીકે ન્યુ યોર્કમાં ૨૫ એપ્રિલે તેમણે કહ્યું હતું કે , "...[સામ્યવાદી] પ્રભાવ જેવું કંઇ જ નથી. હું સામ્યવાદ સાથે સંમત થતો નથી. આપણે લોકશાહી છીએ. આપણે તમામ પ્રકારના સરમુખ્યત્યારોથી અલગ છીએ... તેથી આપણે સામ્યવાદનો વિરોધ કરીએ છીએ "

15 એપ્રિલ અને 26 એપ્રિલની વચ્ચે કાસ્ટ્રો અને ઔદ્યોગિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિનિધિમંડળે પ્રેસ ક્લબના મહેમાન તરીકે યુ.એસની મુલાકાત લીધી હતી. કાસ્ટ્રો દ્વારા આકર્ષક આક્રમણકારી મુલાકાત અને તેમની તાજેતરની રચાયેલી સરકાર માટે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં અનેક શ્રેષ્ઠ પબ્લિક રિલેશન્સકંપનીઓમાંની એકને રોકી હતી. કાસ્ટ્રોએ ઉદ્ધત પ્રશ્નોના રમૂજી જવાબો આપ્યા હતા અને હોટ ડોગ્સ અને હેમબર્ગર્સ ખાધા હતા. તેમના ચિથરેહાલ વસ્ત્રો અને વાંકીચૂંકી કાપેલી દાઢીએ વિખ્યાત વ્યક્તિને એક વિશ્વસનીય હીરો તરીકે ઉપસાવ્યા હતા. પ્રમુખ એઇસેનહોવર સાથેની બેઠક માટે તેમને ના પાડવામાં આવી હતી. યુનાઇટેટ સ્ટેટ્સ ખાતે તેમની મુલાકાત બાદ તેઓ કદાચ સોવિયેત નેતા નિકીતા ખ્રુશ્ચેવસાથે દળમાં જોડાવા ગયા હતા.

17 મે 1959ના રોજ, કાસ્ટ્રોએ ફર્સ્ટ એગ્રેરીયન રિફોર્મકાયદો બનાવવા માટે હસ્તાક્ષર કર્યા હતા, જેના કારણે માલિક દીઠ વધુમાં વધુ 993 એકર (4 કીમી)નો જમીન માલિકી હક્ક સીમીત બની ગયો હતો અને વિદેશી જમીન માલિકીહક્ક સામે પ્રતિબંધ લાદ્યો હતો.

કાસ્ટ્રોએ પ્રમુખ મેન્યુઅલ ઉરુટીયા લિયો પર આયોજિત હૂમલાઓ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. કાસ્ટ્રોએ પોતાની જાતે ક્યુબાના વડાપ્રધાન તરીકે રાજીનામુ આપ્યું હતું અને બાદમાં તે દિવસે તેઓ ટેલિવીઝન પર ઉરુટીયા બાબતે લાંબી જાહેરાત કરવા માટે દેખાયા હતા અને દાવો કર્યો હતો કે ઉરુટીયા "જટિલ" સરકાર છે અને તેની "વધુ પડતા સામ્યવાદ વિરોધ"નુકસાનકારક અસર ધરાવે છે. કાસ્ટ્રોની લાગણીઓને બહોળો ટેકો પ્રાપ્ત થયો હતો કેમ કે પ્રમુખના મહેલની બહાર સંગઠિત ટોળું ઉરુટીયાના રાજીનામાની માગ કરતું હતું, જે યોગ્ય સમયે મેળવવામાં આવ્યું હતું. 23 જુલાઇના રોજ, કાસ્ટ્રોએ પ્રિમીયર તરીકે તેમનો પદભાર સંભાળ્યો હતો અને ઓસવાલ્ડો ડોર્ટીકોસની નવા પ્રમુખ તરીકે નિમણૂંક કરી હતી.

સત્તાના વર્ષો

જુલાઇ 1959 જેટલા વહેલા, કાસ્ટ્રોના ઇન્ટેલિજન્સ વડા રામિરો વાલ્દેસએ મેક્સિકો શહેરમાં કેજીબીનો સંપર્ક સાધ્યો હતો. તેના પરિણામે યુએસએસઆરે મોટે ભાગે સ્પેનિશ ભાષા બોલતા સલાહકારો મોકલી આપ્યા હતા, જેમાં ક્રાંતિના બચાવ માટેની સમિતિની રચના કરવા માટે એનરિક લિસ્ટર ફોર્જનનો સમાવેશ થાય છે.

ફેબ્રુઆરી 1960માં ક્યુબાએ યુએસએસઆર પાસેથી ઓઇલ ખરીદવા માટે કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. ક્યુબા સ્થિત યુ.એસની માલિકીની રિફાઇરીઓએ ઓઇલનું પ્રોસેસ કરવાની ના પાડી ત્યારે તેમની પાસેથી છીનવી લેવામાં આવ્યું હતું અને તેના પછી તરત જ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સે કાસ્ટ્રો સાથેના રાજદ્વારી સંબંધો કાપી નાખ્યા હતા. એઇસેનહોવર વહીવટીતંત્રની ચિંતાને કારણે ક્યુબાએ સોવિયેત સંઘ સાથે વધુ ગાઢ જોડાણ સ્થાપિત કરવાનો પ્રારંભ કર્યો હતો. કાસ્ટ્રો અને સોવિયેત પ્રમુખ નિકીતા ખુર્શ્ચેવવચ્ચે વિવિધ પ્રકારની સંધિઓ પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા, જેના લીધે ક્યુબાને યુએસએસઆર પાસેથી મોટા જથ્થામાં આર્થિક અને લશ્કરી સહાય મેળવવાની મંજૂરી પ્રાપ્ત થઇ હતી. સ્વરૂપ તૈયાર કરી દેવાયું હતું. ક્યુબાના નિર્ણયોમાં માથુ નહી મારવાની સત્તાના અભાવની અમેરિકાની નિરાશાએ કાસ્ટ્રોના દહેશતને વેગ આપ્યો હતો અને પરિણામે ક્યુબાની યુએસએસઆરના ટેકા પર નિર્ભરતા વધી હતી.

1 મે 1961ના રોજ કાસ્ટ્રોએ ક્યુબાને સામાજિક રાજ્યતરીકે જાહેર કર્યું હતું અને સત્તાવાર રીતે જ એક કરતા પક્ષોની ચુટણીઓ રદ કરી હતી. ટીકાકારોએ નોંધ્યુ હતું કે કાસ્ટ્રોને એવો ભય હતો કે ચુંટણીઓ તેમને તેમની સત્તા પરથી ઉથલાવી પાડશે.

જૂન 1960માં, એઇસેનહોવરે ક્યુબાની ખાંડની આયાતમાં 7,000,000 ટન ઘટાડો કર્યો હતો અને તેના પ્રતિભાવરૂપે ક્યુબાએ આશરે 850 મિલીયન ડોલરની મિલકતો અને કારોબારોનું રાષ્ટ્રીયકરણ કર્યું હતું. આરોગ્ય સંભાળ અને શિક્ષણનું સામાજિકકરણ કરવામાં આવ્યું હતું. બન્નેમાં નાટ્યાત્મક સુધારો થયો હતો. નવી સરકારે ઉદ્યોગો, મિલકતોની પુનઃવહેંચણી, સામૂહિક કૃષિ અને ગરીબોને ફાયદાકારક એવી નીતિઓની રચના કરીને નવી સરકારે દેશ પર કબજો લીધ હતો. ગરીબોમાં લોકપ્રિય હોવાથી, આ નીતિઓએ ક્યુબાના મધ્યમ અને ઉપરના વર્ગોમાં ક્રાંતિના ભૂતપૂર્વ ટેકેદારોનો ઉત્સાહ તોડી નાખ્યો હતો. ત્યાર બાદ એક મિલીન ક્યુબનો અમેરિકામાં સ્થળાંતર કરી ગયા હતા, તેમણે મિયામી, ફ્લોરિડામાં એક જ ભાષાવાળા કાસ્ટ્રો વિરોધી સમાજની રચના કરી હતી,જેને અમેરિકન વહીવટીતંત્રના અનુગામી દ્વારા સક્રિયપણે ટેકો અને ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવ્યું હતું.

1972માં ફિડલ કાસ્ટ્રો અને પૂર્વ જર્મન પોલીટબ્યુરોના સભ્યો.

1960ની પ્રારંભિક હેમંતમાં અમેરિકન સરકાર કાસ્ટ્રોને સત્તા પરથી ઉતારી પાડવા માટે અર્ધ ગુપ્ત ઝુંબેશ સાથે સંકળાયેલી હતી.

સપ્ટેમ્બર 1960માં કાસ્ટ્રોએ ક્રાંતિના બચાવ માટેની સમિતિની રચના કરી હતી, જેણે ક્રાંતિ વિરોધી ગતિવિધિઓનો નાશ કરવાના પ્રયત્ન સ્વરૂપે પાડોશપણાની જાસૂસી અપનાવી હતી.

1960ના અંતમાં,ડેમોક્ટેરિટક સેન્ટ્રલિઝમ લેનિનિસ્ટ સિદ્ધાંતો હેઠળ રાજ્યમાં ચાલતા તમામ વિરોધી અખબારો અને રેડીયો સ્ટેશનો અને ટેલીવીઝન સ્ટેશનો બંધ કરી દેવાયા હતા. ઉદારમતવાદીઓ, શિક્ષકો અને અધ્યાપકોને આરોપોમાંથી મુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. તેમની પર દર વર્ષે બિનમાનવીય જેલ હેઠળ 20,000 જેટલા વિગ્રહવાદીઓને કારાવાસમાં રાખવાનો અને તેમની પર અત્યાચાર ગુજારવાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો.

હોમોસેક્સ્યુઅલ જેવા જૂથોને મેડિકલ રાજકીય "પુનઃશિક્ષણ"આપવાની શરતે 1960માં એકત્ર રાખવામાં આવ્યા હતા, ક્યુબામાં કાસ્ટ્રોના ગ્રામિણ જીવનના વર્ણનમાં ("એવા દેશમાં કે જ્યાં કોઇ હોમોસેક્સ્યુઅલ ન હતા") હોમોસેક્સ્યુઅલીટી રૂઢીની પડતીનો ખ્યાલ પર્દર્શિત થાય છે અને તેણે સામ્રાજ્યવાદના એજન્ટ તરીકે મારીકોન્સ (ફેગોટ્ટસ)ની ઘોષણા કરી હતી. કાસ્ટ્રોએ જણાવ્યું હતું કે "હોમોસેક્સ્યુઅલ્સને એ રીતે સ્વીકારવામાં આવશે નહી જેથી તે યુવાન લોકો પર પોતાનો પ્રભાવ પાડી શકે. ".

કાસ્ટ્રો પ્રત્યેની નિષ્ઠા એ આઇલેન્ડમાં દરેક નિમણૂંક માટે પ્રાથમિક શરત બની ગઇ હતી. સામ્યવાદી પક્ષે તેના કાસ્ટ્રોને વડાપ્રધાન તરીકે એક પક્ષીય શાસનને મજબૂત બનાવ્યું હતું. 1961માં નવા વર્ષની પરેડમાં કાસ્ટ્રોએ સોવિયેત ટેંન્ક અને અન્ય શસ્ત્રોનું પ્રદર્શન કર્યું હતું. તે વર્ષ પછી સોવિયેત સંઘે તેને લેનિન પીસ પ્રાઇઝથી સન્માનિત કર્યા હતા.

બે ઓફ પિગ્સ ઇન્વેઝન

બે ઓફ પિગ્સ ઇન્વેઝન (લા બેટેલા ડિ ગિરોન અથવા ક્યુબામાં પ્લેયા ગિરોન તરીક જાણીતુ),ફિડલ કાસ્ટ્રોની ક્યુબન સરકારને ઉથલાવી પાડવા માટે અમેરિકન સશસ્ત્ર દળોના ટેકા વડે દક્ષિણ ક્યુબા પર આક્રમણ કરવા માટે ક્યુબન દેશનિકાસલવાસીની અમેરિકી તાલીમ પામેલા દળ દ્વારા કરવામાં આવેલા એક નિષ્ફળ પ્રયાસ તરીકે જાણીતું છે. આ યોજનાનો પ્રારંભ જોહ્ન એફ. કેનેડીએ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં પ્રમુખપદનો કાર્યભાર સંભાળ્યો તેના ત્રણ મહિનાથી પણ ઓછા ગાળામાં એપ્રિલ 1961માં કરવામાં આવ્યો હતો. પૂર્વ બ્લોક રાષ્ટ્રો દ્વારા તાલીમ અને સજ્જ કરાયેલા ક્યુબન દળોએ ત્રણ દિવસમાં દેશનિકાલવાસીઓને હરાવ્યા હતા. ખરાબક્યુબન-અમેરિકન સંબધો1962ની ક્યુબન મિસાઇલ કટોકટીદ્વારા વધુ વણસ્યા હતા. આ આક્રમણનું નામ બે ઓફ પિગ્સના નામ પરથી આપવામાં આવ્યું હતું, જે સ્પેનિશ બહિયા ડિ કોચીનોસ નું ફક્ત એક જ શક્ય ભાષાંતર છે. બે ઓફ પિગ્સ પર મુખ્ય ઉતરાણ પ્લેયા ગિરોન નામના દરિયાકિનારે થયું હતું.

1 મે 1961ના રોજ, કાસ્ટ્રોએ પોતાના હજ્જારો પ્રેક્ષકોમાંથી સોએકમાં જાહેરાત કરી હતી કે:

The revolution has no time for elections. There is no more democratic government in Latin America than the revolutionary government. ... If Mr. Kennedy does not like Socialism, we do not like imperialism. We do not like capitalism.

2 ડિસેમ્બર 1961ના રાષ્ટ્રીય પ્રસારણ સંબોધનમાં કાસ્ટ્રોએ જાહેરાત કરી હતી કે તેમાર્કસીસ્ટ-લેનિનીસ્ટછે અને ક્યુબા સામ્યવાદ અપનાવી રહ્યું છે. 7 ફેબ્રુઆરી, 1962ના રોજ અમેરિકાએ ક્યુબા સામે મનાઇહુકમ લાદ્યો હતો. આ મનાઇહુકમનો વ્યાપ 1962 અને 1963 દરમિયાન વધ્યો હતો, જેમાં અમેરિકન પ્રવાસીઓની સામાન્ય મુસાફર પર પ્રતિબંધ મૂકવાનો સમાવેશ થતો હતો.

ક્યુબન મિસાઇલ કટોકટી

ક્યુબા અને અમેરિકા વચ્ચે 1962 મિલાઇલ કટોકટી સમયે તંગદિલી વધી હતી, જેના કારણે અમેરિકા અને સોવિયેત સંઘ પરમાણુ સંધિ બાબતેનો સંઘર્ષ ગાઢ બન્યો હતો. અમેરિકાના શક્ય હૂમલ સામે ધાક બેસે તે માટે ખ્રુશ્ચેવને મિસાઇલ મૂકવાનો ખ્યાલ આવ્યો હતો અને તૂર્કીમાં અમેરિકન મિસાઇલ મૂકવાના પગલાનો પ્રતિભાવ આપતું હતું. પોતાના લશ્કરી સલાહકારો સાથે મસલત કર્યા બાદ તેઓ ચોક્કસ યોજના ઘડી કાઢવા માટે રાઉલ કાસ્ટ્રોની આગેવાની હેઠળના ક્યુબ પ્રતિનિધિમંડળને મળ્યા હતા. ક્યુબન જમીન પર સોવિયેતઆર-12 એમઆરબીએમમૂકવા બાબતે સંમતિ સધાઇ હતી; જોકે, અમેરિકન લોકહેડ યુ-2ની લશ્કરી તપાસે શસ્ત્રો ખરેખર મૂકાયા તે પહેલા 15 ઓક્ટોબર 1962ના રોજ મિસાઇલ ઇન્સ્ટોલેશન્સનું બંધારણ શોધી કાઢ્યુ હતું. અમેરિકન સરકારે કી વેસ્ટની 90 miles (145 km)દક્ષિણે સોવિયેત પરમાણુ શસ્ત્રોના કરાયેલા ઇન્સ્ટોલેશન્સને એક આક્રમક પગલાં અને અમેરિકન સલામતીના જોખમ તરીકે ગણાવ્યું હતું. પરિણામ સ્વરૂપે,, અમેરિકને લોકોની સમક્ષ 22 ઓક્ટોબર 1962ના રોજની શોધની જાહેરાત કરી હતી અને ક્યુબાની આસપાસ ક્વારન્ટીન અમલમાં મૂક્યું હતું, જે સક્રિયપણે આઇલેન્ડ પર તરફ આગળ વધતા જહાજને રોકવામાં અને શોધી કાઢનાર હતું. નિકોલાઇ સર્ગેવિચ લિનોવ, કેજીબી ઇન્ટેલિજન્સ ડાયેરેક્ટોરેટમાં જનરલ અને વોર્શોમાં સોવિયેત કેજીબી ડેબ્યુટી સ્ટેશન ચિફ બન્યા હતા, જે કાસ્ટ્રોના ભાષાંતર કાર હતા અને તેમનો ઉપયોગ આ ગાળામાં રશિયનો સાથે સંપર્ક કરવા માટે કરવામાં આવ્યો હતો.

27 ઓક્ટોબર 1962ના રોજ ખ્રુશ્ચેવને લખેલા એક અંગત પત્રમાં કાસ્ટ્રોએ તેમને જો ક્યુબા પર આક્રમણ કરવામાં આવે તો અમેરિકા વિરુદ્ધ પ્રથમ પરમાણુ હૂમલો કરવાની વિનંતી કરી હતી, પરંતુ ખ્રુશ્ચેવે કોઇ પ્રકારેની હૂમલાની પહેલને નકારી હતી. ક્યુબામાં રહેલા સોવિયેત ફિલ્ડ કમાન્ડર્સને જો અમેરિકા દ્વારા હૂમલો કરવામાં આવે તો, સુનિયોજિત પરમાણુ શસ્ત્રનો ઉપયોગ કરવાની સત્તા આપવામાં આવી હતી. ક્યુબા પર આક્રમણ કરવામાં નહી આવે અને ત્રણ મહિના બાદ અમેરિકાએ લીધેલ પગલાં જેમ કે અમેરિકા તૂર્કી અને ઇટાલીને બદલે સોવિયેત સંઘને લક્ષ્યાંક બનાવતા અમેરિકન એમઆરબીએનને ગુપ્ત રીતે દૂર કરી દેશે તેવા અમેરિકાના વચનના બદલામાં ખ્રુશ્ચેવ મિસાઇલોને હટાવી લેવા માટે સંમત થયા હતા. મિસાઇલ વિનીમયનો કદી જાહેરમાં ઉલ્લેખ કરાયો ન હતો કેમ કે, નાટો સંબંધની ગરિમા જાળવવા અને આગામી અમેરિકન ચુટણીઓમાં ડેમોક્રેટિક પાર્ટીન ઉમેદવારોને રક્ષવા માટે જોહ્ન કેનેડી વહીવટીતંત્રએ તેની ગુપ્તતાની માગ કરી હતી.

હત્યાના પ્રયત્નો

ફેબીયન એસ્કાલેન્ટ કે જેઓ કાસ્ટ્રોની જિંદગીને બચાવવા માટે લાંબા સમયથી સંકળાયેલા હતા તે દરમિયાન સીઆઇએ દ્વારા અસંખ્ય હત્યા યોજનાઓ અને પ્રયત્નો થયા હતા તેની સંખ્યા 638 હોવાનું મનાય છે. આ પ્રકારના કેટલાક પ્રયત્નોમાં સિગારનો ઉપયોગ, ફુંગીના ચેપવાળું સ્કુબા ડાઇવીંગ સ્યુટ અને માફીયાની જેમ ગોળીઓ ચલાવવાનો સમાવેશ થાય છે. આમાંના કેટલાક પ્લોટ્સનું 638 વેઝ ટુ કીલ કાસ્ટ્રો નામની ડોક્યુમેન્ટ્રીમાં નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે. તેમાંનો એક પ્રયત્ન જેને તે 1959માં મળ્યો હતો તેવી એક સમયની પ્રેમિકા માર્ટીયા લોરેન્ઝદ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો. તેણી પર એવો આરોપ હતો કે કે તે સીઆઇએને મદદ કરવા તૈયાર થઇ હતી અને ઝેરની ગોળીઓ ધરાવતાકોલ્ડ ક્રીમના જારની તેના રુમમાં હેરાફેરી કરી હતી. જ્યારે કાસ્ટ્રોને જાણ થઇ ત્યારે, જાણવા મળ્યા મુજબ તેણે તેણીને બંદૂક આપી હતી અને કહ્યું હતું કે તેને મારી નાખે પરંતુ તેણીના જ્ઞાનતંતુઓ કામ કરતા બંધ પડી ગયા હતા. કાસ્ટ્રોએ એક વખત કહ્યું હતું કે પોતાની જિંદગી પર થયેલા અસંખ્ય પ્રયાસો અંગે તે એવુ માને છે કે, "જો આ પ્રકારના હત્યાના પ્રયાસ એક ઓલિમ્પીક ઘટના હોત તો મે સુવર્ણ ચંદ્રક જીતી લીધો હોત."

પારિવારિક આભૂષણદસ્તાવેજો પ્રમાણે સીઆઇએ દ્વારા 2007માં એકત્રિત કરવામાં આવ્યા હતા, બે ઓફ પિગ્સ ઇન્વેઝન પહેલા આ પ્રકારના ખૂનના પ્રયાસમાં જોહ્ની રોસેલ્લીઅને અલ કેપોનના શિકાગો આઉટફિટમાં રહેલા અનુગામી, સાલ્વાટોર ગિયાનકાના અને જમણા હાથ જેવા સેન્ટોસ ટ્રાફિકાન્ટનો સમાવેશ થાય છે. તે સમયના અમેરિકન એટર્ની જનરલ રોબર્ટ કેનેડીદ્વારા વ્યક્તિગત સત્તા આપવામાં આવી હતી. .

લાસ વેગાસ સિંડીકેટ અને ગિયાનકાનાના બે નંબરના વ્યક્તિ મહેયુએ જોહ્ની રોસેલીનો સંપર્ક કર્યા બાદ સીઆઇએ, રોબર્ટ મહેયુ દ્વારાની કડી મારફતે હત્યાની શક્યતા હોવથી સપ્ટેમ્બર 1960માં ગિયાકાના અને મિયામી સિંડીકેટ નેતા સાન્ટોસ ટ્રાફિકેન્ટનો સંપર્ક સાધવામાં આવ્યો હતો. તે સમયે કાસ્ટ્રો દ્વારા ક્યુબામાં જે કંપનીઓ જપ્ત કરી લેવામાં આવતી હતી તેવી અસંખ્ય આંતરરષ્ટ્રીય બિઝનેસ કંપનીઓના પ્રતિનિધિ તરીકે મહેયુએ પોતાની જાતને રજૂ કરી હતી. તેમણે આ ઓપરેશન દ્વારા કાસ્ટ્રો ઉથલાવી પાડવા માટે 150,000 ડોલરની ઓફર કરી હતી.(દસ્તાવેજો સુચવે છે કે રોસેલી કે ગિયાકાના અને ટ્રાફિકાન્ટે આ કામગીરી માટે કોઇ પ્રકારની રકમનો સ્વીકાર કર્યો હતો.) ફાઇલોના અનુસાર તે ગિયાકાન જ હતા જેમણે ઝેરની ગોળીઓનો ઉપયોગ ડોકટર કાસ્ટ્રોના ખાવામાં અને પીવામાં ઉપયોગ કરી શકાય તેવું સુચન કર્યુ હતું. આ ગોળીઓ ગિયાકાનાના ઉમેદવાર જુઆન ઓર્ટાને સીઆઇએ દ્વારા આ ગોળીઓ આપવામાં આવી હતી, આ ઉમેદવારને ગિયાકાનાએ ક્યુબન સરકારના એક અધિકારી તરીકે રજૂ કર્યો હતો, તેમજ તે જુગારમાં પણ રસ ધરાવતો હતો અને કદાચ તે કાસ્ટ્રો સુધી પહોંચી ગયો હતો. કાસ્ટ્રોના ખાવાનામાં ઝેર ભેળવવાના છ પ્રયત્નો બાદ ઓર્ટાએ આ કાર્યમાંથી પોતાને બહાર કાઢવા માટે ઉતાવળ કરી હતી, અને આ કામ ગુપ્ત નામધારી વ્યક્તિને સોંપી દીધું હતું. પાછળથી, ગિયાકાના અને ટ્રાફિકાન્ટેએ ક્યુબન એક્ઝાઇલ જંટાના નેતા ડો. એન્થોની વેરોનાનો ઉપયોગ કરીને બીજો પ્રયત્ન કર્યો હતો, જેઓ ટ્રાફિકાન્ટેના અનુસાર "તેઓને જંટાની સ્પષ્ટ વ્યર્થ પ્રગતિ સાથે અસરહીન રહ્યા હતા". વેરાનાએ ખર્ચ માટે 10,000 ડોલર અને સંદેશાવ્યવહારના સાધનો માટે 1,000 ડોલરની વિનંતી કરી હતી. જોકે, બીજો પ્રયત્ન ક્યાં સુધી આગળ વધ્યો હતો તે બાબતે જાણ નથી, કેમકે બે ઓફ પિગ્સ ઇન્વેઝનના પ્રારંભને કારણે બાદમાં સમગ્ર કાર્યક્રમ રદ થયો હતો./}

યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ પ્રતિબંધ

પૂર્વ સ્પેનિશ વડાપ્રધાન જોસ મારીયા એન્ઝારે, લખ્યું હતું કે પ્રતિબંધ કાસ્ટ્રો માટે મોટી સંધિ હતી અને જો પ્રતિબંધ ઉઠાવી લેવાયો હોત તો કદાચ કાસ્ટ્રોએ તે ત્રણ મહિનામાં પોતાનું પ્રમુખપદુ ગુમાવી દીધું હોત. 1991માં સોવિયેત સંઘના પતનને પગલે ક્યુબા નાદાર અને એકલું પડી ગયા બાદ કાસ્ટ્રોએ અંકુશ પ્રાપ્ત કર્યો હતો. ક્યુબાના અર્થતંત્રનો સામૂહિક વિરોધ તેના પંચ્યાસી ટકા બજારો અદ્રશ્ય થઇ જવામાં પરિણમ્યો હતો તેમજ તેની સાથે તેને ટેકો પૂરો પાડતી રાહતો અને વેપાર સંધિઓ ગેસ અને પાણીના બગાડમાં, ભારે વીજળીની તંગી અને ખાદ્ય પુરવઠાના ઘટાડામાં પણ પરિણમી હતી. 1994માં, આઇલેન્ડનું અર્થતંત્ર જેને આપણે "ખાસ સમયગાળો" કહીએ તેમાં ધકેલાઇ ગયું હતું; જે ભંગાણના આરે ડગમગી રહ્યું હતું. ક્યુબાએ અમેરિકન ડોલરને કાયદેસર કર્યો હતો, પ્રવાસનને ફેરવ્યુ હતુ્ અને અમેરિકામાં રહેતા ક્યુબનો આઇલેન્ડમાં રહેતા પોતાના સંબંધીઓને અમેરિકન ડોલરો મોકલી શકે તે વ્યવસ્થા ઝડપી બનાવી હતી. 2001માં મિશેલ વાવાઝોડાને કારણે થયેલ મોટા પાયે નુકસાન બાદ કાસ્ટ્રોએ અમેરિકાની લોકકલ્યાણ સહાયની ઓફરની ના પાડતા અમેરિકા પાસેથી એક સમયે રોકડ ખરીદીની દરખાસ્ત કરી હતી. પ્રતિબંધ લાદ્યા બાદ સૌપ્રથમ વખત અમેરિકાએ 2001માં ખાધાન્ન પુરવઠાના શીપની મંજૂરી આપી હતી. 2004માં કાસ્ટ્રોએ બળતણની તંગીને સરભર કરવા માટે સ્ટીલ પ્લાન્ટસ, ખાંડની મિલો અને પેપર પ્રોસેસર સહિતની 118 ફેક્ટરીઓ બંધ કરાવી દીધી હતી, ,અને 2005માં ઓઇલની આયાતમાં હજ્જારો ડોકટરને વેનેજુએલા જવાનો આદેશ આપ્યો હતો.

વિદેશ સંબંધો

સોવિયેત સંઘ

ચિત્ર:Castro Khrushchev.jpg

ફિડલ કાસ્ટ્રો ભૂતપૂર્વ સોવિયેત પ્રિમીયર નિકીતા ખ્રુશ્ચેવને ભેટે છે.

સોવિયેત સંઘ સાથે રાજદ્વારી જોડાણની સ્થાપના અને ક્યુબન મિસાઇલ કટોકટી બાદ ક્યુબા સોવિયેત બજારો અને લશ્કરી અને આર્થિક સહાય માટે વધુ પડતું નિર્ભર રહ્યું હતું. કાસ્ટ્રો સોવિયેત સાધનો અને લશ્કરી સલાહકારોની મદદથી મજબૂત લશ્કરી દળ તૈયાર કરી શકવા સમર્થ હતા. કેજીબીને હવાના સાથે ગાઢ રીતે નજીક રખાયા હતા અને કાસ્ટ્રોએ સોવેયત જેવી આંતરિક પોલીસ દળ તૈયાર કરતા સરકાર, માધ્યમો અને શૈક્ષણિક વ્યવસ્થાના તમામ સ્તરેથી સામ્યવાદી પક્ષના નિયંત્રણને મજબૂત કર્યું હતું.

કાસ્ટ્રોનું સોવિયેત સંઘ સાથેનું જોડાણ તેમની અને ગૂવેરા વચ્ચેના વિભાજનનું કારણ બન્યું હતું. 1966માં, ગૂવેરા દેશની સરકાર સામે ક્રાંતિને રોકવા માટે મરણીયો પ્રયાસ કરવા માટે બોલીવીયા જવા રવાના થયા હતા.

23 ઓગસ્ટ 1968ના રોજ કાસ્ટ્રોએ યુએસએસઆર સામે જાહેર જનતાનો પ્રતિભાવ જાણ્યો હતો અને તેને પરિણામે સોવિયેત નેતાગીરીને તેના માટે ટેકાનો પુનઃસમર્થન આપવું પડ્યું હતું. પાર્કી સ્પ્રીંગને દબાવવા માટે ઝેકોસ્લોવેકીયા પર સોવિયેતના આક્રમણના બે દિવસ બાદ કાસ્ટ્રોએ ઝેચ બળવાખોરો માટે વાયુવેગ પ્રવચન અને જાહેર ઘોષણા કરી હતી. કાસ્ટ્રોએ ક્યુબાના લોકોને ઝેકોસ્લેવેકીયન લોકોના પ્રતિક્રાંતિ અંગે સોવિયેત કર્યા હતા, જેઓ "મૂડીવાદને લીધે સામ્રાજ્યવાદીઓના હાથમાં ઝેકોસ્લોવેકીયા તરફ વળી રહ્યા હતા." તેમણે બળવાખોરોના અગ્રણીઓ "પશ્ચિમ જર્મનીઅને સામ્યવાદ વિરોધી સિદ્ધાંતોમાં માનનારા પ્રતિભાવાત્મક ટોળાઓના એજન્ટોને બોલાવ્યા હતા." આક્રમણના તેમના જાહેર જનતાના ટેકાની સામે, એ સમયે કે જ્યારે ઘણા સોવિયેત સહયોગીઓ ઝેકોસ્લેવેકીયાના સાર્વભૌમત્વનું ઉલ્લંઘન હોવાનું માનતા હતા ત્યારે સોવિયેતે વધારાની લોનો અને ઓઇલ નિકાસમાં તાત્કાલિક ધોરણેથી વધારો કરીને ક્યુબાના અર્થતંત્રને રાહતો આપી હતી.

1971માં, પશ્ચિમી કટિબંધમાં કોઇ પણ (ફક્ત મેક્સિકો અપવાદરૂપ હતં, જેણે સર્વસમાન્ય સંમતિનો અસ્વીકાર કર્યો હતો) ક્યુબા સાથે સંબંધ ધરાવશે નહી તેવી અમેરિકન રાષ્ટ્રોના સમૂહસર્વસામાન્ય સંમતિ હોવા છતાં કાસ્ટ્રોએ ક્યુબા સાથે પુનઃ રાજદ્વારી સંબંધો સ્થાપિત થતાં એક મહિના લાંબી ચિલીની મુલાકાત લીધી હતી. દેશના આંતરિક રાજકારણાં કાસ્ટ્રોએ સક્રિયપણે ભાગ લીધો હતો તેવી તે મુલાકાત દરમિયાન જંગી રેલીઓ યોજાઇ હતી અને જનતાને સલ્વોદોર એલેન્ડે , ની સલાહ આપતા હતા કે તે તેમના મંતવ્ય સામ્યવાદ તરફનો ચીલીયનનો માર્ગ ક્યુબા જેવા સમાન પથ પર મૂકવાનો પ્રયાસ હતો તેને ટેકો આપવાની સાબિતી તરીકે રાજકીય અધિકાર ધરાવનારા દ્વારા જોવામાં આવ્યો હતો.

સોવિયેત નેતા મિખાઇલ ગોર્બાચેવે જ્યારે 1989માં સોવિયેતની મુલાકાત લીધી ત્યારે ગોર્બાચેવ દ્વારા યુએસએસઆરમાં આર્થિક અને રાજકીય સુધારાઓનું અમલીકરણ કરાતા હવાના અને મોસ્કો વચ્ચેના સામ્યવાદી સંબંધોમાં તિરાડ પડી હતી. સામ્યવાદી જોડાણો જેમ કે સોવિયેત સંઘ, પૂર્વ જર્મની, હંગેરી અને પોલેન્ડને સુધારાઓ ગર્તામાં ધકેલી રહ્યા હોવાથી અમે અન્ય સામ્યવાદી દેશોમાં ખરાબ ચિત્ર જોઇ રહ્યા છીએ, અત્યંત ખરાબ ચિત્ર," એવો કાસ્ટ્રોએ નવેમ્બર 1989માં નિરાશાજનક ઉદગાર કાઢ્યો હતો. ત્યાર બાદ 1991માં સોવિયેત સંઘના થયેલા પતનને કારણે ક્યુબામાં તાત્કાલિક અને વિનાશક અસરો થઇ હતી.

અન્ય દેશો

As I have said before, the ever more sophisticated weapons piling up in the arsenals of the wealthiest and the mightiest can kill the illiterate, the ill, the poor and the hungry, but they cannot kill ignorance, illness, poverty or hunger.

— Fidel Castro, 2002

દક્ષિણ આફ્રિકાના ટેકાવાળા યુએનઆઇટીએ વિરોધી દળો સામે માર્ક્સસિસ્ટ એમપીએલએ શાસિત સરકારને ટેકો પૂરો પાડવા માટે 4 નવેમ્બર 1975ના રોજ કાસ્ટ્રોએ અંગોલામાં ક્યુબન ટુકડીઓ લાદવાનો હુકમ આપ્યો હતો. યુએસએસાર ક્યુબન દળોને અંગોલામાં વિમાનમાં હેરફર કરવામાં વ્યસ્ત હોવાથી મોસ્કોએ ક્યુબાના પ્રયત્નોને સહાય કરી હતી. અંગોલામાં ક્યુબાની ભૂમિકા અંગે મનાય છે કે નેલ્સન મંડેલાએ એવી ટકોર કરી હતી કે "ક્યુબન આંતરરાષ્ટ્રીયવાદીઓએ આફ્રિકાની સ્વતંત્રતા, મુક્તિ અને ન્યાય માટે ઘણું બધુ કર્યું છે." 1977માં સોમાલીયા સાથે ઓગાડેન યુદ્ધમાં ઇથીયોપીયન દળોને મદદ કરવા માટે માર્કસિસ્ટને ક્યુબન ટુકડીઓ મોકલવામાં આવી હતી. વધારામાં, 1979માં નિકારાગુઆની સોમોઝા સરકારને ઉથલાવી પાડવા માટે સમગ્ર લેટિન અમેરિકામાં માર્કસિસ્ટ ક્રાંતિકારી ચળવળને ટેકો પૂરો પાડવો તેમજ સેન્ડીનિષ્ટાને સહાય કરવા જેવી મદદ કાસ્ટ્રોએ કરી હતી. ક્યુબાની મુક્તિ માટેનું કેન્દ્રએવાકાર્થાગે ફાઉન્ડેશન-દ્વારા દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે વિદેશમાં ક્યુબન લશ્કરી પગલાંઓમાં આશરે 14,000 ક્યુબનો માર્યા ગયા હોવાનો અંદાજ છે. સોવિયેત આફ્રિકન યુદ્ધમાં કેટલા માર્યા ગયા તેની કાસ્ટ્રોએ કદી જાહેરાત કરી ન હતી, પરંતુ એક અંદાજ 14,000નો છે, જે નાના દેશ માટે ઘણો ઊંચો ગણાય.

1987માં નુકસાન પામેલા પૂર્વ ક્યુબન ઇન્ટેલિજન્સ મેજર જુઆન એન્ટોનિયો રોડ્રીક્વીઝ મર્નિયર કહે છે કે શાસને 1970માં દવાની ગેરકાયદે હેરફેર દ્વારા ભારે મોટી રકમની કમાણી કરી હતી. આ તમામ રોકડ ઉદાર ચળવળોને ધિરાણ પૂરુ પાડવા માટે ફિડલના સ્વીસ બેન્કના ખાતામાં જમા કરવાની હતી. કાસ્ટ્રોના ભાઈના આંતરિક વર્તુળના દોષી સભ્ય એવા નોબર્ટો ફ્યુન્ટેસેઆ ઓપરેશનની વિગતો પૂરી પાડી હતી. તેમના અનુસાર, ડેમોક્રેટિક ફ્રંટ ફોર ધ લિબરેશન ઓફ પેલેસ્ટાઇન સાથે હાથ ધરવામાં આવેલા આ ઓપરેશનને કારણે 1975-76ના દીવાની યુદ્ધમાં લેબેનોનમાં બેંકોમાં લૂંટથી ક્યુબન ઇન્ટેલિજન્સને એક અબજની ચોરી કરવામાં સહાય પ્રાપ્ત થઇ હતી. સોનાની લગડીઓ, ઝવેરાત, જેમ્સ અને મ્યુઝિયમના ટુકડાઓને બૈરુત-મોસ્કો-હવાના હવાઇ માર્ગે ડિપ્લોમેટિક પાઉચમાં લાવવામાં આવ્યા હતા. કાસ્ટ્રોએ લૂંટારાઓને નાયકની જેમ વ્યક્તિગત નમસ્કાર કર્યા હતા.

પનામાના પૂર્વ પ્રમુખે 2000માં ક્યુબન પ્રમુખ ફિડલ કાસ્ટ્રોની હત્યાનો પ્રયાસ કરવાના આરોપો ધરાવતા ચાર ક્યુબન ભોગવટુ ધરાનારાઓને માફી આપી તે પહેલા બન્ને વચ્ચેના સંબંધો તોડી નાખવામાં આવ્યા હતા તે પછી 2005માં ક્યુબા અને પનામાએ રાજદ્વારી જોડાણોનો પ્રારંભ કર્યો હતો. દરેક દેશના વિદેશ પ્રધાને બન્ને દેશો કે લાંબુ જોડાણ ધરાવે છે તેવા ભાઈચારાની લાગણી દર્શાવતા દસ્તાવેજ પર હસ્તાક્ષર કરીને હવાનામાં સત્તાવાર રાજદ્વારી સંબંધોને પુનઃસ્થાપિત કર્યા હતા. ક્યુબા એક સમયે તેના અસંખ્ય લેટિન અમેરિકન પડોશીઓથી વેગળુ રહ્યું હતું, હવે તે તમામની સાથે સંપૂર્ણ રાજદ્વારી સંબંધો ધરાવે છે, પરંતુ કોસ્ટા રિકા અને અલ સાલ્વેડોર સાથે નહી.

ચિત્ર:Castro-Trudeau 1976 - LAC PA136976.jpg

કાસ્ટ્રો અને કેનેડીયન વડાપ્રધાન પિયર થ્રુડીયુ.

ક્યુબા અને મેકિસકો વચ્ચેના સંબંધો લાંછનરૂપ રહ્યા હોવા છતાં દરેક તરફેથી તેને સુધારવાના પ્રયત્નો કરવામાં આવી રહ્યા છે. હવાનાથી પોતાના રાજદૂતને પાછા બોલાવવા માટે મેક્સિકોનું નેતૃત્વ કરતા મીકી માઉસ અંગે કરેલી ટિપ્પણી બદલ 1998માં ફિડલ કાસ્ટ્રોએ માફી માગી હતી. મેક્સિકન બાળકોને મેક્સિકન ઇતિહાસમાં મહત્વની વ્યક્તિઓને યાદ કરવા માટે ડીઝની પાત્રનું નામ આપવાનું સરળ રહેશે તેવું તેમણે અગાઉ કહ્યું ત્યારે તેમનો ઇરાદો લાગણી દુભાવવાનો ન હતો. ઉલ્ટાનું તેમણે કહ્યું હતું કે તેમના શબ્દો અમેરિકન સંસ્કૃતિના પ્રભુત્વને નીચા દેખાડવા માટેના હતા. જેમણે ટેલિફોનની વાતચીત ટેપ કરી હતી તેવા મેક્સિકન પ્રમુખ વિસેન્ટે ફોક્સે કાસ્ટ્રોનને તેમના નિવેદન બદલ માફી આપી હતી, તેના અનુસંધાને ફોક્સે મેક્સિકોમાં સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘની સંમિટ ખાતે જવા માટે ફરજ પાડી હતી જેથી તેઓ પ્રમુખ બુશ કે જેઓએ પણ હાજરી આપી હતી તેમની હાજરીમાં ન રહે.

1998માં 16 કેરીબિયન દેશોની સંમિટ બેઠક ખાતે કાસ્ટ્રોએ એમ કહેતા પ્રાદેશિક એકતાની હાકલ કરી હતી કે ફક્ત કેરીબિયન દેશો વચ્ચેના સહકારને મજબૂત બનાવવાથી વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં શ્રીમંત રાષ્ટ્રોનું પ્રભુત્વ રોકી શકાશે નહી. કેરીબિયન રાષ્ટ્રોએ અમેરિકાએ વ્યાપારી વચનો તોડ્યા છે તેવો આરોપ લગાવતા ક્યુબાના કાસ્ટ્રોને બાથ ભીડી હતી. તાજેતર સુધી પ્રાદેશિક સ્તરેથી અસ્વીકાર કરાયેલા કાસ્ટ્રો કેરીબિયન દેશો પરત્વે સહાયો અને સ્કોલરશીપ વધારી રહ્યા હતા, જ્યારે છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં અમેરિકન સહાયમાં 25 ટકાનો ઘટાડો થયો છે. ક્યુબાએ કેરીબિયન કોમ્યુનિટીમાં ચાર વધારાની એમ્બેસીઓ ખોલી છે: જેમાં એન્ટિગુઆ અને બાર્બુડા, ડોમિનિકા, સુરીનેઇમ, સેઇન્ટ વિન્સેન્ટ અને ગ્રેનાડાઇન્સનો સમાવેશ થાય છે. આ પ્રગતિ ફક્ત ક્યુબાને એવો દેશ બનાવે છે જે કેરીબિયન દેશોના તમામ સ્વંતત્ર દેશોમાં એમ્બીસીઓ ધરાવતો હોય.

ઉત્તર કોરીયાએ કાસ્ટ્રોને "ધી ગોલ્ડન મેડલ(હેમર અને સિકલ) અને રાષ્ટ્રીય ધ્વજનો ફર્સ્ટ ક્લાસ ઓર્ડર" એનાયત કર્યો હતો.

લિબીયનના ખરા નેતા મૌમાર અલ ગદ્દાફી એ કાસ્ટ્રોના "લિબીય હ્યુમન રાઇટ્સ પ્રાઇઝ"ને મંજૂરી આપી હતી. 1998માં દશ્રિણ આફ્રિકાની મુલાકાત દરમિયાન પ્રમુખ નેલ્સન મંડેલા દ્વારા તેમને ઉષ્માભર્યો આવકાર આપવામાં આવ્યો હતો. પ્રમુખ મંડેલાએ દક્ષિણ આફ્રિકાનો વિદેશીઓ માટેનો ઊંચામાં ઊંચો સિવીલીયન એવોર્ડ કાસ્ટ્રોને આપ્યો હતો, જે શુભ નિશાની હતી. બોટ્સવાના પ્રમુખશાહીના અનુસાર પાછલા ડિસેમ્બરમાં કાસ્ટ્રોએ 100 તબીબી સહાય કામદારોને મોકલીને તેમનું વચન પાળ્યું હતું. આ કામદારોએ એચઆઇવી/એઇડ્ઝ સામેની બોટ્સવાનાની લડાઇમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. બોટ્સવાનામાં ક્યુબાના સૌપ્રથમ રાજદૂત અન્ના વાલ્લેજેરાના અનુસાર, એચઆઇવી/એઇડ્ઝ સામેના વૈશ્વિક યુદ્ધ સામે સક્રિયપણ મદદ કરવાના તેમના દેશની જવાબદારીનો આ આરોગ્ય કામદારો એક ભાગ છે.

પોતાની 1960માં માલોકમ એક્સ ખાતે હોટેલ થેરેસાની ઐતિહાસિક મુલાકાત બદલ હારલેમમાં, કાસ્ટ્રોને એક મૂર્તિમંત પ્રતિભા તરીકે જોવાયા છે.

કેનેડાના ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન પિયરે ટ્રુડેઉના મિત્ર તરીકે કાસ્ટ્રો જાણીતા હતા અને ઓક્ટોબર 2000માં ટ્રુડેઉની અંતિમયાત્રામાં સ્વૈચ્છિક રીતે શબને કાંધો આપનાર હતા. ટ્રુડેઉએ તેમની ઓફિસ છોડી દીધા બાદ તેમના મૃત્યુ સુધી તેમણે તેમની મિત્રતા ચાલુ રાખી હતી. ક્યુબા સાથે વેપાર કરનાર દેશ તરીકે કેનેડા ખુલ્લી રીતે અનેક દેશોમાંનો પ્રથમ અમેરિકનસાથી બન્યો હતો. ક્યુબા હજુ પણ કેનેડા સાથે સારા સંબંધો ધરાવે છે. 1998માં કેનેડાના વડાપ્રધાન જિયાન ક્રેટિયનપ્રમુખ કાસ્ટ્રોને મળવા અને તેમનું ગાઢ જોડાણ દર્શાવવા માટે ક્યુબામાં આવી પહોંચ્યા હતા. ટ્રુડેઉ 1976માં હવાનામાં આવ્યા ત્યારથી આઇલેન્ડની મુલાકાત લેનારા તેઓ પ્રથમ કેનેડીયન સરકારી નેતા હતા.

2000માં વ્લાદીમીર પુટીન અને કાસ્ટ્રો.

યુરોપીયન સંઘ કાસ્ટ્રો શાસનને "માનવ અધિકાર અને મૂળભૂત મુક્તિના ખુલ્લેઆમ ઉલ્લંઘન બદલ"દોષી ઠેરવે છે. 2001માં, યુરોપીયન સંઘના પ્રતિનિધિઓએ તેમના ક્યુબા સાથેની રાજકીટ વાટાઘાટને હવાના સાથેની સપ્તાહના અંત બાદની વાતો બાદ ફરી પાછી પાટે ચડી હોવા તરીકે વર્ણવી હતી. ઇયુએ માનવ અધિકારના પ્રશ્નોની ચર્ચા કરવા માટે ક્યુબાની ઇચ્છાને વખાણી હતી. ક્યુબા એક માત્ર લેટિન અમેરિકાનો દેશ છે જે ઇયુ સાથે આર્થિક સહકાર ધરાવતો નથી. જોકે, વ્યક્તિગત યુરોપીયન દેશો સાથેનો વેપાર મજબૂત છે, કેમ કે ક્યુબા પર અમેરિકન વેપાર પ્રતિબંધ બજારોને અમેરિકન હરિફોથી મુક્ત રાખે છે. 2005માં ઇયુ ડેવલપમેન્ટ કમિશનર લુઇસ મિશેલેસામ્યવાદી રાજ્ય સાથેનો સંબંધ મજબૂત બનશે તેવા આશાવાદ સાથે તેમની મુલાકાતનો ક્યુબામાં અંત આણ્યો હતો. ઇયુ ક્યુબાનું સૌથી મોટું વ્યાપારીક ભાગીદાર છે. ક્યુબામાં 75 વિગ્રહીઓનો જેલવાસ અને ત્રણ હાઇજેકર્સને અપાયેલી ફાંસીએ રાજદ્વારી સંબંધો બગાડ્યા હતા. જોકે, ઇયુના કમિશનરને કાસ્ટ્રો તરફથી કોઇ વચન ન મળ્યું હોવા છતાંયે આ પ્રકારની સમસ્યાઓ અંગે ફિડલ કાસ્ટ્રોની ઇચ્છાથી તેઓ પ્રભાવિત થયા હતા. ક્યુબા રાજકીય કેદીઓને રાખવા ઇચ્છતું નથી, તેમને અમેરિકાના ભાડૂતી માણસો તરીકે જુએ છે.

લેટિન અમેરિકામાં તાજેતરની સામ્યવાદી સરકારોના નેતાઓ દ્વારા કાસ્ટ્રોને એક મૂર્તિમંત પ્રતિભા દ્વારા જોવામાં આવે છે. વેનેઝુએલાના હુગો ચાવેઝ લાંબા સંય સુધી પ્રશંસક રહ્યા હતા અને ક્યુબન તબીબી સહાય સામે રાહત દરે પેટ્રોલિયમ પૂરુ પાડવા માટે ક્યુબા સાથે કરાર કર્યા હતા. બોલીવિયાના ઇવો મોરાલ્સેતેમને"દરેક લેટિન અમેરિકન ક્રાંતિના પિતા"કહ્યા છે.

વારસાઇ મુદ્દાઓ

ક્યુબાના બંધારણના આર્ટિકલ 94 અનુસાર રાજ્ય કાઉન્સીલના પ્રથમ પ્રમુખ પ્રમુખની માંદગી કે મૃત્યુ સમયે પ્રમુખપદની ફરજો સંભાળે છે. ફિડલા કાસ્ટ્રોના પ્રમુખપદના છેલ્લા 32 વર્ષોમાં રાઉલ કાસ્ટ્રો તે સ્થિતિમાં હતા.

પ્રમુખપદના વારસાના મુદ્દા અને કાસ્ટ્રોના દીર્ઘાયુષ્યને કારણે કાસ્ટ્રોના આરોગ્ય અને મૃત્યુને લઇને લાંબા સમય સુધી અફવાઓ, અટકળો અને મજાક થતી રહી હતી. 1998માં એવા અહેવાલ હતા કે તેમને ગંભીર મગજનો રોગ થયો છે, પાછળથી તે ખોટુ પૂરવાર થયં હતું. જૂન 2001માં કેરીબિયન સૂર્ય નીચે સાત કલાકના સંબોધન દરમિયાન તેઓ સ્પષ્ટ રીતે અશક્ત દેખાતા હતા. તે દિવસે તેમણે તેમનું સંબોધ પૂરુ કર્યા બાદ તેઓ તેમના લશ્કરી ચિથરેહાલ વસ્ત્રોમાં સ્ફુર્તીથી ટેલીવીઝન સ્ટુડીયોમાં ચાલતા હતા અને પત્રકારો સાથે મજાક કરતા હતા.

જાન્યુઆરી 2004માં, બોગોટાના મેયર લુઇસ એડ્યુરાડો ગાર્ઝોનેજણાવ્યું હતું કે ક્યુબામાં વેકશન દરમિયાન તેમની બેઠકને પગલે "તેઓ માંદા જણાયા હતા". મે 2004માં કાસ્ટ્રોના ફિઝિશીયને પોતાની તંદુરસ્તી બગડી રહી હોવા પ્રત્યે નનૈયો ભણ્યો હતો અને એવી અટકળ હતી કે તેઓ 140 વર્ષ સુધી જીવશે. ડો. સેલમન હુસૈને જણાવ્યું હતું કે "અખબારો હમેશા કોઇના વિશે અટકળયુક્ત હોય છે, જેમ કે તેમને એક વખત હૃદયરોગનો હૂમલો હતો, તેમને કેન્સરહતું, કંઇક ન્યુરોલોજીકલ મુશ્કેલી",પરંતુ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે કાસ્ટ્રોની તંદુરસ્તી સારી છે.

20 ઓક્ટોબર 2004નારોજ કાસ્ટ્રોએ રેલીમાં સંબોધન કરવાને પગલે ગોથુ ખાઇ ગયા હતા અને પડી ગયા હતા, તેના કારણે તેમના ઢીંચણે અને જમણા હાથે ફ્રેક્ચર થયું હતું. તેઓ ચાલવાની ક્ષમતામાં સુધારો કરવા સક્ષમ હતા અને બે મહિના તેમણે આ જાહેરમાં દર્શાવ્યું હતું.

ક્યુબામાં તેમની મોટી ભૂમિકા બદલ, આઇલેન્ડ પર અને તેની બહાર જ્યાં તેઓ મોટા થયા હતા ત્યાં તેમની સુખાકારી અટકળોનો સતત સ્ત્રોત બની ગઇ હતી. કાસ્ટ્રોની તંદુરસ્તી માટે સીઆઇએ લાંબા સમય સુધી રસ દર્શાવતા હતા.

2005માં સીઆઇએએ જણાવ્યું હતું કે કાસ્ટ્રોને પાર્કિસન્સનો રોગ થયો હોવાનું તેમનું માનવું છે. કાસ્ટ્રોએ આ પ્રકારના દોષારોપણ ફગાવ્યા હતા, તેની સાથે પોપ જોહ્ન પાઉલ IIનું ઉદાહરણ એમ કહીને ટાંક્યું હતું કે તેમને રોગનો ભય નથી.

માંદગી અને ફરજોની ફેરબદલી

31 જુલાઇ 2006ના રોજ કાસ્ટ્રોએ સ્ટેટ કાઉન્સીલના પ્રમુખ, કાઉન્સીલ ઓફ મિનીસ્ટર્સના પ્રમુખ, ક્યુબન કોમ્યુનિટી પાર્ટીના ફર્સ્ટ સેક્રેટરી અને સશસ્ત્ર દળોના કમાન્ડર ઇન ચિફના પદની ફરજો તેમના ભાઈ રાઉલ કાસ્ટ્રોને સોંપી હતી. ફિડલને પેટથી ગુદા નીચેના ભાગમાં સતત બ્લીડીંગને કારણે તેમને કરવામાં આવેલી સર્જરીમાંથી બેઠા થયા ત્યાં સુધી આ ફરજોની ફેરબદલી ફક્ત થોડા સમય માટે જ વર્ણવવામાં આવી હતી. 2 ડિસેમ્બર 2006ના રોજ ઉતરાણ કરનાર ગ્રાનમા બોટની 50મી જન્મજયંતિના રાષ્ટ્રીય સમારંભમાં હાજરી આપવા માટે કાસ્ટ્રો ભારે બિમાર હતા, જે તેમની વિલંબિત 80મી જન્મજયંતિની ઉજવણી પણ બની ગઇ હતી. કાસ્ટ્રોની ગેરહાજરીએ એવા અહેવાલોને વેગ આપ્યો હતો કે તેમને ટર્મિનલ સ્વાદુપિંડનું કેન્સરછે અને તેઓ સારવારની ના પાડે છે,પરંતુ 17 ડિસેમ્બર 2006ના રોજ કાસ્ટ્રોને ટર્મિનલ બિમારી ન હતી અને આકસ્મિક રીતે જ તેમની જાહેર ફરજો પ્રત્યે પરત ફર્યા હતા.

કાસ્ટ્રોની તંદુરસ્તી અંગેની અફવાઓ

કાસ્ટ્રો ટર્મિનલ કેન્સ્રરથી પીડાઇ રહ્યા હોવાના ક્યુબાના સતત નનૈયા છતા 24 ડિસેમ્બર 2006ના રોજ સ્પેનિશ અખબાર અલ પેરિયોડિકો ડિ કેટાલુન્યા અહેવાલ પ્રકાશિત કર્યો હતો કે સ્પેનિશ સર્જન જોસ લુઇસ ગાર્સિયા ક્યુબન સરકારે ભાડે રાખેલ વિમાનમાં બેસીને ક્યુબા ગયા છે. ડો. ગાર્સિયા સેબ્રિયો સ્વાદુપીંડના નિષ્ણાત છે, જેઓ કેન્સરની સારવારમાં વધુ વિશિષ્ટતા ધારણ કરે છે. જે વિમાન ડો. ગાર્સિયા સેબ્રિયોને લઇ જતું હતું તેમાં મોટા જથ્થામાં વિશિષ્ટ મેડિકલ સાધનો પણ લઇ જવાયા હતા તેવા પણ અહેવાલ હતા. 26 ડિસેમ્બર 2006ના રોજ મેડ્રીડથી પાછા ફર્યા બાદ ટૂંક સમયમાં જ ડો. ગાર્સિયા સેબ્રિડોએ સમાચાર પરિષદ યોજી હતી જેમાં તેમણે કાસ્ટ્રોની તંદુરસ્તી અંગેના પ્રશ્નોના જવાબો આપ્યા હતા. તેમણે જણાવ્યું હતું કે "તેમને કેન્સર ન હતું, તેમને પાચન વ્યવસ્થાની સમસ્યા હતી," અને ઉમેર્યું કે, "તેમની સ્થિતિ સ્થિર છે. તેઓની તબીયત અત્યંત ગંભીર ઓપરેશનમાથી સુધારા પર છે. એક ક્ષણ માટે તેમને બીજું ઓપરેશન કરવું પડશે તેવું નિશ્ચિત ન હતું. " મોટા ભાગના ક્યુબનોએ કાસ્ટ્રોને ગંભીર બિમારી છે તેવી તેમને જાણ હતી તેવું સમર્થન આપ્યા છતાં મોટા ભાગના કાસ્ટ્રો વિનાના ભવિષ્ય અંગે ચિંતાતૂર હતા.

16 જાન્યુઆરી 2007ના રોજ સ્પેનિશ અખબાર, અલ પાઇસ , ડો. ગાર્સિયા સેબ્રિડોને કામે રાખ્યા છે તેવી મેડ્રિડની ગ્રેગોરીયો મારાનોન હોસ્પિટલના બે ગુપ્ત સ્ત્રોતોને ટાંકતા અહેવાલ આપ્યો હતો કે કાસ્ટ્રો ડાયવર્ટિકલ્ટીસના ભારે કેસ બાદ થયેલા ગુદાના ચેપને કારણે ત્રણ નિષ્ફળ ઓપરેશનો અને ગૂંચવણોને કારણે અત્યંત ગંભીર સ્થિતિમાં છે અને તેમને સિકાટ્રીઝીંગ છે. જોકે, ડો. ગાર્સિયા સેબ્રિડોએ સીએનએનને જણાવ્યું હતું કે તેઓ અહેવાલનો સ્ત્રોત નથી અને કાસ્ટ્રોની તબીબી ટીમ સિવાય આવતા કોઇપણ નિવેદનો પાયાવિહોણા છે. તેમજ, મેડ્રિડ સ્થિત ક્યુબન રાજકારણીએ જણાવ્યું હતું કે અહેવાલો ખોટા છે અને કોઇ પણ ટિપ્પણી કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો, જ્યારે વ્હાઇટ હાઉસના અખબારી સચિવ ટોની શોએ જણાવ્યું હતું કે અહેવાલો ફક્ત અગાઉના તંદુરસ્તીની આસપાસની કોઇ પ્રકારની વિગત જેવા દેખાય છે. આપણે કશુ જ નવુ નથી મેળવ્યું." 30 જાન્યુઆરી 2007 રોજ, ક્યુબન ટેલીવીઝન અને પેપર જુવેન્ટ્યુડ રેબેલ્ડે એ તાજા વીડીયો અને ફોટો દર્શાવ્યા હતા, જે કહેવાય છે તે એક દિવસ પહેલા કાસ્ટ્રો અને હુગો ચાવેઝ વચ્ચેની બેઠકના હોવાનું મનાતું હતું.

ફેબ્રુઆરી 2007ના મધ્યમાં એસોસિયેટેડ પ્રેસ દ્વારા એવો અહેવાલ અપાયો હતો કે પ્રવર્તમાન પ્રમુખ રાઉલ કાસ્ટ્રોએ જણાવ્યું છે કે ફિડલ કાસ્ટ્રોની તંદુરસ્તી હવે સુધરી રહી છે અને સરકાર તરફેના તમામ અગત્યના મુદ્દાઓમાં હવે ભાગ લઇ રહ્યા છે. "ભારે અગત્યના પ્રશ્નો અંગે તેમનો સંપર્ક કરી શકાય છે.," એમ રાઉલ કાસ્ટ્રોએ ફિડલ અંગે જણાવ્યુ હતું. "તેઓ દરમિયાનગીરી કરતા નથી, પરંતુ તેઓ બધી બાબતો વિશે જાણે છે." 27 ફેબ્રુઆરી 2007ના રોજ રોઇટર્સે એવો અહેવાલ આપ્યો હતો કે ફિડલ કાસ્ટ્રોને હુગો ચાવેઝ દ્વારા હોસ્ટ કરવામાં આવેલા જીવંત રેડીયો ટોક શોઅલો પ્રેસીડંટ માં બોલાવવામાં આવ્યા હતા અને તેમની સાથે 30 મિનીટ સુધી વાતો કરી હતી જે દરમિયાન તેઓ અત્યંત તંદુરસ્ત અને વ્યવસ્થિત દેખાયા હતા, જેવા તેઓ તેમની જુલાઇમાં સર્જરી બાદના કોઇ પણ ઓડીયો અથવા વીડીયો શોમાં દેખાયા ન હતા. અહેવાલ હતા કે કાસ્ટ્રોએ ચાવેઝને કહ્યું હતું કે, "હું ફરી પાછો સ્વસ્થ થઇ રહ્યો છું. હુ માનું છું કે મારામાં વધુ શક્તિ છે, વધુ મજબૂતાઇ અને અભ્યાસ માટે વધુ સમય છે," મજાક કરતા ઉમેર્યું હતું કે "હું ફરી પાછો વિદ્યાર્થી બની ગયો છું." બાદમાં વાતચીતમાં (સ્પેનિશમા ટ્રાન્સક્રિપ્ટ સંગ્રહિત ૨૦૧૨-૦૮-૦૩ ના રોજ archive.today; ઓડીઓ) , વિશ્વના બજારો ગગડી રહ્યા હોવાનો તેમણે ઉલ્લેખ કર્યો હતો જે એક દિવસ પહેલા થયું હતું અને ટિપ્પણી કરી હતી કે વિશ્વ મૂડીવાદી વ્યવસ્થા કટોકટીમાં તેવા તેમના ઇરાદાની તે સાબિતી હતી.

માર્ચ અને એપ્રિલન પ્રારંભના ગાળામાં તેમની સ્થિતિમાં સુધારા અંગેના અહેવાલો સતત વહેતા રહ્યા હતા. 13 એપ્રિલ 2007ના રોજ, ચાવેઝને એસોસિયેટેડ પ્રેસ દ્વારા એવું કહેતા ટાંકવામાં આવ્યા હતા કે કાસ્ટ્રોએ તેમની માંદગીમાંથી મોટે ભાગે સંપૂર્ણ રીતે સુધારો મેળવી લીધો છે. તેજ દિવસે, ક્યુબન વિદેશ પ્રધાન ફેલિમ રોકે વિયેતનામમાં અખબારી પરિષદમાં એ વાતને સમર્થન આપ્યું હતું કે કાસ્ટ્રોની તબીયત સતત સુધરી રહી છે અને તેઓ તેમની નેતાગીરીવાળી જવાબદારીઓ ફરી સંભાળી લીધી છે. 21 એપ્રિલ 2007ના રોજ, સત્તાવાર અખબાર ગ્રાનમા અહેવાલ ટાંક્યો હતો કે હવાના ખાતે મુલાકાત લેનારા ચાઇનીઝ કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીના પોલીટબ્યૂરોના સભ્ય વુ ગ્યુન્ઝહેંગ, સાથે એક કલાકની બેઠક કરી હતી. તેમની બેઠકના ફોટોગ્રાફે તેમની સર્જરી બાદના અગાઉ જારી કરાયેલા ફોટોગ્રાફની તુલનામાં ક્યુબન પ્રમુખ તંદુરસ્ત દર્શાવાયા હતા.

કાસ્ટ્રોની સુદરતી તંદુરસ્તી પર ટિપ્પણી તરીકે, અમેરિક પ્રમુખ જ્યોર્જ ડબ્લ્યુ.બુશે કહ્યું હતું કે: "એક દિવસ સારા ભગવાન ફિડલ કાસ્ટ્રોને દૂર લઇ જશે," આવું સાભળીને નાસ્તિક કાસ્ટ્રોએ સણસણતો જવાબ આપ્યો હતો કે: "હવે મને સમયજાયું કે હું બુશ અને અન્ય પ્રમુખો કે જેમણે મારી હત્યાના હુકમો આપ્યા હતા તેમના આયોજન પ્રમાણે કેમ જીવતો રહ્યો છું: સારા ભગવાને મારી રક્ષા કરી."

જાન્યુઆરી 2009માં કાસ્ટ્રોએ ક્યુબનોને જણાવ્યું હતું કે તેમના તાજેતરના ન્યૂઝ કોલમ નહી દેખાવાથી, તેમની કથળતી તંદુરસ્તીથી ચિંતા કરવા જેવી નથી અને તેમના ભવિષ્યના મૃત્યુથી વિચલિત થવાની જરૂર નથી. તેજ સમયે 21 જાન્યુઆરી 2009ના રોજ આર્જેન્ટીન પ્રમુખ ક્રિસ્ટીના ફર્નાન્ડિઝ સાથેની કાસ્ટ્રોની બેઠકના દ્રશ્યો જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા.

નિવૃત્તિ

"I'm really happy to reach 80. I never expected it, not least having a neighbor - the greatest power in the world - trying to kill me every day."

— Fidel Castro, July 21, 2006

18 ફેબ્રુઆરી 2008ના પત્રમાં 24 ફેબ્રુઆરી 2008ના રોજની નેશનલ એસેમ્બલી બેઠક ખાતે તેઓ પ્રમુખના પદનો અને કમાન્ડર ઇન ચિફના પદનો સ્વીકાર કરશે નહી તેવી જાહેરાત કાસ્ટ્રોએ એવું કહેતા કરી હતી કે "હું ઇચ્છા રાખીશ નહી કે સ્વીકારીશ નહી-સ્ટેટ કાઉન્સીલનું પ્રમુખ પદ અને કમાન્ડર ઇન ચિફ," સત્તાવાર જાહેર જીવનમાંથી અસરકારક રીતે તેમની નિવૃત્તિની જાહેરાત કરી. સત્તાવાર કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીની અખબાર ગ્રાનમા દ્વારા પત્રને ઓનલાઇન પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યો હતો. તેમાં કાસ્ટ્રોએ દર્શાવ્યું હતું કે તેમના આ નિર્ણય પાછળ તેમની તંદુરસ્ત મુખ્યત્વે જવાબદાર હતી, એમ કહેતા દર્શાવ્યું હતું કે "જેમાં સંપૂર્ણ ચલિતતા અને સંપૂર્ણ અર્પણની જરૂર છે તેવી જવાબદારીઓને લેતા મારા અંતરાત્મા સાથે વિશ્વાસઘાત થશે, જે હું મારી શારીરિક સ્થિતિને જોતો આપી શકું તેમ નથી".

અનુગામી

ફિડલ કાસ્ટ્રોના ભાઈ રાઉલ કાસ્ટ્રો અને મિત્રી મેડેવેડેવ.

24 ફેબ્રુઆરી 2008ના રોજ નેશનલ એસેમ્બલી ઓફ પીપલ્સ પાવરે પક્ષપાત વિના તેમના ભાઈ, રાઉલ કાસ્ટ્રોને, ફિડલના અનુગામી તરીકે ક્યુબાના પ્રમુખ તરીકે પસંદ કરી લીધા હતા. ફિડલના અનુગામીએ તેમના પ્રથમ સંબોધનમાં તેમણે નેશનલ એસેમ્બલી ઓફ પીપલ્સ પાવરને એવી દરખાસ્ત કરી હતી કે વધુ પડતી અગત્યતા ધરાવતી બાબતો જેમ કે સંરક્ષણ, વિદેશ નીતિ અને દેશના સામાજિક આર્થિક વિકાસને વગતી બાબતો અંગે ફિડલને સંપર્ક કરવાનું ચાલુ રાખવામાં આવશે. આ દરખાસ્તને તરત જ નેશનલ એસેમ્બલીના 597 સભ્યોએ પક્ષપાત વિના મંજૂર કરી લીધી હતી. રાઉલે ફિડલને "બિનપર્યાય"તરીકે વર્ણવ્યા છે. ફિડલ કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીના પ્રથમ સેક્રેટરી તરીકે ચાલુ રહ્યા હતા.

ધાર્મિક માન્યતાઓ

કાસ્ટ્રો રોમન કેથોલિક બાળક તરીકે મોટા થયા હતા, પરંતુ દરેકની જેમ આચરણ કરતા ન હતા. ઓલિવર સ્ટોનની દસ્તાવેજીકમાન્ડન્ટ માં, કાસ્ટ્રો દર્શાવે છે કે "હું કદી માન્યતાઓ ધરાવતો ન હતો", અને ફક્ત એક જ વાત સાચી છે કે ફક્ત એક જ જિંદગી છે. પોપ જ્હોન 23એ પોપ પિય, 12ના સામ્યવાદ વિરુદ્ધના નિયમોને આધારે કાસ્ટ્રોને 1962માં ચર્ચમાંથી બહાર કાઢી મૂક્યા હતા, 1949ના નિયમો કે કેથોલિકોને સામ્યવાદી સરકારોને ટેકો આપવા પર પ્રતિબંધ ફરમાવતા હતા.

1992માં કાસ્ટ્રો ધર્મ પરના નિયંત્રણોને ઢીલા મૂકવા સંમત થયા હતા અને એટલું જ નહી પરંતુ ચર્ચ જતા કેથોલિકોને ક્યુબન કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીમાં જોડાવાની પણ મંજૂરી આપી હતી. તેમણે તેમના દેશને "નાસ્તિક"ને બદલે "બિનસાંપ્રદાયિક" તરીકે વર્ણવવાનું શરૂ કર્યું હતું. પોપ જોહ્ન પૌલ બીજા 1998માં ક્યુબાની મુલાકાતે આવ્યા હતા, આઇલેન્ડ પર રોમન કેથોલિક ચર્ચા વડા તરીકેનું શાસન સંભાળ્યા બાદની સૌપ્રથમ મૂલાકાત હતી. કાસ્ટ્રો અને પોપ મુલાકાત દરમિયાન વિવિધ પ્રસંગોએ અડીને કે સાથે બેઠેલા દેખાયા હતા. કાસ્ટ્રોએ પોપ સાથેની તેમની જાહેર બેઠકોમાં ઘાટા બ્લ્યુ રંગનો બિઝનેસ સુટ (તેમના ચિથરેહાલ વસ્ત્રોને બદલે) પહેર્યો હતો અને પોપને આદર અને માન આપ્યું હતું. ડિસેમ્બર 1998માં કાસ્ટ્રો ઔપચારીક રીતે સૌપ્રથમ વખત સત્તાવાર ઉજવણી તરીકે ક્રિસ્ટમસ ડેનો પુનઃ પ્રારંભ કર્યો હતો, જેને કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી દ્વારા 1969માં નાબૂદ કરવામાં આવ્યો હતો. ક્યુબનોને ફરીથી ક્રિસ્ટમસને રજા તરીકે મનાવવાની અને ખુલ્લી રીતે ધાર્મિક સરઘસો કાઢવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. ક્રિસ્ટમસને જાહેર રજા તરીકે શરૂ કરતા પોપે કાસ્ટ્રોને આભાર માનતો ટેલિગ્રામ કર્યો હતો.

કાસ્ટ્રોએ 2003માં રોમન કેથોલિક કોન્વેન્ટ બ્લેસીંગ્સમાં હાજરી આપી હતી. આ અણધારેલી ઘટનાનો હેતુ જૂના હવાનામાં શરૂ કરવામાં આવેલી નવી કોન્વેન્ટને આશિર્વાદ આપવાનો અને પોપની ક્યુબાની મુલાકાતની પાંચમી જયંતિનું પ્રતીક રાખવાનો હતો.

રૂઢીગત ખ્રિસ્તીમંડળના વરિષ્ઠ આધ્યાત્મિક નેતાઓ 20045માં ક્યુબામાં આવ્યા હતા, લેટિન અમેરિકામાં રૂઢીગત ધર્મપીઠે સૌપ્રથમ વખત મુલાકાત લીધી હોય તેવું ચર્ચના ઇતિહાસમાં પ્રથમ વાર બન્યુ હતું : એક્યુમેનિકલ કેથેડ્રલ બાર્થોલોમેવ 1 હવાનામાં કેથેડ્રલને સમર્પિત રહ્યા હતા અને ફિડલ કાસ્ટ્રોને સન્માનથી નવાજ્યા હતા. તેમના સાથીઓએ જણાવ્યું હતું કે તેઓ જૂના હવાનાના હૃદયસમા ભાગમાં રૂઢીગત ખિસ્તીઓને નાના રૂઢીગત કેથેડ્રલ ઊભા કરીને અને દાન કરીને ક્યુબન સરકારના નિર્ણયને પ્રતિભાવ આપી રહ્યા હતા.

એપ્રિલ 2005માં પોપ જોહ્ન પૌલ 2ના નિધન બદ લાગણીવશ કાસ્ટ્રોએ તેમના માનમાં હવાનામાં જાહેરમાં હાજરી આપી હતી અને વેટિકન એમ્બેસી ખાતે પોપની શ્રદ્ધાંજલિના પુસ્તક પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. તેમણે છેલ્લે 46 વર્ષ પહેલા 1959માં તેમની એક બહેનના લગ્ન નિમીત્તે કેથેડ્રલની મુલાકાત લીધી હતી. કાર્ડિનલ જેઇન લુકાસ ઓર્ટેગા વાય આલમિનોએ ટોળાનું નેતૃત્વ સંભાળ્યુ હતું, તેઓ કાળ સુટમાં સજ્જ હતા, અને પવિત્ર ફાધર જોહ્ન પૌલ બીજાનું હૃદય બંધ પડી જવાથી (ક્યુબામાં)જે મૃત્યુ થયું હતું તે માટે કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરી હતી. "

જાહેર છબી

લશ્કરી શૈલીનો યુનિફોર્મ અને જંગી પ્રદર્શનોની આગેવાની કરીને કાસ્ટ્રોએ સતત ક્રાંતિની અસર પેદા કરી છે. તેઓ હંમેશ લશ્કરી વસ્ત્રોમાં સજ્જ દેખાયા હતા, પરંતુ તેમના વ્યક્તિગત દરજી મેરેલવાન્ટ વૌટે, પ્રસંગોપાત બિઝનેસ સ્યુટ બદલાવવા માટે સમજાવ્યા હતા. કાસ્ટ્રોને વારંવાર કમાન્ડન્ટ તરીકે સંબોધવામાં આવે છે, પરંતુ તેમનુ હૂલામણું નામ "અલ કાબેલો " છે,જેનો અર્થ "ઘોડો" તેવો થાય છે, આ લેબલ સૌપ્રથમ વખત ક્યુબન મનોરંજનકાર બેન્ની મોરને આપવામાં આવ્યું હતું, જેણે તેની મંડળી સાથે હવાના પાસેથી પસાર થતાં કાસ્ટ્રોને સાંભળ્યા હતા અને બૂમ પાડી હતી કે "અહીં ઘોડાઓ આવ્યા!" ક્રાંતિકારી ઝુબેશ દરમિયાન અનુસરતા બળવાખોરોએ કાસ્ટ્રોને "ધી જાયંટ" તરીકે ઓળખ્યા હતા. કાસ્ટ્રોની જલદ વાણીનો લાભ લેવા માટે મોટી સંખ્યામાં ટોળાઓ ઉમટી પડતા હતા, જે ખાસ કરીને કલાકો સુધી ચાલતી હતી. તેમના પરિવારના સભ્યો સહિત કાસ્ટ્રોના અંગત જીવન અંગેની ઘણી વિગતોનો અભાવ છે, કેમ કે માધ્યમોને તેનો ઉલ્લેખ કરવાની મનાઇ ફરવામાં આવી હતી. કાસ્ટ્રોની અસર સતત ક્યુબાના સ્ટોર્સ, વર્માંગખંડોમાં, ટેક્ષીસ્ટેન્ડમાં અને રાષ્ટ્રીય ટેલીવીઝનમાં જોવા મળે છે. કાસ્ટ્રોએ જણાવ્યું હતું કે તેઓ વ્યક્તિત્વ વિશે પૂજ્ય ભાવને પ્રોત્સાહન આપતા નથી.

કુટુંબ

તેમની પ્રથમ પત્ની મિર્ટા ડિયાઝ બાલાર્ટ, કે જેમને તેઓ 11 ઓક્ટોબર 1948ના રોજ પરણ્યા હતા, તેમના દ્વારા કાસ્ટ્રોને ફિડલ એન્જલ ફિડેલિટો કાસ્ટ્રો ડિયાઝ બલાર્ટ નામનો પુત્ર છે, જેનો જન્મ 1 સપ્ટેમ્બર 1949ના રોજ થયો હતો. ડિયાઝ બાલાર્ટ અને કાસ્ટ્રો 1955માં અલગ પડી ગયા હતા અને તેણીએ એમિલીય નુનેઝ બ્લાન્કો સાથે ફર વાર લગ્ન કર્યા હતા. મેડ્રિડસ્પેલ બાદ, ડિયાઝ બાલાર્ટ ફિડલિટો અને તેના પરિવાર સાથે રહેવા માટે હવાનામાં પરત ફરી હોવાના અહેવાલ છે. ફિડલિટો ક્યુબામાં મોટો થયો હતો; તેના પિતાએ પદ ફરી દૂર કર્યા બાદ થોડા સમય માટે તે ક્યુબાના અણુ ઉર્જા પંચમાં જતો રહ્યો હતો. ડિયાઝ બાલાર્ટના ભત્રીજા રિપબ્લિકન યુ.એસ. કોંગ્રેસમેન લિંકોલીન ડિયાઝ બાલાર્ટઅને મારીય ડિયાઝ બાલાર્ટ છે, જે કાસ્ટ્રો સરકારના મોઢેથી બોલીને ટિપ્પણી કરનારા હતા.

ફિડલને તેની બીજી પત્ની ડાલીયા સોટો ડેલ વાલે દ્વારા પાંચ અન્ય પુત્રો હતા, જેમાં : એન્ટોનીયો, અલેજાન્ડ્રો, એલેક્સીસ, એલેક્ઝાંન્ડર "એલેક્સ" અને એન્જલ કાસ્ટ્રો સોટો ડેલ વિલેનો સમાવેશ થાય છે.

જ્યારે ફિડલ મિર્ટાને પરણ્યા ત્યારે તેમનો નાતાલીયા નાટી રેવ્યુલ્ટા ક્લેવ્સ સાથે પ્રણય ચાલતો હતો, જે 1925માં હવાનામાં જન્મી હતી અને ઓરલન્ડો ફર્નાન્ડિઝને પરણી હતી, પરિણામે તેને એલીના ફર્નાન્ડિઝ-રેવ્યુલ્ટાનામની પુત્રી થઇ હતી. એલીનાએ 1993માં ક્યુબા છોડી દીધું હતું, સ્પેનિશ પ્રવાસી તરીકે વશપલ્ટો કરીને , અમેરિકામાં આશ્રય માગ્યો હતો. તેણી તેના પિતાની નીતિ અનુસાર મોડેથી બોલીને ટિપ્પણી કરનાર હતી.

ગુપ્ત નામધારી સ્ત્રી દ્વારા તેમને જોર્જ એન્જેલ કાસ્ટ્રો નામનો એક બીજો પુત્ર હતો. ફિડલને ફ્રાંસિસ્કા પોપો નામની બીજી એક પુત્રી (જન્મ 1953) હતી, જે એક રાત્રિના પ્રણયનુ પરિણામ હતી. કુ.પોપો અને તેણીના પતિ હાલમાં મિયામીમાં રહે છે.

તેમની બહેન જ્યુન્ટીયા કાસ્ટ્રો 1960ના પ્રારંભથી અમેરિકામાં રહે છે. તેણી જ્યારે પરદેશમાં વસવા આવી ત્યારે, તેણીએ જણાવ્યું હતું કે "મારા દેશમાં જે ચાલી રહ્યું છે તેનાથી લાંબા સમય સુધી હું વિમુખ રહી શકું નહીં. મારા ભાઈ ફિડલ કાસ્ટ્રો અને રાઉલે તેણીને પાણી વચ્ચે જેલમાં રાખી હતી. આંતરરાષ્ટ્રીય સામ્યવાદ દ્વારા લોકોને જેલમાં રાખવાથી લઇને અસહ્ય ત્રાસ આપવામાં આવે છે."

વિવાદ અને ટીકા

માનવ અધિકાર રેકોર્ડ

કાસ્ટ્રોના મોટા ભાગના ટીકાકારોમાંના અમુક કાસ્ટ્રોને સરમુખ્યત્યાર અને તેમનું શાસન આધુનિક લેટિન અમેરિકાના ઇતિહાસમાં આજ સુધીમાં લાંબામાં લાબું હતું.

માનવ અધિકાર નિરીક્ષણ સંસ્થાઓએ સુચવ્યું હતું કે કાસ્ટ્રોએ "રિપ્રેસીવ મશિનરી" ઊભી કરી છે, જે "ક્યુબનોને તેમના મૂળભૂત હકોથી સતત વંચિત રાખે છે".

ખરાબ સંચાલનના આરોપો

તેમના પુસ્તક, ક્યુબામાં ભ્રષ્ટાચાર માં, સેર્ગીયો ડિયાઝ બ્રીક્વેટ્સ અને જોર્જ એફ. પ્રેઝ લોપેઝસર્વાન્ડો જણાવે છે કે કાસ્ટ્રોએ ભ્રષ્ટાચારને સંસ્થાકિય બનાવ્યો હતો અને કાસ્ટ્રોની સરકારની માલિકીની ઇજારાશાહીઓ, ભેદભાવશાહી અને વિશ્વસનીયતાના અભાવે ક્યુબાને વિશ્વના અનેક ભ્રષ્ટાચારવાળ રાજ્યોમાંનું એક બનાવ્યું છે.". સર્વાન્ડો ગોન્ઝાલીઝ ધી સિક્રેટ ફિડલ કાસ્ટ્રો માં, કાસ્ટ્રોને "ભ્રષ્ટ રાજા "કહે છે.

1959માં ગોનાલીઝના અનુસાર કાસ્ટ્રોએ "ફિડલનું તપાસ ખાતુ"સ્થાપિત કર્યું હતું,જેના દ્વારા તે ધારે તેટલું ભંડોળ ખેંચી શકે. "કમાન્ડન્ટ રિઝર્વ"ની રચના 1970માં કરવામાં આવી હતી, જેના દ્વારા કાસ્ટ્રો "તેના સ્થાનિક અને વિદેશમાં રહેતા અસંખ્ય ગાઢ મિત્રોને ભેટ પૂરી પાડતો હતો" તેવો આક્ષેપ છે. ગોનાલીઝ હંકાર કરતા જણાવે છે કે કમાન્ડન્ટની અનામતો નકલી બિઝનેસ સામ્રાજ્ય અને મની લોન્ડરીંગ સાથે સંકળાયેલી છે.

1968ના પ્રારંભમાં, કાસ્ટ્રોના એક સમયના નિકટના મિત્રએ લખ્યું હતુ કે કાસ્ટ્રો સ્વીસ બેન્કમાં વિશાળ ખાતાઓ ધરાવે છે. કાસ્ટ્રોના સેક્રેટરી ઝુરીચ બેન્કનો ઉપયોગ કરતા દેખાયા હોવાનો આરોપ છે. ગોન્ઝાલીઝ માને છે કે ક્યુબાની સ્વીત્ઝરલેન્ડ સાથેની વ્યાપાર તંગી સાથે ક્યુબાની ઝુરીચ ખાતેની સંબધિત રીતે મોટી ઓફિસની રાષ્ટ્રીય ઓફિસ સાથે મેળ ખાતો નથી. કાસ્ટ્રો વિદેશમાં બેન્ક ખાતુ હોવાની અને તેમા ડોલર હોવાની વાતને નકારી છે. કાસ્ટ્રો વિરુદ્ધના ચળવળકર્તા અને કવિ જોર્જ વોલ્સ દર્શાવે છે કે પ્રેમ કેવી રીતે કરવો તેની કાસ્ટ્રોને કદીયે ખબર પડી નથી, અને તે "ફિડલે માનપૂર્વકના લગ્ન કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો જે નિષ્ફળ ગયો હતો; તેણે માનવાચક રાજકારણનો પ્રયત્ન કર્યો તે પણ નિષ્ફળ ગયો".

સંપત્તિ અંગેના આરોપો

કેજીબી અધિકારી, એલેક્સી નોવીકોવ જણાવે છે કે કાસ્ટ્રોનું અંગત જીવન અન્ય કોમ્યિનુસ્ટ વર્ગ જેવું હતું, "જે પ્રવેશી ન શકાય તેવા ગુપ્ત કુવા જેવું હતું". અન્ય વસ્તુઓમાં, તેમણે જણાવ્યું હતું કે કાસ્ટ્રો 9700 વ્યક્તિઓ કરતા વધુ અંગત ગાર્ડ અને ત્રણ વૈભવી જહાજો ધરાવતા હતા.

2005માં, અમેરિકન બિઝનેસ અને ફાયનાન્સિયલ મેગેઝીનફોર્બ્સે કાસ્ટ્રોને વિશ્વના સૌથી શ્રીમંત વ્યક્તિ તરીકેની યાદીમા સમાવ્યા હતા, જેમની કુલ સંપત્તિ અંદાજિત 550 મિલીયન ડોલરની હતી. મેગેઝીને જે અંદાજો દર્શાવ્યા હતા તે વિજ્ઞાન કરતા વધુ કલા વધારે હતા, દાવો કરાયો હતો કે ક્યુબન નેતાની અંગત સંપત્તિ બ્રિટનની રાણી એલિઝાબેથ 2 કરતા બમણી હતી, રાજકારણી અને બિઝનેસમેન દ્વારા હાસ્યાસ્પદ પૂરાવાઓ છતાં તે ક્યુબન નેતાનું અંગત જીવન નોંધપાત્ર રીતે સંયમી હતું. આ મૂલ્યાંકન ક્યુબાની સરકારની માલિકીની કંપનીઓની કુલ સંપત્તિના આર્થિક અંદાજો પરથી કાઢવામાં આવ્યું છે, અને કાસ્ટ્રો પાસે અંગત આર્થિક અંકુશ હતો તેવી માન્યતાનો ઉપયોગ કરાયો છે. ફોર્બસ મેગેઝીને બાતમાં અંદાજ વધારીને 900 મિલીયન ડોલરનો કર્યો હતો, જેન કારણે સ્વીત્ઝરલેન્ડમાં ઘણી મોટી રોકડ પડી હોવાની અફવાને વેગ આપ્યો હતો. મેગેઝીને માહિતી માટે કોઇ સાબિતી આપી ન હતી, અને સીબીએસ ન્યૂઝના અનુસાર કાસ્ટ્રોનો શ્રીમંતોની યાદીમાં પ્રવેશ એ અન્ય વ્યક્તિઓ પર પૂરી પાડવામાં આવેલી માહિતીની તુલનામાં ઘણો સંક્ષિપ્ત હતો.

કાસ્ટ્રો કે જેમણે મેગેઝીન સામે કાયદેસરની કાર્યવાહી કરવાનું વિચાર્યુ હતું, તેમણે એવો પ્રતિભાવ આપ્યો હતો કે દાવાઓ ખોટા અને બદનક્ષીહતા", અને તે અમેરિકાની તેમને નીચા દેખાડવાની ઝુંબેશનો એક ભાગ હતો. તેમણે જાહેર કર્યુ હતું કે : "જો તેઓ સાબિત કરે કે મારે વિદેશમાં 900 મિલીયન ડોલર, 1 મિલીયન ડોલર, 500,000 મિલીયન ડોલર અથવા 1 ડોલ ધરાવતું બેન્ક ખાતુ છે તો હું રાજીનામુ આપી દઇશ." ક્યુબાની મધ્યસ્થ બેન્કના પ્રમુખ ફ્રાંન્સિસ્કો સોબેરોને દાવાને "હસ્યાસ્પદ બદનક્ષી" ગણાવતા જણાવ્યુ હતું કે, સરકારની વિવિધ કંપનીઓ પાસેથી એકત્ર કરવામાં આવેલા નાણાને ફરી પાછી આઇલેન્ડના અર્થતંત્ર, "વિવિધ ક્ષેત્રો જેમ કે આરોગ્ય, વિજ્ઞાન, આંતરિક સુરક્ષા, રષ્ટ્રીય સંરક્ષણ અને અન્ય દેશો સાથેના મજબૂતાઇના પ્રોજેક્ટો"માં રોકવામાં આવ્યા છે.

વારસો

ફિડલ કાસ્ટ્રો આ દિવસમાં અત્યંત વિવાદાસ્પદ વ્યક્તિ રહ્યા હતા. તેમનો વારસાને સકારાત્મક કે નકારાત્મક રીતે લેવામાં આવશે તે રાજકીય વર્તુળોમાં સતત ચર્ચાઓ ચાલતી રહી હતી. જે લોકો પોતાની સરકારને ટેકો કરે છે તે સમાન્ય રીતે જણાવે છે કે ક્યુબા વિશ્વમાં સૌથી વધુ સાક્ષરતા દર ધરાવે છે અને અત્યંત અસરકારક આરોગ્યસંભાળ વ્યવસ્થા, નીચી સંપત્તિ અસમાનતા, સ્થિર સરકાર અને આફ્રિકામાં આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રજાતરફી સંઘર્ષોને ટેકો આપવાનો ભૂતકાળ ધરાવે છે. તેમને ઉતારી પાડનારાઓ ક્યુબાનો ઉજ્જડ માન અધિકાર રેકોર્ડ, સરમુખ્યત્યારશાહી રાજ્ય, સ્થિર અર્થતંત્ર અને રાજકીય મતભેદનો અવરોધ ભારપૂર્વક જણાવે છે.

ઓક્ટોબર 2009માં, કાસ્ટ્રોને યુનાઇટેડ નેશન્સ જનરલ એસેમ્બલી દ્વારા "વર્લ્ડ હીરો ઓફ સોલીડરીટી" એવુ નામ આપવામાં આવ્યું હતું.

લેખિત કામગીરી

ફિડલ કાસ્ટ્રો દ્વારા સંપૂર્ણ રીતે અથવા આંશિક રીતે

• મૂડીવાદ કટોકટીમાં: ગ્લોબલાઇઝેશન એન્ડ વર્લ્ડ પોલિટીક્સ ટુડે , ઓશન પ્રેસ, 2000, આઇએબીએન 1876175184
• ચે: અ મેમોઇર , ઓશ પ્રેસ , 2005, આઇએસબીએન 192088825X
• ક્યુબા એટ ક્રોસ રોડ઼્ઝ , ઓશન પ્રેસ , 1997, આઇએસબીએન 187528494X
• ફિડલ કાસ્ટ્રો : માય લાઇફ: અ સ્પોકન ઓટોબાયોગ્રાફી , સ્ક્રીબનર, 2008, આઇએસબીએન 1416553282
• ફિડલ કાસ્ટ્રો રીડર , ઓશન પ્રેસ, 2007, આઇએસબીએન 1920888888
• ફિડલ માય અરલી યર્સ , ઓશન પ્રેસ, 2004, આઇએસબીએન 1920888098
• ફિડલ એન્ડ રિલીયજીયન: મેક્સિકન અને લિબરેશન વિચારધારા પર ફ્નીરેઇ બેટ્ટો સાથે વાતચીત , ઓશન પ્રેસ , 2006, આઇએસબીએન 1920888454
• પ્લેયા ગિરોનઃ બે ઓફ પિગ્સ : અમેરિકામાં વોશિગ્ટોનના પ્રથમ લશ્કરની હાર , પથફાઇન્ડર પ્રેસ, 2001, આઇએસબીએન 087348925X
• પોલિટીકલ પોર્ટેઇટ્સ: ફિડલ કાસ્ટ્રો ઇતિહાસમાં વિખ્યાત વ્યક્તિ તરીકે પ્રતિબિંબીત , ઓશન પ્રેસ, 2008, આઇએસબીએન 1920888942
• ધી ડિક્લેરેશન્સ ઓફ હવાના , વર્સો, 2008, આઇએસબીએન 1844671569
• ધી પ્રિઝન લેટર્સ ઓફ ફિડલ કાસ્ટ્રો , નેશન બુક્સ, 2007, આઇએસબીએન 1560259833
• વોર, રેસિઝમ એન્ડ ઇકોનોમિક જસ્ટીસ: મૂડીવાદની વૈશ્વિક પાયમાલી , ઓશન પ્રેસ, 2002, આઇએસબીએન 1876175478

આ પણ જુઓ

26 જુલાઇ ચળવળ ક્યુબાના ગ્રામિણ (કૃષિ)સુધારા કાયદાઓ ડાબેરી પાંખ રાષ્ટ્રવાદ ક્યુબાનું રાજકારણ ફિડલ કાસ્ટ્રો તરફનો વિરોધ 2006–2008 પ્રમુખની ફરજોની ક્યુબન ફેરબદલી

કમાન્ડન્ટ ફિડલ (ફિલ્મ) ફિડલ (2001 દસ્તાવેજી) માય લાઇફ (ફેડિલે કાસ્ટ્રોની આત્મકથા) કાસ્ટ્રોને મારવાના 638 માર્ગો

બાહ્ય લિંક્સ

ફિડલ કાસ્ટ્રો વિષય પર વધુ જાણવા માટે જુઓ:
	શબ્દકોશ
	પુસ્તકો
	અવતરણો
	વિકિસ્રોત
	દ્રશ્ય-શ્રાવ્ય માધ્યમો અને ચિત્રો
	સમાચાર
	અભ્યાસ સામગ્રી

ફિડલ કાસ્ટ્રો દ્વારા

• 6 ભાષાઓમાં ફિડલ કાસ્ટ્રોના સંબોધનના આર્કાઇવ
• માર્કીસ્ટસ ઇન્ટરનેટ આર્કાઇવ ખાતે ફિડલ કાસ્ટ્રો હિસ્ટ્રી આર્કાઇવ.
• કાસ્ટ્રોના સંબોધનોનો સમૂહ
• "હીન સામ્રાજ્ય તરફથી અમે સહાયની આશા રાખતા નથી" સંગ્રહિત ૨૦૦૯-૧૨-૦૯ ના રોજ વેબેક મશિન
• "તમામ મધમાખીઓ ક્યાં ગઇ?" સંગ્રહિત ૨૦૧૦-૦૨-૧૮ ના રોજ વેબેક મશિન
• "ઇન સ્પાઇટ ઓફ એવરીથીંગ: સમગ્ર અમેરિકન રમતોનું પ્રતિબિંબ" સંગ્રહિત ૨૦૦૯-૧૨-૦૧ ના રોજ વેબેક મશિન
• "સામ્રાજ્ય સામે સિવીલાઇઝેશન યુતિ" સંગ્રહિત ૨૦૦૯-૧૨-૦૧ ના રોજ વેબેક મશિન

ફિડલ કાસ્ટ્રો વિશે

• કાસ્ટ્રો: પ્રારંભિક વર્ષો (1953–1961) સંગ્રહિત ૨૦૦૯-૦૯-૨૩ ના રોજ વેબેક મશિન - લાઇફ મેગેઝીન દ્વારા સ્લાઇડશો
• માર્થર મિલર: કાસ્ટ્રો સાથેની મુલાકાત સંગ્રહિત ૨૦૦૯-૧૨-૨૩ ના રોજ વેબેક મશિન (ધી નેશન ) 24 ડિસેમ્બર, 2003
• બીબીસી: ફિડલ કાસ્ટ્રો: અ લાઇફ ઇન પિક્ચર્સ
• બીબીસી વિડીયો: ફિડલ કાસ્ટ્રો ચે ગૂવેરાના બેહૂડ મકાનની મુલાકાત લે છે
• શિક્ષકના માર્ગદર્શન સાથે ફિડલ કાસ્ટ્રો પર પીબીએસ અમેરિકન એક્સપિરીયન્સ સંગ્રહિત ૨૦૧૬-૧૨-૦૪ ના રોજ વેબેક મશિનઇન્ટરેક્ટીવ સાઇટ
• ક્યુબન રિવોલ્યુશ, કલેક્શન, મન્યુસ્ક્રીપ્ટ્સ અને આર્કાઇવ્સની માર્ગદર્શિકા, યેલ યુનિવર્સિટી લાયબ્રેરી
• ક્યુબાના દીના સ્ટ્રેકરના ફોટોગ્રાફ્સ, 1963-1964, ડ્યૂક યુનિવર્સિટી લાયબ્રેરી ડિજીટલ કલેક્શન્સ
• Fidel Castro, ઇન્ટરનેટ મૂવી ડેટાબેઝ પર
• ન્યુ યોર્ક ટાઇમ્સ --- ક્રિયા પ્રતિક્રિયા ફિચર: થ્રી ડેઝ વિથ ફિડલ
• ન્યો યોર્ક ટાઇમ્સ --- સ્લાઇડશો: પ્રમુખ તરીકે ફિડલ કાસ્ટ્રોનું શાસન
• એનપીઆર ઓડીયો: ક્યુબાઝ કાસ્ટ્રો એન ઇન્સ્પીરેશન, નોટ ઓ રોલ મોડેલ ટોમ જેલ્ટન દ્વારા, 15 સપ્ટેમ્બર, 2006
• ધી ગાર્ડીયન : ફિડલ કાસ્ટ્ર પિક્ચર્સમાં સંગ્રહિત ૨૦૦૮-૧૦-૨૬ ના રોજ વેબેક મશિન
• ધા ગાર્ડીયન: "ધી ફિડલ આઇ થીંક આઇ નો" ગેબ્રીયલ ગાર્સિકા માર્ક્વીઝ દ્વારા, 12 ઓગસ્ટ 2006
• વોશિગ્ટોન પોસ્ટ: ફિડલ કાસ્ટ્રો હંમેશા ક્યુબાનું નેતૃત્ત્વ કરશે, સ્થાનિકો કહે છે 22 ફેબ્રુઆરી, 2008
• Castro, Juanita; as told to Maria Antonieta Collins (2009). Fidel y Raul - Mis Hermanos, La Historia Secreta. Santillana USA Publishing Company, Inc. ISBN 978-1-60396-701-3. CS1 maint: discouraged parameter (link)